Bài giảng Chương 1: nguyên tử bài 01: thành phần nguyên tử

Vô gi¸o dôc trung häc Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o H­íng dÉn thùc hiÖn chuÈn kiÕn thøc kÜ n¨ng Cña ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ th«ng M«n ho¸ häc líp 10 Ch­¬ng tr×nh n©ng cao Hµ néi - 2008 CHƯƠNG 1: NGUYÊN TỬ Bài 1: THÀNH PHẦN NGUYÊN TỬ A. Chuẩn kiến thức và kỹ năng Kiến thức Hiểu được : - Nguyên tử gồm hạt nhân nằm ở tâm nguyên tử mang điện tích dương và vỏ nguyên tử gồm các electron mang điện tích âm chuyển động xung quanh hạt nhân. Hạt nhân gồm các hạt proton và nơtron. - Khối lượng nguyên tử tập trung ở hạt nhân, khối lượng các electron là không đáng kể. Biết được : Đơn vị khối lượng, kích thước của nguyên tử ; Kí hiệu, khối lượng và điện tích của electron, proton và nơtron. Kĩ năng - Quan sát mô hình thí nghiệm, rút ra nhận xét. - So sánh khối lượng của electron với proton và nơtron. - So sánh kích thước của hạt nhân với electron và với nguyên tử. - Tính được khối lượng và kích thước của nguyên tử. B. Trọng tâm - Nguyên tử gồm 3 loại hạt: p, n, e (kí hiệu, khối lượng và điện tích) C. Hướng dẫn thực hiện - Dùng TN vật lí hoặc mô phỏng về cấu tạo nguyên tử (sự bắn phá của hạt anpha qua một lá kim loại) để thấy: nguyên tử có cấu tạo rỗng gồm hạt nhân mang điện tích dương ở tâm và xung quanh có các electron mang điện tích âm tạo nên vỏ nguyên tử. - Hạt nhân gồm proton mang điện tích dương và nơtron không mang điện - So sánh khối lượng, kích thước của p, e, n với nguyên tử để thấy: p, e, n có kích thước vô cùng nhỏ và nguyên tử có cấu tạo rỗng, khối lượng nguyên tử hầu như tập trung ở hạt nhân. (khối lượng tính theo đơn vị u, kích thước tính theo đơn vị ) Bài 2: HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ - NGUYÊN TỐ HÓA HỌC A. Chuẩn kiến thức và kỹ năng Kiến thức Hiểu được : - Sự liên quan giữa số điện tích hạt nhân, số p và số e, giữa số khối, số đơn vị điện tích hạt nhân và số nơtron. - Khái niệm nguyên tố hoá học. + Số hiệu nguyên tử (Z) bằng số đơn vị điện tích hạt nhân và bằng số electron có trong nguyên tử. + Kí hiệu nguyên tử X là kí hiệu hoá học của nguyên tố, số khối (A) bằng tổng số hạt proton và số hạt nơtron. Kĩ năng Xác định được số electron, số proton, số nơtron khi biết kí hiệu nguyên tử và số khối của nguyên tử và ngược lại. B. Trọng tâm - Đặc trưng của nguyên tử là điện tích hạt nhân (số p) Þ nếu có cùng điện tích hạt nhân (số p) thì các nguyên tử đều thuộc cùng một nguyên tố hóa học. Cách tính số p, e, n C. Hướng dẫn thực hiện - Nêu quy tắc trung hòa điện tích để thấy: nguyên tử trung hòa điện nên “Số đơn vị điện tích hạt nhân (Z) = số p = số e”. - Nguyên tử gồm 3 loại hạt: p, n, e; Số khối của hạt nhân (A) = Z + N (số nơtron)” - Nguyên tử khối là khối lượng tương đối của nguyên tử. So sánh khối lượng e với khối lượng một nguyên tử để thấy: electrron có khối lượng nhỏ hơn rất nhiều (không đáng kể) so với khối lượng nguyên tử nên có thể coi nguyên tử khối xấp xỉ số khối của hạt nhân. Þ nếu biết Z và A sẽ tính được số p, số e, số n. Áp dụng tính số p, e, n của một số nguyên tử - Nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng số p và được kí hiệu: X - Áp dụng: từ kí hiệu nguyên tử X tính số p, e, n và ngược lại Bài 3: ĐỒNG VỊ - NGUYÊN TỬ KHỐI - NGUYÊN TỬ KHỐI TRUNG BÌNH A. Chuẩn kiến thức và kỹ năng Kiến thức Biết được : Khái niệm đồng vị, nguyên tử khối, nguyên tử khối trung bình của một nguyên tố. Kĩ năng Giải được bài tập : Tính được nguyên tử khối trung bình của nguyên tố có nhiều đồng vị, tính tỉ lệ phần trăm khối lượng của mỗi đồng vị, một số bài tập khác có nội dung liên quan. B. Trọng tâm - Khái niệm đồng vị: là những nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học (có cùng số p) nhưng có số n khác nhau . - Cách tính nguyên tử khối trung bình C. Hướng dẫn thực hiện - Nêu các cặp đồng vị H, H, H ; O, O, O và Cl, Cl đề minh họa hoặc hình thành khái niệm đồng vị. - Nguyên tử khối là khối lượng tương đối của nguyên tử và được coi bằng số khối (A) về trị số. - Các đồng vị của cùng một nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng số p nhưng khác nhau về số n Þ số khối A khác nhau. Một nguyên tố có thể có nhiều đồng vị nên khối lượng tương đối của nguyên tử là nguyên tử khối trung bình của các đồng vị đó - Vận dụng với đồng vị của các nguyên tố H, Cl, O, K, Ar... Bài 4 và Bài 6. SỰ CHUYỂN ĐỘNG CỦA ELECTRON TRONG NGUYÊN TỬ. OBITAN NGUYÊN TỬ. LỚP VÀ PHÂN LỚP ELECTRON. A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Biết được: - Mô hình nguyên tử của Bo, Rơ - zơ -pho - Mô hình hiện đại về sự chuyển động của electron trong nguyên tử. Obitan nguyên tử, hình dạng các obitan nguyên tử s, px, py, pz. - Khái niệm lớp, phân lớp electron và số obitan trong mỗi lớp và mỗi phân lớp. Kĩ năng - Xác định được thứ tự các lớp electron trong nguyên tử, số obitan trong mỗi lớp, mỗi phân lớp. B. Trọng tâm - Sự chuyển động của e trong nguyên tử theo quan điểm hiện đại. - Khái niệm obitan nguyên tử. - Lớp và phân lớp electron C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS: Trình bày được: - Các e chuyển động rất nhanh xung quanh hạt nhân nhưng không theo một quỹ đạo xác định; - Obitan nguyên tử là khu vực không gian xung quanh hạt nhân có xác suất tìm thấy các e khoảng 90%. Mức năng lượng, vị trí so với hạt nhân và hình dạng obitan s, p, (d, f). - Khái niệm lớp e theo mức năng lượng, kí hiệu các lớp electron và vị trí so với hạt nhân nguyên tử, số lượng obitan nguyên tử trong một lớp K, L, M, N, O, P, Q. - Khái niệm phân lớp electron theo mức năng lượng và số lượng AO trong mỗi phân lớp s, p,d, f. Bài 7. NĂNG LƯỢNG CỦA CÁC ELLECTRON TRONG NGUYÊN TỬ. CẤU HÌNH ELECTRON NGUYÊN TỬ A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: - Mức năng lượng obitan trong nguyên tử và trật tự sắp xếp. - Các nguyên lí và quy tắc phân bố electron trong nguyên tử: Nguyên lí vững bền, nguyên lí Pao-li, quy tắc Hun. - Cấu hình electron và cách viết cấu hình electron trong nguyên tử. - Sự phân bố electron trên các phân lớp, lớp và cấu hình electron nguyên tử của 20 nguyên tố đầu tiên. - Đặc điểm của lớp electron ngoài cùng. Kĩ năng - Viết được cấu hình electron dạng ô lượng tử của một số nguyên tố hoá học - Dựa vào cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử suy ra tính chất cơ bản của nguyên tố đó là kim loại, phi kim hay khí hiếm. B. Trọng tâm - Mức năng lượng obitan nguyên tử và thứ tự sắp xếp 1s, 2s... - Các nguyên lí vững bền, nguyên lí Pao-li, quy tắc Hun. - Cấu hình electron và cách viết cấu hình electron trong nguyên tử. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn để HS trình bày và giải thích được trật tự sắp xếp các mức năng lượng obitan 1s 2s..... 6d. - Biểu diễn e độc thân hoặc cặp e trong 1 obitan (theo ô lượng tử). - Nêu và vận dụng nội dung nguyên lí vững bền, nguyên lí Pao-li, quy tắc Hun để biểu diễn sự sắp xếp các e trong các ô lượng tử AO theo phân lớp, theo lớp khác nhau. - Nêu khái niệm và vận dụng viết được cấu hình e của các nguyên tử 20 nguyên tố đầu tiên khi biết số hiệu nguyên tử của nguyên tố. - Từ cấu hình electron nguyên tử cụ thể suy đoán tính chất hóa học cơ bản của nguyên tố đó. CHƯƠNG 2. BẢNG TUẦN HOÀN VÀ ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC Bài 9. BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: - Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn. - Cấu tạo của bảng tuần hoàn: ô, chu kì, nhóm nguyên tố (nhóm A, nhóm B), các nguyên tố họ Lantan, họ Actini. Kĩ năng - Từ vị trí trong bảng tuần hoàn của nguyên tố (ô, nhóm, chu kì) suy ra cấu hình electron nguyên tử và ngược lại. B. Trọng tâm ô, chu kì, nhóm nguyên tố. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn để HS quan sát bảng tuần hoàn các nguyên tố , nhận xét và rút ra được: - ô nguyên tố gồm: kí hiệu, tên nguyên tố, số hiệu nguyên tử, nguyên tử khối, cấu hình electron, độ âm điện, dẫn ra thí dụ cụ thể để minh họa. - Mối liên hệ giữa chu kì nguyên tố và số lớp electron của nguyên tử, dẫn ra thí dụ cụ thể để minh họa. - Mối liên hệ giữa nhóm nguyên tố s, p, s và p, d, f với cấu hình lớp electron ngoài cùng của nguyên tử . Dẫn ra thí dụ cụ thể minh họa. Bài 10. SỰ BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN CẤU HÌNH ELECTRON CỦA NGUYÊN TỬ CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: - Đặc điểm cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố nhóm A. - Sự biến đổi tuần hoàn cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố trong chu kì. - Sự biến đổi tuần hoàn cấu hình electron nguyên tử các nguyên tố chính là nguyên nhân của sự biến đổi tuần hoàn về tính chất các nguyên tố. Biết được: - Đặc điểm cấu hình electron hoá trị của nguyên tử các nguyên tố nhóm B. Kĩ năng - Dựa vào cấu hình electron của nguyên tử nhóm A, suy ra cấu tạo nguyên tử, đặc điểm cấu hình electron lớp ngoài cùng. - Dựa vào cấu hình electron, xác định nguyên tố s, p, d. B. Trọng tâm - Cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố nhóm A, B. - Sự biến đổi tuần hoàn cấu hình electron nguyên tử các nguyên tố chính là nguyên nhân của sự biến đổi tuần hoàn về tính chất các nguyên tố. C. Hướng dẫn thực hiện - Nêu và lấy thí dụ minh họa được sự biến đổi tuần hoàn cấu hình e lớp ngoài cùng của các nguyên tố nhóm A trong các chu kì 2, 3, 4, 5, 6. - Nêu và lấy thí dụ minh họa được đặc điểm của e hóa trị trong cấu hình e các nguyên tố nhóm B (nhóm kim loại chuyển tiếp) trong chu kì 4, 5. Bài 11. SỰ BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN MỘT SỐ ĐẠI LƯỢNG VẬT LÍ (TÍNH CHẤT) CỦA CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức - Biết khái niệm và quy luật biến đổi tuần hoàn của bán kính nguyên tử, năng lượng ion hoá thứ nhất, độ âm điện trong một chu kì, trong nhóm A. Kĩ năng - Dựa vào qui luật chung, suy đoán được sự biến thiên tính chất cơ bản của nguyên tố trong chu kì (nhóm A) cụ thể, thí dụ sự biến thiên về: Độ âm điện, bán kính nguyên tử, năng lượng ion hoá thứ nhất B. Trọng tâm Sự biến đổi tuần hoàn của: - Bán kính nguyên tử. - Năng lượng ion hoá thứ nhất. - Độ âm điện C. Hướng dẫn thực hiện Dựa vào các bảng trang 45, 46, 47, 48 SGK; HS nêu và lấy thí dụ cụ thể minh họa: - Sự biến đổi BKNT trong mỗi chu kì 2, 3, 4 và sự biến đổi tuần hoàn bán kính nguyên tử của các nguyên tố nhóm A. - Khái niệm, sự biến đổi năng lượng ion hóa thứ nhất trong mỗi chu kì 1, 2, 3, 4 và sự biến đổi năng lượng ion hóa thứ nhất của các tuần hoàn nguyên tố nhóm A theo chiều tăng của điện tích hạt nhân. - Khái niệm, sự biến đổi độ âm điện trong mỗi chu kì 1, 2, 3, 4 và sự biến đổi tuần hoàn của các nguyên tố nhóm A theo chiều tăng của điện tích hạt nhân. Bài 12. SỰ BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN TÍNH KIM LOẠI PHI KIM CỦA NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC. ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức - Hiểu được khái niệm và quy luật biến đổi tính kim loại, tính phi kim trong một chu kì, trong nhóm A. - Hiểu được sự biến đổi hoá trị của các nguyên tố với hiđro và hoá trị cao nhất với oxi của các nguyên tố trong một chu kì. - Biết sự biến đổi tính axit, bazơ của các oxit và hiđroxit trong một chu kì, trong một nhóm A. - Hiểu được nội dung định luật tuần hoàn. Kĩ năng Dựa vào qui luật chung, suy đoán được sự biến thiên tính chất cơ bản trong chu kì (nhóm A) cụ thể, thí dụ sự biến thiên về: - Hoá trị cao nhất của nguyên tố với oxi và với hiđro.. - Tính chất kim loại, phi kim. Viết được công thức hoá học và chỉ ra tính axit, bazơ của các oxit và hiđroxit tương ứng. B. Trọng tâm - Khái niệm tính kim loại, tính phi kim. - Sự biến đổi tính kim loại và tính phi kim. - Sự biến đổi hóa trị. - Sự biến đổi tính axit - bazơ. - Định luật tuần hoàn C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn để HS: - Nêu và giải thích được tính phi kim, tính kim loại, dẫn ra thí dụ minh họa. - Nêu được qui luật biến đổi tính kim loại, tính phi kim theo chu kì, theo nhóm và dẫn ra thí dụ minh họa. - Nêu được sự biến đổi hóa trị, tính axit - bazơ và dẫn ra các thí dụ minh họa. - Phát biểu đinh luật tuần hoàn và dẫn ra được các thí dụ minh họa cho từng nội dung của định luật. Bài 13. Ý NGHĨA CỦA BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: - Mối quan hệ giữa vị trí các nguyên tố trong bảng tuần hoàn với cấu tạo nguyên tử giữa vị trí với tính chất cơ bản của nguyên tố, với thành phần và tính chất của đơn chất và hợp chất. - Mối quan hệ giữa tính chất của một nguyên tố với các nguyên tố lân cận Kĩ năng Từ vị trí (ô nguyên tố) trong bảng tuần hoàn các nguyên tố, suy ra: - Cấu hình electron nguyên tử - Tính chất hoá học cơ bản của đơn chất và hợp chất nguyên tố đó. - So sánh tính kim loại, phi kim của nguyên tố đó với các nguyên tố lân cận. B. Trọng tâm - Biết vị trí của nguyên tố suy đoán cấu tạo nguyên tử, tính chất của nguyên tố đó và ngược lại. - So sánh tính chất với nguyên tố lân cận trong cùng nhóm, cùng chu kì. C. Hướng dẫn thực hiện - HS suy đoán được: Từ số hiệu nguyên tử Z số p, số e, số e lớp ngoài cùng, số lớp e ? A có tính kim loại hay phi kim ? Thành phần và tính chất hợp chất oxit,hiđroxit tương ứng của A. Dẫn ra thí dụ minh họa. - HS so sánh tính KL, tính PK của A với các nguyên tố trên, dưới cùng nhóm, truớc sau trong cùng chu kì, dẫn ra thí dụ minh họa. Bài 15. THỰC HÀNH MỘT SỐ THAO TÁC TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM. SỰ BIẾN ĐỔI TÍNH CHẤT CÁC NGUYÊN TỐ TRONG CHU KÌ VÀ NHÓM A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Biết được mục đích, các bước tiến hành, kĩ thuật thực hiện của các thí nghiệm: + Rèn một số thao tác thực hành thí nghiệm: lấy hoá chất, trộn hoá chất, đun nóng hoá chất, sử dụng một số dụng cụ thí nghiệm thông thường. + Sự biến đổi tính chất trong nhóm: Phản ứng giữa kim loại Na, K với nước. + Sự biến đổi tính chất trong chu kì: Phản ứng của Na và Mg với nước. Kĩ năng - Sử dụng dụng cụ và hoá chất tiến hành được an toàn, thành công các thí nghiệm trên. - Quan sát hiện tượng, giải thích và viết các PTHH. - Viết tường trình thí nghiệm. B. Trọng tâm Sử dụng dụng cụ hóa chất để nghiên cứu phản ứng giữa: + Na và K với nuớc ® Sự biến đổi tính chất trong nhóm. + Na và Mg với nước ® Sự biến đổi tính chất trong chu kì. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn để HS Thực hiện đúng nội dung của bài thực hành: - Sử dụng dụng cụ, hóa chất thích hợp. - Thực hiện thành công, an toàn các thí nghiệm trên. - Quan sát, mô tả, so sánh hiện tuợng ® nhận xét về mức độ phản ứng giữa K và Na, giữa Na và Mg để chứng minh quy luật biến đổi tính kim loại trong một chu kì 3 , trong một nhóm IA. CHƯƠNG 3. LIÊN KẾT HOÁ HỌC Bài 16. KHÁI NIỆM LIÊN KẾT HOÁ HỌC. LIÊN KẾT ION A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: - Khái niệm liên kết hoá học, quy tắc bát tử. - Sự tạo thành ion âm (anion), ion dương (cation), ion đơn nguyên tử, ion đa nguyên tử, sự tạo thành liên kết ion. - Định nghĩa liên kết ion. Biết được khái niệm tinh thể ion, mạng tinh thể ion, tính chất chung của hợp chất ion. Kĩ năng - Viết được cấu hình electron của ion đơn nguyên tử cụ thể. - Xác định ion đơn nguyên tử, ion đa nguyên tử trong một phân tử chất cụ thể. B. Trọng tâm - Liên kết hóa học và quy tắc bát tử. - Liên kết ion - Tinh thể và mạng tinh thể ion. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn để HS: - Nêu được liên kết hóa học là sự kết hợp giữa các nguyên tử tạo thành phân tử hay tinh thể bền vững hơn do có sự giảm năng lượng của hệ và lấy được thí dụ minh họa. - Biết được các nguyên tử có xu hướng liên kết với nguyên tử khác để đạt cấu hình có 8e (2e) của khí hiếm bền vững hơn, nêu được thí dụ minh họa. - Nêu được thế nào là ion( ion âm, ion dương, ion đơn và ion đa nguyên tử), quá trình hình thành ion và lấy được thí dụ minh họa. - Trình bày được thí dụ quá trình hình thành liên kết ion trong phân tử NaCl, CaCl2 và rút ra được khái niệm liên kết ion. - Quan sát cấu tạo của mạng tinh thể NaCl hình thành khái niệm tinh thể ion, mạng tinh thể ion. Bài 17, 18, 21. LIÊN KẾT CỘNG HOÁ TRỊ - SỰ LAI HOÁ OBITAN NGUYÊN TỬ VÀ HÌNH DẠNG CỦA PHÂN TỬ - SỰ XEN PHỦ CÁC OBITAN - ĐỘ ÂM ĐIỆN VÀ LIÊN KẾT HOÁ HỌC. A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: Sự hình thành liên kết cộng hoá trị: - Sự xen phủ các obitan nguyên tử trong sự tạo thành phân tử đơn chất (H2, Cl2), tạo thành phân tử hợp chất ( HCl, H2S). - Sự xen phủ trục, sự xen phủ bên các obitan nguyên tử, liên kết s và liên kết p. - Định nghĩa liên kết cộng hoá trị, liên kết cho nhận - Sự lai hoá obitan nguyên tử. sp, sp2, sp3 Biết được hiệu độ âm điện của 2 nguyên tố và các kiểu liên kết tương ứng: cộng hoá trị không cực, cộng hióa trị có cực, liên kết ion. Kĩ năng - Viết được công thức electron, công thức cấu tạo của một số phân tử cụ thể. - Vẽ sơ đồ hình thành liên kết s và liên kết p , lai hoá sp, sp2, sp3. - Dự đoán được kiểu liên kết hoá học trong phân tử gồm 2 nguyên tử khi biết hiệu độ âm điện của chúng. B. Trọng tâm - Sự hình thành liên kết cộng hóa trị qua thí dụ cụ thể. - Nêu được các thí dụ cụ thể về sự xen phủ các AO trong phân tử. - Nêu và vận dụng thuyết lai hóa để giải thích sự tạo thành liên kết trong một số phân tử. - Sự xen phủ các AO để tạo thành liên kết đơn, đôi, ba. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS: - Trình bày được sự hình thành liên kết cộng hóa trị (CHT) bằng cặp electron chung trong phân tử H2, N2, HCl, CO2. - Nêu và giải thích được sự hình thành liên kết cho nhận trong phân tử SO2. - Trình bày được sự xen phủ obitan khi hình thành liên kết CHT trong phân tử H2, Cl2, HCl, H2S. - Nêu và vận dụng được khái niệm lai hóa obitan nguyên tử để giải thích sự lai hóa AO theo kiểu sp, sp2, sp3 và biết được mức độ ứng dụng của thuyết lai hóa. - Nêu được thí dụ về sự xen phủ trục và tạo thành liên kết xichma, thí dụ về sự xen phủ bên và sự tạo thành liên kết pi. - Nêu được thí dụ về sự tạo thành liên kết đơn, liên kết đôi và liên kết ba trong phân tử tương ứng HCl, C2H4, N2. - Biết và vận dụng hiệu độ âm điện để dự đoán kiểu liên kết trong phân tử cụ thể. Bài 20. TINH THỂ NGUYÊN TỬ VÀ TINH THỂ PHÂN TỬ A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Biết được: - Khái niệm tinh thể nguyên tử, tinh thể phân tử. - Tính chất chung của hợp chất có cấu tạo mạng tinh thể nguyên tử, tinh thể phân tử. Kĩ năng Dựa vào cấu tạo mạng tinh thể, dự đoán tính chất vật lí của chất. B. Trọng tâm Đặc điểm và một số tính chất chung của mạng tinh thể nguyên tử, tinh thể phân tử. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS: - Quan sát mô hình rút ra được đặc điểm cấu tạo tinh thể kim cương (tinh thể nguyên tử), tinh thể iot, tinh thể nước đá (tinh thể phân tử). - Tìm mối liên hệ giữa đặc điểm cấu tạo và tính chất chung của mạng tinh thể nguyên tử, tinh thể phân tử Þ Dựa vào đặc điểm cấu tạo mạng tinh thể, dự đoán tính chất vật lí của chất. + Đặc điểm của mạng tinh thể nguyên tử (lực liên kết cộng hóa trị trong tinh thể lớn nên tinh thể nguyên tử bền vững) Þ một số tính chất chung của tinh thể nguyên tử (rất cứng, nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi khá cao). Mô tả mạng tinh thể kim cương để minh họa. + Đặc điểm của mạng tinh thể phân tử (các phân tử vẫn tồn tại như các đơn vị độc lập và hút nhau bằng lực tương tác yếu giữa các phân tử nên tinh thể phân tử không bền) Þ một số tính chất chung của tinh thể phân tử (dễ nóng chảy, dễ bay hơi). Mô tả mạng tinh thể iot để minh họa. - So sánh mạng tinh thể nguyên tử với mạng tinh thể phân tử và mạng tinh thể ion, dẫn ra thí dụ minh họa. Bài 22. HOÁ TRỊ VÀ SỐ OXI HOÁ A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Biết được: - Khái niệm điện hoá trị và cách xác định điện hoá trị trong hợp chất ion. - Khái niệm cộng hóa trị và cách xác định cộng hoá trị trong hợp chất cộng hoá trị. - Khái niệm số oxi hoá, cách xác định số oxi hoá. Kĩ năng Xác định được điện hoá trị, cộng hóa trị, số oxi hoá của nguyên tố trong phân tử đơn chất và hợp chất cụ thể. B. Trọng tâm - Điện hóa trị. - Cộng hóa trị. - Số oxi hóa. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS: - Nêu khái niệm và vận dụng tính điện hóa trị của nguyên tố trong hợp chất ion cụ thể. - Nêu khái niệm và vận dụng tính cộng hóa trị của nguyên tố trong hợp chất cộng hóa trị cụ thể. - Nêu khái niệm và vận dụng các quy tắc tính số oxi hóa để tính số oxi hóa của các nguyên tố trong đơn chất, phân tử hợp chất cụ thể. Bài 23. LIÊN KẾT KIM LOẠI A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Biết: - Khái niệm liên kết kim loại. - Một số kiểu cấu trúc mạng tinh thể kim loại và tính chất của tinh thể kim loại. Lấy thí dụ cụ thể. Kĩ năng - Tra bảng để xác định kiểu mạng tinh thể kim loại của một số kim loại cụ thể. B. Trọng tâm - Liên kết kim loại và cấu tạo mạng tinh thể kim loại C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS: - Nêu được thế nào là liên kết kim loại, đặc điểm của mạng lập phương tâm khối, lập phương tâm diện, lục phương qua mô hình. - Xác định được mạng tinh thể của một số kim loại cụ thể trong bảng tuần hoàn Chương 4. Phản ứng hoá học Bài 25 . PHẢN ỨNG OXI HOÁ- KHỬ A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: - Phản ứng oxi hoá - khử là phản ứng hoá học trong đó có sự thay đổi số oxi hoá của nguyên tố. - Chất oxi hoá là chất nhận electron, chất khử là chất nhường electron. Sự oxi hoá là sự nhường electron, sự khử là sự nhận electron. Biết được: Các bước lập phương trình phản ứng oxi hoá - khử. - ý nghĩa của phản ứng oxi hoá - khử trong thực tiễn. Kĩ năng - Phân biệt được chất oxi hóa và chất khử, sự oxi hoá và sự khử trong phản ứng oxi hoá - khử cụ thể. - Lập được phương trình hoá học của phản ứng oxi hoá - khử dựa vào số oxi hoá B. Trọng tâm - Khái niệm phản ứng oxi hóa- khử. - Lập PTHH của phản ứng oxi hóa- khử. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS phân tích các thí dụ cụ thể để: - Nêu được định nghĩa: Chất khử (chất bị oxi hóa), chất oxi hóa (chất bị khử), sự oxi hóa, sự khử, phản ứng oxi hóa- khử và dẫn ra các thí dụ cụ thể để minh họa. - Nêu và vận dụng 4 bước để lập PTHH của phản ứng oxi hóa- khử cụ thể. - Liên hệ những phản ứng oxi hóa- khử cụ thể xảy ra trong thực tế đời sống và một số ứng dụng của chúng. Bài 26. PHÂN LOẠI PHẢN ỨNG HOÁ HỌC A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Hiểu được: - Các phản ứng hoá học được chia thành hai loại: phản ứng oxi hoá - khử và không phải là phản ứng oxi hoá - khử. - Khái niệm phản ứng toả nhiệt và phản ứng thu nhiệt. ý nghĩa của phương trình nhiệt hoá học. Kĩ năng - Xác định được một phản ứng thuộc loại phản ứng oxi hoá- khử dựa vào sự thay đổi số oxi hoá của các nguyên tố. - Xác định được một phản ứng thuộc loại phản ứng toả nhiệt hay phản ứng thu nhiệt dựa vào phương trình nhiệt hoá học. - Biết biểu diễn phương trình nhiệt hoá học cụ thể. - Giải được bài tập hoá học có liên quan. B. Trọng tâm - Nhận biết phản ứng oxi hóa- khử trong số các phương trình hoá học cụ thể. - Phân biệt phản ứng toả nhiệt, phản ứng thu nhiệt và ý nghĩa của phương trình nhiệt hoá học. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS : - Phân tích một số thí dụ cụ thể (tính số oxi hóa của các nguyên tố) thuộc một số loại phản ứng đã học: hóa hợp, phân hủy, thế, trao đổi; nhận xét và phân thành hai loại phản ứng: có sự thay đổi số oxi hóa của các nguyên tố (oxihóa- khử), không có sự thay đổi số oxi hóa (không thuộc loại phản ứng oxi hóa- khử). + Phản ứng trao đổi chắc chắn không phải là phản ứng oxi hóa – khử + Phản ứng thế chắc chắn là phản ứng oxi hóa – khử + Phản ứng hóa hợp và phản ứng phân huỷ có thể là phản ứng oxi hóa – khử (nếu có sự thay đổi số oxi hóa của một số nguyên tố) và có thể không phải là phản ứng oxi hóa – khử (nếu không có sự thay đổi số oxi hóa của các nguyên tố) - Phân tích thí dụ cụ thể rút ra được định nghĩa phản ứng tỏa nhiệt, phản ứng thu nhiệt và dẫn ra thí dụ minh họa. - Vận dụng để xác định được một phản ứng hóa học cụ thể có thuộc loại: oxi hóa- khử hoặc không? là phản ứng tỏa nhiệt hay phản ứng thu nhiệt - Vận dụng tính toán hóa học có liên quan. Bài 28. THỰC HÀNH PHẢN ỨNG OXI HOÁ - KHỬ A. Chuẩn kiến thức kĩ năng Kiến thức Biết được mục đích, các bước tiến hành, kĩ thuật thực hiện của các thí nghiệm: + Phản ứng giữa kim loại Fe, Cu và H2SO4 loãng hoặc đặc nóng. + Phản ứng giữa kim loại Mg và dung dịch muối CuSO4. + Phản ứng oxi hoá- khử giữa kim loại và oxit (Mg và CO2). + Phản ứng oxi hoá- khử trong môi trường axit: Cu với KNO3 trong môi trường H2SO4. Kĩ năng - Sử dụng dụng cụ và hoá chất để tiến hành được an toàn, thành công các thí nghiệm trên. - Quan sát hiện tượng, gii thích và viết các PTHH. - Viết tường trình thí nghiệm. B. Trọng tâm + Phản ứng oxi hóa- khử giữa kim loại và oxit. + Phản ứng oxi hoá- khử trong môi trường axit. C. Hướng dẫn thực hiện GV hướng dẫn HS thực hành theo nhóm, theo đúng chuẩn kiến thức kỹ năng, nhưng có một số thay đổi như SGK để các thí nghiệm cụ thể thành công, an toàn: + Phản ứng giữa kẽm và H2SO4 loãng: Có bọt khí thoát ra, kẽm tan dần. + Phản ứng giữa kim loại Fe và dung dịch muối CuSO4: Có kim loại màu đỏ bám ngoài đinh sắt. + Phản ứng oxi hoá- khử giữa kim loại và oxit (Mg và CO2): Mg cháy sáng trong khí CO2. + Phản ứng oxi hoá- khử trong môi trường axit: FeSO4 với KMnO4 trong môi trường H2SO4: Màu tím nhạt dần hoặc mất màu tạo thành dung dịch màu vàng nâu, HS quan sát, mô tả đúng hiện tượng, giải thích