Bài soạn môn Vật lý lớp 9 - Tiết 40: Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

Soạn : HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG Mục tiêu : 1.Kiến thức :Nhận biết được hiện tượng khúc xạ ánh sáng . Mộ tả được thí nghiệm quan sát đường truyền của tia sáng từ không khí sang nước và ngược lại 2.kĩ năng : Phân biệt được hiện tượng khúc xạ ánh sáng với hiện tượng phản xạ ánh sáng .vận dụng kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng đơn giản do sự đổi hướng của tia sáng khi truyền qua mặt phân cách giữa hai môi trường gây nên . 3.Thái độ : Chuẩn bị : 1.Giáo viên : 1 bình thuỷ tinh hoặc bình nhựa trong suốt hình chữ nhật ; 1 bình chứa nước sạch ; 1 ca múc nước ;1 gỗ phẳng mền để làm màn hứng tia sáng ; 3 chiếc đinh ghim . một nguồn sáng hẹp ( lazer) 2.học sinh : 1 bình thuỷ tinh hoặc bình nhựa trong ; 1 bình chứa nước sạch ; 1 ca múc nước ;1 gỗ phẳng mền ; 3 chiếc đinh ghim . C.Hoạt động dạy học : Hoạt động của trò Trợ giúp của GV Hoạt động 1( phút ) kiểm tra bài cũ – gíới thiệu bài mới - Oân lại kiến thức có liên quan đến bài mới . Tìm hiểu hình 40.1 SGK + Từng em chuẩn bị trả lời câu hỏi của GV đưa ra +Từng hs quan sát hình 40.1 SGK và trả lời câu hỏi ở phần mở đầu bài . - yêu cầu hs trả lời những câu hỏi sau : +Định luật truyền thẳng của ánh sáng được phát biểu như thế nào ? +Có thể nhận biết được đường truyền của tia sáng bằng cách nào ? - yêu cầu hs đọc phần mở bài SGK Hoạt động 2 ( phút )Tìm hiểu hiện tượng khúc xạ ánh sáng từ không khíi tới nước - Từng hs quan sat hình 40.2 SGK và rút ra nhận xét -Nêu được kết luận về hiện tượng khúc xạ ánh sáng . - Từng hs đọc phần một vài khái niệm . -Quan sát GV làm thí nghiệm để trả lời C1và C2 C1:Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới . C2: Phương án TN : Thay đổi hướng của tia tới , quan sát tia khúc xạ , độ lớn góc tới , góc kgúc xạ . -Từng hs trả lời câu hỏi của GV và rút ra kết luận -Từng hs thực hiện lệng C3 - yêu cầu hs thực hiện mục 1 phần I SGK . Trước khi hs rút ra nhận xét GV hỏi +Aùnh sáng truyền trong không khí và truyền trong nước đã tuân theo định luật nào ? + Hiện tượng ánh sáng truyền từ không khí sang nước có tuân theo định luật truyền thẳng của ánh sáng không ? + Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì ? - yêu cầu hs đọc mục 3 phần I SGK - GV tiến hành làm thí nghiệm như hình 40.2 SGK yêu cầu hs quan sát để trả lời C1 và C2 - yêu cầu hs trả lời câu hỏi sau +Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng nào ? so sánh góc khúc xạ và góc tới ? - Thực hiện lệnh C3 Hoạt động 3 ( phút )Timì hiểu sự khúc xạ của ánh sáng khi truyền từ nước sang không khí - Từng hs trả lời C4 :Các phương án TN kiểm tra :Chiếu tia sáng từ nước sang không khí bằng cách đặt nguồn sáng ở đáy bình nước , để đáy bình ra khỏi mặt bàn , đặt nguồn sáng ở ngoài hình , chiếu 1 tia sáng qua đáy bình vào nước rồi sang không khí - Các nhóm bố trí thí nghiệm như hình 40.3 SGK -Từng hs trả lời C5- C6 SGK C5:Mắt chỉ nhìn thấy A khi có anùh sáng tù A truyền đến mắt .Khi mắt chỉ nhình thấy B mà không nhình thấy A có nghĩa là ánh sáng từ A phát ra bị B che khuất , không đến được mắt , khi mắt chỉ nhìn thấy C mà không nhìn thấy AB có nghĩa là ánh sáng từ A,B phát ra bị C che khuất không đến được mắt . Khi bỏ B,C đi thì ta lại nhìn thấy A có nghĩa là ánh sáng từ A phát ra đã truyền qua nước và không khí đến được mắt . Vậy dđường nối vị trí của ba đinh ghim ABC biểu diễn đường truyền của tia sáng từ A ở trong nước tới mặt phhân cách giữa nước và không khi rồi đến mắt . C6:Đường truyền của tia sáng từ nước sang không khí bị khúc xạ tại mặt phân cách giữa nước và không khí . B là điểm tới , AB là tia tới , BC là tia khúc xạ . Góc khúc xạ lớn hơn góc tới ( có thể dủng thước hoạc chứng minh bằng hình học ) - Thảo luận nhóm trả lời cầu hỏi của GV và rút ra kết luận - yêu cầu HS trả lời lệnh C4 . gợi ý hs phân tích tính khả thi của từng phương án đã nêu -Hướng dẫn hs làm thí nghiệm + Bước một cắm hai đinh ghim A và B *Đặt miếng gỗ thẳng đứng trong bình * Dùng ca múc nước từ từ đỗ vào bình cho khi tới vạch phân cách . *Hướng dẫn hs cắm đinh nghim sao cho tránh xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần + Bước 2 tìm vị trí đặt mắt để nhìn thấy đinh ghi B che khuất đinh ghi A ở trong nước . * Đưa đinh ghi C sao cho nó che khuất cả đinh ghim A và B * Mắt chỉ nhỉn thấy đinh ghi C mà không nhìn thấy đinh ghim A chứng toỏ điều gì ? * Giữ nguyên vị trí đặt mắt đặt mắt , nếu bỏ đinh ghi B và C đi thì có nhìn thấy đinh ghim A không ? vì sao ? Bước 3 – Nhấc miếng gỗ ra khỏi nước , dùng bút kẻ đường nối ba vị trí đinh ghim ( Nhắc hs nhấc miếng gỗ ra nhẹ nhàng tránh rơi đinh ghim ) - yêu cầu một vài hs trả lời C5 và C6 -> thảo luận cả lớp - yêu cầu hs trả lời câu hỏi : Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng nào ? So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới ? Hoạt động 4 ( 10 phút )Củng cố bài học và dụng -Cá nhận suy nghỉ và trả lời câu hỏi của GV -Cá nhân suy nhỉ trả lời C7 và C8 C7: Phân biệt hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng Hiện tượng phản xạ ánh sáng Hiện tượng khúc xạ ánh sáng -Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt bị hắt trở lại môi trường trong suốt củ -Góc phản xạ bằng góc tới -Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt bị gã khúc tại mặt phân cách và tiếp tục đi vào môi trường trong suốt thứ hai . -Góc khúc vạ và góc tới không bằng nhau . C8:Khi chưa đổ nước vào bát ta không nhìn thấy đầu dưới (A ) của chiếc đũa . Trong khong khí ánh sáng chỉ đi theo đường thẳng từ A đến mắt . Nhưng những điểm trên chiếc đũa thhẳng đã chắn mắt đường truyền đó , nên tia sáng này không đến mắt được . Giữ nguyên vị trí mắt và đãu đỗ nước vào bát tới một vị trí nào đó ta lại thấy A Theo hình vẽ 40.3 cho ta thấy :không có tia sáng đi theo đường thẳng nối từ A tới mắt . Một tia sáng AI đến mặt nước , bị khúc xạ đi được tới mắt nên ta nhìn thấy A - yêu cầu hs trả lời câu hỏi : + Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì ? nêu kết luận về hiện tượng khúc xạ ánh sáng khi ánh sáng tuyền từ không khí sang nước và ngược lại ? + Đối với hs yếu kém yêu câù các em đọc phần ghi nhớ - yêu cầu một vài em làm C7 , C8 và thảo luận cho cả lớp - GV tổng hợp và phát biểu chính xác câu trả lời của HS E. Rút kinh nghiệm