Giáo án Ngữ văn 12 - Khái quát văn học Việt Nam từ cách mạng tháng Tám 1945 đến hết thế kỉ XX - Trường THPT Vân Nham

TiÕt ….: §äc v¨n Ngµy so¹n: 15/7/2008 Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ c¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX A/ Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: N¾m ®­îc mét sè nÐt tæng qu¸t vÒ c¸c chÆng ®­êng ph¸t triÓn, nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña v¨n häc ViÖt Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 ®Õn n¨m 1975 vµ nh÷ng ®æi míi b­íc ®Çu cña V¨n häc ViÖt Nam giai ®o¹n tõ n¨m 1975, nhÊt lµ tõ n¨m 1986 ®Õn hÕt thÕ kØ XX RÌn luyÖn n¨ng lùc tæng hîp, kh¸i qu¸t, hÖ thèng ho¸ c¸c kiÕn thøc ®· häc vÒ V¨n häc ViÖt Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng Tam 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX. B/ Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn S¸ch gi¸o khoa S¸ch gi¸o viªn S¸ch tham kh¶o C/ C¸ch thøc tiÕn hµnh Gi¸o viªn tæ chøc giêi d¹y häc theo c¸ch ®äc hiÓu , gîi t×m kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p trao ®æi th¶o luËn vµ tr¶ lêi c©u hái. D/ TiÕn tr×nh d¹y häc æn ®Þnh tæ chøc: SÜ sè? KiÓm tra bµi cò Gi¸o viªn kiÓm tra vë viÕt, S¸ch gi¸o khoa cña häc sinh. Bµi míi Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t Gi¸o viªn gäi mét häc sinh ®äc phÇn 1/ SGK ? NÒn v¨n häc d©n téc tr­íc vµ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 cã g× kh¸c biÖt, cã g× míi? I/ Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ C¸ch m¸ng th¸ng T¸m 1945 ®Õn 1975 1/ Vµi nÐt vÒ hoµn c¶nh lÞch sö, x· héi, v¨n hãa - C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 thµnh c«ng ®· më ra kØ nguyªn ®éc lËp l©u dµi cho ®Êt n­íc-> t¹o nªn nÒn v¨n häc míi d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n víi sù thèng nhÊt cao. - XuÊt hiÖn líp nhµ v¨n míi: nhµ v¨n - chiÕn sÜ. ? Tõ n¨m 1945 ®Õn 1975, n­íc ta ®· tr¶i qua nh÷ng biÕn cè, sù kiÖn lÞch sö nµo? - Tõ n¨m 1945 ®Õn 1975 n­íc ta ®· tr¶i qua nhiÒu biÕn cè, sù kiÖn lÞch sö träng ®¹i. + C«ng cuéc x©y dùng cuéc sèng míi, con ng­êi míi ë miÒn B¾c. + Cuéc kh¸ng chiÕn ¸i quèc vÜ ®¹i cña d©n téc chèng Ph¸p vµ chèng MÜ. ?Cho biÕt ®iÒu kiÖn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi trong thêi kú nµy? - NÒn kinh tÕ nghÌo nµn, l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn. - Sù giao l­u v¨n ho¸ víi n­íc ngoµi kh«ng thuËn lîi, chØ giíi h¹n ë mét sè n­íc. Gi¸o viªn: Trong hoµn c¶nh lÞch sö, x· héi, v¨n ho¸ nh­ vËy, nÒn v¨n häc d©n téc ph¸t triÓn vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu nµo? ? V¨n häc ViÖt Nam 1945-1975 ph¸t triÓn qua mÊy chÆng? ®ã lµ nh÷ng chÆng nµo? Qua 3 chÆng: 1945 – 1954 1955 – 1964 1965 – 1975 2/ Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu. ? Néi dung bao trïm nh÷ng s¸ng t¸c v¨n häc giai ®o¹n 1945 – 1954 lµ g×? a/ ChÆng ®­êng tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1954 * Néi dung chÝnh: - Ca ngîi Tæ quèc vµ quÇn chóng C¸ch m¹ng - Kªu gäi tinh thÇn ®oµn kÕt toµn d©n - BiÓu d­¬ng nh÷ng tÊm g­¬ng v× n­íc quªn m×nh. ? V¨n häc giai ®o¹n nµy ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu g×? ? H·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm tiÓu biÓu cña thÓ lo¹i nµy? TruyÖn vµ kÝ: + Vïng má ( Vâ Huy T©m) + Xung kÝch ( NguyÔn §×nh Thi) + §Êt n­íc ®øng lªn ( Nguyªn Ngäc) + TruyÖn T©y B¾c ( T« Hoµi) * Thµnh tùu: - TruyÖn ng¾n vµ kÝ: Më ®Çu cho v¨n xu«i kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p: + Mét lÇn ®Õn thñ ®« ( TrÇn §¨ng) + §«i m¾t ( Nam Cao) + Lµng ( Kim L©n) + Th­ nhµ ( Hå Ph­¬ng) ? H·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm th¬ tiªu biÓu trong thêi kú nµy? + Nhí (Hång Nguyªn) + §Êt n­íc ( NguyÔn §×nh Thi) + Bao giê trë l¹i ( Hoµng Trung Th«ng) + §ång chÝ ( ChÝnh H÷u) + ViÖt B¾c ( Tè H÷u) - Th¬: §¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu xuÊt s¾c ë thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: + C¶nh khuya, R»m th¸ng riªng ( Hå ChÝ Minh) + T©y TiÕn ( Quang Dòng) + Bªn kia s«ng §uèng ( Hoµng CÇm) ? H·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm kÞch? - KÞch: Ph¸n ¸nh hiÖn thùc c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn: + B¾c S¬n ( NguyÔn Huy T­ëng) + ChÞ Hoµ ( Häc Phi) - LÝ luËn, nghiªn cøu, phª b×nh v¨n häc: Ch­a ph¸t triÓn nh­ng còng cã mét sè t¸c phÈm quan träng: + Chñ nghÜa M¸c – Lªnin vµ vÊn ®Ò v¨n ho¸ ViÖt Nam ( Tr­êng Chinh) + NhËn ®­êng ( NguyÔn §×nh Thi) Tãm l¹i: Giai ®o¹n v¨n häc nµy g¾n bã s©u s¾c víi c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn; h­íng tíi ®¹i chóng; ph¶n ¸nh søc m¹nh cña quÇn chóng nh©n d©n; thÓ hiÖn niÒm tù hµo d©n téc vµ niÒm tin vµo t­¬ng lai tÊt th¾ng cña cuéc kh¸ng chiÕn. Gi¸o viªn: §©y lµ chÆng ®­êng v¨n häc x©y dùng CXXH ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh thèng nhÊt ®Êt n­íc. b/ ChÆng ®­êng tõ n¨m 1955 ®Õn n¨m 1964 ? H·y cho biÕt néi dung chÝnh cña v¨n häc giai ®o¹n 1955 – 1964? * Néi dung chÝnh: - ThÓ hiÖn h×nh ¶nh ng­êi lao ®éng - Ngîi ca nh÷ng thay ®æi cña ®Êt n­íc vµ con ng­êi trong x©y dùng CNXH. - T×nh c¶m s©u nÆng víi miÒn Nam trong nçi ®au chia c¾t. ? H·y nªu nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu cña v¨n häc giai ®o¹n nµy? * Thµnh tùu: - V¨n xu«i: Më réng ph¹m vi, ®Ò tµi ( NhiÒu t¸c phÈm viÕt vÒ sù ®æi ®êi , vÒ kh¸t väng h¹nhphóc cña con ng­êi) + §i b­íc n÷a ( NguyÔn ThÕ Ph­¬ng) + Mïa l¹c ( NguyÔn Kh¶i) + S«ng §µ ( NguyÔn Tu©n) ? H·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm th¬? Gi¸o viªn: Thêi kú nµy, xuÊt hiÖn mét sè bµi th¬ hay,xóc ®éng viÕt vÒ miÒn Nam Må anh hoa në ( Thanh H¶i) Quª h­¬ng ( Giang Nam) - Th¬: Ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi nhiÒu t¸c gi¶ tiªu biÓu. + Giã léng ( Tè H÷u) + ¸nh s¸ng vµ phï sa ( ChÕ Lan Viªn) + §Êt në hoa, bµi th¬ cuéc ®êi (Huy CËn) ? H·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm kÞch? - KÞch: + Mét §¶ng viªn ( Häc Phi) + Ngän löa (NguyÔn Vò) + QuÉn (Léng Ch­¬ng) + ChÞ Nhµn, Næi giã ( §µo Hång CÈm) Tãm l¹i: V¨n häc giai ®o¹n nµy ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu, ®Æc biÖt ë thÓ lo¹i th¬ ca víi c¶m høng l·ng m¹n, trµn ®Çy niÒm vui vµ niÒm l¹c quan, tin t­ëng. Gi¸o viªn: V¨n häc giai ®o¹n nµy tËp trung viÕt vÒ cuéc kh¸ng chiÕn chèng ®Õ quèc MÜ c/ ChÆng ®­êng tõ n¨m 1965 ®Õn n¨m 1975 ? Néi dung chÝnh cña v¨n häc chÆng ®­êng nµy lµ g×? * Néi dung chÝnh: Ca ngîi tinh thÇn yªu n­íc vµ chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng cña c¶ d©n téc. ? H·y nªu nh÷ng thµnh tùu chÝnh cña v¨n häc giai ®o¹n nµy? * Thµnh tùu: - V¨n xu«i: Ph¶n ¸nh cuéc sèng chiÕn ®Çu vµ lao ®éng, kh¾c ho¹ kh¸ thµnh c«ng h×nh ¶nh con ng­êi ViÖt Nam anh dòng, kiªn c­êng. + Ng­êi mÑ cÇm sóng (NguyÔn Thi) + Rõng xµ nu ( NguyÔn Trung Thµnh) + ChiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng) + DÊu ch©n ng­êi lÝnh (NguyÔn Minh Ch©u) ? H·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm th¬ tiªu biÓu? - Th¬: §¸nh dÊu b­íc tiÕn míi cña nÒn th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i. + Ra trËn, M¸u vµ hoa (Tè H÷u) + Hoa ngµy th­êng, Chim b¸o b·o (ChÕ Lan Viªn) + Xu©n Quúnh, Ph¹m TiÕn DuËt, NguyÔn Khoa §iÒm… ? H·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm kÞch? - KÞch: Cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng ghi nhËn + Quª h­¬ng ViÖt Nam vµ Thêi tiÕt ngµy mai (Xu©n Tr×nh) + §«i m¾t (Vò Dòng Minh) - Nghiªn cøu, lÝ luËn, phª b×nh: XuÊt hiÖn nhiÒu c«ng tr×nh cã gi¸ trÞ víi nh÷ng c©y bót tiªu biÓu: §Æng Thai Mai, Hoµi Thanh, Xu©n DiÖu, ChÕ Lan Viªn, Lª §×nh Kþ… - V¨n häc tiÕn bé ®« thÞ miÒn Nam xuÊt hiÖn c¸c c©y bót: S¬n Nam, Vò B»ng, ViÔn Ph­¬ng…. ? V¨n häc ViÖt Nam tõ 1945 -1975 cã mÊy ®Æc ®iÓm c¬ b¶n? ®ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo? Cã 3 ®Æc ®iÓm c¬ b¶n: - NÒn v¨n häc chñ yÕu vËn ®éng theo h­íng c¸ch m¹ng ho¸, g¾n bã s©u s¾c víi vËn mÖnh chung cña ®Êt n­íc. -NÒn v¨n häc h­íng vÒ ®¹i chóng - NÒn v¨n häc chñ yÕu m¹ng khuynh h­íng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n. 3/ Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña v¨n häc ViÖt Nam tõ 1945 ®Õn 1975 ? Em hiÓu thÕ nµo lµ “ C¸ch m¹ng” vµ “C¸ch m¹ng ho¸”? - “C¸ch m¹ng”: Lµ cuéc biÕn ®æi chÝnh trÞ, x· héi lín vµ c¨n b¶n, thùc hiÖn b»ng viÖc lËt ®æ mét chÕ ®é x· héi lçi thêi, lËp nªn mét chÕ ®é x· héi míi, tiÕn bé” - “C¸ch m¹ng ho¸”: Lµm cho trë thµnh cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. a/ NÒn v¨n häc chñ yÕu vËn ®éng theo h­íng c¸ch m¹ng ho¸, g¾n bã s©u s¾c víi vËn mÖnh chung cña ®Êt n­íc. ? Khunh h­íng t­ t­ëng chñ ®¹o cña nÒn v¨n häc míi lµ g×? NguyÔn §×nh Thi trong t¸c phÈm “NhËn ®­êng” cã viÕt; “V¨n nghÖ phông sù kh¸ng chiÕn, nh­ng chÝnh kh¸ng chiÕn ®· mang ®Õn cho v¨n nghÖ mét søc sèng míi. S¾t löa mÆt trËn ®ang ®óc nªn v¨n nghÖ míi cña chóng ta” - Khunh h­íng, t­ t­ëng chñ ®¹o cña nÒn v¨n häc míi: lµ t­ t­ëng c¸ch m¹ng. V¨n häc tr­íc hÕt ph¶i lµ mét thø vò khÝ phôc vô sù nghiÖp c¸ch m¹ng. - Qu¸ tr×nh vËn ®éng ph¸t triÓn cña nÒn v¨n häc míi ¨n nhÞp víi tõng chÆng ®­êng lÞch sö cña lÞch sö, theo s¸t tõng nhiÖm vô chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc. ? V¨n häc giai ®o¹n nµy tËp trung vµo nh÷ng ®Ò tµi lín nµo? - §Ò tµi: Tæ quèc vµ CNXH Tãm l¹i: V¨n häc giai ®o¹n nµy nh­ mét tÊm g­¬ng ph¶n chiÕu nh÷ng vÊn ®Ò lín lao, träng ®¹i cña ®Êt n­íc vµ c¸ch m¹ng. ? T¹i sao nãi nÒn v¨n häc giai ®o¹n 1945 – 1975 lµ nÒn v¨n häc h­íng vÒ ®¹i chóng? b/ NÒn v¨n häc h­íng vÒ ®¹i chóng - §¹i chóng lµ ®èi t­îng ph¶n ¸nh vµ ®èi t­îng phôc vô, võa lµ ng­êi cung cÊp, bæ sung lùc l­îng s¸ng t¸c cho v¨n häc. - H×nh thµnh quan niÖm míi vÒ ®Êt n­íc: §Êt n­íc cña nh©n d©n. - Quan t©m ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n lao ®éng, víi nçi bÊt h¹nh vµ niÒm vui cña ng­êi lao ®éng nghÌo… - Néi dung: ng¾n gän, dÔ hiÓu - Chñ ®Ò: râ rµng - H×nh thøc nghÖ thuËt: Quen thuéc - Ng«n ng÷: B×nh dÞ, trong s¸ng. c/ NÒn v¨n häc chñ yÕu mang khuynh h­íng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n. ? Em h·y nªu nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ hoµn c¶nh lÞch sö, x· héi, v¨n ho¸? II/ Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ v¨n häcViÖt Nam tõ n¨m 1975 ®Õn hÕt thÕ kØ XX 1/ Vµi nÐt vÒ hoµn c¶nh lÞch sö, x· héi, v¨n hãa - Víi chiÕn th¾ng mïa xu©n n¨m 1975, lÞch sö d©n téc më ra mét thêi kú míi – thêi kú ®éc lËp, tù do vµ thèng nhÊt ®Êt n­íc. Tuy nhiªn tõ ®ã ®Êt n­íc ta l¹i gÆp nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch míi. ? NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VI (1986) ®· chØ râ vÊn ®Ò g×? - NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VI (1986) ®· chØ râ: §æi míi lµ “nhu cÇu bøc thiÕt”, lµ “vÊn ®Ò cã ý nghÜa sèng cßn” cña toµn d©n téc. + Kinh tÕ: ChuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng + V¨n ho¸: TiÕp xóc réng r·i víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. + V¨n häc dÞch, b¸o chÝ vµ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ph¸t triªn m¹nh mÏ. Tãm l¹i: §Êt n­íc b­íc vµo c«ng cuéc ®æi míi, thóc ®Èy nÒn v¨n häc còng ph¶i ®æi míi phï hîp víi nguyÖn väng cña nhµ v¨n vµ ng­êi ®äc còng nh­ quy luËt ph¸t triªn kh¸ch quan cña nÒn v¨n häc. ? H·y cho biÕt chuyÓn biÕn vµ mét sè thµnh tùu ban ®Çu cña v¨n häc ViÖt Nam giai ®o¹n 1975 ®Õn hÕt thÕ kØ XX? 2/ Nh÷ng chuyÓn biÕn vµ mét sè thµnh tùu ban ®Çu - Tõ sau 1975, th¬ kh«ng t¹o ®­îc sù l«i cuèn, hÊp dÉn nh­ ë giai ®o¹n tr­íc. Tuy nhiªn vÉn cã nh÷ng t¸cphÈm Ýt nhiÒu t¹o ®­îc sù chó ý cña ng­êi ®äc. + Tù h¸t (Xu©n Quúnh) + Ng­êi ®µn bµ ngåi ®an ( ý Nhi) + ¸nh tr¨ng ( NguyÔn Duy) + Xóc x¾c mïa thu ( Hoµng NhuËn CÇm)… ? H·y kÓ tªn mét sè tr­êng ca tiªu biÓu? - HiÖn t­îng në ré tr­êng ca sau n¨m 1975 lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu næi bËt cña th¬ ca giai ®o¹n nµy + §Êt n­íc h×nh tia chíp ( TrÇn M¹nh H¶o) + Nh÷ng ng­êi ®i biÓn (Thanh Th¶o)… - Tõ sau n¨m 1975 v¨n xu«i cã nhiÒu khëi s¾c h¬n th¬ ca: + Mïa l¸ rông trong v­ên ( Ma V¨n Kh¸ng) + Thêi xa v¾ng (Lª Lùu) + Ng­êi ®µn bµ ®i trªn chuyÕn tµu tèc hµnh vµ BÕn quª (NguyÔn Minh Ch©u)…. KÞch: Nh©n danh c«ng lÝ (Do·n Hoµng Giang) Hån Ch­¬ng Ba, da hµng thÞt, T«i vµ chóng ta (L­u Quang Vò)… - KÞch ph¸t triÓn m¹nh mÏ - LÝ luËn, nghiªn cøu, phª b×nh v¨n häc còng cã sù ®æi míi. Tãm l¹i: - Tõ n¨m 1986 ( sau §¹i héi VI cña §¶ng) v¨n häc tõng b­íc chuyÓn sang giai ®o¹n ®æi míi s©u s¾c, m¹nh mÏ vµ kh¸ toµn diÖn. - V¨n häc ViÖt Nam tõ 1975 ®Õn hÕt thÕ kØ XX ®· vËn ®éng theo khuynh h­íng d©n chñ ho¸, mang tÝnh nh©n b¶n s©u s¾c. Gi¸o viªn gäi mét häc sinh ®äc phÇn kÕt luËn trong S¸ch gi¸o khoa. III/ KÕt luËn: SGK 4/ Cñng cè bµi häc - Häc sinh cÇn n¾m ®­îc: + Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu cña v¨n häc ViÖt Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 ®Õn n¨m 1975. + Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña v¨n häc ViÖt Nam 1945 – 1975 + Nh÷ng ®æi míi b­íc ®Çu cña v¨n häc ViÖt Nam tõ n¨m 1975 ®Õn hÕt thÕ kØ XX. 5/ H­íng dÉn häc tËp - Häc bµi, t×m ®äc c¸c t¸c phÈm cña v¨n häc giai ®o¹n nµy.