Bài giảng môn học Công nghệ lớp 11 - Bài 22 - Thân máy và nắp máy (tiết 1)

C h­¬ng6.cÊu t¹o cña ®éng c¬ ®èt trong Bµi22- th©n m¸y vµ n¾p m¸y (Bµi gåm 1 tiÕt: TiÕt 29) Ngµy so¹n: 15/02/2009 A/Môc tiªu 1/KiÕn thøc: - Trang bị cho HS một số kiến thức cơ bản về nhiệm vụ và cấu tạo chung của thân máy và nắp máy. 2/Kü n¨ng: - Sau khi học song bài HS biết được: nhiệm vụ và cấu tạo chung của thân máy và nắp máy; biết được đặc điểm cấu tạo của thân xilanh và nắp máy đ/c làm mát bằng nước và bằng không khí. 3/Th¸i ®é: - HS biết tầm quan trọng của thân máy và nắp máy; các phương thức và tầm quan trọng phải làm mát đ/c. B.ChuÈn bÞ bµi d¹y 1.ChuÈn bÞ néi dung: - Nội dung bài học trong SGK và tham khảo thêm các thông tin có liên quan trong các tài liệu khác. 2.ChuÈn bÞ ph­¬ng tiÖn d¹y häc: - Tranh vẽ phóng to các hình trong SGK, mô hình thân và nắp máy động cơ (nếu có). C/TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc 1.æn ®Þnh líp: 2. KiÓm tra bµi cò: C©u hái: 1/ Nªu ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña ®éng c¬ 2kú? 2/ Tr×nh bµy nguyªn lý lµm viÖc cña ®éng c¬ x¨ng 2kú? 3.D¹y bµi míi: *§Æt vÊn ®Ò vµo bµi míi : (2phót) Bµi 20 ®· nªu cÊu t¹o chung cña §C§T gåm 2 c¬ cÊu vµ 4 hoÆc 5 hÖ thèng. HS hiÓu ®­îc r»ng c¸c c¬ cÊu vµ hÖ thèng nãi trªn cã cÊu t¹o kh¸ ®éc lËp víi nhau vµ ph¶i cã mét bé phËn chung ®Ó l¾p r¸p, bè trÝ chóng. Bé phËn chung nµy ®­îc coi nh­ khung, x­¬ng cña ®éng c¬, lµ phÇn hoµn toµn cè ®Þnh cña ®éng c¬, ®­îc gäi lµ th©n m¸y vµ n¾p m¸y. *Néi dung tiÕt häc : Ho¹t ®éng 1: (10phót) Giíi thiÖu chung th©n m¸y vµ n¾p m¸y Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung - GV sö dông tranh h×nh 22.1 hoÆc m« h×nh yªu cÇu HS nhËn biÕt vµ giíi thiÖu c¸c phÇn chÝnh cña th©n m¸y vµ n¾p m¸y. - Trong ho¹t ®éng nµy GV nªn nhÊn m¹nh mÊy ý sau: + Th©n m¸y vµ n¾p m¸y lµ “khung, x­¬ng” ®Ó l¾p tÊt c¶ c¸c c¬ cÊu vµ hÖ thèng cña ®éng c¬. + Th©n m¸y vµ n¾p m¸y lµ 2 khèi riªng nh­ng th©n m¸y cã thÓ liÒn hoÆc gåm nhiÒu phÇn ghÐp víi nhau. - Cã thÓ sö dông mét sè c©u hái sau: + T¹i sao nãi th©n m¸y vµ n¾p m¸y lµ “khung, x­¬ng” cña ®éng c¬ ? (V× tÊt c¶ c¸c c¬ cÊu vµ hÖ thèng cña ®éng c¬ ®­îc l¾p trªn ®ã). + Trªn h×nh 22.1 SGK th× xilanh vµ trôc khuûu ®­îc l¾p ë phÇn nµo ? (Xilanh ®­îc l¾p ë phÇn th©n xilanh cßn trôc khuûu ®­îc l¾p ë phÇn cacte). I/ Giíi thiÖu chung Th©n m¸y vµ n¾p m¸y lµ nh÷ng chi tiÕt cè ®Þnh, dïng ®Ó l¾p c¸c c¬ cÊu vµ hÖ thèng cña ®éng c¬. CÊu t¹o cña th©n m¸y rÊt ®a d¹ng tuú thuéc mçi lo¹i ®éng c¬. Th©n m¸y cã thÓ ®­îc chÕ t¹o liÒn khèi hoÆc gåm mét sè phÇn l¾p ghÐp víi nhau b»ng bul«ng hoÆc gugi«ng (h×nh22-1). Trong th©n m¸y, phÇn ®Ó l¾p xilanh gäi lµ th©n xilanh, phÇn ®Ó l¾p trôc khuûu ®­îc gäi lµ cacte hoÆc hép trôc khuûu. Cacte còng cã thÓ chÕ t¹o liÒn khèi hoÆc chia lµm hai nöa: nöa trªn vµ nöa d­íi. ë mét sè lo¹i ®éng c¬, nöa trªn cña cacte ®­îc lµm liÒn víi th©n xilanh. ë ®éng c¬ xe m¸y, cacte ®­îc chia thµnh 2 nöa theo mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi trôc khuûu cña ®éng c¬. H×nh 22-1 S¬ ®å cÊu t¹o th©n m¸y, n¾p m¸y 1. N¾p m¸y; 2.Th©n m¸y; 3.C¸c te Ho¹t ®éng 2: (15phót) T×m hiÓu vÒ cÊu t¹o cña th©n m¸y Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung - GV sö dông h×nh 22.2 yªu cÇu HS nhËn biÕt vµ giíi thiÖu hai lo¹i th©n m¸y ®éng c¬ lµm m¸t b»ng n­íc vµ b»ng kh«ng khÝ. Trong ho¹t ®éng nµy GV cÇn gióp HS hiÓu ®­îc ngoµi nhiÖm vô dïng ®Ó l¾p xilanh, th©n xilanh cßn cã nhiÖm vô lµm m¸t. ChÝnh v× vËy trªn th©n xilanh cã cÊu t¹o ¸o n­íc hoÆc c¸nh t¶n nhiÖt. Vïng cÇn lµm m¸t nhÊt lµ vïng bao quanh buång ch¸y nªn cacte kh«ng cã bé phËn lµm m¸t. - Cã thÓ sö dông c¸c c©u hái sau: + §éng c¬ xe m¸y th­êng lµm m¸t b»ng g× ? T¹i sao cã thÓ nãi nh­ vËy ? (B»ng kh«ng khÝ. V× bªn ngoµi th©n xilanh (vµ c¶ n¾p xilanh) cã c¸c c¸nh t¶n nhiÖt). + T¹i sao trªn cacte l¹i kh«ng cã ¸o n­íc hoÆc c¸nh t¶n nhiÖt ? (V× cacte ë xa buång ch¸y nªn nhiÖt ®é cña nã kh«ng cao ®Õn møc ph¶i cã bé phËn lµm m¸t). II/ Th©n m¸y 1. NhiÖm vô Th©n m¸y dïng ®Ó l¾p c¸c c¬ cÊu vµ hÖ thèng cña ®éng c¬. 2. CÊu t¹o a) b) c) d) H×nh 22-2 Th©n m¸y §C lµm m¸t b»ng n­íc vµ kh«ng khÝ a,b) §éng c¬ lµm m¸t b»ng n­íc c,d) §éng c¬ lµm m¸t b»ng kh«n khÝ 1.Th©n xi lanh; 2.Xi lanh; 3.¸o n­íc lµm m¸t; 4. C¸c te; 5. C¸nh t¶n nhiÖt CÊu t¹o cña th©n m¸y phô thuéc vµo sù bè trÝ c¸c xilanh, c¬ cÊu vµ hÖ thèng cña ®éng c¬. H×nh d¹ng c¬ b¶n cña th©n m¸y ®­îc minh häa trªn h×nh 22.2. Nh×n chung cÊu t¹o cña cacte t­¬ng ®èi gièng nhau, sù kh¸c biÖt chñ yÕu lµ ë phÇn th©n xilanh. - Th©n xilanh cña ®éng c¬ lµm m¸t b»ng n­íc cã cÊu t¹o khoang chøa n­íc lµm m¸t, khoang nµy ®­îc gäi lµ "¸o n­íc". - Th©n xilanh cña ®éng c¬ lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ cã ®óc c¸c c¸nh t¶n nhiÖt. Xilanh ®­îc l¾p trong th©n xilanh, cã d¹ng h×nh èng, mÆt trô bªn trong ®­îc gia c«ng cã ®é chÝnh x¸c cao. Xilanh cã thÓ ®­îc lµm rêi (h×nh 22.2b, d) hoÆc ®óc liÒn víi th©n xilanh. Ho¹t ®éng 3: (10phót) T×m hiÓu vÒ cÊu t¹o cña n¾p m¸y Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung - Tr­íc hÕt GV cÇn gióp HS hiÓu ®­îc: + NhiÖm vô chÝnh cña n¾p m¸y lµ cïng víi xilanh vµ ®Ønh pitt«ng t¹o thµnh buång ch¸y cña ®éng c¬. + Ngoµi ra n¾p m¸y cßn dïng ®Ó l¾p c¸c chi tiÕt, bé phËn nh­ bugi hoÆc vßi phun, bè trÝ c¸c ®­êng èng n¹p - th¶i vµ bé phËn lµm m¸t v.v... - GV sö dông h×nh 22.3 ®Ó giíi thiÖu mét n¾p m¸y cña ®éng c¬ lµm m¸t b»ng n­íc. - Cã thÓ sö dông c¸c c©u hái sau: + T¹i sao trªn n¾p m¸y còng ph¶i cã bé phËn lµm m¸t ? (V× n¾p m¸y lµ mét trong nh÷ng phÇn t¹o thµnh buång ch¸y ®éng c¬. Do vËy khi ®éng c¬ lµm viÖc, nhiÖt ®é cña n¾p m¸y rÊt cao). + Dùa vµo dÊu hiÖu nµo mµ nãi n¾p m¸y trªn h×nh 22.3 lµ n¾p m¸y cña ®éng c¬ x¨ng? (V× trªn ®ã cã lç l¾p bugi). III/N¾p m¸y 1. NhiÖm vô - N¾p m¸y (cßn gäi lµ n¾p xilanh) cïng víi xilanh vµ ®Ønh pit-t«ng t¹o thµnh buång ch¸y cña ®éng c¬. - N¾p m¸y cßn dïng ®Ó l¾p c¸c chi tiÕt vµ côm chi tiÕt nh­ bugi hoÆc vßi phun, mét sè chi tiÕt cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ ; ®Ó bè trÝ c¸c ®­êng èng n¹p - th¶i, ¸o n­íc lµm m¸t hoÆc c¸nh t¶n nhiÖt v.v... 2. CÊu t¹o CÊu t¹o cña n¾p m¸y tuú thuéc vµo viÖc l¾p ®Æt, bè trÝ c¸c chi tiÕt vµ côm chi tiÕt trªn nã. H×nh 22-3 S¬ ®å cÊu t¹o n¾p m¸y ®éng c¬ x¨ng 4kú 1.¸o n­íc lµm m¸t 2.Lç l¾p xupap 3.§­êng èng n¹p th¶i 4.Lç l¾p Buzi 5. Buång ch¸y. - N¾p m¸y ®éng c¬ lµm m¸t b»ng n­íc, dïng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap treo cã cÊu t¹o kh¸ phøc t¹p (h×nh 22.3) do ph¶i cÊu t¹o ¸o n­íc lµm m¸t, cÊu t¹o ®­êng èng n¹p, th¶i vµ lç l¾p c¸c xupap v.v... - N¾p m¸y ®éng c¬ lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ, dïng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap ®Æt hoÆc ®éng c¬ 2 k× th­êng cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n h¬n. 3.Tæng hîp - §¸nh gi¸: (8 phót) - GV tæng hîp bµi häc theo ®Ò môc vµ yªu cÇu HS ®äc h×nh vÏ vµ tr¶ lêi c©u hái trong SGK a) H­íng dÉn ®äc h×nh vÏ: L­u ý HS khi ®äc c¸c h×nh trong bµi 22 cÇn liªn hÖ víi chó thÝch vµ liªn hÖ víi kh¸i niÖm hoÆc nguyªn lÝ lµm viÖc. b) H­íng dÉn tr¶ lêi c©u hái trong SGK: C©u hái Gîi ý c¸ch tr¶ lêi 2. Em cã nhËn xÐt g× vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o th©n xilanh cña ®éng c¬ lµm m¸t b»ng n­íc vµ b»ng kh«ng khÝ ? Th©n xilanh ®éng c¬ lµm m¸t b»ng n­íc th× cã cÊu t¹o ¸o n­íc cßn ®éng c¬ lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ th× cã c¸nh t¶n nhiÖt. 3. T¹i sao kh«ng dïng ¸o n­íc hoÆc c¸nh t¶n nhiÖt ®Ó lµm m¸t ë cacte ? V× cacte xa buång ch¸y nªn nhiÖt ®é cña cacte ch­a cao ®Õn møc cÇn ph¶i lµm m¸t nh­ th©n m¸y vµ n¾p m¸y. - GV yªu cÇu HS ®äc tr­íc bµi 23-SGK C«ng nghÖ 11. Bµi23- c¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn (Bµi gåm 1tiÕt: TiÕt30) Ngµy so¹n: 20/02/2009 A/Môc tiªu 1/KiÕn thøc: - Trang bị cho HS một số kiến thức cơ bản về nhiệm vụ và cấu tạo chung của thân A/ Môc tiªu 1.KiÕn thøc: Sau bµi nµy, HS ph¶i biÕt ®­îc nhiÖm vô vµ cÊu t¹o cña c¸c chi tiÕt chÝnh trong c¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn. 2.Kü n¨ng: §äc ®­îc s¬ ®å cÊu t¹o cña pit-t«ng, thanh truyÒn vµ trôc khuûu. 3.Th¸i ®é: Cã ý thøc t×m hiÓu c¸c chi tiÕt cña c¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn trong thùc tÕ vµ liªn hÖ víi bµi häc. B/ ChuÈn bÞ bµi d¹y 1.ChuÈn bÞ néi dung: -Nghiªn cøu kü bµi 23-SGK vµ lËp kÕ ho¹ch bµi gi¶ng. - Tham kh¶o tµi liÖu cã liªn quan. 2.ChuÈn bÞ ph­¬ng tiÖn d¹y häc: - Tranh gi¸o khoa hoÆc tranh vÏ c¸c h×nh 23.1, 23.2, 23.3 23.4 trªn giÊy khæ lín. - PhÇn mÒm m« pháng c¸c lo¹i pit-t«ng, thanh truyÒn, trôc khuûu vµ ph­¬ng tiÖn tr×nh chiÕu. C/ TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc 1.æn ®Þnh líp: 2. KiÓm tra bµi cò: C©u hái: 1/ Nªu nhiÖm vô, cÊu t¹o cña th©n m¸y? 2/ Nªu nhiÖm vô, cÊu t¹o cña n¾p m¸y? 3.D¹y bµi míi: *§Æt vÊn ®Ò vµo bµi míi : (2phót) Trong ®éng c¬ ®èt trong, mçi c¬ cÊu, hÖ thèng ®Òu ®ãng vai trß rÊt quan träng ®Ó ®éng c¬ ho¹t ®éng ®­îc ? VËy c¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn cã nhiÖm vô g×, cÊu t¹o ra sao ? Chóng ta h·y nghiªn cøu bµi 23 : C¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn  *Néi dung tiÕt häc : Ho¹t ®éng 1: (5phót) Giíi thiÖu chung vÒ c¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung - GV sö dông tranh h×nh 22.1 hoÆc m« h×nh ®Ó giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ c¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn vµ ®Æt c©u hái: + Khi ®éng c¬ lµm viÖc ho¹t ®éng cña pÝt t«ng, thanh truyÒn, trôc khuûu nh­ thÕ nµo? + C¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn chia lµm mÊy nhãm, nh÷ng chi tiÕt nµo lµ chi tiÕt chÝnh? I/ Giíi thiÖu chung vÒ c¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn - Khi ®éng c¬ lµm viÖc, xi lanh ®øng yªn, pÝt t«ng chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn trong xi lanh, thanh truyÒn chuyÓn ®éng l¾c cßn trôc khuûu quay trßn. C¬ cÊu trôc khuûu thanh truyÒn ®­îc chia thµnh ba nhãm, mçi nhãm cã mét chi tiÕt chÝnh. §ã lµ: - Nhãm pit-t«ng cã c¸c chi tiÕt: pit-t«ng (chi tiÕt chÝnh cña nhãm), xecm¨ng,chèt pit-t«ng vµ kho¸ h·m chèt pit-t«ng. - Nhãm thanh truyÒn cã c¸c chi tiÕt: thanh truyÒn (chi tiÕt chÝnh cña nhãm), bul«ng thanh truyÒn vµ b¹c lãt hoÆc vßng bi. - Nhãm trôc khuûu cã c¸c chi tiÕt: trôc khuûu (chi tiÕt chÝnh cña nhãm), b¹c lãt hoÆc vßng bi, c¸c phít, vßng chÆn,... Ho¹t ®éng 2: (8phót) T×m hiÓu nhiÖm vô vµ cÊu t¹o cña pit-t«ng Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung *GV yªu cÇu HS tr×nh bµy nhiÖm vô cña pit-t«ng * Sau khi tr×nh bµy nhiÖm vô cña pitt«ng, GV sö dông h×nh 23.1 vµ 23.2 giíi thiÖu cÊu t¹o cña pitt«ng. §Ó gióp HS biÕt ®­îc ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña pitt«ng, GV cã thÓ sö dông c¸c c©u hái: + §Ønh piston cã nhiÖm vô g× ? §Ønh piston cã mÊy d¹ng ? (T­¬ng tù nhiÖm vô cña pitt«ng, ®­îc nªu trong SGK. Cã 3 d¹ng: b»ng, låi, lâm). + §Çu pitt«ng cã nhiÖm vô g× ? (§Çu pitt«ng cã nhiÖm vô bao kÝn buång ch¸y (v× thÕ trªn ®Çu pitt«ng cã c¸c r·nh l¾p xecm¨ng)). + Th©n pitt«ng cã nhiÖm vô g× ? (Th©n pitt«ng cã nhiÖm vô dÉn h­íng cho pitt«ng chuyÓn ®éng trong xilanh vµ liªn kÕt víi thanh truyÒn ®Ó truyÒn lùc). II/ Pit-t«ng 1. NhiÖm vô Pit-t«ng cã nhiÖm vô cïng víi xilanh vµ n¾p m¸y t¹o thµnh kh«ng gian lµm viÖc; nhËn lùc ®Èy cña khÝ ch¸y råi truyÒn lùc cho trôc khuûu ®Ó sinh c«ng vµ nhËn lùc tõ trôc khuûu ®Ó thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh n¹p, nÐn vµ th¶i khÝ. a) b) c) 2. CÊu t¹o H×nh 23-2 C¸c d¹ng ®Ønh pit-t«ng §Ønh b»ng B)§Ønh låi §Ønh lâm H×nh 23-1 CÊu t¹o cña pÝt t«ng 1.R·nh xecm¨ng khÝ 2.R·nh xecm¨ng dÇu 3.Lç tho¸t dÇu 4.Lç l¾p chèt pit-t«ng A§Ønh; B.§Çu; C.Th©n; Pit-t«ng ®­îc chia lµm 3 phÇn chÝnh : ®Ønh, ®Çu vµ th©n (h×nh 23.1). - §Ønh pit-t«ng cã 3 d¹ng (h×nh 23.2) : ®Ønh b»ng, ®Ønh låi vµ ®Ønh lâm. - §Çu pit-t«ng cã c¸c r·nh ®Ó l¾p xecm¨ng khÝ vµ xecm¨ng dÇu. Xecm¨ng dÇu ®­îc l¾p ë phÝa d­íi. §¸y r·nh l¾p xecm¨ng dÇu cã khoan c¸c lç nhá th«ng vµo bªn trong ®Ó tho¸t dÇu. - Th©n pit-t«ng cã nhiÖm vô dÉn h­íng cho pit-t«ng chuyÓn ®éng trong xilanh vµ liªn kÕt víi thanh truyÒn ®Ó truyÒn lùc. Trªn th©n pit-t«ng cã lç ngang ®Ó l¾p chèt pit-t«ng. Ho¹t ®éng 3: (8phót) T×m hiÓu nhiÖm vô vµ cÊu t¹o cña thanh truyÒn Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung - Sau khi tr×nh bµy nhiÖm vô cña thanh truyÒn, GV sö dông h×nh 23.3 hoÆc m« h×nh, vËt thËt ®Ó giíi thiÖu cÊu t¹o cña thanh truyÒn. Trong ho¹t ®éng nµy GV cÇn gióp HS hiÓu ®­îc nhiÖm vô cña thanh truyÒn, biÕt ®­îc h×nh d¹ng c¬ b¶n cña ®Çu nhá, ®Çu to vµ th©n thanh truyÒn. - Cã thÓ ®Æt c©u hái: + T¹i sao ë ®Çu nhá vµ ®Çu to thanh truyÒn l¹i ph¶i l¾p b¹c lãt hoÆc æ bi ? +T¹i sao tiÕt diÖn ngang thanh truyÒn l¹i th­êng cã d¹ng h×nh ch÷I? III/Thanh truyÒn 1. NhiÖm vô Thanh truyÒn lµ chi tiÕt dïng ®Ó truyÒn lùc gi÷a pit-t«ng vµ trôc khuûu. 2. CÊu t¹o H×nh 23-3. CÊu t¹o thanh truyÒn 1.§Çu nhá ; 2.B¹c lãt ®Çu nhá ; 3.Th©n ; 4,6.§Çu to ; 5.B¹c lãt ®Çu to ; 7.§ai èc ; 8.Bul«ng Thanh truyÒn ®­îc chia lµm ba phÇn : ®Çu nhá, th©n vµ ®Çu to. - §Çu nhá thanh truyÒn cã d¹ng h×nh trô rçng ®Ó l¾p chèt pit-t«ng. - Th©n thanh truyÒn nèi ®Çu nhá víi ®Çu to, th­êng cã tiÕt diÖn ngang h×nh ch÷ I. - §Çu to thanh truyÒn ®Ó l¾p víi chèt khuûu, cã thÓ lµm liÒn khèi hoÆc c¾t lµm hai nöa, mét nöa 4 liÒn víi th©n thanh truyÒn vµ mét nöa rêi 6.Hai nöa ®­îc ghÐp víi nhau b»ng c¸c bul«ng 8. Bªn trong ®Çu nhá vµ ®Çu to thanh truyÒn cã l¾p b¹c lãt hoÆc æ bi. Riªng víi ®Çu to thanh truyÒn lo¹i c¾t lµm hai nöa chØ dïng b¹c lãt vµ b¹c lãt 5 còng ®­îc c¾t lµm hai nöa t­¬ng øng. Ho¹t ®éng 4: (12phót) T×m hiÓu nhiÖm vô vµ cÊu t¹o cña trôc khuûu Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung * Sau khi tr×nh bµy nhiÖm vô cña trôc khuûu, GV sö dông h×nh 23.4 hoÆc m« h×nh, vËt thËt ®Ó giíi thiÖu cÊu t¹o cña trôc khuûu. Trong ho¹t ®éng nµy GV cÇn gióp HS hiÓu ®­îc nhiÖm vô cña trôc khuûu, biÕt ®­îc cÊu t¹o c¬ b¶n cña trôc khuûu gåm cæ khuûu, chèt khuûu vµ m¸ khuûu; ®éng c¬ nhiÒu xilanh th× trôc khuûu cã nhiÒu cæ khuûu, nhiÒu chèt khuûu vµ nhiÒu m¸ khuûu. - Cã thÓ ®Æt c©u hái: + Trªn m¸ khuûu lµm thªm ®èi träng ®Ó lµm g× ? + Trôc khuûu ®éng c¬ xe m¸y 1 xilanh cã mÊy cæ trôc, m¸ khuûu vµ mÊy chèt khuûu ? III/Thanh truyÒn 1. NhiÖm vô NhiÖm vô chÝnh cña trôc khuûu lµ nhËn lùc tõ thanh truyÒn ®Ó t¹o m« men quay kÐo m¸y c«ng t¸c. Ngoµi ra nã cßn lµm nhiÖm vô dÉn ®éng c¸c c¬ cÊu vµ hÖ thèng cña ®éng c¬. 2. CÊu t¹o H×nh 23-4. Trôc khuûu ®éng c¬ bèn xilanh 1.§Çu trôc khuûu ; 2.Chèt khuûu ; 3.Cækhuûu ; 4.M¸ khuûu ; 5.§èi träng ; 6.§u«i trôc khuûu CÊu t¹o trôc khuûu (h×nh 23.4) tuú thuéc vµo lo¹i vµ kÝch cì cña ®éng c¬, ngoµi phÇn ®Çu vµ ®u«i trôc, phÇn th©n cña trôc khuûu gåm c¸c chi tiÕt chÝnh sau : - Cæ khuûu 3 ®­îc dïng lµm trôc quay cña c¶ trôc khuûu. - Chèt khuûu 2 dïng ®Ó l¾p ®Çu to thanh truyÒn. - M¸ khuûu 4 dïng ®Ó nèi cæ khuûu víi chèt khuûu. Cæ khuûu vµ chèt khuûu cã d¹ng h×nh trô, m¸ khuûu cã h×nh d¹ng tïy thuéc tõng lo¹i ®éng c¬. Trªn m¸ khuûu th­êng cÊu t¹o thªm ®èi träng 5. §èi träng cã thÓ lµm liÒn víi m¸ khuûu hoÆc lµm riªng råi hµn hoÆc l¾p víi m¸ khuûu b»ng bul«ng. §u«i trôc khuûu 6 ®­îc cÊu t¹o ®Ó l¾p b¸nh ®µ, c¬ cÊu truyÒn lùc tíi m¸y c«ng t¸c. 4.Tæng hîp - §¸nh gi¸: (8 phót) - GV tæng hîp bµi häc theo ®Ò môc vµ yªu cÇu HS ®äc h×nh vÏ vµ tr¶ lêi c©u hái trong SGK a) H­íng dÉn ®äc h×nh vÏ: L­u ý HS khi ®äc c¸c h×nh trong bµi 23 cÇn liªn hÖ víi chó thÝch vµ liªn hÖ víi kh¸i niÖm hoÆc nguyªn lÝ lµm viÖc. b) H­íng dÉn tr¶ lêi c©u hái trong SGK: C©u hái Gîi ý c¸ch tr¶ lêi T¹i sao ë ®Çu nhá vµ ®Çu to thanh truyÒn l¹i ph¶i l¾p b¹c lãt hoÆc æ bi ? V× trong qu¸ tr×nh ®éng c¬ lµm viÖc, chèt pit-t«ng vµ chèt khuûu cã chuyÓn ®éng quay trong ®Çu nhá vµ ®Çu to. L¾p b¹c lãt hoÆc æ bi nh»m gi¶m lùc ma s¸t vµ sù mµi mßn c¸c bÒ mÆt ma s¸t ®ã. Trªn m¸ khuûu lµm thªm ®èi träng ®Ó lµm g× ? Cã thÓ gi¶i thÝch ®¬n gi¶n: V× so víi ®­êng t©m cæ trôc (còng lµ ®­êng t©m trôc khuûu) th× chèt khuûu vµ ®Çu to thanh truyÒn bÞ lÖch t©m víi b¸n kÝnh R. Khi trôc khuûu quay, c¸c bé phËn nµy sinh lùc qu¸n tÝnh li t©m g©y t¶i träng t¸c dông lªn cæ trôc vµ æ ®ì. §èi träng cã t¸c dông c©n b»ng lùc qu¸n tÝnh cña c¸c bé phËn ®ã. 1. Tr×nh bµy nhiÖm vô cña pit-t«ng, thanh truyÒn vµ trôc khuûu. Nh­ trong SGK 2. Tr×nh bµy cÊu t¹o cña pit-t«ng, thanh truyÒn vµ trôc khuûu. Nh­ trong SGK 3. T¹i sao kh«ng lµm pit-t«ng võa khÝt víi xilanh ®Ó kh«ng ph¶i sö dông xecm¨ng ? Pit-t«ng th­êng lµm b»ng hîp kim nh«m cã hÖ sè gi·n në lín, khi lµm viÖc l¹i tiÕp xóc víi khÝ ch¸y nªn cã nhiÖt ®é cao. Do vËy nÕu lµm võa khÝt víi xilanh th× dÔ bÞ bã kÑt. Bµi24- c¬ cÊu ph©n phèi khÝ (Bµi gåm 1tiÕt: TiÕt31) Ngµy so¹n: 22/02/2009 A/Môc tiªu 1/KiÕn thøc: - Trang bị cho HS một số kiến thức cơ bản về nhiệm vụ và cấu tạo chung của thân A/ Môc tiªu 1.KiÕn thøc: Qua bµi gi¶ng, HS ph¶i biÕt ®­îc nhiÖm vô, cÊu t¹o vµ gnuyªn lý lµm viÖc cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ. 2.Kü n¨ng: §äc ®­îc s¬ ®å nguyªn lý cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ dïng xup¸p 3.Th¸i ®é: Cã ý thøc t×m hiÓu,s­u tÇm c¸c chi tiÕt cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ trong thùc tÕ vµ liªn hÖ víi bµi häc. B/ ChuÈn bÞ bµi d¹y 1.ChuÈn bÞ néi dung: - Nghiªn cøu kü bµi 24-SGK vµ lËp kÕ ho¹ch bµi gi¶ng. - Tham kh¶o tµi liÖu cã liªn quan. 2.ChuÈn bÞ ph­¬ng tiÖn d¹y häc: - Tranh gi¸o khoa h×nh 24.2. - M« h×nh ®éng c¬ ®èt trong 2 k× vµ 4 k×. - PhÇn mÒm m« pháng cÊu t¹o vµ nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK lo¹i dïng xupap vµ ph­¬ng tiÖn tr×nh chiÕu. - Mét sè vËt thËt nh­: trôc cam, lß xo xupap, xupap, con ®éi, ®òa ®Èy, xÝch cam v.v... (nªn dïng c¸c chi tiÕt cò cña xe m¸y - lµ lo¹i dÔ kiÕm hiÖn nay). C/ TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc 1.æn ®Þnh líp: 2. KiÓm tra bµi cò: C©u hái: 1/ Nªu nhiÖm vô, cÊu t¹o cña trôc khuûu? 2/ Nªu nhiÖm vô, cÊu t¹o cña pit-t«ng, thanh truyÒn? 3.D¹y bµi míi: *§Æt vÊn ®Ò vµo bµi míi : (2phót) Trong qu¸ tr×nh ®éng c¬ lµm viÖc xilanh cã lóc cÇn ®­îc ®ãng kÝn, cã lóc cÇn ®­îc më ®Ó ®éng c¬ n¹p khÝ míi hoÆc th¶i khÝ th¶i. Nh­ vËy, n¾p m¸y hoÆc xilanh ph¶i cã cöa vµ cöa nµy ph¶i cã bé phËn ®ãng më. Bé phËn ®ãng më nµy ph¶i ®­îc ®iÒu khiÓn sao cho thêi ®iÓm ®ãng, më ph¶i phï hîp víi yªu cÇu lµm viÖc cña ®éng c¬. Toµn bé c¸c bé phËn ®ãng më cöa n¹p, th¶i vµ bé phËn ®iÒu khiÓn chóng ®­îc gäi lµ c¬ cÊu ph©n phèi khÝ.Chóng ta h·y nghiªn cøu vÒ c¬ cÊu nµy trong bµi 24: “ C¬ cÊu ph©n phèi khÝ ”. *Néi dung tiÕt häc : Ho¹t ®éng 1: (8phót) T×m hiÓu nhiÖm vô vµ ph©n lo¹i c¬ cÊu ph©n phèi khÝ. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung * T×m hiÓu nhiÖm vô cña c¬ cÊu: - GV diÔn gi¶ng: Trong mét chu tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬ cã qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ n¹p vµ khÝ th¶i.Qu¸ tr×nh nµy kh«ng diÔn ra trong suèt chu tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬.V× vËy ®éng c¬ ph¶i cã c¸c cöa khÝ vµ c¸c van ®Ó ®ãng më c¸c cöa nµy.ViÖc ®ãng më ph¶i phï hîp víi qu¸ tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬. - GV ®Æt c©u hái: +Khi ®éng c¬ lµm viÖc, c¸c cöa n¹p th¶i më liªn tôc hay theo tõng qu¸ tr×nh? - GV kÕt luËn vÒ nhiÖm vô CCPPK * T×m hiÓu vÒ ph©n lo¹i c¬ cÊu: GV cÇn l­u ý mÊy ®iÓm sau: - H­íng dÉn HS ®äc h×nh 24.1 trong SGK vµ nªu c¸ch ph©n lo¹i CCPPK. - Gi¶i thÝch râ thuËt ng÷ “van tr­ît”. (Thùc chÊt lµ pit-t«ng ®ãng vai trß ®ãng më c¸c cöa nh­ mét van tr­ît). I/ NhiÖm vô vµ ph©n lo¹i 1.NhiÖm vô CCPPK cã nhiÖm vô ®ãng, më c¸c cöa n¹p, th¶i ®óng lóc ®Ó ®éng c¬ thùc hiÖn qu¸ tr×nh n¹p khÝ míi vµo xilanh vµ th¶i khÝ ®· ch¸y trong xilanh ra ngoµi. 2. Ph©n lo¹i CCPPK th­êng ®­îc chia ra c¸c lo¹i nh­ sau: * CCPPK dïng xupap: + CCPPK dïng xupap ®Æt. + CCPPK dïng xupap treo. * CCPPK dïng van tr­ît. Ho¹t ®éng 2: (15phót) T×m hiÓu cÊu t¹o cña CCPPK dïng xupap Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung - GV sö dông h×nh 24.2 h­íng dÉn HS t×m hiÓu cÊu t¹o cña CCPPK dïng xupap kiÓu treo vµ ®Æt. - Trong ho¹t ®éng nµy GV nªn h­íng dÉn ®Ó HS hiÓu ®­îc: + Sù kh¸c nhau chñ yÕu cña 2 kiÓu lµ ë vÞ trÝ l¾p xupap trªn th©n xilanh hay trªn n¾p m¸y. + Trong c¬ cÊu: xupap lµ van ®Ó ®ãng - më cöa khÝ; cam vµ lß xo xupap lµ c¸c chi tiÕt ®iÒu khiÓn xupap ®ãng, më; con ®éi, ®òa ®Èy, cß mæ lµ c¸c chi tiÕt trung gian truyÒn lùc tõ cam ®Õn xupap. + CCPPK trªn h×nh 24.2 dïng cho ®éng c¬ 4 k×, trong mét chu tr×nh mçi xupap chØ më mét lÇn nªn cam chØ cã mét vÊu vµ sè vßng quay cña trôc cam chØ b»ng 1/2 sè vßng quay cña trôc khuûu. - Trong ho¹t ®éng nµy, ngoµi c¸c c©u hái trong SGK, GV cã thÓ nªu mét sè c©u hái sau: + H·y kÓ tªn c¸c chi tiÕt chÝnh trong CCPPK xupap treo. + Mçi cam trªn trôc cam dÉn ®éng ®­îc mÊy xupap ? II/ C¬ cÊu ph©n phèi khÝ dïng xupap 1. CÊu t¹o b) a) H×nh 24-2. C¬ cÊu ph©n phèi khÝ dïng xupap a)CCPPK dïng XP ®Æt ; b) CCPPK dïng XP treo 1.Trôc cam vµ cam ; 2.Con ®éi ; 3.Lß so xupap ; 4. Xupap ; 5.N¾p m¸y ; 6.Trôc khuûu ; 7.§òa ®Èy ; 8.Trôc cß mæ ; 9.Cß mæ ; 10. B¸nh r¨ng ph©n phèi ; - ë CCPPK kiÓu xupap treo, mçi xupap ®­îc dÉn ®éng bëi mét cam, con ®éi, ®òa ®Èy vµ cß mæ riªng. Trôc cam ®Æt trong th©n m¸y, ®­îc dÉn ®éng tõ trôc khuûu th«ng qua cÆp b¸nh r¨ng ph©n phèi. NÕu trôc cam ®Æt trªn n¾p m¸y, th­êng sö dông xÝch cam lµm chi tiÕt dÉn ®éng trung gian. Sè vßng quay trôc cam b»ng 1/2 sè vßng quay trôc khuûu. - CCPPK kiÓu xupap ®Æt cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n h¬n. Do xupap ®­îc ®Æt trong th©n m¸y nªn con ®éi trùc tiÕp dÉn ®éng xupap mµ kh«ng cÇn c¸c chi tiÕt dÉn ®éng trung gian (®òa ®Èy, cß mæ). Trong 2 lo¹i trªn, CCPPK xupap treo tuy cã cÊu t¹o phøc t¹p h¬n nh­ng l¹i cã ­u ®iÓm nh­ cÊu t¹o buång ch¸y gän h¬n, ®¶m b¶o n¹p ®Çy vµ th¶i s¹ch h¬n, dÔ ®iÒu chØnh khe hë xupap h¬n nªn ®­îc dïng phæ biÕn h¬n c¶. Ho¹t ®éng 3: (10phót) T×m hiÓu nguyªn lý lµm viÖc cña CCPPK dïng xupap. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung Trong ho¹t ®éng nµy GV nªn h­íng dÉn HS tËp trung vµo t×m hiÓu nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK xupap treo, råi sau ®ã tù t×m hiÓu nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK xupap ®Æt. - Khi h­íng dÉn HS t×m hiÓu nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK xupap, GV nªn sö dông h×nh 24.2. - Cã thÓ sö dông c©u hái: + Dùa vµo h×nh 24.2, h·y tr×nh bµy nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¬ cÊu. + Xupap më nhê chi tiÕt nµo ? + Xupap ®ãng nhê chi tiÕt nµo ? Th«ng qua tr¶ lêi 2 c©u trªn, HS sÏ biÕt (thËm chÝ sÏ hiÓu) ®­îc nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK dïng xupap. 2. Nguyªn lÝ lµm viÖc a) Nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK xupap treo: Khi ®éng c¬ lµm viÖc, trôc cam vµ c¸c cam trªn ®ã ®­îc trôc khuûu dÉn ®éng th«ng qua cÆp b¸nh r¨ng ph©n phèi sÏ quay ®Ó dÉn ®éng ®ãng, më c¸c xupap n¹p, th¶i. Cô thÓ lµ : - Khi vÊu cam t¸c ®éng lµm con ®éi ®i lªn, qua ®òa ®Èy lµm cß mæ xoay cïng chiÒu kim ®ång hå. Xupap bÞ Ðp xuèng, cöa n¹p më ®Ó khÝ n¹p ®i vµo xilanh (xupap n¹p) hoÆc cöa th¶i më ®Ó khÝ th¶i trong xilanh tho¸t ra ngoµi (xupap th¶i). Khi xupap më, lß xo xupap bÞ nÐn l¹i. - Khi vÊu cam quay qua, nhê lß xo xupap gi·n ra, c¸c chi tiÕt cña c¬ cÊu l¹i trë vÒ vÒ vÞ trÝ ban ®Çu, cöa n¹p (hoÆc th¶i) l¹i ®­îc ®ãng kÝn. a) Nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK xupap ®Æt HS tù tr×nh bµy dùa theo h×nh 24.2b vµ nguyªn lÝ lµm viÖc cña CCPPK xupap treo ®· tr×nh bµy ë trªn. 4.Tæng hîp - §¸nh gi¸: - GV tæng hîp bµi häc theo ®Ò môc vµ yªu cÇu HS ®äc h×nh vÏ vµ tr¶ lêi c©u hái trong SGK. a) H­íng dÉn ®äc h×nh vÏ 24.2 : Chó ý quan hÖ ®éng häc gi÷a 2 c¬ cÊu: vÞ trÝ cña cam, xupap, pit-t«ng, trôc khuûu. b) H­íng dÉn tr¶ lêi c©u hái trong SGK: C©u hái tr¶ lêi T¹i sao trong ®éng c¬ 4 k× , b¸nh r¨ng trôc cam l¹i cã ®­êng kÝnh gÊp ®«i d­êng kÝnh b¸nh r¨ng trôc khuûu? V× trong mét chu tr×nh lµm viÖc cña §C 4k×, trôc khuûu quay 2 vßng, xupap n¹p vµ th¶i chØ më 1 lÇn. Trªn trôc cam cã cam dÉn ®éng xupap n¹p vµ cam dÉn ®éng xupap th¶i, mçi cam chØ cã 1 vÊu nªn chØ cÇn trôc cam quay 1 vßng.V× vËy ®­êng kÝnh b¸nh r¨ng trôc cam gÊp ®«I ®­êng kÝnh b¸nh r¨ng trôc khuûu. Quan s¸t h×nh 24.2 vµ h·y cho biÕt nh÷ng dÊu hiÖu chñ yÕu ®Ó ph©n biÖt c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xu pap ®Æt vµ c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap treo. DÊu hiÖu chñ yÕu lµ vÞ trÝ ®Æt xupap: nÕu xupap ®Æt trªn n¾p m¸y th× ®ã lµ CCPPK xupap treo, nÕu xupap ®Æt trong th©n m¸y th× ®ã lµ CCPPK xupap ®Æt. Chi tiÕt nµo cña ®éng c¬ 2 k× trªn h×nh 21.3 lµm nhiÖm vô van tr­ît cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ ? Pit-t«ng. Tr×nh bµy nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap ®Æt. T­¬ng tù nh­ nguyªn lÝ cuae CCPPK xupap treo, nh­ng vÊu cam t¸c ®éng vµo con ®éi, con ®éi t¸c ®éng vµo xupap. Kh«ng cã c¸c chi tiÕt truyÒn lùc trung gian lµ ®ò ®Èy vµ cß mæ. 1. Tr×nh bµy nhiÖm vô cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ. Nh­ trong SGK 2. So s¸nh cÊu t¹o cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap ®Æt vµ c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap treo. Quan s¸t h×nh 24.2 cã thÓ thÊy c¬ cÊu xupap ®Æt cã ­u ®iÓm lµ cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n h¬n nh­ng cã h¹n chÕ lµ kÕt cÊu buång ch¸y kh«ng gän vµ c¸c ®­êng èng dÉn khÝ n¹p, th¶i khóc khuûu h¬n nªn chÊt l­îng n¹p, th¶i sÏ kÐm h¬n. 3. Tr×nh bµy nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap ®Æt vµ c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap treo. - Nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap treo: nh­ trong SGK. - Nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap ®Æt t­¬ng tù nh­ cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xupap treo nh­ng ®¬n gi¶n h¬n v× con ®éi t¸c ®éng trùc tiÕp vµo con ®éi. c) Bµi tËp vÒ nhµ -Yªu cÇu HS t×m hiÓu ý nghÜa cña khe hë nhiÖt vµ c¸ch ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt. - §äc tr­íc bµi 25-SGK Bµi25- hÖ th«ng b«I tr¬n (Bµi gåm 1tiÕt: TiÕt32) Ngµy so¹n: 24/02/2009 A/Môc tiªu 1/KiÕn thøc: - Trang bị cho HS một số kiến thức cơ bản về nhiệm vụ và cấu tạo chung của thân A/ Môc tiªu 1.KiÕn thøc: Qua bµi gi¶ng, HS ph¶i biÕt ®­îc nhiÖm vô cña hÖ thèng b«i tr¬n; cÊu t¹o chung vµ nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n c­ìng bøc. 2.Kü n¨ng: §äc ®­îc s¬ ®å nguyªn lý cña hÖ thèng b«i tr¬n c­ìng bøc. 3.Th¸i ®é: Cã ý thøc t×m hiÓu vµ liªn hÖ bµi häc víi thùc tÕ. B/ ChuÈn bÞ bµi d¹y 1.ChuÈn bÞ néi dung: - Nghiªn cøu kü bµi 25-SGK vµ lËp kÕ ho¹ch bµi gi¶ng. - Tham kh¶o tµi liÖu cã liªn quan. 2.ChuÈn bÞ ph­¬ng tiÖn d¹y häc: - Tranh gi¸o khoa h×nh 25.1. - PhÇn mÒm m« pháng s¬ ®å cÊu t¹o vµ nguy