Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 10, 11: Nguyễn đình chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC 10 -11 ----------------------------------------------------------------------------------------Phạm Văn Đồng A. Mục tiêu cần đạt: Giúp hs - Tiếp thu được cách nhìn nhận, đánh giá đúng đắn, sâu sắc và mới mẻ của PVĐ về con người và thơ văn NĐC -> thấy rõ: NĐC đúng là vì sao “ càng nhìn thì càng thấy sáng” trong bầu trời văn nghệ của dân tộc - Thấy được sức thuyết phục, lôi cuốn của bài văn: lí lẽ xác đáng, lập luận chặt chẽ, ngôn từ trong sáng giàu hình ảnh; sự kết hợp lí lẽ- tình cảm, trân trọng nhưng giá trị văn hoá truyền thống với những vấn đề trọng đại của thời đại B. Phương pháp giảng dạy: - Kết hợp: Đọc sáng tạo, nêu vấn đề, gợi tìm và trao đổi, thảo luận, trả lời câu hỏi C. Phương tiện thực hiện: - Sgk, sgv, tkbd, tư liệu lịch sử ( tranh ảnh, băng hình) về NĐC D. Tiến trình dạy học: 1. Kiểm tra bài cũ: 2. Giới thiệu bài mới: 3. Tiến hành tiết dạy: Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung cần đạt *Hoạt động 1: Hd hs tìm hiểu chung về tg, tp. - Gọi hs đọc tdẫn -> nêu những nét chính về tg PVĐ - Gợi ý để hs rút ra mục đích sáng tác của tác phẩm (PVĐ viết tác phẩm này có phải chỉ để kỉ niệm ngày mất của NĐC) - Hd hs trả lời câu hỏi 1 HDHB - So với trật tự thông thường, cách sắp xếp các luận điểm đó có gì khác? Lí giải? *Hoạt động 2: Hd đọc hiểu * Nêu yêu cầu đọc và gọi hs đọc vb, nhận xét, chỉnh sửa (đọc mẫu một đoạn) * Mở bài - Yc hs gthích ndyn câu văn “trên trời...... cũng vậy” - Tại sao ngôi sao NĐC chưa sáng tỏ hơn trong bầu trời vn dân tộc - Nx cách nêu vđ - Đọc tiểu dẫn và trình bày những nét chính về tác giả PVĐ - Gắn thời điểm tác phẩm ra đời với tình hình lịch sử đất nước (1963) để xđ mục đích viết vb của tác giả - Suy nghĩ, trả lời các yc + Nội dung bao trùm vb + Xđ các phần của vb theo thể loại, nêu nội dung từng phần + Xđ các luận điểm chính trong mỗi phần và câu văn khái quát luận điểm đó - Nhận xét, lí giải cách kết cấu của vb - Đọc diễn cảm vb theo định hướng, nhận xét cách đọc của bạn - Xđ nội dung, ý nghĩa phần mở bài. - Nhận xét cách nêu vấn đề I/ Tìm hiểu chung 1/ Tác giả PVĐ ( 1906-2000) - Nhà CM, CT, NG lỗi lạc của cách mạng VN thế kỉ XX - Nhà giáo dục, nhà lí luận vhoá vnghệ 2/ Văn bản a) Hoàn cảnh, mục đích sáng tác - 7/1963- Kỉ niệm 75 năm ngày mất NĐC - Để tưởng nhớ NĐC; định hướng, điều chỉnh cách nhìn nhận, đánh giá về NĐC và thơ văn của ông; khơi dậy tinh thần yêu nước trong thời đại chống Mĩ cứu nước b) Bố cục * Luận đề: NĐC , ngôi sao sáng trong bầu trời văn nghệ dân tộc * Bố cục - Mở bài: NĐC, nhà thơ lớn của dân tộc cần phải được nghiên cứu, tìm hiểu và đề cao hơn nữa - Thân bài + Đoạn 1: NĐC – nhà thơ yêu nước + Đoạn 2: Thơ văn yêu nước của NĐC- tấm gương phản chiếu phtrào chống TDP oanh liệt và bền bỉ của nhân dân Nam Bộ + Đoạn 3: LVT, tác phẩm lớn nhất của NĐC, có ảnh hưởng sâu rộng trong dân gian nhất là ở miền Nam - Kết bài: Cuộc đời và sự nghiệp thơ văn NĐC- tấm gương sáng của mọi thời đại. ** Nhận xét kết cấu của vb - Không kết cấu theo trình tự thời gian - Lí giải (do mục đích sáng tác) II/ Đọc hiểu 1/ Mở bài - Văn chương của NĐC có ánh sáng lạ thường - Vẫn còn những cách nhìn nhận chưa thoả đáng về thơ văn NĐC => Bằng so sánh liên tưởng-> nêu vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa định hướng cho việc nghiên cứu, tiếp cận thơ văn NĐC: cần có cách nhìn nhận sâu sắc, khoa học, hợp lí (HẾT TIẾT THỨ NHẤT) * Thân bài - Tổ chức, hướng dẫn hs hoạt động tương tác theo nhóm + Chia nhóm theo tổ + Nêu yc thảo luận (câu hỏi 3 HDHB) cho từng nhóm Nhóm1: 3.1 Nhóm2v3: 3.2 Nhóm4: 3.3 + Định hương gợi ý cho từng nhóm: N1: cuôc sống, quan niệm vch của NĐC có gì khác thường? N2:,3 Ở đoạn 2 vì sao tác giả dựng lại hoàn cảnh lịch sử VN từ 1860-1880? Cơ sở để khẳng định “thơ văn yêu nước..... những bài văn tế” là điều “không phải ngẫu nhiên”? tại sao tác giả lại nhấn mạnh đến VTNSCG? Ấn tượng của bản thân về đoạn 2? N4: Nguyên nhân nào khiến “Lục Vân Tiên” trở thánh tp lớn nhất của NĐC và có ahg rộng? TÁc giả dã bàn luận như thế nào về những điều mà nhiều người cho là hạn chế của tp này? Chúng ta học tập được gì về quan điểm đánh giá tp vh? Cách lập luận ở đoạn 3 này có gì khác các đoạn trước? - Gọi các nhóm trình bày kết quả thảo luận, bổ sung, góp ý - Nx, đánh giá và khẳng định kết quả * Kết bài: Tác giả đã đưa ra những bài học nào từ cuộc đời và thơ văn của NĐC? nhận xét về cách kết bài *Hoạt động 3: HD hs tổng kết giá trị cơ bản của bài văn nghị luận này là gì? ( gv yc hs chọn và phân tích những câu văn tiêu biểu) - Gv chốt lại những ý chính theo mục tiêu của bài học *Hoạt động 4: Củng cố bài - HD luyện tập tại lớp - Ra bt nâng cao - Dặn dò hs làm bài, chuẩn bị bài sau Nhóm1: + Xđ các luận cứ của luận điểm 1; chỉ ra “ánh sáng khác thường” trong cuộc đời và quan niệm văn chương của NĐC; nhận xét về cách lập luận + cử đại diện trình bày kết quả thảo luận, nghe góp ý bổ sung của nhóm khác và ý kiến khẳng định của gv -Nhóm2v3: + Xđ các luận cứ của luận điểm 2; lí giải cách triển khai luận điểm của tác giả. + Cử đại diện trình bày kết quả thảo luận, nghe góp ý bổ sung của nhóm khác và ý kiến khẳng định của gv Nhóm 4: + Xđ nd ý kiến đánh giá của PVĐ về giá trị của tp LVT. Cách lập luận của tác giả + Cử đại diện trình bày kết quả thảo luận, nghe góp ý bổ sung của nhóm khác và ý kiến khẳng định của gv - Thảo luận nhóm theo từng bàn -> trình bay trực tiếp kết quả - Tổng kết bài theo ghi nhớ - Thực hiên theo hướng dẫn, yc của gv 2/ Thân bài a) Con người và qnst thơ văn của NĐC - Hoàn cảnh nước, nhà đau thương -> khí tiết của người chí sĩ càng cao cả, rạng rỡ - Qn văn chương là vũ khí chiến đấu, văn là người => Tác giả chỉ nhấn mạnh vào khí tiết, qnst của NĐC -> NĐC luôn gắn cuộc đời mình với vận mệnh đất nước, ngòi bút của một nhà thơ mù nhưng lại rất sáng suốt b) Thơ văn yêu nước của NĐC - Tái hiện một thời đau thương, khổ nhục mà vĩ đại của đất nước, nhân dân - Ca ngợi......., than khóc...... - VTNSCG là một đóng góp lớn + Khúc ca của người anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang + Lần đầu tiên, người nông dân di vào văn học viết, là hình tượng nghệ thuật trung tâm. => PVĐ đã đặt thơ văn yêu nước của NĐC trong mqh với hoàn cảnh lịch sử dất nước -> khẳng định: giá trị phản ánh hiện thực của thơ văn yêu nước của NĐC // ngợi ca, trân trọng tài năng, bầu nhiệt huyết, cảm xúc chân thành của một “Tâm hồn trung nghĩa” ó vốn hiểu biết sâu rộng, xúc cảm mạnh mẽ thái độ kính trọng, cảm thông sâu sắc của người viết c) Truyện LVT - Khẳng định cái hay cái đẹp của tác phẩm về cả nội dung và hình thức văn chương - Bác bỏ một số ý kiến hiểu chưa đúng về tác phẩm LVT => Thao tác “đòn bẩy” -> định giá tác phẩm LVT không thể chỉ căn cứ ở bình diện nghệ thuật theo kiểu trau truốt, gọt dũa mà phải đặt nó trong mối quan hệ với đời sống nhân dân 3) Kết bài - Khẳng định,ngợi ca, tưởng nhớ NĐC - Bài học về mối quan hệ giữa vhọc- nthuật và đời sống, về sứ mạng của người chiến sĩ trên mặt trận văn hoá, tư tưởng => Cách kết thúc ngắn gọn nhưng có ý nghĩa gợi mở, tạo sự đồng cảm ở người đọc. III/ Tổng kết 1/ Giá trị nội dung: Mới mẻ, sâu sắc, xúc động 2/ Giá trị nghệ thuật - Hệ thống luận điểm, luận cứ chặt chẽ - Sử dụng nhiều thao tác lập luận - Đậm màu sắc biểu cảm: ngôn từ trong sáng, giàu hình ảnh, cảm hứng ngợi ca, giọng điệu hùng hồn IV/ Củng cố 1/ Luyện tập tại lớp (sgk/tr54) 2/ Bài tập về nhà: - Từ việc tìm đọc các sáng tác văn chương của NĐC, anh ( chị) có thêm những hiểu biết gì về quan niệm đạo đức, quan niệm văn chương của NĐC 4. Dặn dò: Soạn bài “mấy ý nghĩ về thơ” và “Đôtx” 5. Rút kinh nghiệm - Bổ sung: