Giáo án Vật lý 11 nâng cao - Trường THPT Nguyễn Sỹ Sách

Phaàn moät: ÑIEÄN HOÏC – ÑIEÄN TÖØ HOÏC CHÖÔNG I: ÑIEÄN TÍCH- ÑIEÄN TRÖÔØNG Tieát : 01 Ngaøy soaïn: 20 – 08 – 08. Baøi 01: ÑIEÄN TÍCH - ÑÒNH LUAÄT CU LOÂNG Mục tiêu: Kiến thức: Nêu được các cách làm nhiễm điện một vật. Phát biểu được định luật Cu-lông và chỉ ra đặc điểm của lực điện giữa hai điện tích điểm. Kỹ năng: Viết được công thức định luật cu-long. Vận dụng được định luật Cu-lông để xác định được lực điện tác dụng giữa hai điện tích điểm. Biểu diễn được lực tương tác giữa các điện tích bằng các vectơ. Biết cách tìm lực tổng hợp tác dụng lên một điện tích bằng phép cộng các vectơ lực. Chuẩn bị: Giáo viên: Dụng cụ thí nghiệm về nhiễm điện do cọ xác, do tiếp xúc và do hưởng ứng. SGK, SBT và các tài liệu tham khảo. Nội dung ghi bảng: Hai loại điện tích. Sự nhiễm điện của các vật. Hai loại điện tích: + Điện tích dương. + Điện tích âm. - Các điện tích cùng dấu thì đẩy nhau, các điện tích trái dấu thì hút nhau. Sự nhiễm điện của các vật. Nhiễm điện do cọ xát. Nhiễm điện do tiếp xúc. Nhiễm điện do hưởng ứng. Định luật Cu-lông: Nội dung: (Sgk) Biểu thức: Trong đó: + k = 9.109Nm2 /C2 : hệ số tỉ lệ. + r : khoảng cách giữa hai điện tích điểm. + q1, q2 : độ lớn của hai điện tích điểm. r r Biểu diễn: q2<0 q1>0 q2>0 q1>0 Lực tương tác của các điện tích trong điện môi (chất cách điện). : hằng số điện môi, chỉ phụ thuộc vào bản chất điện môi. Học sinh: Ôn lại kiến thức về điện tích. SGK, SBT. Tiến trình dạy học: Ổn định lớp: Giảng bài mới: Hoạt động 1: Tìm hiểu sự nhiễm điện của vật. Hoạt động của học sinh Hoạt động của giáo viên ±.Hs trả lời câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ của Gv: Có hai loại điện tích: Điện tích dương và điện tích âm. Các điện tích cùng dấu thì đẩy nhau, các điện tích trái dấu thì hút nhau. ±.Hs quan sát Gv làm thí nghiệm và rút ra nhận xét: Sau khi cọ xát thanh thuỷ tinh có thể hút các mẫu giấy vụn. Thanh thuỷ tinh nhiễm điện. ±.Hs nghe giảng và dự đoán kết quả của các hiện tượng trên ±.Gv đặt câu hỏi cho Hs. ´ Có mấy loại điện tích? ´ Tương tác giữa các điện tích diễn ra như thế nào? ±.Nhận xét câu trả lời. ±.Gv làm thí nghiệm hiện tượng nhiễm điện do cọ xát. ´ Hiện tượng gì sẽ xảy ra neáu: Cho thanh kim loại không nhiễm điện chạm vào quả cầu đã nhiễm điện? Đưa thanh kim loại không nhiễm điện lại gần quả cầu đã nhiễm điện nhưng không chạm vào? ±.Gv nhận xét và nói rõ ở bài sau chúng ta sẽ giải thích nguyên nhân gây ra các hiện tượng trên. Hoạt động 2: Tìm hiểu định luật Cu-lông. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Hs lắng nghe. ± Hs lắng nghe và ghi chép. ± Hs trả lời câu hỏi: Đặc điểm của vectơ lực : gồm Điểm đặt. Phương , chiều. Độ lớn. Hs vẽ lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu và trái dấu. Hs phát biểu và viết biểu thức định luật vạn vật hấp dẫn. Giống: + Lực HD tỉ lệ thuận tích khối lượng hai vật và tỉ lệ nghịch bình phương khoảng cách giữa hai vật + Lực Cu-lông tỉ lệ thuận tích độ lớn hai điện tích và tỉ lệ nghịch bình phương khoảng cách giữa hai điện tích. Khác: + Lực HD bao giờ cũng là lực hút. + Lực Cu-lông có thể là lực hút hay lực đẩy. ± Gv trình bày cấu tạo và công dụng của cân xoắn. + Cấu tạo: (hình 1.5/7 sgk) + Công dụng: Dùng để khảo sát lực tương tác giữa hai quả cầu tích điện. ± Gv đưa ra khái niệm điện tích điểm: là những vật nhiễm điện có kích thước nhỏ so với khoảng cách giữa chúng. ± Gv trình bày nội dung và biểu thức của định luật Cu-lông. Lực Cu-lông (lực tĩnh điện) là một vectơ. ´ Đặc điểm của vectơ lực là gi? Biểu thức định luật vạn vật hấp dẫn: G: hằng số hấp dẫn. ´ Phát biểu và viết biểu thức định luật vạn vật hấp dẫn?. ´ So sánh sự giống và khác nhau giữa định luật Cu-lông và định luật vạn vật hấp dẫn?. Hoạt động 3: Tìm hiểu lực tĩnh điện trong điện môi. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Hs trả lời câu hỏi: + Lực tĩnh điện trong môi trường đồng tính giảm đi ε lần so với trong môi trường chân không. ε :hằng số điện môi. + Hằng số điện môi phụ thuộc vào tính chất của điện môi. Không phụ thuộc vào độ lớn các điện tích và khoảng cách giữa điện tích. ´ Định luật Cu-lông chỉ đề cập đến lực tĩnh điện trong chân không. Vậy trong môi trường đồng tính lực tĩnh điện có thay đổi không? Nếu có thì thay đổi như thế nào? Từ thực nghiệm lực tĩnh điện trong môi trường đồng tính được xác định bởi công thức: ´ Hằng số điện môi phụ thuộc vào những yếu tố nào? Không phụ thuộc vào yếu tố nào? Hoạt động 3 (... phút): Củng cố. Vận dụng, Giao nhiệm vụ về nhà. 1. Củng cố : Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieát thöùc ñaõ hoïc trong baøi: khaùi nieäm ñieän tích ñieåm, ñaëc ñieåm töông taùc giöõa caùc ñieän tích, phöông chieàu cuûa löïc Cu-loâng töông taùc giöõa caùc ñieän tích ñieåm, noäi dung ñònh luaät Cu-loâng, yù nghóa cuûa haèng soá ñieän moâi. 2. Vận dụng: Cho HS thảo luận, trả lời câu hỏi: C©u 1) Trong những cách sau cách nào có thể làm nhiễm điện cho một vật? A. Cọ chiếc vỏ bút lên tóc; B. Đặt một nhanh nhựa gần một vật đã nhiễm điện; C. Đặt một vật gần nguồn điện; D. Cho một vật tiếp xúc với viên pin. C©u 2) Trong các hiện tượng sau, hiện tượng nào không liên quan đến nhiễm điện? A. Về mùa đông lược dính rất nhiều tóc khi chải đầu; B. Chim thường xù lông về mùa rét; C. Ôtô chở nhiên liệu thường thả một sợi dây xích sắt kéo lê trên mặt đường; D. Sét giữa các đám mây. C©u 3) Hai điện tích điểm trái dấu có cùng độ lớn 10-4/3 C đặt cách nhau 1 m trong parafin có điện môi bằng 2 thì chúng A. hút nhau một lực 0,5 N. B. hút nhau một lực 5 N. C. đẩy nhau một lực 5N. D. đẩy nhau một lực 0,5 N. 3.Giao nhiệm vụ về nhà: Ghi bài tập về nhà: bài tập 5 đến 8 (trang 9. SGK). làm bài tập SBT IV) Ruùt kinh nghieäm:. . Tieát : 02 Ngaøy soaïn: 23 – 08 - 08 BAØI TAÄP I.Muïc tieâu: 1.Veà kieán thöùc: Năm được phương pháp giải bài tập Định luật Culông (nắm được điểm đặt, phương chiều, độ lớn của lực culông), Năm được nguyên lý chồng chất lực Nắm được phương pháp giải bài tập phần lực culông 2.Veà kyõ naêng: Học sinh vận dụng được phương pháp giải được các bài tập trong sách giáo khoa cũng như sách bài tập Vận dụng giải được các bài tập cùng dạng II.Chuaån bò: Giaùo vieân: Hệ thống bài tập phù hợp với trình độ học sinh từng lớp Hoïc sinh: OÂn laïi ñònh luaät Cu loâng vaø toång hôïp caùc löïc coù giaù ñoàng quy. III. Tieán trình daïy hoïc: 1)OÅn ñònh: Kieåm dieän 2)Kieåm tra: Caâu 1: Biểu diễn lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu.Traùi daáu? Phát biểu nội dung và viết biểu thức định luật Cu-lông? Caâu 2: Neâu quy taéc toång hôïp hai löïc coù giaù ñoàng quy? 3)Hoaït ñoäng daïy – hoïc: «.Hoạt động 1: Chöõa baøi taäp veà töông taùc giöõa caùc ñieän tích ñieåm. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Ghi ñeà baøi taäp, suy nghó thaûo luaän phöông phaùp giaûi baøi taäp daïng naøy vaø giaûi baøi taäp. ±. Tröôùc heát xaùc ñònh caùc löïc thaønh phaàn taùc duïng leân q3 laø ,, roài tìm hôïp löïc cuûa caùc löïc ñoù: ². Ta coù CA + CB = AB neân C naèm treân AB vaø C naèm giöõa A vaø B. ± Löïc do q1 taùc duïng leân q3 laø coù giaù laø AB, chieàu töø C ñeán B vaø coù ñoä lôùn: ± Löïc do q2 taùc duïng leân q3 laø coù giaù laø AB, chieàu töø C ñeán B vaø coù ñoä lôùn: ± Hôïp löïc taùc ñuïng leân q3 laø: Neân coù giaù laø ñöôøng thaúng AB, chieàu töø C ñeán B vaø coù ñoä lôùn: F = F1 + F2 = 3,6 + 14,4 = 18 N ². Ta coù CA + AB = CB neân C naèm treân AB vaø C naèm ngoaøi AB vaø C gaàn A hôn. ± Hôïp löïc taùc ñuïng leân q3 laø: Neân coù giaù laø ñöôøng thaúng AB, chieàu höôùng ra xa A vaø coù ñoä lôùn: F = F1 - F2 = 3,6 – 0,576 = 3,024 N ². Ta coù CA = CB = AB neân ABC laø ∆ ñeàu ± Hôïp löïc taùc ñuïng leân q3 laø: Neân coù giaù song song vôùi ñöôøng thaúng AB, chieàu höôùng töø A ñeán B vaø coù ñoä lôùn: F = F1 = F2 = 1,6 N ±. Hai ñieän tích ñieåm q1 = 4.10-7 C, q2 = -4.10-7C ñaët coá ñònh taïi hai ñieåm A vaø B trong khoâng khí, AB = 3 cm. Haõy xaùc ñònh löïc ñieän taùc duïng taùc duïng leân ñieän tích q3 = 4.107C ñaët taïi C neáu: CA = 2 cm; CB = 1 cm CA = 2 cm; CB = 5 cm CA = CB = AB ±.Cho HS neâu phöông phaùp giaûi, sau ñoù goïi HS laàn löôït giaûi caùc yù cuûa baøi taäp ´ Tröôùc heát em haõy nhaän xeùt veà vò trí cuûa C so vôùi A vaø B? roài xaùc ñònh caùc löïc do q1 vaø q2 taùc duïng leân q3? ´ Töø ñoù em haõy xaùc ñònh hôïp löïc taùc duïng leân q3? ´ Töông töï treân, tröôùc heát em haõy nhaän xeùt veà vò trí cuûa C so vôùi A vaø B? roài xaùc ñònh caùc löïc do q1 vaø q2 taùc duïng leân q3? Töø ñoù em haõy xaùc ñònh hôïp löïc taùc duïng leân q3? ´ Töông töï treân, tröôùc heát em haõy nhaän xeùt veà vò trí cuûa C so vôùi A vaø B? roài xaùc ñònh caùc löïc do q1 vaø q2 taùc duïng leân q3? Töø ñoù em haõy xaùc ñònh hôïp löïc taùc duïng leân q3? «. Hoạt động 2: Chöõa baøi taäp veà caân baèng cuûa heä caùc ñieän tích ñieåm. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Ghi ñeà baøi taäp, suy nghó thaûo luaän phöông phaùp giaûi baøi taäp daïng naøy vaø giaûi baøi taäp. ± Ñieàu kieän ñeå cho moät vaät caân baèng laø hôïp löïc cuûa taát caû caùc löïc taùc duïng leân noù phaûi baèng 0. ². Coù hai löïc ñieän taùc duïng leân q3 laø vaø do q1 vaø q2 gaây ra. Ñeå q3 naèm caân baèng thì: . Suy ra caû ba ñieän tích phaûi naèm treân moät ñöôøng thaúng , vaø q1 vaø q2 cuøng daáu neân q3 phaûi naèm giöõa q1 vaø q2. vaø F13 = F23. Khi ñoù ta coù: Þ ±. Thay soá vaøo vaø giaûi ra ñöôïc x = 2 cm. ±.Keát quaû naøy ñuùng vôùi moïi daáu vaø ñoä lôùn cuûa q3 ±. Cho hai ñieän tích ñieåm q1 = 3.10-7 C, q2 = 1,2.10-7 C ñaët coá ñònh caùch nhau moät ñoaïn a = 6 cm trong chaân khoâng. Haõy xaùc ñònh vò trí vaø giaù trò cuûa ñieän tích thöù ba q3 ñeå q3 naèm caân baèng? ±.Cho HS neâu phöông phaùp giaûi, sau ñoù goïi HS laàn löôït giaûi caùc yù cuûa baøi taäp ±.GV coù theå gôïi yù cho HS: Ñieàu kieän ñeå cho moät vaät caân baèng laø gì? Töø ñoù suy ra ñöôïc ñieàu gì? ´ Goïi khoaûng caùch töø q3 ñeán q1 laø x ta seõ coù ñöôïc ñieàu gì? ´ Em coù nhaän xeùt gì veà keát quaû tìm ñöôïc? «. Hoạt động 3 (... phút): Củng cố. Giao nhiệm vụ về nhà. 1. Củng cố : Cho hoïc sinh neâu laïi phöông phaùp giaûi hai loaïi baøi taäp treân vaø GV nhaán maïnh theâm moät soá ñieåm caàn löu yù. 2.Giao nhiệm vụ về nhà: Veà nhaø laøm caùc baøi taäp coøn laïi cuûa saùch baøi taäp vaø giaûi laïi baøi taäp 2 treân vôùi q1 vaø q2 khoâng coâù ñònh? Vaø q1 vaø q2 traùi daáu? IV) Ruùt kinh nghieäm:. Tieát : 03 Ngaøy soaïn: 24 – 08 - 08 Baøi 02: THUYEÁT ELECTRON ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN ÑIEÄN TÍCH Mục tiêu: Kiến thức: Trình bày được nội dung chính của thuyết electron. Trình bày được khái niệm hạt mang điện và vật nhiễm điện. Phát biểu được nội dung của định luật bảo toàn điện tích. Kỹ năng: Vận dụng được thuyết electron để giải thích được các hiện tượng nhiễm điện. Giải thích được tính dẫn điện, tính cách điện của một chất. Chuẩn bị: Giáo viên: Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm về nhiễm điện do cọ xát. Nội dung ghi bảng: Thuyết electron: Bình thường nguyên tử trung hoà về điện. Nguyên tử bị mất electron trở thành ion dương, nguyên tử nhận thêm electron trở thành ion âm. Electron có thể di chuyển trong một vật hay từ vật này sang vật khác vì độ linh động lớn. Vật (chất) dẫn điện và vật (chất) cách điện: Vật dẫn điện là những vật có các điện tích tự do có thể di chuyển được bên trong vật. Vật cách điện là những vật có rất ít các điện tích tự do có thể di chuyển bên trong vật. Giải thích ba hiện tượng nhiễm điện: Nhiễm điện do cọ xát: Khi thanh thuỷ tinh cọ xát với lụa thì có một số electron di chuyển từ thuỷ tinh sang lụa nên thanh thuỷ tinh nhiễm điện dương, mảnh lụa nhiễm điện âm. Nhiễm điện do tiếp xúc: Khi thanh kim loại trung hoà điện tiếp xúc với quả cầu nhiễm điện thì có sự di chuyển điện tích từ quả cầu sang thanh kim loại nên thanh kim loại nhiễm điện cùng dấu với quả cầu. Nhiễm điện do hưởng ứng: Thanh kim loại trung hoà điện đặt gần quả cầu nhiễm điện thì các electron tự do trong thanh kim loại dịch chuyển. Đầu thanh kim loại xa quả cầu nhiễm điện cùng dấu với quả cầu, đầu thanh kim loại gần quả cầu nhiễm điện trái dấu với quả cầu. Định luật bảo toàn điện tích Ở một hệ vật cô lập về điện, nghĩa là hệ không trao đổi điện tích với các hệ khác, thì tổng đại số các điện tích trong hệ là một hằng số. Học sinh: Ôn lại hiện tượng nhiễm điện do cọ xát, chất dẫn điện, chất cách điện (đã học ở THCS). Tiến trình dạy học: 1)OÅn ñònh: Kieåm dieän 2)Kieåm tra: Caâu 1: Neâu caùc caùch laøm nhieãm ñieän cho vaät? Neâu söï töông taùc giöõa caùc ñieän tích? Caâu 2: Biểu diễn lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu. Phát biểu nội dung và viết biểu thức định luật Cu-lông. 3)Hoaït ñoäng daïy – hoïc: Hoạt động 1: Tìm hiểu nội dung thuyết electron. Vật dẫn điện và vật cách điện. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Hs nhớ lại cấu tạo của nguyên tử. Nguyên tử gồm: + Hạt nhân: proton: mang điện dương. nơtron: không mang điện. + Electron: mang điện âm. Thuyết electron dựa trên sự có mặt và sự di chuyển của electron. ±. Hs dựa vào lưu ý của Gv để trả lời câu C1. ±. Hs nêu tên một vài vật dẫn điện và vật cách điện. ±. Yêu cầu HS nhắc lại kiến thức: cấu tạo của nguyên tử, điện tích của các hạt trong nguyên tử. ´ Thuyết electron dựa trên cơ sở nào? ±. Gv trình bày nội dung thuyết electron. Lưu ý Hs là khối lượng của electron nhỏ hơn khối lượng của proton rất nhiều nên electron di chuyển dễ hơn.. ±. Yêu cầu Hs trả lời câu C1. ´ Theo quan điểm của thuyết electron thì thế nào là một vật nhiễm điện? ±. Yêu cầu Hs nêu vi dụ về vật dẫn điện và vật cách điện. Định nghĩa vật dẫn điện và vật cách điện. ±. Gv đưa ra định nghĩa trong SGK. Vậy hai cách định nghĩa đó có khác nhau không? Hoạt động 2: Tìm hiểu ba hiện tượng nhiễm điện. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Hs nghiên cứu SGK, lắng nghe và trả lời câu hỏi của Gv. ±. Hs lắng nghe và ghi chép. Chú ý: Electron tự do có vai trò rất quan trọng trong quá trình nhiễm điên. Điện tích có tính bảo toàn. ±. Gv yêu cầu Hs dựa vào thuyết electron để trả lời các câu hỏi sau: ´ Bình thường thanh thuỷ tinh và mảnh lụa trung hoà về điện. Tại sao sau khi cọ xát chúng lại nhiễm điện? điện tích đó từ đâu đến? ´ Thanh kim loại trung hoà điện khi tiếp xúc với quả cầu nhiễm điện thì thanh KL nhiễm điện. Dựa vào nội dung nào của thuyết electron để giải thích hiện tượng trên? ±. Tương tự yêu cầu Hs giải thích hiện tượng nhiếm điện do hưởng ứng. ±. Yêu cầu Hs so sánh ba hiện tượng nhiễm điện trên. ±. Gv nhận xét câu trả lời của Hs, tổng kết và rút ra kết luận. Hoạt động 3: Tìm hiểu định luật bảo toàn điện tích. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Hs lắng nghe và ghi chép. ±. Gv đặt câu hỏi: ´ Thế nào là một hệ cô lập về điện? ±. Gv trình bày nội dung định luật bảo toàn điện tích. Hoạt động 3 (... phút): Củng cố. Vận dụng, Giao nhiệm vụ về nhà. 1. Củng cố : Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieát thöùc ñaõ hoïc trong baøi: Neâu thuyeát eâlectroân vaø vaän duïng thuyeát ñoù ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng nhieäm ñieän cho vaät. Neâu noäi dung ñònh luaät baûo toaøn ñieän tích. Phaân bieät chaát daãn ñieän vaø chaát caùch ñieän. 2. Vận dụng: Cho HS thảo luận, trả lời câu hỏi: C©u 1) 1. Xét cấu tạo nguyên tử về phương diện điện. Trong các nhận định sau, nhận định không đúng là: C. Tổng số hạt proton và notron trong hạt nhân luôn bằng số electron quay xung quanh nguyên tử. A. Proton mang điện tích là + 1,6.10-19 C. B. Khối lượng notron xấp xỉ khối lượng proton. D. Điện tích của proton và điện tích của electron gọi là điện tích nguyên tố. C©u 2) Điều kiện để một vật dẫn điện là B. có chứa các điện tích tự do. A. vật phải ở nhiệt độ phòng. C. vật nhất thiết phải làm bằng kim loại. D. vật phải mang điện tích. C©u 3) Hai điện tích điểm được đặt cố định và cách điện trong một bình không khí thì hút nhau 1 lực là 21 N. Nếu đổ đầy dầu hỏa có hằng số điện môi 2,1 vào bình thì hai điện tích đó sẽ A. hút nhau 1 lực bằng 10 N. B. đẩy nhau một lực bằng 10 N. C. hút nhau một lực bằng 44,1 N. D. đẩy nhau 1 lực bằng 44,1 N. 3.Giao nhiệm vụ về nhà: Ghi bài tập về nhà: bài tập (trang 12. SGK). làm bài tập SBT IV) Ruùt kinh nghieäm: Tieát : 04 Ngaøy soaïn: 31 - 08 - 08 Baøi 03: ÑIEÄN TRÖÔØNG I.Muïc tieâu: 1.Veà kieán thöùc: - Traû lôøi ñöôïc caâu hoûi ñieän tröôøng laø gì vaø neâu ñöôïc tính chaát cô baûn cuûa ñieän tröôøng. - Phaùt bieåu ñöôïc ñònh nghóa cuûa cöôøng ñoä ñieän tröôøng. Vaän duïng ñöôïc bieåu thöùc xaùc ñònh cöôøng ñoä ñieän tröôøng cuûa moät ñieän tích ñieåm; Neâu ñöôïc ñôn vò cuûa cöôøng ñoä ñieän tröôøng. - Trình baøy ñöôïc khaùi nieäm ñöôøng söùc ñieän vaø yù nghóa cuûa ñöôøng söùc ñieän, caùc tính chaát cuûa ñöôøng söùc ñieän. - Traû lôøi ñöôïc caâu hoûi ñieän tröôøng ñeàu laø gì vaø neâu ñöôïc moät ví duï veà ñieän tröôøng ñeàu. - Phaùt bieåu ñöôïc nguyeân lyù choàng chaát ñieän tröôøng. 2.Veà kyõ naêng: - Xaùc ñònh phöông chieàu cuûa vectô cöôøng ñoä ñieän tröôøng vaø tính ñöôïc cöôøng ñoä ñieän tröôøng taïi moãi ñieåm do ñieän tích ñieåm gaây ra. - Bieát caùch vaän duïng quy taéc hình bình haønh ñeå toång hôïp caùc vectô cöôøng ñoä ñieän tröôøng thaønh phaàn taïi moãi ñieåm theo nguyeân lyù choàng chaát ñieän tröôøng. II.Chuaån bò: Giáo viên: Dụng cụ thí nghiệm điện phổ hoặc tranh ảnh minh hoạ điện phổ của các vật nhiễm điện. Nội dung ghi bảng: Điện trường: a) Khái niệm điện trường: laø moät daïng vaät chaát (moâi tröôøng) bao quanh caùc ñieän tích. Tính chất cơ bản của điện trường: Tác dụng lực điện lên điện tích khác đặt trong nó. Cường độ điện trường: a) Định nghĩa: (sgk). b) Biểu thức: Đơn vị: E(V/m) Neáu q > 0:cùng phương, cùng chiều với; Neáu q < 0:cùng phương, ngược chiều với Đường sức điện: a) Định nghĩa: (sgk). b) Các tính chất của đường sức điện: (sgk) Điện phổ: (sgk) Điện trường đều : (sgk) Đường sức của điện trường đều là những đường thẳng song song và cách đều nhau. Điện trường của một điện tích điểm: Neáu Q > 0 : hướng ra xa điện tích, neáu Q < 0 : hướng lại gần điện tích. Nguyên lí chồng chất điện trường: (sgk) Học sinh: Ôn lại đường sức từ, từ phổ đã học ở THCS. II.Tieán trình daïy hoïc: 1) OÅn ñònh: Kieåm dieän 2) Kieåm tra: Caâu 1: Biểu diễn lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu.Traùi daáu? Phát biểu nội dung và viết biểu thức định luật Cu-lông?. Caâu 2: Trình baøy hieän töôïng nhieãm ñieän do höôûng öùng vaø giaûi thích hieän töôïng ñoù baèng thuyeát electron? 3)Hoaït ñoäng daïy – hoïc: «.Hoaït ñoäng 1: Tìm hieåu khaùi nieäm ñieän tröôøng, Xây dựng véc tơ cường độ điện trường. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên ². Vì xung quanh caùc ñieän tích coù moät moâi tröôøng ñaëc bieät goïi laø ñieän tröôøng. ². Điện trường là môi trường (dạng vật chất) bao quanh điện tích và gắn liền với điện tích. ².Tính chaát cô baûn cuûa ñieän tröôøng laø noù tác dụng lực điện lên các điện tích khác đặt trong nó. ². Đặt điện tích thử nằm trong không gian, nếu nó chịu lực điện tác dụng thì thì ôû đó có điện trường. ². Điện tích thử là vật có kích thước nhỏ và điện lượng nhỏ. ±. Đọc SGK nghe GV daãn daét vaø traû lôøi : ² Cường độ điện trường tại một điểm đặc trưng cho tác dụng của lực điện trường tại điểm đó. Ñöôïc xaùc ñònh: ² Đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường: + Điểm đặt: Tại điểm đang xét. + Phương: cùng phương với lực điện tác dụng lên điện tích thử đặt tại điểm đang xét. + Neáu q > 0: cùng chiều với; Neáu q < 0: ngược chiều với. + Độ lớn:. Trong heä SI coù ñôn vò laø V/m ´. Vì sao hai ñieän tích ñaët trong chaân khoâng, khoâng tieáp xuùc nhau nhöng chuùng vaãn huùt hoaëc ñaåy nhau? ´. Điện trường là gì? Tính chaát cô baûn cuûa ñieän tröôøng laø gì? ´.Làm thế nào để nhận biết được điện trường? ´Thế nào là điện tích thử? ±. GV daãn daét xaây döïng khaùi nieäm cöôøng ñoä ñieän tröôøng nhö SGK vaø ñaët caâu hoûi: ´. Cường độ điện trường là gì? ´. Nêu đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường (điểm đặt, phương, chiều, độ lớn). ±. Nhấn mạnh từng đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường. «.Hoaït ñoäng 2: Xây dựng khái niệm, tính chaát cuûa ñöôøng söùc ñieän đường sức điện. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên ±. Đọc, nghiên cứu SGK mục 3 trả lời các câu hỏi: ² Ñöôøng söùc ñieän laø ñöôøng ñöôïc veõ trong ñieän tröôøng sao cho höôùng cuûa tieáp tuyeán taïi baát kyø ñieåm naøo treân ñöôøng cuõng truøng vôùi höôùng cuûa veùc tô cöôøng ñoä ñieän tröôøng taïi ñieåm ñoù. ² Các đặc điểm của đường sức: + Qua mỗi điểm trong điện trường chỉ vẽ được một đường sức và chỉ một mà thôi. + Ñöôøng söùc ñieän laø nhöõng ñöôøng cong khoâng kín. Noù xuaát phaùt töø ñieän tích döông vaø taän cuøng ôû caùc ñieän tích aâm. + Caùc ñöôøng söùc ñieän khoâng bao giôø caét nhau. + Nôi naøo CÑÑT lôùn hôn thì caùc ñöôøng söùc ñieän ôû ñoù ñöôïc veõ mau (daøy) hôn, nôi naøo CÑÑT nhoû hôn thì caùc ñöôøng söùc ñieän ôû ñoù ñöôïc veõ thöa hôn ±. Đọc SGK nghe GV daãn daét ø ± Traû lôøi C2.SGK ±.Cho HS đọc SGK mục 3 trả lời các câu hỏi: ´. Đường sức ñieän là gì? ± Giôùi thieäu hình aûnh caùc ñöôøng söùc ñieän hình töø 3.2 ñeán 3.4.. ´. Nêu các đặc điểm của đường sức?. ± Giôùi thieäu caùch laøm ñieän phoå vaø hình aûnh ñieän phoå nhö hình 3.5, 3.6 vaø 3.7 SGK ±Yeâu caàu hoïc sinh thöïc hieän C2 SGK. «.Hoaït ñoäng 3: Tìm hieåu khaùi nieäm ñieän tröôøng ñeàu, điện trường của điện tích điểm. Xây dựng nguyên lý chồng chất điện trường Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên ±.Đọc SGK mục 4; trả lời: ² Là điện trường mà véc tơ cường độ điện trường có hướng và độ lớn như nhau tại mọi điểm. ² Đường sức của điện trường đều là những đường song song cách đều. ±. Suy luận vận dụng cho điện trường gây bởi điện tích điểm, trả lời câu hỏi ² Cường độ điện trường gây bởi điện tích điểm Q: + Điểm đặt: Tại điểm đang xét. + Phương: Đường nối điện tích điểm và điểm đang xét. + Chiều: Hướng ra xa Q nếu Q>0; hướng về phía Q nếu Q<0. + Độ lớn: . ± Đọc SGK trả lời câu hỏi : ².Neáu ñaët moät ñieän tích thöû taïi M thì noù seõ chòu taùc duïng ñoàng thôøi cuûa hai löïc ñieän vaø do hai ñieän tích ñieåm Q1 vaø Q2 gaây ra. Löïc ñieän toång hôïp taïi M laø: ² Theo ñònh nghóa ta coù cöôøng ñoä ñieän tröôøng taïi M seõ laø: ² Điện trường tại một điểm bằng tổng các véc tơ cường độ điện trường tại điểm đó. ±. Cho HS đọc mục 4SGK; trả lời câu hỏi: ´. Điện trường đều là gì? Nêu đặc điểm đường sức của điện trường đều? ´. Vận dụng đặc điểm lực tương tác giữa các điện tích điểm xác định phương chiều và độ lớn của cường độ điện trường gây bởi điện tích điểm? a) Q Å M b) Q y M ±. GV neâu vaán ñeà nhö SGK yeâu caàu HS suy nghó traû lôøi caâu hoûi: ´.Neáu ñaët moät ñieän tích thöû taïi M thì noù seõ chòu taùc duïng cuûa löïc ñieän nhö theá naøo? Töø ñoù söû duïng ñònh nghóa xaùc ñònh cöôøng ñoä ñieän tröôøng taïi M? ±.Ñieän tröôøng toång hôïp nhö beân goïi laø nguyeân lyù choàng chaát ñieän tröôøng. ´. Phát biểu nội dung nguyên lý chồng chất điện trường. «.Hoạt động 4 : Củng cố. Vận dụng, Giao nhiệm vụ về nhà. 1. Củng cố : Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieát thöùc ñaõ hoïc trong baøi: khaùi nieäm ñieän tröôøng, cöôøng ñoä ñieän tröôøng, caùc ñaëc ñieåm cuûa veùc tô cöôøng ñoä ñieän tröôøng, Cöôøng ñoä ñieän tröôøng taïi moät ñieåm do moät ñieän tích ñieåm gaây ra. Ñònh nghóa vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa ñöôøng söùc ñieän. Khaùi nieäm ñieän tröôøng ñeàu. 2. Vận dụng: Cho HS thảo luận, trả lời câu hỏi: C©u 1) Cho 2 điện tích điểm nằm ở 2 điểm A và B và có cùng độ lớn, cùng dấu. Cường độ điện trường tại một điểm trên đường trung trực của AB thì có phương A. vuông góc với đường trung trực của AB. B. trùng với đường trung trực của AB. C. trùng với đường nối của AB. D. tạo với đường nối AB góc 450. C©u 2) Đường sức điện cho biết A. độ lớn lực tác dụng lên điện tích đặt trên đường sức ấy. B. độ lớn của điện tích nguồn sinh ra điện trường được biểu diễn bằng đường sức ấy. C. độ lớn điện tích thử cần đặt trên đường sức ấy. D. hướng của lực điện tác dụng lên điện tích điểm đặc trên đường sức ấy. C©u 3) Cho 2 điện tích điểm trái dấu, cùng độ lớn nằm cố định thì A. không có vị trí nào có cường độ điện trường bằng 0. B. vị trí có điện trường bằng 0 nằm tại trung điểm của đoạn nối 2 điện tích. C. vị trí có điện trường bằng 0 nằm trên đường nối 2 điện tích và phía ngoài điện tích dương. D. vị trí có điện trường bằng 0 nằm trên đường nối 2 điện tích và phía ngoài điện tích âm. C©u 4) Tại một điểm có 2 cường độ điện trường thành phần vuông góc với nhau và có độ lớn là 3000 V/m và 4000V/m. Độ lớn cường độ điện trường tổng hợp là A. 1000 V/m. B. 7000 V/m. C. 5000 V/m. D. 6000 V/m. C©u 5). Trong không khí, người ta bố trí 2 điện tích có cùng độ lớn 0,5 μC nhưng trái dấu cách nhau 2 m. Tại trung điểm của 2 điện tích, cường độ điện trường là A. 9000 V/m hướng về phía điện tích dương. B. 9000 V/m hướng về phía điện tích âm. C. bằng 0. D. 9000 V/m vuông góc với đường nối hai điện tích. 3.Giao nhiệm vụ về nhà: Ghi bài tập về nhà: bài tập trang 17, 18. SGK. làm bài tập SBT IV) Ruùt kinh nghieäm:. .. Tieát : 05 Ngaøy soaïn: 06- 09 - 08 BAØI TAÄP I.M