Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý

Ngày...../...../2007 Tiết 128 Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo) I. Mục tiêu 1. Kiến thức: Giúp HS: nhận biết được hai điều kiện sử dụng hàm ý - Người nói ( người viết ) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói - Người nghe có đủ khả năng giải đoán hàm ý 2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng sử dụng hàm ý và giải đoán hàm ý 3. Thái độ: Sử dụng hàm ý hợp lí II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV, - HS: Soạn bài theo câu hỏi SGK III. Tiến trình dạy học 1. Kiểm tra: (5') Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý trong câu? Ví dụ? 2. Bài mới * Giới thiệu bài(5') Hoạt động của thầy và trò Nội dung HĐ1. Tìm hiểu điều kiện sử dụng hàm ý (15') - HS đọc ví dụ (SGK T.90) - Nêu hàm ý của những câu in đậm? - Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý? - Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? (Câu nói thứ hai) - Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy? (Cái Tí không hiểu được hàm ý của câu nói thứ nhất) - Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ? ("giãy nảy" "U bán con thật đấy ư?") - Qua ví dụ, em thấy để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện nào? - HS đọc ghi nhớ HĐ2. Luyện tập (20') - HS đọc bài tập 1. Nêu yêu cầu. - HS thảo luận theo 3 nhóm - Đại diện nhóm trình bày - Các nhóm khác nhận xét - GV kết luậnbằng bảng phụ - HS đọc bài tập 2. Nêu yêu cầu - Hàm ý của câu " Cơm sôi rồi, nhão bay giờ"? (Vì đã có lần (trước đó) nói thẳng rồi mà không có hiệu quả -> bực mình. Vả lại lần nói thứ hai này có thêm nhiều yếu tố thời gian bức bách) - Việc sử dụng hàm ý có thành công không vì sao? - HS đọc bài tập 3. Nêu yêu cầu - Gọi hai HS lên bảng làm - Lớp nhận xét - HS đọc bài tập 4 - Nêu yêu cầu -Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc so sánh "hy vọng" với "con đường" trong đoạn văn? I. Điều kiện sử dụng hàm ý * Ví dụ (SGK T.90) - "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi". Sau bữa này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con. => Đây là điều đau lòng nên chị Dậu tránh nói thẳng ra: - "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài": Mẹ sẽ bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. *Ghi nhớ: (SGK T.91) II. Luyện tập Bài tập 1 (T. 91 - 92) a. "Chè đã ngấm rồi đấy" - Người nói: anh thanh niên - Người nghe: ông hoạ sĩ và cô gái => Hàm ý: mời bác và cô gái uống nước - Hai người nghe đều hiểu hàm ý đó - Chi tiết: ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà và "ngồi xuống ghế" b. "Chúng tôi cần phải bán các thứ này để đi..." - Người nói: anh Tấn - Người nghe chị hàng đậu -> Hàm ý: Chúng tôi không thể cho được - Người nghe hiểu được hàm ý đó Chi tiết: "Thật là càng giàu có càng không dám rơi một xu! Càng không dám rơi một xu lại càng giàu có" c. "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đâý" - Hàm ý: quyền quý như tiểu thư cũng có lúc phải đến trước "hoa nô" này ư? - "Càng oan nghiệt lắm càng oan trái nhiều" - Hàm ý: Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng . =>Hoạn Thư hiểu hàm ý->"Hồn lạc phách xiêu - Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca" Bài tập 2. (T. 92) "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ": Chắt giùm nước để cơm khỏi nhão. => việc sử dụng hàm ý không thành công vì "Anh Sáu vẫn ngồi im" (tức là anh tỏ ra không hợp tác - vờ như không nghe, không hiểu) Bài tập 3: (T. 92) * Mẫu: - Mình bận ôn thi. - Mình phải đi thăm người ốm . Bài tập 4 (T. 92) - Tuy hy vọng, chưa thể nói thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể được. 3 Củng cố (3') - Các điều kiện để sử dụng hàm ý? 4 Hướng dẫn học ở nhà (2') - Học thuộc lòng ghi nhớ - Làm tiếp bài tập 5 (T. 93) - Ôn tập phần thơ - Giờ sau kiểm tra một tiết