Cách làm bài tự luận dạng đề: Nội dung và nghệ thuật cơ bản của các tác phẩm Vợ nhặt, Mùa lạc, Rừng xà nu

Nguyễn Chiến Trường THPT Nguyễn Duy Hiệu Tham luận: Cách làm bài tự luận dạng đề: NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT CƠ BẢN CỦA CÁC TÁC PHẨM VỢ NHẶT, MÙA LẠC, RỪNG XÀ NU I. Hình thức đề thường gặp: 1. Câu hỏi giáo khoa: a.Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Vợ nhặt của Kim Lân. b. Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Mùa lạc của Nguyễn Khải. c. Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành 2. Làm văn: a. Cảm nhận của anh (chị) về tác phẩm Vợ nhặt của Kim Lân. b. Hãy viết thành bài văn nghị luận trình bày những cảm nhận của anh (chị) về giá trị của tác phẩm Mùa lạc của Nguyễn Khải. c. Phân tích vẻ đẹp của những hình tượng nhân vật Heng, Dít, cụ Mết, Tnú trong truyện ngắn Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành và rút ra ý nghĩa tư tưởng từ các hình tượng đó. II. Cách làm: 1.Câu hỏi giáo khoa: Yêu cầu học sinh trả lời chính xác, đủ ý và ngắn gọn để được điểm tối đa Ví dụ: Câu a: Cần nêu đủ hai ý chính: giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật. - Giá trị nội dung: + Tác phẩm đã vẽ nên bức tranh ngày đói hết sức chân thật. + Ca ngợi tình người trong ngày đói. - Giá trị nghệ thuật: + Xây dựng được một tình huống truyện độc đáo. + Phân tích sâu sắc quá trình tâm lý nhân vật. + Chi tiết nghệ thuật giàu sức gợi tả. 2. Làm văn: Yêu cầu học sinh thực hiện theo trình tự các bước sau: - Phân tích đề: Cần xác định cho được các yêu cầu của đề: Yêu cầu về kiểu bài, yêu cầu về nội dung vấn đề, yêu cầu về tư liệu sử dụng . - Lập dàn ý: Xác định cho được các luận điểm cho nội dung vấn đề. - Viết phần mở bài. - Diễn đạt phần thân bài trên cơ sở dàn ý đã có. - Viết phần kết bài. Các em thường bắt đầu bằng thao tác làm phần mở bài nên gặp nhiều khó khăn và tốn nhiều thời gian mà không giải quyết được yêu cầu của đề. Hướng dẫn các em làm đúng theo trình tự nêu trên, các em sẽ có được một bài làm văn có bài bản, đúng với mong muốn của chúng ta. Ví dụ: Với 3 đề làm văn trên, qua phân tích đề, các em sẽ xác định được nội dung vấn đề, từ đó đưa ra một hệ thống luận điểm hợp lý giải quyết được yêu cầu của đề. Đề a: Các luận điểm sẽ là: - Tóm tắt và nhận xét cốt truyện. - Cảm nhận về giá trị nội dung. - Cảm nhận về giá trị nghệ thuật Đề b: - Tóm tắt cốt truyện. - Cảm nhận về giá trị nội dung: ca ngợi cuộc sống mới đã làm nên sự hồi sinh + sự hồi sinh của mảnh đất Điện Biên, Tây Bắc + sự hồi sinh của những con người đã từng gặp bất hạnh - Cảm nhận về giá trị nghệ thuật: + Lối kể chuyện đơn giản, đôi chỗ xen triết lý hoặc những đoạn trữ tình ngoại đề giàu hình ảnh khiến cho tác phẩm có sức cuốn hút + Tâm lý nhân vật Đào được thể hiện sinh động. Đề c: - Tóm tắt và nhận xét cốt truyện - Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Heng - Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Dít - Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật cụ Mết - Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Tnú - Ý nghĩa tư tưởng rút ra: từ trong đau thương, nhân dân Tây Nguyên, dân tộc Việt Nam đã cầm vũ khí đứng lên. Nhìn chung đây là dạng đề rất cơ bản đòi hỏi học sinh phải nắm vững tác phẩm và có kỹ năng làm bài tốt. Thông thạo dạng đề nầy, các em có thể vận dụng để làm tốt những dạng đề khác.