Bài soạn môn Vật lý 9 - Bài 37, 38

Tuần 21 NS :. . . . . . . . . Tiết 41 ND ;. . . . . . . . .. Bài 37: MÁY BIẾN THẾ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến Thức: - Nêu được các bộ phận chính của máy biến thế. - Nêu được công dụng chính của máy biến thế là làm tăng hay giảm hiệu điện thế hiệu dụng theo công thức 2. Kỹ Năng: - Giải thích được vì sao MBT lại hoạt động được với dòng điện xoay chiều mà không hoạt động được với dòng điện không đổi. - Vẽ được sơ đồ lắp đặt MBT ở 2 đầu đường dây tải điện. 3. Thái độ: Có ý thức áp dụng kiến thức vào cuộc sống. II. CHUẨN BỊ: * Nhóm HS - 1 máy biến thế nhỏ, cuộn sơ cấp có 750 vòng & cuộn thứ cấp có 1500 vòng - 1 nguồn điện xoay chiều 0 –12V -1 vôn kế xoay chiều 0 -15V Kiểm tra bài cũ: Muốn giảm hao phí điện năng trên đường dây tải điện, ta làm thế nào thì có lợi nhất. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC HĐ CỦA HỌC SINH TRỢ GIÚP CỦA GIÁO VIÊN NỘI DUNG Hoạt động 1: Tìm hiểu cấu tạo của máy biến thế. (5P) Làm việc cá nhân. Đọc SGK, xem hình 37.1 và đối chiếu với máy biến thế nhỏ. HS: không bằng nhau. Hs nhận xét. HS: không. HS nhận xét. GV yêu cầu HS quan sát hình 37.1 SGK và máy biến thế nhỏ để nhận biết các bộ phận chính của máy biến thế. Số vòng dây của 2 cuộn có bằng nhau không? Gọi HS nhận xét. Dòng điện có thể chạy từ cuộn dây này sang cuộn dây kia được không? Gọi HS nhận xét. Vậy muốn biết dòng điện sinh ra trong máy này xuất phát từ đâu các em tìm hiểu nguyên tắc hoạt độngcủa máy BT I) Cấu tạo và hoạt động của máy biến thế: 1) Cấu tạo của máy biến thế: Gồm 2 bộ phận chính: + 2 cuộn dây dẫn có số vòng dây khác nhau đặt cách điện với nhau. + Một lõi sắt (hay thép) có pha Silic chung cho cả 2 cuộn dây. Hoạt động 3: tìm hiểu nguyên tắc hoạt động của máy biến thế. (9P) HS dựa vào hiện tượng cảm ứng điện từ dự đoán kết quả xảy ra. Bóng đèn sẽ sáng lên. HS quan sát GV làm thí nghiệm kiểm tra. Hs trả lời có dòng điện và giải thích. HS thảo luận theo nhóm để rút ra kết luận. Nếu ta cho dòng điện xoay chiều chạy qua cuộn sơ cấp thì liệu có xuất hiện dòng điện xoay chiều ở cuộn thứ cấp không? Bóng đèn mắc ở 2 đầu cuộn thứ cấp có sáng lên không? Tại sao? Nếu đặt HĐT ở 2 đầu cuộn sơ cấp thì liệu có xuất hiện HĐT ở 2 đầu cuộn thứ cấp không? Tại sao? GV làm thí nghiệm cho HS quan sát. Từ kết quả của thí nghiệm trên em rút ra được gì về nguyên tắc hoạt động của máy biến thế. 2) Nguyên tắc hoạt động của máy biến thế: C1 :Khi có HĐT xoay chiều vào MBT Bóng đèn sáng => có xu hiện dòng điện ở cuộn thứ cấp C2 :Khi đặc vào 2 đầu của cuộn sơ cấp một HĐT xoay chiều thì ở 2 đầu cuộn thứ cấp Xuất hiện một DĐ xoay chiều Hoạt động 4: Tìm hiểu tác dụng làm biến đổi HĐT của máy biến thế. (10P) HS dự đoán. Quan sát Gv làm thí nhgiệm và ghi ; các số liệu thu được vào bảng 1. Lập công thức liên hệ giữa U1,U2,n1,n2 : = HS dựa vào công thức vừa thành lập tính U2. GV đặt câu hỏi: HĐT ở 2 đầu mỗi cuộn dây có quan hệ như thế nào so với số vòng dây của mỗi cuộn? Yêu cầu HS quan sát thí nghiệm và ghi các số liệu thu được vào bảng 1, để từ đó rút ra kết luận. Biểu diễn thí nghiệm trường hợp n2 > n1. Lấy n1=750 vòng; n2 = 1000 vòng; Khi U1 = 3V , U2 = ? Khi U1 = 2,5V, U2 = ? GV mở rộng U2 >U1 ta được máy tăng thế, U2 <U1 ta được máy giảm thế. II)Tác dụng làm biến đổi HĐT của máy biến thế: 1) Quan sát: C3: 2) Rút ra kết luận: Hiệu điện thế ở 2 đầu cuộn dây của máy biến thế tỉ lệ với số vòng dây của mỗi cuộn. = Hoạt động 5: Tìm hiểu cách lắp đặt máy biến thế ở 2 đầu đường dây. (5P) HS nghe Gv nêu mục đích dùng máy biến thế. Hs dùng máy biến thế. HS làm việc theo hướng dẫn của Gv. GV nêu câu hỏi: Mục đích của việc dùng máy biến thế là để tăng HĐT lên hàng trăm nghìn Vôn để giảm hao phí trên đường dây tải điện, nhưng mạng điện tiêu dùng hàng ngày chỉ có 220V. Vậy ta làm thế nào để vừa giảm hao phí trên đường dây tải điện vừa đảm bảo phù hợp với dụng cụ tiêu thụ điện? GV cho HS đặt máy biến thế thích hợp trên hình 37.2. III) Lắp đăït máy biến thế ở 2 đầu đường dây tải điện: Máy biến thế dùng để tăng hoặc giảm HĐT ở 2 đầu đường dây tải điện tùy theo mục đích sử dụng. Hoạt động 6: vận dụng, củng cố và dặn dò. (10P) IV)Vận dụng: C4: SGK GV yêu cầu HS đọc câu C4 và áp dụng công thức vừa thu được để trả lời câu C4. Gv cho HS đọc lại phần ghi nhớ. HĐT ở 2 đầu cuộn dây của máy biến thế có quan hệ như thế nào so với vòng dây? Dặn Dò: Về nhà học bài, làm bài tập và xem trước bài 38 và chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành. Hs đọc câu c4. Làm việc cá nhân: HS trả lời câu C4. Hs đọc phần ghi nhớ. HS: tỉ lệ với nhau. IV ) RÚT KINH NGHIỆM Tuần 21 NS : . . . . . . .. . Tiết 42 ND :. . . . . . . . Bài 38:TH: VẬN HÀNH MÁY PHÁT ĐIỆN & MÁY BIẾN THẾ. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến Thức: - Luyện tập vận hành máy phát điện xoay chiều: - Cho máy h.động, nhận biết hiệu quả tác dụng của dòng điện do máy phát ra không phụ thuộc vào chiều quay (đèn sáng, chiều quay của kim vôn kế xoay chiều) - Càng quay nhanh thì hiệu điện thế ở 2 đầu cuộn dây của máy càng cao. 2. Kỹ Năng: - L.tập vận hành máy biến thế - Nghiệm lại công thức của máy biến thế . - Tìm hiểu hiệu điện thế ở 2 đầu cuộn thứ cấp khi mạch hở. - Tìm hiểu tác dụng của lõi sắt. 3. Thái độ: Có ý thức ham thích tìm tòi khoa học. II. CHUẨN BỊ: * Nhóm HS: - Máy phát điện xoay chiều nhỏ - 1 bóng đèn 3V có đế - 1 máy biến thế nhỏ, các cuộn dây có ghi số vòng dây, lõi sắt có thể tháo lắp được - 1 nguồn điện xoay chiều 3 - 6V - 6 dây dẫn dài 30cm - 1 vôn kế xoay chiều 0 -15V. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC HOẠT ĐỘNG CỦA H S TRỢ GIÚP CỦA GIÁO VIÊN NỘI DUNG Hoạt động 1: Ôn lại cấu tạo và hoạt động của máy phát điện xoay chiều và máy biến thế. (7P) HS trả lời các câu hỏi của Gv đưa ra để ôn lại kiến thức. Nghe Gv nêu mục đích của bài thực hành. Gv nêu câu hỏi cho HS ôn lại kiến thức: Cấu tạo của máy phát điện xoay chiều gồm mấy phần? Nguyên tắc hoạt động của nó ra sao? Máy biến thế dùng để làm gì? Nó được cấu tạo ra sao? Số vòng trên 2 cuộn dây có mối quan hệ như thế nào với HĐT ở 2 đầu cuộn dây? Gv nêu mục đích của bài thực hành, lưu ý HS tìm hiểu thêm 1 số tính chất của 2 loại máy chưa học trong bài học lí thuyết. Hoạt động 2: Vận hành máy phát điện xoay chiều. (15P) Hs theo dõi cách quay máy phát điện. Hs nhận máy phát điện và các phụ kiện. Mỗi cá nhân tự tay vận hành máy trả lời câu C1, C2. HS: máy quay cáng nhanh thì HĐT ở 2 đầu máy càng lớn. Hs: Đổi chiều quay đèn vẫn sáng và kim vẫn quay. Gv hướng dẫn HS cách quay máy phát điện xoay chiều và mối liên hệ giữa các bộ phận trên máy. Gv phân phối máy phát điện xoay chiều và các phụ kiện cho các nhóm (bóng đèn, dây dẫn, vôn kế). Gv yêu cầu HS vận hành máy trả lời câu C1, C2. Khi cuộn dây quay càng nhanh thì HĐT ở 2 đầu máy như thế nào? Khi đổi chiều quay của cuộn dây đèn như thế nào, kim vôn kế như thế nào? C1: Cuộn dây quay càng nhanh HĐT 2 đầu máy phát điện càng lớn. C2: Đổi chiều quay đèn vẫn sáng và kim vẫn quay. Hoạt động 3: Vận hành máy biến thế. (18P) Các nhóm nhận dụng cụ. HS quan sát bảng 1 và hình 38.2. Tìm hiểu cách lấy điện. HS tiến hành thí nghiệm theo nhóm điền vào bảng 1 kết quả thu được. Đại diện nhóm cho biết kết quả. HS làm thí nghiệm như trên. Đại diện các nhóm cho kết quả. HS tiến hành thí nghiệm như các lần trước. HS: HĐT ở 2 đầu cuộn dây tỉ lệ với số vòng dây trên mỗi cuộn. GV phân phối máy biến thế và các phụ kiện (nguồn điện xoay chiều, Vôn kế xoay chiều, dây nối) cho các nhóm. GV giới thiệu bảng 1 và hình vẽ 38.2 SGK. Hướng dẫn HS cách kiểm tra và lấy điện vào nguồn điễnoay chiều của từng nhóm trước khi cho HS sử dụng (mắc vào máy biến thế). GV cho HS tiến hành thí nghiệm lần 1: cuộn sơ cấp 500 vòng, cuộn thứ cấp 1000 vòng và mắc mạch điện như hình 38.2 SGK. Ghi kết quả đo vào bảng 1. Gọi đại diện các nhóm cho biết kết quả thu được. Gv cho HS làm thí nghiệm lần 2: cuộn sơ cấp 1000 vòng và cuộn thứ cấp 500 vòng và làm thí nghiệm như lần 1. Gọi đại diện nhóm cho biết kết quả thu được. Gv cho HS tiến hành thí nghiệm lần 3: cuộn sơ cấp 1500 vòng, cuộn thứ cấp 500 vòng và tiến hành thí nghiệm như các lần trước. Từ kết quả 3 thí nghiệm em có nhận xét gì về mối liên hệ HĐT ở 2 đầu cuộn dây so với số vòng dây trên mỗi cuộn? C3: Số đo các HĐT tỉ lệ với số vòng của các cuộn dây. Hoạt động 4: Cá nhân hoàn thành bài báo cáo và nộp bài cho GV. (5P) GV yêu cầu HS hoàn thành mẫu báo cáo và nộp bài cho Gv. Gv nhận bài thực hành và nhận xét 1 số bài làm, nhận xét tinh thần, thái độ học tập của HS khi thực hành. Yêu cầu HS về nhà xem lại các bài trong chương “điện từ học tiết sau” tổng kết chương. HS hoàn thành mẫu báo cáo. Nghe GV nhận xét buổi thực hành. IV )- RÚT KINH NGHIỆM