Sáng kiến kinh nghiệm - Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phân môn vẽ trang trí

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NĂM CĂN TRƯỜNG THCS Xà HÀNG VỊNH SÁNG KIẾN MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÚP HỌC SINH HỌC TỐT PHÂN MÔN VẼ TRANG TRÍ Đề tài thuộc lĩnh vực: Chuyên môn Người thực hiện: Nguyễn Thị Hằng Chức vụ: Giáo viên Đơn vị: Trường THCS xã Hàng Vịnh Hàng Vịnh, ngày 20 tháng 03 năm 2013 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÚP HỌC SINH THCS HỌC TỐT PHÂN MÔN VẼ TRANG TRÍ cõd 1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện: Là giáo viên dạy mĩ thuật trong trường THCS, ngoài công tác giảng dạy, ngoài những kiến thức được học trong trường tôi thấy mình cần học hỏi thêm kiến thức, kinh nghiệm, có trách nhiệm lòng yêu mến trẻ. Cần tìm tòi để phát hiện ra những đặc điểm tâm sinh lí, những năng khiếu tư chất tốt của học sinh, tìm ra các phương pháp dạy học mới và áp dụng những phương pháp dạy học hay tạo điều kiện để các em học tốt hơn và phát triển toàn diện hơn trong mọi lĩnh vực. Mỗi nghành, mỗi nghề hay mỗi môn học đều có những đặc thù riêng. Vậy muốn dạy và học tốt phân môn vẽ trang trí trong các trường nói chung và trong trường THCS nói riêng ta cần phải tìm tòi và áp dụng nhiều phương pháp hay, mới vào việc dạy học phân môn vẽ trang trí. Trong chương trình học của THCS, học sinh được học những khái niệm cơ bản về màu sắc, được học trang trí cơ bản và xuyên suốt cả bốn khối học là trang trí ứng dụng gắn liền với cuộc sống của các em trong ®ã cã rÊt nhiÒu bµi trang trÝ hay vµ ®Æc s¾c. Trang trí là thể hiện cái đẹp của sự trình bày bằng nghệ thuật sắp xếp, đường nét, màu sắc, hình mảng. Trang trí bắt nguồn từ thực tế đời sống xã hội. Trang trí là làm đẹp hơn cái vốn có ban đầu, học trang trí ta sẽ biết làm đẹp cuộc sống xung quanh, làm đẹp cho gia đình và làm đẹp cho chính mình. Trang trí được sử dụng một cách rộng rãi trong đời sống, bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, hầu như ta đều thấy vai trò của nó trong đời sống hàng ngày. Tất cả mọi người chúng ta nói chung và học sinh THCS nói riêng tiếp xúc hàng ngày với nghệ thuật trang trí, nếu biết kết hợp, áp dụng những kiến thức học tập được, chắc chắn sẽ tìm thấy nhiều bài học bổ ích góp phần làm cho đời sống thêm sinh động tươi đẹp hơn. Đa số tất cả các em học sinh đều thích học mĩ thuật, tuy nhiên để khơi gợi cảm xúc ban đầu và tính sáng tạo của các em là một việc không dễ dàng. Chính vì thế người giáo viên cần phải nắm vững những phương pháp đặc trưng dạy học mĩ thuật. Để dạy học hiệu quả phân môn vẽ trang trí người giáo viên cần phải biết kết hợp tốt các phương pháp trong dạy học vẽ trang trí nhằm đạt hiệu quả tốt nhất. Việc sử dụng và kết hợp các phương pháp dạy học phân môn vẽ trang trí trong trường THCS là rất quan trọng và cần thiết. Nó phù hợp với đặc trưng của môn học và phù hợp với tâm lí của học sinh, giúp cho các bài dạy sinh động, học sinh hứng thú hơn trong học tập. Bởi vậy là giáo viên giảng dạy môn mĩ thuật qua các năm học vừa qua, tôi luôn trăn trở và suy nghĩ vậy làm thế nào để các em học tốt phân môn trang trí? Nếu các em biết cách tìm mảng, tìm họa tiết và biết lựa chọn hòa sắc sao cho phù hợp, thì bài vẽ trang trí sẽ đẹp hơn, tốt hơn, các em sẽ cảm thấy ham thích học phân môn này hơn. Vì thế tôi nghĩ ngay đến các phương pháp giảng dạy phân môn trang trí ở trường THCS để nghiên cứu và áp dụng vào việc dạy học môn mĩ thuật ở trường THCS. Và tôi đã thử nghiệm cho học sinh khối lớp 6,7,8 và 9 ở trường THCS xã Hàng Vịnh trong những năm học vừa qua, thì kết quả thu được hết sức khả quan trong phân môn vẽ trang trí. Đây cũng là lí do tôi chọn để viết sáng kiến này: “ Một số phương pháp giúp học sinh THCS học tốt phân môn vẽ trang trí”. 2. Phạm vi triển khai thực hiện của sáng kiến: Áp dụng trong trường THCS xã Hàng Vịnh: Ở các khối lớp 6, 7, 8, 9. 3. Mô tả sáng kiến: a. Tìm hiểu thực trạng của việc dạy và học môn Mĩ thuật nói chung và phân môn vẽ trang trí nói riêng ở trường THCS. * Cơ sở vật chất: Chưa đầy đủ( Thiếu phòng chức năng, tranh ảnh, vật mẫu...) * Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí: Tâm sinh lí của học sinh THCS là thích được khen, ngại bị chê vì vậy giáo viên cần phải động viên, khuyến khích học sinh, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Tâm lí của các em đang có những biến đổi, xao động nên việc sử dụng các phương pháp dạy học phải khéo léo, phù hợpsao cho học sinh phát huy hết khả năng sáng tạo của mình. * Thực trạng của việc dạy học phân môn Vẽ trang trí ở trường THCS. Giáo viên được đào tạo cơ bản, chính quy và còn trẻ nên có sự nhiệt tình, yêu nghề. Là một giáo viên vừa mới tốt nghiệp đại học nên được đào tạo và lĩnh hội các phương pháp dạy học mới phù hợp và hiệu quả hơn. Tuy nhiên tuổi nghề còn ít nên kinh nghiệm vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học chưa đạt kết quả cao, chưa áp dụng Công nghệ thông tin một cách thường xuyên và hiệu quả vào trong giảng dạy nên chưa tạo được hứng thú cho học sinh. Do đó, hiệu quả của việc dạy học chưa cao, học sinh chưa có hứng thú nhiều với phân môn Vẽ trang trí, kết quả học tập chưa cao. b. Những phương pháp dạy học đặc trưng phân môn Vẽ trang trí ở trường THCS: * Phương pháp quan sát: - Phương pháp quan sát có một vai trò quan trọng đối với phân môn vẽ trang trí - Giáo viên phải có sự hướng dẫn cụ thể cách quan sát, phân tích các sản phẩm mĩ thuật về bố cục, đường nét, màu sắcHọc sinh phải có được kĩ năng quan sát mọi sự vật hiện tượng xung quanh để nắm bắt được đặc điểm, giúp cho trí tưởng tượng được phát triển phong phú, làm tăng cảm xúc thẩm mĩ, tránh phản ánh sai lệch hiện thực, phát huy tính sáng tạo và bồi dưỡng tình cảm trân trọng cái đẹp. Cuối tiết học giáo viên cùng học sinh thực hiện hoạt động quan sát nhận xét để đánh giá kết quả của bài học, từ đó học sinh có thể rút kinh nghiệm cho bài học sau. * Phương pháp trực quan. Dạy học bằng đồ dùng trực quan giúp học sinh lĩnh hội tri thức nhanh, nhớ lâu và hứng thú hơn. Song khi sử dụng đồ dùng trực quan cần lưu ý: + Cần khai thác hết lợi thế của đồ dùng dạy học. Trình bày một cách khoa học. + Sử dụng đồ dùng dạy học phải có trọng tâm, cần chú ý đến tính thẩm mĩ của nó. + Nên thường xuyên sử dụng kết quả học tập của học sinh làm đồ dùng dạy học. + Trình bày cùng 1 lúc để học sinh có cách nhìn bao quát về nội dung bài học. + Trình bày theo trình tự bài giảng để học sinh theo dõi từng phần của nội dung. + Sau khi giới thiệu đồ dùng dạy học theo từng nội dung, giáo viên phải cất đi để học sinh tập trung vào nội dung khác. Vị trí trình bày đồ dùng dạy học phải hợp lí. - Giáo viên cần sưu tầm bài vẽ trang trí của học sinh để làm tư liệu giảng dạy. * Phương pháp vấn đáp. Lời giảng đan xen với câu hỏi, tạo điều kiện cho học sinh được chủ động nghe -suy nghĩ - dự đoán - chờ đợi thông tin mới. Thường được sử dụng trong các hoạt động quan sát, nhận xét, đánh giá kết quả học tập. Giúp giáo viên có thể tìm hiểu được mức độ tiếp thu bài học của học sinh, biết được kiến thức lĩnh hội của học sinh đến mức độ nào. * Phương pháp gợi mở. Giáo viên dùng lời nhận xét, câu hỏi gợi mở để học sinh quan sát, nhận xét, suy nghĩ, so sánh đối chiếu và tự điều chỉnh, sửa chữa bài vẽ của mình. Phương pháp này rất phù hợp với việc hướng dẫn học sinh làm bài tập, vì nó phát huy được khả năng độc lập suy nghĩ, tìm tòi, tính tích cực học tập của mọi học sinh. Sử dụng phương pháp gợi mở giáo viên tạo điều kiện cho học sinh tự suy nghĩ, tự tìm hiểu để tìm đến kiến thức bài học. * Phương pháp trò chơi. Phương pháp này gây được hứng thú học tập cho học sinh, tạo ở các em sự háo hức chờ đón để được học phân môn vẽ trang trí. Giáo viên là người đóng vai trò chỉ đạo tổ chức các hoạt động “chơi mà học” để đạt được hiệu quả cao nhất. * Phương pháp làm việc theo nhóm: Phương pháp này phát huy được tính tích cực, chủ động, mọi học sinh đều được tham gia học tập. Xây dựng cho học sinh tinh thần tập thể, ý thức cộng đồng với công việc chung, đồng thời hình thành ở học sinh phương pháp làm việc khoa học, tự lập kế hoạch và làm việc theo kế hoạch. * Phương pháp luyện tập: Phân môn vẽ trang trí lấy thực hành làm hoạt động chính và chỉ có trên cơ sở thực hành thì nhận thức lý thuyết mới rõ dần. Học vẽ trang trí, học sinh phải được làm nhiều bài tập, có thể là các bài tập sẽ trùng lặp nội dung, yêu cầu, cách tiến hành, song mỗi bài học sinh phải tìm ra cách vẽ khác nhau, cách sắp xếp của trang trí như: đăng đối, đối xứng, xen kẽ, nhắc lại. Hình mảng, đường nét, màu sắc được cách điệu hoá. Hướng dẫn học sinh làm bài, giáo viên cần tìm ra những thiếu sót về bố cục, vẽ hình, vẽ màu, gợi ý cho các em suy nghĩ và tự tìm ra cách sửa chữa, điều chỉnh theo khả năng, phù hợp với từng dạng bài của mỗi em. Giáo viên làm việc với từng học sinh, góp ý, khích lệ mỗi em hoàn thành bài vẽ bằng khả năng của mình. c. Những biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn vẽ trang trí: * Phương pháp giảng dạy trang trí: - Hướng dẫn HS tìm hiểu nội dung bài trang trí: Nhằm phân biệt bài trang trí thuộc loại nào: trang trí cơ bản hay trang trí ứng dụng, nếu là trang trí cơ bản thì bố cục, hoạ tiết, màu sắc luôn có sự tìm tòi để có một bài vẽ trang trí có bố cục đẹp, hài hoà. Còn nếu là bài trang trí ứng dụng thì phải lưu ý đến tính thực tiễn khi sử dụng như: Hoạ tiết, màu sắc, bố cục phù hợp với nội dung yêu cầu sử dụng. Mỗi nội dung bài trang trí đều có những kiến thức chủ yếu, thông qua giảng dạy những kiến thức chủ yếu này giúp học sinh hiểu được lí thuyết, nắm được cách làm. Nội dung bài học rất phong phú, đa dạng song thực tế thời gian không cho phép giáo viên giảng giải lí thuyết quá nhiều vì nếu nói nhiều sẽ thiếu thời gian cho học sinh thực hành. Bởi vậy mỗi nội dung bài dạy, giáo viên lựa chọn những kiến thức cơ bản, thiết yếu, trọng tâm nhất sao cho phù hợp với nội dung yêu cầu và đảm bảo thời gian bài học. - Hướng dẫn HS tìm phác thảo: Tạo thói quen cho HS suy nghĩ trước khi tìm phác thảo và bước đầu phải tìm bằng các đường nét, hình mảng kỉ hà nhằm tạo nên một bố cục hợp lí. Những bố cục trên phải được hướng dẫn cụ thể ở phần lí thuyết: Cách tìm bố cục, tìm hình mảng, tìm hoạ tiết, và vận dụng các thể thức trang trí Sau khi tìm bố cục bằng các hình kỉ hà, hướng dẫn các em có thể tìm phác thảo đen trắng để tìm đậm nhạt. Vẽ đen trắng để tránh được bố cục không cân đối như: Bố cục nặng nề (mảng đen quá, to quá) hoặc bố cục lỏng lẻo (các mảng rời rạc) Trên cơ sở các hình bố cục kỉ hà, có thể tìm các hoạ tiết phù hợp với các mảng đó. Sử dụng các hoạ tiết cho phù hợp với các mảng kỉ hà phải là những hoạ tiết đơn giản và cách điệu. Cuối cùng bài trang trí nào cũng phải tô màu nhưng giáo viên cần phải hướng dẫn học sinh biết cách sử dụng màu sắc sao cho hợp lí và hài hoà. Có thể sử dụng hoà sắc nóng hay hoà sắc lạnh, sử dụng các gam màu trầm hay các gam màu sáng. Trong mỗi bài vẽ trang trí phải tìm màu chủ đạo. Từ màu chủ đạo tìm các màu khác đặt vào cho hợp lí và cân nhắc đặt các màu cạnh nhau cho hài hoà. Màu sắc đóng vai trò quan trọng trong nghệ thuật trang trí. Nó thể hiện sở thích và năng khiếu thẩm mĩ của học sinh. Khi trang trí học sinh phải biết những nguyên tắc cơ bản về màu sắc để sử dụng màu và phải thuộc bảng pha màu, đó là cơ sở để khám phá, tìm ra các màu mới, tạo nên các hoà sắc đẹp thuận mắt và ưa nhìn. Màu sắc còn nói lên được tình cảm của con người, của một dân tộc. - Một số điểm lưu ý khi dạy trang trí: + Hướng dẫn học sinh sử dụng hình mảng, đường nét: Phải dứt khoát mới tạo nên bố cục chặt chẽ. Cần tránh những bố cục lỏng lẻo hoặc nặng nề do cách sắp xếp hình mảng không hợp lí. + Không dùng nét viền đều nhau. Tạo nên sự khô cứng trong trang trí. + Hoạ tiết phải phù hợp với nội dung yêu cầu sử dụng và mang tính dân tộc, hoạ tiết đã được đơn giản, cách điệu, tránh vẽ nét viền khô cứng. * Phương pháp giảng dạy lí thuyết phân môn trang trí: Trong chương trình dạy phân môn trang trí các lớp 6 - 7 - 8 - 9 không có bài lí thuyết dành riêng cho một tiết, thường lí thuyết được giảng trước khi HS làm bài. Thời gian này chỉ chiếm khoảng 15 đến 17 phút. Do đó những kiến thức cơ bản giáo viên phải chắt lọc có trọng tâm để truyền thụ cho học sinh. Học sinh có thể căn cứ vào đó để làm bài cho có hiệu quả. Căn cứ vào yêu cầu của bài để giảng cho học sinh, có bài rất cần nhiều thời gian như: Phương pháp bố cục, phương pháp và cách dùng màu trong trang trí, phương pháp sáng tác tranh cổ độngDù thời gian dài hay ngắn thì khi dạy lí thuyết cũng phải lưu ý: - Cần xây dựng nội dung trọng tâm bài trang trí: Tìm hiểu khái niệm cơ bản, sử dụng những dẫn chứng thực tế, hình ảnh, đồ vật cụ thể có tác dụng và sức thuyết phục cao để minh hoạ cho khái niệm cơ bản. - Mở rộng nội dung cơ bản bằng những dẫn chứng cụ thể như: Cho HS quan sát tranh, ảnh, đồ vật, bài làm đúng - sai. Giáo viên phân tích và rút ra kết luận, sự liên hệ với đời sống thực tế rất cần cho bài học lí thuyết, giáo viên nên có nhiều liên hệ thực tế để làm rõ hơn những khái niệm vừa được trình bày. Trong chương trình trang trí hầu hết các bài đều có sự liên hệ đến thực tế. - Giáo viên có thể sử dụng các bài vẽ của học sinh lớp trước để phân tích và cũng nên tìm tòi chọn một vài đồ vật như: Tờ báo tường, lọ hoa, hộp mứt các loại, chiếc khănnhằm giúp học sinh mở rộng thêm kiến thức học trang trí gắn liền với đời sống. - Phần lí thuyết chỉ giúp học sinh nắm vững những khái niệm cơ bản, những dự định sẽ làm và những kiến thức tạo cơ sở ban đầu cho sự hình thành sáng tạo, tìm tòi để học sinh vận dụng trong bài trang trí cụ thể, vì vậy bài lí thuyết phải có trọng tâm, giáo viên giảng giải vừa sức với khả năng nhận thức của học sinh và có nhiều liên hệ thực tế để học sinh dễ hiểu và dễ làm bài. Khi giảng lí thuyết cơ bản, giáo viên nên đặt nhiều câu hỏi, giúp các em nắm chắc hơn bài học và làm cho tiết dạy thêm sinh động. - Lí thuyết cơ bản không chỉ dừng ở phần giảng cho toàn lớp mà giáo viên cần sử dụng nó khi hướng dẫn góp ý cho từng em. Thông qua bài làm của học sinh, giáo viên có thể biết ngay những phần lí thuyết các em có nắm chắc hay không và trên cơ sở đó góp ý, nhắc lại những phần lí thuyết đã dạy, giúp các em sửa chữa, tìm cách giải quyết mới trong bài làm trang trí. 4. Kết quả, ứng dụng và kiến nghị, đề xuất. Việc áp dụng một số phương pháp giúp học sinh THCS học tốt phân môn vẽ trang trí trong chương trình mĩ thuật ở trường THCS xã Hàng Vịnh đã đạt kết quả khả quan: - Ở những năm học 2006-2007, 2007-2008, khi tôi mới ra trường còn rất nhiều hạn chế trong công tác giảng dạy đặc biệt là kinh nghiệm áp dụng các phương pháp đặc trưng phù hợp với từng phân môn nên kết quả đạt được chưa cao: + Khối 6: Đạt 95% ; + Khối 7: Đạt 97% ; + Khối 8: Đạt 98 % ; + Khối 9: Đạt 100 % - Từ năm học 2008- 2009 đến nay tôi đã áp dụng và kết hợp các phương pháp đặc trưng trong dạy và học phân môn vẽ trang trí. Tôi thấy các em học hứng thú hơn và đem lại kết quả cao hơn, cụ thể là: Khối 6,7,8,9: Đạt 100% ðDựa vào kết quả này tôi sẽ phấn đấu tìm tòi, nghiên cứu, áp dụng tốt hơn các phương pháp dạy học mới và tích cực để nâng cao chất lượng dạy và học hơn nữa. Trên đây là toàn bộ quá trình tìm tòi và nghiên cứu về Phương pháp dạy phân môn trang trí ở trường THCS trong chương trình mĩ thuật THCS. Song đề tài đi sâu vào lĩnh vực nghiên cứu cách dạy học phân môn vẽ trang trí cách thực hiện của bản thân tôi và áp dụng qua một số bài cụ thể. Thì thấy các em vẽ những bài trang trí có tiến triển rõ rệt, các em học sinh rất hào hứng và rất thích thú mỗi khi học phân môn trang trí. Và kết quả đạt được khá khả quan. 5. Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng: - Sáng kiến ảnh hưởng chất lượng của môn mĩ thuật nói chung và phân môn trang trí nói riêng. Ảnh hưởng đến kết quả học lực chung của các lớp. - Mỗi giáo viên nhận thấy sự cần thiết của việc sử dụng linh hoạt các phương pháp đặc trưng sẽ giúp học sinh học tốt phân môn trang trí. 6. Kiến nghị - đề xuất: - Cần có phòng chức năng, phương tiện ( bàn, ghế, giá vẽ, mẫu vẽ, giấy, màu, máy chiếu hình, tranh, phiên bản, các tài liệu tham khảo ) theo đặc thù của bộ môn. - Nhiều mẫu vật chưa có: Chiếc khăn để đặt lọ hoa, lọ hoa, bìa lịch, đĩa tròn, quạt giấy, mặt nạ, chậu cảnh, bìa sách, gạch hoa, hộp bánh, túi xách, các mẫu quàn áo thời trang... - Hình gợi ý cách vẽ của một số bài vẽ trang trí còn thiếu, làm cho giáo viên mất nhiều thời gian làm đồ dùng. ðTrên đây là 1 số sáng kiến, đề xuất của bản thân qua quá trình giảng dạy tôi nhận thấy về “ Một số phương pháp giúp học sinh THCS học tốt phân môn vẽ trang trí”. Rất mong các đồng chí đóng góp thêm để bổ sung vào đề tài, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn trang trí trong trường THCS. Trân trọng kính chào! Ý kiến xác nhận của Thủ trưởng đơn vị Hàng vịnh, ngày 20 tháng 03 năm 2013 Người viết Nguyễn Thị Hằng Phần nhận xét đánh giá, xếp loại sáng kiến - Tên đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh THCS học tốt phân môn vẽ trang trí. - Tác giả: Nguyễn Thị Hằng Nội dung Xếp loại Ghi chú Đặt vấn đề: Biện pháp: Kết quả phổ biến, ứng dụng: Tính khoa học: Tính sáng tạo: Xếp loại chung: , ngày .thángnăm 2013 , ngày .thángnăm 2013 Xác nhận của nhà trường Trưởng PGD & ĐT Căn cứ kết quả xét, thẩm định của Hội đồng khoa học ngành GD&ĐT cấp tỉnh; Giám đốc Sở GD & ĐT Cà Mau thống nhất công nhận Sáng kiến và xếp loại: .. Ngày tháng năm 20 GIÁM ĐỐC