Giáo án ngữ văn lớp 10: Tấm cám (truyện cổ tích)

Tiết 22-23 tấm cám (Truyện cổ tích) A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS: - Kiến thức - tư tưởng: Từ việc củng cố và nâng cao hiểu biết về TCT, nhận thức được tính chất, ý nghĩa của những mâu thuẩn, xung đột trong truyện T-C, ý nghĩa sự biến hóa của Tấm, từ đó khái quát được chủ đề, giá trị nghệ thuật của truyện; khắc sâu tình yêu đối với người PN, củng cố niềm tin vào chiến thắng của cái thiện, của chính nghĩa trong cuộc sống - Tích hợp với các TCT thần kỳ khác. - Rèn kỹ năng đọc, kể phân tích n/v qua mâu thuẩn, xung đột trong TCT thần kỳ. B. Phương pháp: Đọc sáng tạo, gợi tìm kết hợp trao đổi thảo luận và trả lời câu hỏi. C. Tiến trình dạy học: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Lời vào bài mới : Truyện cổ tích Tấm - Cám nói chung, HTNV Tấm xinh đẹp, chăm chỉ, nết na nói riêng đã đi vào lòng người VN từ bao đời nay.Truyện đã chuyển thể thành chèo, cải lương, nhạc kịch...đồng thời cũng là nguồn đề tài cho thơ ca nhạc họa. Việc đọc - hiểu truyện T-C một lần nữa giúp chúng ta nhận thức giá trị tư tưởng - nội dung của truyện này sâu sắc hơn. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Yêu cầu cầ n ĐạT HĐ1: Ôn lại kiến thức về TCT thần kỳ: - Kể tên những câu chuyện cổ tích thần kỳ mà em biết ? - Tại sao lại xếp nó vào loại CT thần kỳ? Vậy truyện CTTK có đặc điểm gì nổi bật? - Tại sao các câu chuyện CTTK luôn hấp dẫn chúng ta? HĐ2: HD đọc - kể: yêu cầu đọc gợi không khí cổ tích, chú ý những câu đối thoại, văn vần; kết hợp đọc - kể. HĐ3: HD đọc - hiểu chi tiết. GV hỏi: Theo dõi truyện và cho biết mối quan hệ giữa các nhân vật trong câu chuyện? Mâu thuẩn đó phát triển ra sao theo mạch cốt truyện? Mâu thuẩn, xung đột giữa T-mẹ con Cám có thể phân thành mấy chặng? Tóm tắt những sự việc, chi tiết chính từng chặng? - Qua phân tích em hãy khái quát phẩm chất, tính cách các n/vật ? - Nhân vật Bụt và chiếc giày đánh rơi đóng vai trò gì trong câu chuyện? GV chuyển: Tr.TC không kết thúc ở việc T.được làm HH mà mở ra 1 hướng khác. Sự p/tr. của xung đột ngày càng gay gắt hơn, đó là cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại cuộc sống và hạnh phúc của Tấm. - 4lần Tấm giết 1 cách quyết liệt và vô cùng độc ác chứng tỏ bản chất gì của mẹ con Cám? - Vì sao ở chặng này Bụt không giúp T.? và ta cũng không thấy T. khóc lần nào? Điều này thể hiện tính cách và thái độ gì của Tấm?. - Vì sao Tấm không chết, 4lần tìm cách hóa thân chứng tỏ điều gì nơi Tấm? Những câu văn vần đóng vai trò gì? - Chi tiết trả thù của Tấm ở kết truyện có ý kiến đồng tình cho thế là hợp lý, đích đáng, có ý kiến không đồng tình hành động của Tấm, cho rằng trái bản chất hiền hậu của Tấm? ý kiến của em? HĐ4: HD tổng kết bài học. - Nêu chủ đề tác phẩm? - Nét đặc sắc của nghệ thuật truyện ? HS đọc và trả lời câu hỏi về: - Đặc điểm: - Gía trị tư tưởng: 2 HS đọc - kể và tìm bố cục. HS phân tích, giải thích, phát biểu ý kiến. HS phân tích, giải thích, phát biểu ý kiến. - 2 chặng: + Chặng 1: ở với dì ghẻ đến khi trở thành hoàng hậu: bắt cua – giành yếm đỏ chăn trâu- ăn thịt bống nhặt thóc- không cho xem hội HS trả lời + Chặng 2: 4 lần bị giết 4lần hóa thân: vàng anh- ăn thịt xoan đào - đốn khung cửi - đốt cây thị - cô Tấm xinh đẹp) - Câu văn vần: giặt áo..; cót ca cót két...cho thấy tính nết, cách nói năng, ứng xử của T. đã thay đổi, mỗi lần bị giết T. đều tìm cách hóa thân, tìm cách mắng rủa, tố cáo tội ác cướp chồng giết chị của Cám. HS thảo luận, tranh luận tự do HS tự nhận xét, rút ra kết luận: I/ Giới thiệu khái quát: 1 Truyện cổ tích thần kỳ: - Đặc điểm: + Có sự tham gia của yếu tố thần kỳ. + Kết cấu: nhân vật chính thường là những người bất hạnh, trải qua bao hoạn nạn cuối cùng được hưởng hạnh phúc. - Gía trị TT: Mâu thuẩn, xung đột trong gia đình và xã hội thể hiện cuộc đấu tranh giữa thiện -ác, tốt -xấu. Đề cao cái thiện, chiến thắng cái ác để nêu gương đạo đức giáo dục con người và thể hiện ước mơ của nhân dân lao động về lẽ công bằng XH, về hạnh phúc, tạo niềm tin và tinh thần lạc quan. 2/Đọc - kể: 3/Bố cục: 2 phần - Phần 1: Tấm ở với dì ghẻ và Cám đến lúc làm Hoàng hậu - Phần 2 Tấm bị giết và hóa thân. II/HD Đọc-hiểu chi tiết văn bản: 1/Nhân vật và mâu thuẩn xung đột chủ yếu: - Tấm - Cám: 2 chị em cùng cha khác mẹ(mâu thuẩn chủ yếu) - Tấm-dì ghẻ:(mâu thuẩn bổ sung, phụ trợ). Đây là mâu thuẩn trong gia đình phụ quyền ngày trước . Mâu thuẩn đó ngày càng căng thẳng quyết liệt phát triển thành mâu thuẩn xã hội, xung đột 1 mất,1 còn và dẫn đến kết thúc thiện thắng ác. 2/Diễn tiến của mâu thuẩn, xung đột giữa Tấm- mẹ con Cám: a.Chặng đầu: - MT trong gia đình, tranh đoạt quyền lợi vật chất và tinh thần. - Phẩm chất, tính cách nhân vật: + Tấm bất hạnh, chăm chỉ hiền ngoan bị hắt hủi, yếu đuối thụ động. + Mẹ con Cám độc ác, nhẫn tâm hành hạ Tấm, cướp công lao và quyền lợi vật chất lẫn tinh thần, ghen ghét, nhỏ nhen nhưng miệng lưỡi ngọt nhạt lừa dối. - Bụt: yếu tố thần kỳ, đứng về phía thiện giúp đỡ nhân vật bất hạnh, tạo nét đặc biệt hấp dẫn. - Chiếc giày: hình ảnh, chi tiết độc đáo, không chỉ là tưởng tượng đẹp, cái cớ để so sánh với Cám mà còn là chiếc cầu nối dẫn đến gặp vua - trở thành Hoàng hậu b/Chặng hai: Tấm làm Hoàng hậu - Mâu thuẩn ngày càng căng thẳng, quyết liệt phát triển thành xung đột một mất một còn mang tính quan hệ XH. - Mẹ con Cám ngày càng tham lam, độc ác, tìm đủ cách hãm hại, tiêu diệt bằng được T. để độc chiếm ngôi HH, hòng trọn đời hưởng vinh hoa phú quí - Tấm cũng trưởng thành hơn, thái độ phản kháng của Tấm ngày càng tích cực, quyết liệt để giành quyền sống và hạnh phúc. - 4lần bị giết, 4lần hóa thân và trở về làm người c/m sức sống mãnh liệt của T, thể hiện quan niệm luân hồi của đạo phật và ứơc mơ của nhân dân cái thiện sẽ chiến thắng cái ác, người ở hiền sẽ gặp lành. Đó chính là tinh thần lạc quan, niềm tin vào chân lí và công bằng của nhân dân. III. Tổng kết bài học: 1/Chủ đề: Sức sống và sự trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập , tấn công của thế lực thù địch. Đó là sức mạnh của thiện.> ác qua cuộc đấu tranh không khoan nhượng đến cùng, thể hiện ước mơ, tinh thần lạc quan của nhân dân. 2/ Đặc sắc NT: cốt truyện ly kỳ, hấp dẫn, sự tham gia của yếu tố thần kỳ, sự xen kẽ của câu văn vần khắc họa hình tượng Tấm từ yếu đuối, thụ động đến kiên quyết đấu tranh giành lại cuộc sống và hạnh phúc cho mình. 4. Củng cố: GV chốt lại những kiến thức cơ bản 5. Dặn dò: Soạn làm văn : Chọn sự việc chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự.