Thiết kế dạy học, tiết 90 – 91-92 - Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu

ThiÕt kÕ d¹y häc Ban KHXH – NV: TiÕt 90 – 91-92 ChiÕc thuyÒn ngoµi xa NguyÔn Minh Ch©u A. Môc tiªu cÇn ®¹t 1. VÒ kiÕn thøc Gióp häc sinh: - C¶m nhËn ®­îc nh÷ng chiªm nghiÖm s©u s¾c cña nhµ v¨n vÒ cuéc ®êi vµ nghÖ thuËt: + Mçi ng­ßi trªn câi ®êi, nhÊt lµ ng­êi nghÖ sÜ kh«ng nªn nh×n ®êi vµ nh×n ng­êi mét c¸ch ®¬n gi¶n, s¬ l­îc mµ cÇn ph¶i nh×n nhËn cuéc sèng vµ con ng­êi mét c¸ch ®a diÖn, nhiÒu chiÒu. + NghÖ thuËt ch©n chÝnh lu«n lu«n g¾n víi cuéc ®êi vµ v× cuéc ®êi. - HiÓu ®­îc ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña t¸c phÈm: t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, mang ý nghÜa kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn vÒ ®êi sèng; ®iÓm nh×n nghÖ thuËt s¾c s¶o, ®a chiÒu; lêi v¨n gi¶n dÞ mµ s©u s¾c, d­ ba. 2. VÒ kÜ n¨ng RÌn luyÖn cho häc sinh: - N©ng cao kÜ n¨ng ®äc – hiÓu truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng tù ®äc, tù häc mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o. 3. VÒ t­ t­ëng, th¸i ®é Gióp häc sinh: - Cã quan niÖm ®óng vÒ nghÖ thuËt ch©n chÝnh. - Cã c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ, c¸ch ®¸nh gi¸ con ng­êi vµ cuéc sèng theo ®óng b¶n chÊt cña nã. - Cã c¸i nh×n ®a diÖn vµ s©u s¾c vÒ cuéc ®êi vµ con ng­êi. B. ThiÕt kÕ d¹y häc I. ChuÈn bÞ cña gi¸o viªn vµ häc sinh 1. Ph­¬ng ph¸p: - §äc – hiÓu t¸c phÈm. - Nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. - X©y dùng t×nh huèng häc tËp ®Ó HS trao ®æi, th¶o luËn. - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, c¾t nghÜa, b×nh gi¸ trªn c¬ së trao ®æi, th¶o luËn. 2. Tµi liÖu vµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc - Tµi liÖu d¹y häc: + SGK Ng÷ v¨n N©ng cao, TËp 2, Nxb GD. H. 2008 + SGV Ng÷ v¨n N©ng cao, TËp 2, Nxb GD. H. 2008 + Bµi tËp Ng÷ v¨n N©ng cao, TËp 2, Nxb GD. H. 2008 + TuyÓn tËp truyÖn ng¾n NguyÔn Minh Ch©u. Nxb GD. H. 2005 - Ph­¬ng ph¸p d¹y häc: + Tranh ¶nh, t­ liÖu vÒ NguyÔn Minh Ch©u vµ t¸c phÈm cña «ng. + Mét sè ®o¹n phim t­ liÖu trÝch trong phim tµi liÖu v¨n häc “ChuyÖn kÓ vÒ mét nhµ v¨n”. . §o¹n 1: Giíi thiÖu vÒ nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u. . §o¹n 2: N¬i ë cña nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u. . §o¹n 3: Quª h­¬ng nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u. . §o¹n 4: Nh©n vËt ng­êi phô n÷ trong s¸ng t¸c cña NguyÔn Minh Ch©u . §o¹n 5: NguyÔn Minh Ch©u trong lßng ®éc gi¶. + M¸y tÝnh, m¸y chiÕu vµ c¸c gi¸o cô trùc quan kh¸c. 3. Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh chuÈn bÞ bµi häc - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh t×m kiÕm t­ liÖu vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Minh Ch©u, vÒ v¨n b¶n “CTNX”, tãm t¾t t¸c phÈm. - Häc sinh ®äc c¸c t­ liÖu liªn quan ®Õn bµi häc: + Tr¶ lêi c¸c c©u hái phÇn “H­íng dÉn häc bµi”. SGK. Tr.98. + Tr¶ lêi thªm nh÷ng c©u hái d­íi ®©y. C©u 1: T×m ®äc truyÖn ng¾n “M¶nh tr¨ng cuèi rõng” cña NguyÔn Minh Ch©u in trong SGK V¨n häc 12 (S¸ch chØnh lÝ n¨m 2000) vµ so s¸nh ®Ò tµi gi÷a truyÖn ng¾n ®ã víi “CTNX”. Tõ ®ã, nhËn xÐt vÒ qu¸ tr×nh ®æi míi t­ duy nghÖ thuËt cña nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u qua 2 chÆng s¸ng t¸c tr­íc vµ sau 1975. C©u 2: TruyÖn “CTNX” cña NguyÔn Minh Ch©u xoay quanh t×nh huèng ®Æc s¾c. H·y ph¸t hiÖn t×nh huèng truyÖn vµ chØ ra ý nghÜa cña nã trong viÖc thÓ hiÖn t­ t­ëng chñ ®Ò cña t¸c phÈm. C©u 3: Ph©n tÝch cuéc ®èi tho¹i tay ba gi÷a ng­êi ®µn bµ víi nghÖ sÜ Phïng vµ Ch¸nh ¸n §Èu. ChØ ra ý nghÜa cña cuéc ®èi tho¹i ®ã. C©u 4: Tr×nh bµy suy nghÜ cña em vÒ tõng nh©n vËt trong t¸c phÈm. Mçi nh©n vËt nãi lªn ®iÒu g× vÒ cuéc sèng? C©u 5: Ph©n tÝch h×nh ¶nh chiÕc thuyÒn ngoµi xa ë cuèi truyÖn. Tõ ®ã rót ra chñ ®Ò t­ t­ëng cña t¸c phÈm. II. TiÕn hµnh d¹y häc 1. æn ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò Gi¸o viªn kiÓm tra sù chuÈn bÞ bµi cña häc sinh 3. Bµi míi * Lêi vµo bµi: Nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u ®Õn víi v¨n häc vµo mét thêi ®iÓm lÞch sö ®Æc biÖt: C¶ n­íc lªn ®­êng ®¸nh MÜ. ¤ng ®· thµnh t©m hoµ vµo dßng ng­êi “xÎ däc Tr­êng S¬n ®i cøu n­íc” ®Ó sèng vµ viÕt trong niÒm ®am mª ch¸y báng, b»ng ngßi bót cña m×nh gãp phÇn tÝch cùc vµo cuéc ®Êu tranh cho quyÒn sèng cña c¶ d©n téc. L¨n lén víi chiÕn tr­êng, dÊn th©n trong thùc tÕ s«i ®éng cña cuéc sèng chiÕn ®Êu, NguyÔn Minh Ch©u ®· x¸c ®Þnh râ rµng nhiÖm vô cña nh÷ng nhµ v¨n mÆc ¸o linh lµ ph¶i kh¼ng ®Þnh ®­îc b¶n chÊt tèt ®Ñp, vÜ ®¹i cña chÕ ®é ta, nh©n d©n ta vµ qu©n ®éi ta b»ng nh÷ng h×nh ¶nh nghÖ thuËt ®Ñp nhÊt. V× thÕ, c¸c s¸ng t¸c cña NguyÔn Minh Ch©u tr­íc 1975 th­êng giµu c¶m høng l·ng m¹n, ®Ëm chÊt sö thi, chÊt anh hïng ca. §¹i th¾ng mïa xu©n 1975 ®· kÕt thóc mét giai ®o¹n tr­êng chinh hµo hïng cña d©n téc vµ còng khÐp l¹i mét thêi k× cña v¨n häc. NguyÔn Minh Ch©u ®· tr¨n trë, t×m tßi mét h­íng ®i míi cho v¨n häc, mét c¸ch biÓu hiÖn con ng­êi vµ cuéc sèng kh¸c tr­íc. Nhµ v¨n ®· h­íng nh÷ng trang viÕt cña m×nh ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®êi t­, ®êi sèng c¸ nh©n phøc t¹p, quan t©m ®Õn tõng sè phËn con ng­êi cô thÓ. T©m ®iÓm cña nh÷ng kh¸m ph¸ nghÖ thuËt cña NguyÔn Minh Ch©u lµ con ng­êi trong cuéc m­u sinh, trong hµnh tr×nh nhäc nh»n kiÕm t×m h¹nh phóc vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch. NguyÔn Minh Ch©u trë thµnh mét trong nh÷ng c©y bót tiªn phong cña v¨n häc ViÖt Nam thêi k× ®æi míi. “CTNX” lµ mét trong nh÷ng s¸ng t¸c tiªu biÓu cña NguyÔn Minh Ch©u giai ®o¹n sau 1975. Víi t¸c phÈm nµy, NguyÔn Minh Ch©u xøng ®¸ng lµ “nhµ v¨n më ®­êng tinh anh vµ tµi n¨ng nhÊt cña v¨n häc ta hiÖn nay” (Nguyªn Ngäc). Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS Néi dung kiÕn thøc cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn HS t×m hiÓu t¸c gi¶, t¸c phÈm. - GV: Em h·y tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u - GV chiÕu b¨ng h×nh t­ liÖu §o¹n 1, 2, 3 §Æt c©u hái vµ gäi HS tr¶ lêi - HS theo dâi t­ liÖu - HS dùa vµo TD. SGK vµ phÇn chuÈn bÞ bµi ë nhµ tr×nh bµy theo 2 ý lín: + TiÓu sö + Sù nghiÖp v¨n häc A. Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm I. T¸c gi¶ 1. TiÓu sö: - NguyÔn Minh Ch©u (1930-1989) - Quª qu¸n: Lµng Th¬i, x· Quúnh H¶i, huyÖn Quúnh L­u, tØnh NghÖ An. - XuÊt th©n: + Gia ®×nh n«ng d©n nghÌo + Gia nhËp qu©n ®éi n¨m 1950 + Lµ nhµ v¨n tr­ëng thµnh trong 2 cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ. - Con ®­êng v¨n nghiÖp: + B¾t ®Çu viÕt v¨n tõ 1960, ®Õn 1967 g©y ®­îc sù chó ý víi tiÓu thuyÕt “Cöa s«ng”. + Sau 1975, «ng lµ c©y bót tiªn phong trong phong trµo ®æi míi v¨n häc. - GV kiÓm tra c©u hái 1 ®· giao cho HS chuÈn bÞ ë nhµ. - GV chia nhãm ®Ó HS th¶o luËn. - C©u hái: Dùa trªn phÇn chuÈn bÞ bµi ë nhµ, em h·y cho biÕt: Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Minh Ch©u ®­îc chia thµnh mÊy giai ®o¹n? §Æc ®iÓm cña tõng giai ®o¹n? - HS dùa trªn phÇn chuÈn bÞ c©u hái 1 cña GV ®Ó trao ®æi víi b¹n. - HS tr¶ lêi: 2 giai ®o¹n + Tr­íc 1975: C¶m høng sö thi + Sau 1975: C¶m høng nh©n sinh, thÕ sù 2. Sù nghiÖp s¸ng t¸c: 2 giai ®o¹n - Tr­íc1975: + C¶m høng sö thi, l·ng m¹n víi giäng ®iÖu ngîi cao trang träng. + Nh©n vËt trung t©m lµ nh÷ng ng­êi lÝnh, ng­êi anh hïng trong chiÕu ®Êu. + Ng«n ng÷ tr÷ t×nh, l·ng m¹n. + T¸c phÈm tiªu biÓu: . Cöa s«ng (TiÓu thuyÕt) . Nh÷ng vïng trêi kh¸c nhau (TËp truyÖn ng¾n) . DÊu ch©n ng­êi lÝnh (TiÓu thuyÕt) ® GV nhÊn m¹nh ®Õn sù t¸c ®éng cña hoµn c¶nh x· héi ®èi víi s¸ng t¸c v¨n häc nghÖ thuËt - GV(?) Sau 1975, c¸c s¸ng t¸c cña NguyÔn Minh Ch©u cã sù ®æi míi nh­ thÕ nµo? T¹i sao «ng l¹i cã sù ®æi míi nh­ vËy? - HS tr¶ lêi: + Sau 1975, NguyÔn Minh Ch©u chuyÓn tõ c¶m høng sö thi, l·ng m¹ng sang c¶m høng nh©n sinh, thÕ sù. Trong s¸ng t¸c cña «ng, nh©n vËt trung t©m lµ nh÷ng con ng­êi b×nh th­êng trong bèi c¶nh cuéc sèng th­êng nhËt. + Cuéc sèng x· héi thay ®æi, nh÷ng vÊn ®Ò ®êi sèng cña con ng­êi còng thay ®æi kÐo theo sù thay ®æi trong s¸ng t¸c cña NguyÔn Minh Ch©u. - Sau 1975: + ChuyÓn sang c¶m høng nh©n sinh, thÕ sù; khai th¸c cuéc sèng ë gãc ®é ®êi t­ ®êi sèng con ng­êi. + Nh©n vËt trung t©m lµ nh÷ng con ng­êi trong cuéc m­u sinh, trong hµnh tr×nh nhäc nh»n kiÕm t×m h¹nh phóc vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch. + Ng«n ng÷ ®êi th­êng, b×nh dÞ nh­ng giµu tÝnh chÝnh luËn, triÕt luËn. + T¸c phÈm tiªu biÓu: . Bøc tranh (TËp truyÖn ng¾n) . Ng­êi ®µn bµ trªn chuyÕn tµu tèc hµnh (TËp truyÖn ng¾n) . BÕn quª (TËp truyÖn ng¾n) - GV(?): Em h·y nªu xuÊt xø truyÖn “CTNX”. Theo em, t¸c phÈm nµy cã vÞ trÝ nh­ thÕ nµo trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Minh Ch©u giai ®o¹n sau 1975? ® GV tæng kÕt, nhÊn m¹nh ý - HS tr×nh bµy xuÊt xø t¸c phÈm, ®­a ra ý kÕin ®¸nh gi¸ cña c¸ nh©n vÒ t¸c phÈm. II. T¸c phÈm - XuÊt xø: S¸ng t¸c n¨m 1983, in lÇn ®Çu trong tËp “BÕn quª”. Sau ®­îc t¸c gi¶ ®­a vµo tËp “CTNX”, n¨m 1988. - VÞ trÝ: + “CTNX” lµ t¸c phÈm tiªu biÓu cho h­íng tiÕp cËn ®êi sèng tõ gãc ®é ®êi t­ – thÕ sù cña NguyÔn Minh Ch©u trong giai ®o¹n s¸ng t¸c sau 1975. + “CTNX” lµ t¸c phÈm ®¸nh dÊu sù thµnh c«ng qu¸ tr×nh ®æi míi t­ duy nghÖ thuËt cña NguyÔn Minh Ch©u. Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn HS ®äc, tãm t¾t vµ t×m bè côc t¸c phÈm. ® GV h­íng dÉn HS ®äc v¨n b¶n. ® GV kiÓm tra phÇn tãm t¾t cña HS - HS ®äc t¸c phÈm theo sù h­íng dÉn cña GV - HS tr×nh bµy phÇn tãm t¾t ®· lµm ë nhµ B. §äc – hiÓu v¨n b¶n I. §äc, tãm t¾t vµ t×m bè côc cña v¨n b¶n 1. §äc v¨n b¶n ® GV hÖ thèng c¸c sù kiÖn chÝnh lªn b¶ng, gäi 1 HS tãm t¾t v¨n b¶n - HS theo dâi c¸c sù kiÖn chÝnh, tù bæ sung phÇn tãm t¾t cña m×nh. 2. Tãm t¾t v¨n b¶n Theo yªu cÇu cña tr­ëng phßng, nghÖ sÜ Phïng ®Õn vïng biÓn lµ n¬i anh ®· tõng chiÕn ®Êu ®Ó chôp mét tÊm ¶nh cho cuèn lÞch n¨m sau. Anh ®· p¸ht hiÖn vµ chôp ®­îc “mét c¶nh ®¾t trêi cho” ®ã lµ c¶nh mét chiÕc thuyÒn ngoµi xa ®ang Èn hiÖn trong biÓn sím mê s­¬ng. Nh­ng khi chiÕc thuyÒn vµo bê, anh ®· kinh ng¹c hÕt møc khi chøng kiÕn tõ chÝnh chiÕc thuyÒn ®ã c¶nh mét ng­êi chång ®¸nh ®Ëp vî hÕt søc d· man, ®øa con v× muèn b¶o vÖ mÑ ®· ®¸nh tr¶ l¹i cha m×nh. Nh÷ng ngµy sau ®ã, sù viÖc lu«n lÆp l¹i vµ Phïng ®· ra tay can thiÖp. Ch¸nh ¸n §Èu (ng­êi ®ång ®éi cò cña Phïng) mêi ng­êi ®µn bµ ®Õn toµ ¸n huyÖn. T¹i ®©y, chÞ ®· tõ chèi sù gióp ®ì cña §Èu vµ Phïng, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu bá chång, ®­a ra lÝ do b»ng chÝnh c©u chuyÖn kÓ vÒ ®êi m×nh. TÊm ¶nh cña Phïng ®­îc chän vµo bé lÞch n¨m sau, trë thµnh kiÖt t¸c nghÖ thuËt. Mçi lÇn ng¾m tÊm ¶nh, tuy lµ ¶nh tr¾ng ®en, bao giê Phïng còng thÊy hiÖn lªn c¸i mµu hång hång cña ¸nh s­¬ng mai cïng víi h×nh ¶nh ng­êi ®µn bµ lam lò, nghÌo khæ. - GV(?) V¨n b¶n truyÖn “CTNX” chia thµnh mÊy phÇn? Néi dung tõng phÇn. ® GV ®Þnh h­íng bè côc 3 phÇn cña v¨n b¶n truyÖn cho HS. - HS th¶o luËn, ®­a ra mét sè c¸ch x¸c ®Þnh bè côc 3. Bè côc: Ba phÇn - PhÇn 1 (tõ ®Çu ®Õn “chiÕc thuyÒn l­íi vã ®· biÕn mÊt?): hai ph¸t hiÖn cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh. - PhÇn 2: (tõ “§©y lµ lÇn thø hai… gi÷ ph¸”): C©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ hµng chµi ë toµ ¸n huyÖn. - PhÇn 3 (®o¹n cßn l¹i): tÊm ¶nh ®­îc chän trong “bé lÞch n¨m Êy” Ho¹t ®éng 3: H­íng dÉn HS t×m hiÓu t×nh huèng truyÖn - GVnh¾c l¹i kh¸i niÖm t×nh huèng chuyÖn - GV: Qua viÖc tãm t¾t t¸c phÈm, em h·y cho biÕt truyÖn cã mÊy t×nh huèng? §ã lµ nh÷ng t×nh huèng nµo? - GV ®Þnh h­íng HS chó ý ®Õn 3 t×nh huèng chÝnh cña t¸c phÈm. - HS liÖt kª 3 t×nh huèng chÝnh cña truyÖn: + T×nh huèng 1: NghÖ sÜ Phïng cho¸ng ngîp tr­íc vÎ ®Ñp tuyÖt ®Ønh cña thiªn nhiªn vïng ph¸ n­íc sinh ®éng, th¬ méng. + T×nh huèng 2: NghÖ sÜ Phïng kinh ng¹c khi chøng kiÕn c¶nh b¹o hµnh cña gia ®×nh ng­êi ®µn bµ hµng chµi. + T×nh huèng 3: Phïng vµ §Èu ng¹c nhiªn khi ng­êi ®µn bµ nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu bá ng­êi chång tµn ¸c. II. §äc – hiÓu chi tiÕt 1. T×nh huèng truyÖn a. Ba t×nh huèng chÝnh - T×nh huèng 1: NghÖ sÜ Phïng cho¸ng ngîp tr­íc vÎ ®Ñp tuyÖt ®Ønh cña thiªn nhiªn vïng ph¸ n­íc sinh ®éng, th¬ méng. - T×nh huèng 2: NghÖ sÜ Phïng kinh ng¹c khi chøng kiÕn c¶nh b¹o hµnh cña gia ®×nh ng­êi ®µn bµ hµng chµi. - T×nh huèng 3: Phïng vµ §Èu ng¹c nhiªn khi ng­êi ®µn bµ nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu bá ng­êi chång tµn ¸c. - GV yªu cÇu HS chó ý tõng t×nh huèng, ph©n tÝch vµ chØ ra ý nghÜa cña chóng. - GV: Trë l¹i vïng ph¸ n­íc, Phïng ®· b¾t gÆp “mét c¶nh ®Êt trêi cho”. Em h·y t­ëng t­îng vµ miªu t¶ l¹i c¶nh ®Ñp Êy? - GV: NhËn xÐt cña em vÒ c¶nh thiªn nhiªn vïng ph¸ n­íc th¬ méng? - HS t×m c¸c dÉn chøng miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn ph¸ n­íc th¬ méng qua con m¾t nh×n cña nghÖ sÜ Phïng. - HS ®­a ra nhËn xÐt b»ng c¸ch dïng nh÷ng tõ ng÷ miªu t¶ cña chÝnh NguyÔn Minh Ch©u trong t¸c phÈm. b. ý nghÜa cña t×nh huèng truyÖn - T×nh huèng 1: + “Mét c¶nh ®¾t trêi cho”: Con thuyÒn dËp dÒnh trªn biÓn mê s­¬ng buæi ban mai. ® Bøc ho¹ diÖu k× mµ thiªn nhiªn, cuéc sèng ban tÆng cho con ng­êi. ® “bøc tranh mùc tµu cña mét danh ho¹ thêi cæ”. Tõ ®­êng nÐt ®Õn ¸nh s¸ng ®Òu hµi hoµ vµ ®Ñp, mét vÎ ®Ñp thùc ®¬n gi¶n vµ toµn bÝch. - GV(?) Khi chôp ®­îc bøc ¶nh “toµn bÝch”, t©m tr¹ng cña Phïng nh­ thÕ nµo? - GV (?) V× sao trong lóc c¶m nhËn vÎ ®Ñp cña ngo¹i c¶nh, Phïng l¹i nghÜ ®Õn lêi cña ai ®ã: “b¶n th©n c¸i ®Ñp chÝnh lµ ®¹o ®øc”? ® GV ®Þnh h­íng HS suy nghÜ b»ng c¸ch nãi vÒ nh÷ng t¸c ®éng thÈm mÜ diÖu k× cña nghÖ thuËt, cña v¨n häc. - HS c¨n cø v¨n b¶n ®Ó tr¶ lêi. . Phïng bèi rèi . Phïng m·n nguyÖn víi c¸i ®Ñp do ngo¹i c¶nh mang l¹i. - HS th¶o luËn, tr¶ lêi: + VÎ ®Ñp cña ngo¹i c¶nh khiÕn Phïng rung ®éng thùc sù. + Kho¶nh kh¾c chøng kiÕn c¸i ®Ñp toµn bÝch còng lµ lóc Phïng c¶m nhËn ®­îc gi¸ trÞ Ch©n, ThiÖn, MÜ cña cuéc ®êi. + C¸i ®Ñp ngo¹i c¶nh d· gét röa t©m hån Phïng. + T©m tr¹ng cña nghÖ sÜ Phïng: bèi rèi nh­ bÞ bãp nghÑt tr¸i tim, t­ëng chÝnh m×nh võa kh¸m ph¸ c¸i ch©n lÝ cña sù toµn thiÖn. ® Phïng h¹nh phóc tét ®Ønh v× b¾t gÆp ®­îc nÐt ®Ñp nghÖ thuËt cña ngo¹i c¶nh. - GV(?): Em h·y t×m c©u v¨n miªu t¶ h×nh ¶nh con ng­êi trong bøc tranh “tuyÖt bÝch” cña ngo¹i c¶nh? - GV(?): Trong bøc tranh, con ng­êi xuÊt hiÖn cù li nh­ thÕ nµo? Sù xuÊt hiÖn cña con ng­êi cã t¸c dông g×? - GV nªu vÊn ®Ò: Thiªn nhiªn vµ con ng­êi vïng ph¸ n­íc trong c¶m nhËn cña nghÖ sÜ Phïng cã ®Æc ®iÓm g× chung? - HS t×m c©u v¨n: “Vµi bãng ng­êi lín… vµo bê”.( tr. 90 ) - HS tr¶ lêi: Con ng­êi xuÊt hiÖn ë tÇm xa cïng víi chiÕc thuyÒn in mét nÐt m¬ hå loÌ nhoÌ. Sù xuÊt hiÖn cña con ng­êi lµm cho bøc tranh ngo¹i c¶nh thªm hµi hoµ “tõ ®­êng nÐt ®Õn ¸nh s¸ng”. - HS ph¸t hiÖn: Thiªn nhiªn vµ con ng­êi vïng ph¸ n­íc mang vÎ ®Ñp th¬ méng, l·ng m¹n. + H×nh ¶nh con ng­êi trong bøc tranh ngo¹i c¶nh: . Vµi bãng ng­êi lín lÉn trÎ con ngåi im ph¨ng ph¾c nh­ t­îng trªn mui thuyÒn. . §ang h­íng mÆt vµo bê. ®Con ng­êi xuÊt hiÖn lµm cho bøc tranh ngo¹i c¶nh hµi hoµ “tõ ®­êng nÐt ®Õn ¸nh s¸ng”. ® VÎ ®Ñp th¬ méng, l·ng m¹n cña thiªn nhiªn vµ con ng­êi vïng ph¸ n­íc g©y cho nghÖ sÜ Phïng niÒm h­ng phÊn nghÖ thuËt ®Æc biÖt. - GV ®Þnh h­íng cho HS kÕt luËn vµ ý nghÜa cña t×nh huèng 1 b»ng c¸ch ®Æt c©u hái: NghÖ sÜ Phïng ®Õn vïng ph¸ n­íc ®Ó kh¸m ph¸ vÎ ®Ñp th¬ méng, l·ng m¹n n¬i ®©y. Anh ®· hoµn toµn tho¶ m·n khi gÆp “mét c¶nh ®¾t trêi cho”. Theo em, ng­êi nghÖ sÜ nµy cã quan niÖm nh­ thÕ nµo vÒ nghÖ thuËt? - HS th¶o luËn, trao ®æi nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy. + Phïng rung ®éng víi c¸i ®Ñp cña ngo¹i c¶nh, c¸i ®Ñp ®iÒn viªn bÒ ngoµi. + Phïng theo quan niÖm nghÖ thuËt duy mÜ. ® NghÖ sÜ Phïng lµ ng­êi theo quan ®iÓm nghÖ thuËt duy mÜ. Anh ®· tho¶ m·n víi “c¸i ®Ñp cña ngo¹i c¶nh” - ®ã lµ h×nh ¶nh con thuyÒn nh×n tõ xa. - GV(?): §»ng sau bøc tranh tuyÖt mÜ cña ngo¹i c¶nh, ng­êi nghÖ sÜ ®· chøng kiÕn c¶nh t­îng g×? - HS tr¶ lêi: NghÖ sÜ Phïng chøng kiÕn c¶nh t­îng mét ng­êi ®µn «ng ®¸nh vî d· man. - T×nh huèng 2: + NghÖ sÜ Phïng chøng kiÕn c¶nh t­îng mét ng­êi ®µn «ng ®¸nh vî d· man. . L·o ®µn «ng mÆt ®á gay, hïng há rót trong ng­êi ra mét chiÕc th¾t l­ng quËt tíi tÊp vµo l­ng ng­êi ®µn bµ. . Ng­êi ®µn bµ cam chÞu ®Çy nhÉn nhôc, kh«ng van xin, còng kh«ng bá ch¹y. - GV(?): Th¸i ®é cña ng­êi nghÖ sÜ khi chøng kiÕn c¶nh t­îng ®ã? T¹i sao Phïng cã th¸i ®é nh­ vËy - HS: + Chøng kiÕn c¶nh t­îng ®ã, nghÖ sÜ Phïng ng¹c nhiªn ®Õn s÷ng sê + Phïng quen nghÜ cuéc ®êi chØ cã nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp + Th¸i ®é cña Phïng: Kinh ng¹c ®Õn s÷ng sê, “cø ®øng h¸ måm ra mµ nh×n”. ® NghÖ sÜ Phïng ®· thÊy ®­îc sù thËt cuéc ®êi ®»ng sau vÎ ®Ñp ®iÒn viªn bªn ngoµi cña nã. - GV(?): C¶nh t­îng b¹o lùc mµ Phïng chøng kiÕn hoµn toµn ®èi lËp víi c¸i “ch©n lÝ cña sù toµn thiÖn” mµ anh võa chøng kiÕn ë trªn. H·y chØ ra nh÷ng ®èi lËp ®ã. - HS: + C¶nh ®Ñp > < hµnh ®éng xÊu xa + §¹o ®øc > < phi ®¹o ®øc + Toµn thiÖn > < b¹o lùc gia ®×nh ® Phïng vì méng, thÊy m×nh qu¸ ¶o t­ëng. ® NiÒm tin vµo c¸i ®Ñp cña nghÖ sÜ Phïng b¾t ®Çu lung lay. - GV(?) ®Ó chèt ý: Qua viÖc ®Ó cho nghÖ sÜ Phïng chøng kiÕn pha b¹o lùc cña gia ®×nh hµng chµi, nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u muèn ng­êi ®äc nhËn thøc ®iÒu g× vÒ cuéc ®êi? - HS kh¸i qu¸t ý trªn c¬ së c¸c c©u tr¶ lêi ë trªn. ® Cuéc ®êi kh«ng ®¬n gi¶n, xu«i chiÒu mµ chøa ®ùng nhiÒu nghÞch lÝ. Cuéc sèng lu«n tån t¹i nh÷ng mÆt ®èi lËp, nh÷ng m©u thuÉn: ®Ñp – xÊu, thiÖn - ¸c,… - GV nªu vÊn ®Ò: (?) Tr­íc viÖc ng­êi ®µn bµ nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu bá ng­êi chång tµn ¸c, nghÖ sÜ Phïng vµ ch¸nh ¸n §Èu ®· “ngé” ra nhiÒu ®iÒu. Theo em, hä ®· “ngé” ra nh÷ng ®iÒu g× s©u s¾c? - HS th¶o luËn, cö ®¹i diÖn tr¶ lêi: + Trong cuéc sèng, con ng­êi ph¶i chÊp nhËn nh÷ng nghÞch lÝ, nh÷ng sù thua thiÖt. + Cuéc ®êi ®a sù, con ng­êi th× ®a ®oan. - T×nh huèng 3: + NghÖ sÜ Phïng vµ ch¸nh ¸n §Èu ng¹c nhiªn v× ng­êi ®µn bµ nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu bá ng­êi chång tµn b¹o. + LÝ lÏ cña ng­êi ®µn bµ: chÊp nhËn tÊt c¶ v× c¸c con, sèng cho con chø kh«ng sèng cho m×nh. ® Phïng vµ §Èu “ngé” ra r»ng: cuéc ®êi th× ®a sù, con ng­êi th× ®a ®oan. *GV ®Þnh h­íng ®Ó häc sinh kh¸i qu¸t ý nghÜa cña t×nh huèng truyÖn. - GV(?):Em h·y chØ ra tiÕn tr×nh thay ®æi nhËn thøc cña nghÖ sÜ Phïng qua 3 t×nh huèng trªn. - HS: 3 t×nh huèng trªn thÓ hiÖn qu¸ tr×nh thay dæi nhËn thøc cña nghÖ sÜ Phïng. + NhËn thøc l¹i vÒ c¸ch nh×n ng¾m cuéc ®êi: tõ xa ®Õn gÇn; tõ phiÕn diÖn, s¬ l­îc ®Õn ®a diÖn, tæng thÓ. + NhËn thøc l¹i vÒ mèi quan hÖ gi÷a nghÖ thuËt vµ ®êi sèng. ® 3 t×nh huèng truyÖn thÓ hiÖn qu¸ tr×nh nhËn thøc l¹i cña nghÖ sÜ Phïng (mét ho¸ th©n cña NguyÔn Minh Ch©u) vÒ nghÖ thuËt: tõ quan ®iÓm nghÖ thuËt duy mÜ ®Õn nghÖ thuËt vÞ nh©n sinh – NghÖ thuËt ®Ých thùc ph¶i v× cuéc sèng, v× con ng­êi. Ho¹t ®éng 4: H­íng dÉn HS t×m hiÓu, ph©n tÝch c¸c nh©n vËt cña truyÖn. - GV(?): Ngo¹i h×nh ng­êi ®µn bµ ®­îc nh©n v¨n NguyÔn Minh Ch©u miªu t¶ nh­ thÕ nµo? - GV(?): Ngo¹i h×nh thÓ hiÖn tÝnh c¸ch cña ng­êi ®µn bµ nµy nh­ thÕ nµo? - HS tr¶ lêi dùa theo c¸c dÉn chøng trong t¸c phÈm. §­a ra nhËn xÐt vÒ cuéc sèng cña ng­êi ®µn bµ thÓ hiÖn qua ngo¹i h×nh. - HS: Nh÷ng nÐt ngo¹i h×nh cho thÊy ®©y lµ ng­êi ®µn bµ nghÌo khæ, lam lò, lu«n mang mét th¸i ®é cam chÞu, chÊp nhËn, ®Çy vÎ nhÉn nhôc. 2. HÖ thèng nh©n vËt a. Nh©n vËt ng­êi ®µn bµ hµng chµi - Ngo¹i h×nh th« kÖch: + Th©n h×nh cao lín, ®­êng nÐt th« kÖch, rç mÆt. + Khu«n mÆt mÖt mái, t¸i ng¾t. + C¸nh tay bu«ng thâng, cÆp m¾t lu«n nh×n xuèng ch©n. + TÊm l­ng ¸o b¹c phÕch, r¸ch r­íi, nöa th©n d­íi ­ít sòng. ® Sù nghÌo khæ, vÊt v¶ vµ th¸i ®é cam chÞu in h»n trªn ngo¹i h×nh ng­êi ®µn bµ. - GV(?): Em h·y t×m c¸c dÉn chøng cho thÊy nçi bÊt h¹nh cña ng­êi ®µn bµn nµy. - GV(?): T¹i sao ng­êi ®µn bµ nµy ph¶i chÊp nhËn bÊt h¹nh? - HS ph¸t hiÖn hoµn c¶nh sèng vµ nçi khæ lu«n bÞ chång hµnh h¹ d· man cña ng­êi ®µn bµ. - HS th¶o luËn tr¶ lêi: + Hoµn c¶nh x« ®Èy: ®«ng con, nghÌo, cuéc sèng khèn khæ. + ChÞ kh«ng cã c¸ch nµo tho¸t khái hoµn c¶nh thùc t¹i. - Ng­êi ®µn bµ bÊt h¹nh. + Cuéc sèng khèn khã: ThuyÒn vã bÌ lªnh ®ªnh trªn mÆt ph¸ mªnh m«ng, tÇn t¶o mµ vÉn ®ãi nghÌo. + N¹n nh©n cña c¶nh b¹o hµnh: bÞ chång ®¸nh bÊt cø khi nµo, “ba ngµy mét trËn nhÑ, n¨m ngµy mét trËn nÆng”. ® ChÞ lu«n lu«n “ph¶i g¸nh lÊy c¸i khæ” GV yªu cÇu HS t×m c¸c dÉn chøng ®Ó chøng minh - GV(?): Em gi¶i thÝch nh­ thÕ nµo vÒ th¸i ®é cña ng­êi ®µn bµ khi bÞ chång ®¸nh ®Ëp d· man trªn b·i c¸t hoang v¾ng? - HS ®­a ra lÝ gi¶i riªng cña b¶n th©n: + ChÊp nhËn tÊt c¶ v× con c¸i. + §ã lµ sù hi sinh ®Ó ®æi lÊy h¹nh phóc cho gia ®×nh… + … - Ng­êi mÑ th­¬ng con, ng­êi vî giµu lßng tr¾c Èn. + Xin víi chång ®­a m×nh lªn bê mµ ®¸nh. + ChÊp nhËn ®ßn roi cña chång, hiÓu ®ã lµ nh÷ng gi¶i ph¸p gi¶i to¶ t©m lÝ cho chång. ® ChÞu ®ùng mäi ®au ®ín v× sù no Êm, h¹nh phóc cña c¸c con vµ sù b×nh yªn cña gia ®×nh. GV yªu cÇu HS chó ý nh÷ng lêi nãi cña ng­êi ®µn bµ víi Phïng vµ §Èu ë toµ ¸n huyÖn HS chó ý phÇn v¨n b¶n tõ “§©y lµ lÇn thø hai… th× mÑ nã kh«ng bÞ ®¸nh”, g¹ch ch©n d­íi nh÷ng c©u nãi cña ng­êi ®µn bµ. - Ng­êi phô n÷ víi nh÷ng tr¶i nghiÖm s©u s¾c vÒ cuéc ®êi vµ lÏ sèng. - GV ®¹t c©u hái gîi më: Trong cuéc ®èi tho¹i víi nghÖ sÜ Phïng vµ ch¸nh ¸n §Èu, nhµ v¨n nhËn xÐt: “… ng­êi ®µn bµ ®Ó lé ra c¸i vÎ s¾c s¶o”. T¹i sao «ng l¹i nhËn xÐt nh­ vËy? Sù s¾c s¶o cña ng­êi ®µn bµ thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? * GV gióp HS tr¶ lêi b»ng c¸ch gîi cho c¸c em ph©n tÝch ý nghÜa nh÷ng lêi nãi cña ng­êi ®µn bµ. - GV(?): Tõ nh÷ng ®iÒu võa ph©n tÝch ë trªn, em ®¸nh gi¸ nh­ thÕ nµo vÒ nh©n vËt ng­êi ®µn bµ hµng chµi? - HS lÝ gi¶i: §ã lµ sù tr¶i nghiÖm s©u s¾c cña ng­êi ®µn bµ vÒ cuéc sèng, vÒ lÏ sèng. + Ng­êi ®µn bµ hiÓu râ h¬n ai hÕt cuéc ®êi cña nh÷ng ng­êi v¹n chµi lªnh ®ªnh ph¸ n­íc. + ChÞ hiÓu râ vÒ sù hi sinh v× gia ®×nh cña m×nh. + ChÞ thÊu hiÓu c¸c lÏ ®êi khi chÝnh m×nh lµ ng­êi trong cuéc. - HS ®­a ra ®¸nh gi¸ theo ý kiÕn chñ quan, tù rót ra kÕt luËn. + Gia ®×nh v¹n chµi cÇn cã mét cét buåm v÷ng ch·i ®Ó chèng chäi víi phong ba- ®ã lµ ng­êi ®µn «ng (“trªn thuyÒn ph¶i cã mét ng­êi ®µn «ng… v× còng cã khi biÓn ®éng sãng giã…”) + Chøc phËn cña ng­êi ®µn bµ ë thuyÒn: sèng cho con chø kh«ng sèng cho m×nh. (“§µn bµ ë thuyÒn chóng t«i ph¶i sèng cho con chø kh«ng sèng cho m×nh…”). ® Kiªn quyÕt kh«ng bá chång, dï chång m×nh lµ “l·o ®µn «ng tµn ®éc nhÊt thÕ gian”. ® Ng­êi ®µn bµ rÊt s©u s¾c, thÊu hiÓu lÏ ®êi. ChÞ biÕt ch¾t chiu h¹nh phóc tõ nh÷ng nhäc nh»n, lam lò cña ®êi th­êng. §ã lµ ng­êi phô n÷ nh©n hËu, bao dung, giµu ®øc hi sinh vµ lßng vÞ tha. - GV(?): T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ ngo¹i h×nh cña ng­êi chång? Dông ý cña nhµ v¨n khi miªu t¶ ngo¹i h×nh nh©n vËt nµy? - HS t×m chi tiÕt miªu t¶ ngo¹i h×nh ng­êi chång, ®­a ra ý kiÕn nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña m×nh b. Nh©n vËt ng­êi ®µn «ng - Ngo¹i h×nh: + L­ng réng va cong nh­ mét chiÕc thuyÒn. + M¸i tãc tæ qu¹. + Hµng l«ng mµy ch¸y n¾ng, hai con m¾t ®éc d÷. + Ch©n ®i ch÷ b¸t, b­íc tõng b­íc ch¾c ch¾n. - GV(?) Thãi vò phu cña ng­êi ®µn «ng ®­îc t¸c gi¶ ®Æt d­íi nh÷ng sù ph¸n xÐt rÊt kh¸c nhau. Theo em, ®iÒu nµy cã ý nghÜa g×? + GV ®Þnh h­íng: Nhµ v¨n ®Ò nghÞ mét c¸ch nh×n nh­ thÕ nµo ®èi víi con ng­êi. ® ph¶i cã c¸i nh×n ®a diÖn, nhiÒu chiÒu. - GV?): Chi tiÕt “giäng ®au ®ín, rªn rØ” cña ng­êi ®µn «ng hÐ lé cho ng­êi ®äc ®iÌu g× vÒ tÝnh c¸ch cña nh©n vËt? - GV(?): H·y chØ ra sù - HS th¶o luËn: + §Èu nh×n d­íi gãc ®é luËt ph¸t. + Phïng nh×n d­íi gãc ®é lý lÞch, thµnh phÇn. + Ph¸c nh×n d­íi gãc ®é th­¬ng mÑ, ghÐt bè. + C« y t¸ nh×n d­íi gãc ®é phong tôc l¹c hËu. + Ng­êi ®µn bµ: xãt th­¬ng vµ thÊu hiÓu. ® §©y lµ c¸ch NguyÔn Minh Ch©u ®èi tho¹i víi b¹n ®äc: ®­a con ng­êi vµo c¸i khung ®êi sèng nhiÒu chiÒu, d©n chñ ho¸ mèi quan hÖ gi÷a nhµ v¨n vµ c«ng chóng. - HS tr¶ lêi: Ng­êi chång á t©m tr¹ng bÕ t¾c, u uÊt. - HS so s¸nh: ® Cuéc sèng ®ãi nghÌo, lam lò in dÊu lªn d¸ng vÎ kh¾c khæ cña ng­êi ®µn «ng. - Hµnh ®éng b¹o lùc víi ng­êi vî: + §­a vî lªn b·i c¸t hoang v¾ng ®Ó hµnh h¹. + Dïng d©y l­ng quÊt tíi tÊp vµo l­ng ng­êi ®µn bµ. + NguyÒn rña b»ng “giäng ®au ®ín, rªn rØ”. ® T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, ®êi sèng bÊp bªnh kÐo dµi g©y ra t©m tr¹ng bÕ t¾c, u uÊt cho con ng­êi; biÕn ng­êi chång thµnh kÎ vò phu, th« b¹o. ® Hµnh ®éng ®¸nh vî cña ng­êi ®µn «ng nh­ mét sù gi¶i to¶ u uÊt, bÕ t¾c. ®èi lËp trong con ng­êi l·o ®µn «ng qua lêi kÓ cña ng­êi vî vµ sù chøng kiÕn cña Phïng? Dông ý cña nhµ v¨n? Ng­êi vî kÓ Phïng c. kiÕn . Tèt bông . Côc tÝnh nh­ng hiÒn lµnh. . Kh«ng bao giê ®¸nh vî. . Hai con m¾t ®éc d÷ . D©y l­ng bËt tíi tÊp vµo vî ® Ng­êi chång vò phu lµ n¹n nh©n cña hoµn c¶nh sèng kh¾c nghiÖt. Anh ta l©m vµo mét bi kÞch t×nh th­¬ng dai d¼ng. Qua sù ®èi lËp nµy, em h·y ®­a ra mét lêi nhËn xÐt vÒ ng­êi chång. + Dông ý kªu gäi: H·y b¶o vÖ nh©n tÝnh, thiªn l­¬ng vµ vÎ ®Ñp t©m hån cña con ng­êi. c. Nh©n vËt cËu bÐ Ph¸c - GV(?) nªu vÊn ®Ò ®Ó häc sinh th¶o luËn: Cã ý kiÕn cho r»ng cËu bÐ Ph¸c lµ nh©n vËt l­ìng diÖn. Em cã ®ång ý víi ý kiÕn ®ã kh«ng? V× sao? - HS th¶o luËn, thèng nhÊt ý kiÕn: ® 2 mÆt: . ThiÖn: th­¬ng mÑ. . ¸c: §¸nh l¹i bè. ® Nçi ©u lo cña nhµ v¨n: CËu bÐ sÏ nh­ thÕ nµo nÕu hoµn c¶nh sèng kh«ng thay ®æi? ThiÖn ¸c - Th­¬ng mÑ. - LÆng lÏ ®­a ngãn tay lau n­íc m¾t cho mÑ - §¸nh l¹i bè. - D¾t dao g¨m ®Þnh chèng l¹i bè. ® NiÒm tin trong trÎo cña tuæi th¬ trong Ph¸c ®· bÞ r¹n vì. ® Nçi ©u lo ®Çy tr¸ch nhiÖm cña nhµ v¨n: CËu bÐ Ph¸c sÏ thµnh ng­êi nh­ thÐ nµo nÕu m«i tr­êng sèng kh«ng thay ®æi tÝch cùc? GV(?): §Èu lµ ng­êi nh­ thÕ nµo? Gi¶i ph¸p anh ®­a ra cã phï hîp víi hoµn c¶nh cña ng­êi ®µn bµ hµng chµi kh«ng? V× sao? - GV(?): Theo em, ch¸nh ¸n §Èu ®· “vì ra” ®iÒu g× vµ ®ang “suy nghÜ” nh÷ng g× sau khi nghe c©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ hµng chµi? - GV(?): Qu¸ tr×nh nhËn thøc l¹i cña §Èu cã ý nghÜa g×? - HS c¨n cø vµo cuéc nãi chuyÖn gi÷a §Èu vµ ng­êi ®µn bµ ®Ó tr¶ lêi. - HS ph¸t hiÖn chi tiÕt: trong ®Çu vÞ Bao C«ng cña phè huyÖn vïng biÓn cã “mét c¸i g× võa míi vì ra”? - HS ph¸n ®o¸n: Gi¶i ph¸p mµ §Èu ¸p dông cho ng­êi ®µn bµ lµ kh«ng phï hîp . Anh ®ang nhËn thøc l¹i vÒ c«ng lÝ. - HS th¶o luËn, tr¶ lêi: Lßng tèt vµ luËt ph¸p ph¶i ®­îc ®Æt vµo nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ