Bài giảng môn học Vật lý lớp 10 - Tiết 1: Chuyển động cơ (Tiết 5)

Phần I: CƠ HỌC Chương I: ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM Tiết 1: CHUYỂN ĐỘNG CƠ Ngày: ....../....../....... I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Trình bày được các khái niệm: chuyển động, quỹ đạo của chuyển động - Nêu được những ví dụ cụ thể về: chất điểm, vật làm mốc, mốc thời gian. - Phân biệt được hệ tọa độ và hệ quy chiếu. - Phân biệt được thời điểm với thời gian (khoảng thời gian) 2. Kỹ năng: - Trình bày được cách xác định vị trí của chất điểm trên đường cong và trên một mặt phẳng, - Giải được bài toán đổi mốc thời gian. II. PHƯƠNG PHÁP: - Đàm thoại và trực quan. III. CHUẨN BỊ: 1. Chuẩn bị của giáo viên: - Chuẩn bị một số ví dụ thực tế về xác định vị trí của một điểm để cho HS thảo luận. Ví dụ: Hãy tìm cách hướng dẫn một khách du lịch về vị trí của một địa danh ở địa phương. 2. Chuẩn bị của học sinh: IV. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC: 1. Ổn định lớp: 1 phút 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: 34 phút a) Đặt vấn đề: Nêu vai trò, nhiệm vụ và giới thiệu chương trình Vật lý lớp 10 THPT. Giới thiệu về Phần một – Cơ học và Chương I - Động học chất điểm. b) Nội dung: 30 phút Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung ghi bảng *Hoạt động 1: Ôn tập lại kiến thức về chuyển động cơ học: - Đặt câu hỏi giúp HS ôn lại kiến thức về chuyển động cơ học: + Chuyển động là gì? Cho ví dụ - Gợi ý cho HS cách nhận biết một vật chuyển động và đưa ra định nghĩa tổng quát về chuyển động *Hoạt động 2: Ghi nhận các khái niệm: chất điểm, quỹ đạo chuyển động cơ: - Nêu và phân tích khái niệm chất điểm. + Khi nghiên cứu chuyển động sẽ rất phức tạp nếu ta xem xét mọi điểm trên vật. Nên để tiện cho quá trình khảo sát ta có thể coi vật như một chất điểm. + Nêu ví dụ để HS rút ra điều kiện để xem vật là chất điểm. - Yêu cầu HS trả lời câu hỏi C1 - Yêu cầu HS lấy ví dụ về các chuyển động có quỹ đạo khác nhau trong thực tiễn. *Hoạt động 3: Tìm hiểu cách khảo sát một chuyển động: - Yêu cầu HS chỉ ra vật làm mốc trong hình 1.1 SGK. - Phân tích cách xác định vị trí của vật trên quỹ đạo bằng vật làm mốc. Và nêu nhận xét. - Phân tích cách xác định vị trí của vật trong không gian bằng hệ tọa độ. - Phân tích ý nghĩa của việc chọn mốc thời gian - Yêu cầu HS quan sát bảng 1.1 SGK. - Lấy một ví dụ để HS phân biệt: thời điểm và khoảng thời gian. - Yêu cầu trả lời câu hỏi C4. - Nêu và phân tích khái niệm hệ quy chiếu. - Nhắc lại kiến thức về chuyển động cơ học: + Là sự thay đổi vị trí trong không gian. Như chuyển động của ôtô, mặt trăng - Ghi nhận khái niệm chất điểm. + HS nêu được điều kiện để xem vật là chất điểm. - Trả lời câu hỏi C1. - Lấy ví dụ về các dạng quỹ đạo trong thực tế: dạng đường thẳng, đường cong - Quan sát hình 1.1 và chỉ ra vật làm mốc là cột cây số. - Ghi nhận cách xác định vị trí của vật và vận dụng trả lời C2. - Ghi nhận cách xác định vị trí của vật trong không gian và vận dụng trả lời C3. - Ghi nhận khái niệm mốc thời gian. - Quan sát và ghi nhận khái niệm: thời điểm và khoảng thời gian. - Thông qua ví dụ phân biệt: thời điểm và khoảng thời gian.. - Trả lời C4. - Ghi nhận khái niệm hệ quy chiếu I. Chuyển động cơ. Chất điểm: 1. Chuyển động cơ: - Chuyển động cơ của một vật (gọi tắt là chuyển động) là sự thay đổi vị trí của vật đó so với các vật khác theo thời gian 2. Chất điểm: - Một vật chuyển động được coi là một chất điểm nếu kích thước của nó rất nhỏ so với độ dài đường đi (hoặc so với những khoảng cách mà ta đề cập đến). 3. Quỹ đạo: - Tập hợp tất cả các vị trí của một chất điểm chuyển động tạo ra một đường nhất định. Đường đó gọi là quỹ đạo chuyển động. II. Cách xác định vị trí của vật trong không gian: 1. Vật làm mốc và thước đo: - Nếu đã biết đường đi (quỹ đạo) của một vật, ta chỉ cần chọn một vật làm mốc và một chiều dương trên đường đó là có thể xác định được chính xác vị trí của vật bằng cách dùng thước đo chiều dài đoạn đường từ vật làm mốc đến vật. 2. Hệ tọa độ: - Muốn xác định vị trí của một điểm M trong không gian, ta làm như sau: + Chọn hệ trục tọa độ xOy vuông góc và chọn chiều dương trên các trục Ox và Oy. + Chiếu vuông góc điểm M xuống hai trục tọa độ Ox và Oy, ta được các điểm H và I. Vị trí của M sẽ được xác định bằng hai tọa độ: và . III. Cách xác định thời gian chuyển động: 1. Mốc thời gian và đồng hồ: - Để khảo sát chuyển động của một vật cần phải chọn một thời điểm làm mốc thời gian để đối chiếu và dùng đồng hồ để đo thời gian. 2. Thời điểm và thời gian: - Nếu lấy mốc thời gian là thời điểm vật bắt đầu chuyển động thì số chỉ của thời điểm sẽ trùng với số đo khoảng thời gian đã trôi qua kể từ mốc thời gian. IV. Hệ quy chiếu: - Hệ quy chiếu bao gồm: + Một vật làm mốc, một hệ tọa độ gắn với vật làm mốc. + Một mốc thời gian và một đồng hồ. 4. Củng cố: 8 phút Hướng dẫn HS làm bài tập 5, 6 trang 11 SGK 5. Hướng dẫn học tập về nhà: 2 phút - Cần nắm được: các khái niệm: chuyển động, chất điểm, quỹ đạo của chuyển động; cách xác định vị trí của vật trong không gian; các xác định thời gian trong chuyển động. - Làm bài tập 7, 8, 9 trang 11 SGK. - Chuẩn bị bài sau. ........................................................................................................................................................ Tiết 2: CHUYỂN ĐỘNG THẲNG ĐỀU Ngày: ....../....../....... I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được định nghĩa của chuyển động thẳng đều. Viết được dạng phương trình chuyển động của chuyển động thẳng đều. 2. Kỹ năng: - Vận dụng được công thức tính đường đi và phương trình chuyển động để giải các bài tập về chuyển động thẳng đều. - Vẽ được đồ thị tọa độ - thời gian của CĐTĐ. - Thu thập thông tin từ đồ thị như: xác định được vị trí và thời điểm xuất phát, vị trí và thời điểm gặp nhau, thời gian chuyển động. II. PHƯƠNG PHÁP: - Kết hợp các phương pháp đặt vấn đề, trực quan. III. CHUẨN BỊ: 1. Chuẩn bị của giáo viên: - Chuẩn bị đồ thị tọa độ như hình 2.2 SGK phục vụ cho việc trình bày của HS và GV 2. Chuẩn bị của học sinh: - Ôn lại các kiến thức về tọa độ và hệ quy chiếu. IV. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC: 1. Ổn định lớp: 1 phút 2. Kiểm tra bài cũ: 8 phút - Nêu định nghĩa của chuyển động, quỹ đạo chuyển động, chất điểm. - Nêu cách xác định vị trí của vật trong không gian (vị trí của vật trên một đường cong và trên một mặt phẳng)? 3. Bài mới: 25 phút a). Đặt vấn đề: b). Nội dung: Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung ghi bảng Hoạt động 1: Ôn tập kiến thức về chuyển động thẳng đều: - Mô tả sự thay đổi vị trí của một chất điểm (vật), yêu cầu HS xác định thời gian và đường đi của chất điểm. Hoạt động 2: Ghi nhận các khái niệm: vận tốc trung bình, chuyển động thẳng đều: - Yêu cầu HS tính tốc độ trung bình. - Nói rõ ý nghĩa của tốc độ trung bình. - Đặt câu hỏi giúp HS ôn lại định nghĩa của chuyển động thẳng đều. Hoạt động 3: Xây dựng các công thức trong chuyển động thẳng đều: - Yêu cầu xác định đường đi trong chuyển động thẳng đều khi biết vận tốc. - Nêu và phân tích bài toán xác định vị trí của một chất điểm trên một trục tọa độ chọn trước. - Nêu và phân tích khái niệm phương trình chuyển động. - Lấy ví dụ các trường hợp khác nhau về dấu của x0 và v. Hoạt động 4: Tìm hiểu về đồ thị tọa độ - thời gian: - Yêu cầu lập bảng (x, t) và vẽ đồ thị. - Cho HS thảo luận. - Nhận xét kết quả của từng nhóm. - Xác định thời gian, đường đi của chất điểm: t = t2 – t1 và s = x2 – x1. - Tính vận tốc trung bình - Nhắc lại định nghĩa của chuyển động thẳng đều đã học ở lớp 8. - Đọc SGK, lập công thức đường đi trong chuyển động thẳng đều. - Làm việc nhóm xây dựng phương trình vị trí chất điểm. - Giải các bài toán với tọa độ ban đầu x0 và vận tốc ban đầu v có dấu khác nhau. - Làm việc nhóm để vẽ đồ thị tọa độ - thời gian. - Nhận xét dạng đồ thị của chuyển động thẳng đều. I. Chuyển động thẳng đều: - Giả sử một chất điểm (vật) chuyển động trên trục Ox: O M1 M2 x + +Tại thời điểm t1: M ≡ M1, có tọa độ x1 +Tại thời điểm t2: M ≡ M2, có tọa độ x2 - Thời gian chuyển động của vật trên quãng đường M1M2 là: t = t2 – t1. - Quãng đường đi được của vật trong thời gian t là: s = x2 – x1. 1. Tốc độ trung bình: CT:SGK (1) - Tốc độ trung bình cho biết mức độ nhanh hay chậm của chuyển động. 2. Chuyển động thẳng đều: - Chuyển động thẳng đều là chuyển động có quỹ đạo là đường thẳng và có tốc độ trung bình như nhau trên mọi quãng đường. 3. Quãng đường đi được trong chuyển động thẳng đều: Từ (1) ta suy ra: s = vtbt = vt (2) II. Phương trình chuyển động và đồ thị tọa độ - thời gian của chuyển động thẳng đều: 1. Phương trình chuyển động thẳng đều: Xét chất điểm M chuyển động thẳng đều theo phương Ox với vận tốc v từ điểm A cách O một khoảng OA = xo. Chọn mốc thời gian là lúc chất điểm bắt đầu chuyển động. O A M x0 s x x Tọa độ của chất điểm sau thời gian t là: x = x0 + s = x0 + vt (3) (3) là phương trình chuyển động thẳng đều của chất điểm M. 2. Đồ thị tọa độ - thời gian của chuyển động thẳng đều: - Đồ thị tọa độ - thời gian: biểu diễn sự phụ thuộc của tọa độ của vật chuyển động vào thời gian. - Đồ thị tọa độ - thời gian của chuyển động thẳng đều là một đoạn thẳng. 4. Củng cố: 8 phút - Hướng dẫn HS làm bài tập 9 trang 15 SGK. - Nhấn mạnh khi hai chất điểm gặp nhau thì x1 = x2 và hai đồ thị giao nhau. 5. Hướng dẫn học tập về nhà: 3 phút - Cần nắm được: định nghĩa của chuyển động thẳng đều; phương trình chuyển động của chuyển động thẳng đều; đồ thị tọa độ - thời gian của CĐTĐ. - Tập vẽ đồ thị tọa độ - thời gian của chuyển động thẳng đề và thu thập thông tin từ đồ thị như: xác định được vị trí và thời điểm xuất phát, vị trí và thời điểm gặp nhau, thời gian chuyển động. - Làm các bài tập 6, 7, 8 ,10 trang 15 SGK. - Chuẩn bị bài sau. ........................................................................................................................................................ Tiết 3: CHUYỂN ĐỘNG THẲNG BIẾN ĐỔI ĐỀU (Tiết 1) Ngày: ....../....../....... I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Viết được biểu thức định nghĩa và vẽ được vectơ biểu diễn của vận tốc tức thời, nêu được ý nghĩa của các đại lượng vật lý trong biểu thức. - Nêu được định nghĩa của chuyển động thẳng biến đổi đều, nhanh dần đều, chậm dần đều. - Viết được phương trình vận tốc của CĐTNDĐ, nêu được ý nghĩa cuả các đại lượng vật lý trong phương trình đó và trình bày rõ được mối tương quan về dấu và chiều của vận tốc và gia tốc trong chuyển động đó. - Viết được công thức tính và nêu được đặc điểm về phương, chiều và độ lớn của gia tốc trong CĐTNDĐ. 2. Kỹ năng: - Giải được các bài tập đơn giản về CĐTBĐĐ. II. PHƯƠNG PHÁP: - Đàm thoại và quan sát. III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Giải trước các bài tập để lường trước được khó khăn, vướng mắc của HS. 2. Học sinh: - Ôn lại kiến thức về chuyển động thẳng đều. IV. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC: 1. Ổn định lớp: 1 phút 2. Kiểm tra bài cũ: 5 phút - Tốc độ trung bình là gì? Chuyển động thẳng đều là gì? - Viết công thức tính quãng đường và phương trình chuyển động thẳng đều. 3. Bài mới: 29 phút Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung ghi bảng Hoạt động 1: Ghi nhận các khái niệm: CĐTBĐĐ, vectơ vận tốc tức thời: - Nêu và phân tích độ lớn vận tốc tức thời và vectơ vận tốc tức thời. - Nêu ý nghĩa của độ lớn vận tốc tức thời. - Yêu cầu trả lời C1. - Nêu và phân tích vectơ vận tốc tức thời. - Yêu cầu trả lời C2. - Nêu và phân tích định nghĩa: CĐTBĐĐ, CĐTNDĐ và CĐTCDĐ. Hoạt động 2: Tìm hiểu về gia tốc trong CĐTNDĐ: - Yêu cầu xác định độ biến thiên vận tốc và công thức tính gia tốc trong CĐTNDĐ. Gợi ý CĐTNDĐ có vận tốc tăng đều theo thời gian. - Nêu và phân tích định nghĩa gia tốc. - Chỉ ra gia tốc là đại lượng vectơ và được xác định theo độ biến thiên vectơ vận tốc. Hoạt động 3: Xây dựng và vận dụng công thức trong CĐTNDĐ: - Nêu và phân tích bài toán xác định vận tốc khi biết gia tốc của CĐTNDĐ. - Yêu cầu vẽ đồ thị vận tốc - thời gian của CĐTNDĐ. Gợi ý giống cách vẽ đồ thị của CĐTĐ. - Yêu cầu trả lời C3 và C4. - Ghi nhận độ lớn vận tốc tức thời. - Trả lời C1. - Ghi nhận vectơ vận tốc tức thời và cách biểu diễn vectơ vận tốc tức thời. - Trả lời C2. - Ghi nhận các định nghĩa: CĐTBĐĐ, CĐTNDĐ và CĐTCDĐ. - Xác định độ biến thiên vận tốc và công thức tính gia tốc trong CĐTNDĐ. - Ghi nhận đơn vị của gia tốc. - Biểu diễn vectơ gia tốc. - Xây dựng công thức tính vận tốc của CĐTNDĐ. - Vẽ đồ thị. - Trả lời C3 và C4. I. Vận tốc tức thời. Chuyển động thẳng biến đổi đều: 1. Độ lớn vận tốc tức thời: (1) - Ý nghĩa: Độ lớn của vận tốc tức thời của vật tại một điểm, cho biết tại điểm đó vật chuyển động nhanh hay chậm 2. Vectơ vận tốc: Vectơ vận tốc tức thời của một vật tại một điểm là một vectơ có gốc tại vật chuyển động, có hướng của chuyển động và có độ dài tỉ lệ với độ lớn của vận tốc tức thời theo một tỉ lệ xích nào đó. 3. Chuyển động thẳng biến đổi đều: - Chuyển động thẳng biến đổi đều là chuyển động có quỹ đạo là đường thẳng và có độ lớn của vận tốc tức thời hoặc tăng đều, hoặc giảm đều theo thời gian. - Chuyển động nhanh (chậm) dần đều là chuyển động thẳng có độ lớn của vận tốc tức thời tăng (giảm) đều theo thời gian. II. Chuyển động thẳng nhanh dần đều: 1. Gia tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều: a) Khái niệm gia tốc: Gọi vo, v là vận tốc ở thời điểm to, t. - Độ biên thiên vận tốc: trong khoảng thời gian - Khái niệm: Gia tốc của chuyển động là đại lượng xác định bằng thương số giữa độ biến thiên vận tốc ∆v và khoảng thời gian vận tốc biến thiên ∆t. - Ý nghĩa: Gia tốc của chuyển động cho biết vận tốc biến thiên nhanh hay chậm theo thời gian. - Đơn vị: m/s2 b) Vectơ gia tốc: - Trong CĐTNDĐ: cùng hướng với các vectơ vận tốc (a cùng dấu với v0). 2. Vận tốc của chuyển động thẳng nhanh dần đều: a) Công thức tính vận tốc: (4 ) b) Đồ thị vận tốc - thời gian: là đồ thị biểu diễn sự biến thiên của vận tốc tức thời theo thời gian. - Đồ thị vận tốc - thời gian là một đoạn thẳng. 4. Củng cố: 8 phút Hướng dẫn HS làm bài tập 1, 2, 10 trang 22 SGK. 5. Hướng dẫn học tập về nhà: 2 phút - Cần nắm được: khái niệm và biểu thức của vận tốc tức thời; kn chuyển động thẳng biến đổi đều, nhanh dần đều, chậm dần đều; khái niệm và biểu thức vectơ gia tốc; khái niệm đồ thị vận tốc - thời gian; phương trình vận tốc của CĐTNDĐ; mối tương quan về dấu và chiều của vận tốc và gia tốc trong chuyển động này. - Đọc phần “Em có biết?” ...................................................................................................................................................... Tiết 4: CHUYỂN ĐỘNG THẲNG BIẾN ĐỔI ĐỀU (Tiết 2) Ngày:....../....../....... I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Viết công thức tính quãng đường đi và được phương trình chuyển động của chuyển động thẳng nhanh dần đều, chậm dần đều. Nói đúng được dấu của các đại lượng trong công thức và phương trình đó. - Xây dựng được công thức tính gia tốc theo vận tốc và đường đi trong CĐTBĐĐ - Viết được công thức tính và nêu được đặc điểm về phương, chiều và độ lớn của gia tốc trong CĐTCDĐ. 2. Kỹ năng: - Giải được các bài tập đơn giản về CĐTBĐĐ. II. PHƯƠNG PHÁP: - Đàm thoại và quan sát. III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Để làm thí nghiệm chứng minh về chuyển động thẳng nhanh dần đều thì cấn chuẩn bị máy A-tút hoặc bộ dụng cụ gồm: + Một máng nghiêng dài chừng 1m. + Một hòn bi đường kính khoảng 1cm hoặc nhỏ hơn. + Một đồng hồ bấm giấy (hoặc đồng hồ hiện số). 2. Học sinh: - Ôn lại kiểm tra đã học ở tiết trước. IV. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC: 1. Ổn định lớp: 1 phút 2. Kiểm tra bài cũ: 7 phút - Viết công thức tính vận tốc tức thời. Nêu định nghĩa vectơ vận tốc tức thời. Chuyển động thẳng nhanh dần đều, chậm dần đều là gì? - Nêu đặc điểm của vectơ gia tốc của chuyển động nhanh dần đều. Đơn vị? Viết công thức tính vận tốc, quãng đường đi được trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. 3. Bài mới: 27 phút Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung ghi bảng Hoạt động 1: Xây dựng tiếp các công thức trong CĐTNDĐ: - Nêu và phân tích công thức tính vận tốc trung bình trong CĐTNDĐ. -Nêu và phân tích công thức tính quãng đường đi được trong CĐTNDĐ. -Lưu ý mối quan hệ không phụ thuộc thời gian giữa gia tốc, vận tốc và đường đi trong công thức (4) và (5). - Phân tích và hướng dẫn HS xây dựng phương trình chuyển động. Gợi ý tọa độ của chất điểm x = x0+s. Hoạt động 2: Thí nghiệm tìm hiểu một CĐNDĐ: - Giới thiệu bộ dụng cụ thí nghiệm. - Gợi ý chọn x0 = 0 và v0 = 0 để phương trình chuyển động đơn giản. - Tiến hành thí nghiệm. Hoạt động 3: Xây dựng các công thức của CĐTCDĐ: - Hướng dẫn HS xây dựng công thức tính gia tốc. - Hướng dẫn HS biểu diễn vectơ gia tốc trong CĐTCDĐ (hình 3.8 – SGK). - Hướng dẫn HS xây dựng công thức tính vận tốc và vẽ đồ thị vận tốc - thời gian. - So sánh đồ thị vận tốc - thời gian của CĐNDĐ và CĐCDĐ. - Gợi ý HS xây dựng công thức đường đi và phương trình chuyển động trong CĐCDĐ tương tự như trong CĐNDĐ. Với lưu ý: a ngược dấu với v0. - Ghi nhận công thức tính vận tốc trung bình trong CĐTNDĐ. -Xây dựng công thức đường đi và trả lời C5. - Ghi nhận quan hệ giữa gia tốc, vận tốc và đường đi. -Xây dựng phương trình chuyển động. - Xây dựng phương án để xác định chuyển động của hòn bi lăn trên máng nghiêng có phải là CĐNDĐ không? - Ghi lại kết quả thí nghiệm và rút ra nhận xét về CĐ của hòn bi. - Xây dựng công thức tính gia tốc. - Biểu diễn vectơ gia tốc trong CĐTCDĐ. - Xây dựng công thức tính vận tốc và vẽ đồ thị vận tốc - thời gian. - Xây dựng công thức đường đi và phương trình chuyển động. -Xây dựng phương trình chuyển động của CĐ thẳng NDĐ. 3. Công thức tính quãng đường đi được của CĐTNDĐ: 4. Công thức liên hệ giữa gia tốc, vận tốc và quãng đường đi được của CĐTNDĐ: v2 – v02 = 2as 5. Phương trình chuyển động của chuyển động thẳng nhanh dần đều: Xét chất điểm M chuyển động thẳng nhanh dần đều trên đường thẳng Ox với vận tốc đầu vo và gia tốc a từ điểm A cách O một khoảng OA = xo. Tọa độ của M ở thời điểm t: x = xo + s III. Chuyển động thẳng chậm dần đều: 1. Gia tốc của CĐTCDĐ: a) Công thức tính gia tốc: b) Vectơ gia tốc: - Trong CĐTCDĐ: ngược hướng với vectơ vận tốc (a ngược dấu với v0). 2. Vận tốc của CĐTCDĐ: a) Công thức tính vận tốc: b) Đồ thị vận tốc - thời gian: (SGk) 3. Công thức tính quãng đường đi được và phương trình chuyển động của CĐTCDĐ: a) Công thức tính quãng đường đi được: b) Phương trình chuyển động: 4. Củng cố: 8 phút - Yêu cầu HS lập bảng tóm tắt gồm những nội dung sau: công thức tính quãng đường, phương trình chuyển động của chuyển động thẳng biến đổi đều (nhanh dần đều và chậm dần đều). Lưu ý dấu của a và v0 trong các trường hợp. - Yêu cầu HS trả lời C7, C8. 5. Hướng dẫn học tập về nhà: 2 phút - Cần nắm được: công thức liên hệ giữa gia tốc, vận tốc và quãng đường đi được của chuyển động thẳng biến đổi đều; phương trình chuyển động của chuyển động thẳng biến đổi đều. - Làm bài tập 9, 11, 12, 13, 14, 15 trang 22 SGK. - Đọc phần “Em có biết?” - Chuẩn bị bài sau. .................................................................................................................................................... Tiết 5: BÀI TẬP Ngày: ......./......../........... I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Củng cố kiến thức về chuyển động thẳng đều, chuyển động thẳng biến đổi đều. 2. Kỹ năng: - Vận dụng được kiến thức về chuyển động thẳng đều, chuyển động thẳng biến đổi đều để giải thich một số hiện tượng và làm bài tập. 3. Thái độ: - Cẩn thận, xem xét vấn đề một cách khoa học. II. PHƯƠNG PHÁP: - Kết hợp các phương pháp đặt vấn đề, phát vấn III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Chuẩn bị một số bài tập hay. 2. Học sinh: Đã nghiên cứu các bài tập được giao. IV. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC: 1. Ổn định lớp: 1 phút 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: 34 phút Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung ghi bảng Hoạt động 1: Ôn tập lí thuyết. - Yêu cầu HS nhắc lại các kiến thức về + Chuyển động thẳng đều. + Chuyển động thẳng biến đổi đều Hoạt động 2: Hướng dẫn giải bài tập về chuyển động thẳng đều. - Yêu cầu HS đọc SGK nắm yêu cầu đề ra của bài tập 9 trang 15 SGK. - Hướng dẫn: + Chọn hệ quy chiếu như thế nào thì phù hợp? +Muốn viết được phương trình chuyển động của mỗi xe, ta cần xác định những đại lượng nào? + Vẽ đồ thị chuyển động của hai xe trên cùng một hệ tọa độ. + Giao điểm của hai đồ thị chính là điểm gặp nhau của hai xe Hoạt động 3: Hướng dẫn giải bài tập về lực hướng tâm. - Yêu cầu HS đọc SGK nắm yêu cầu đề ra của bài tập 12 trang 22 SGK. - Gợi ý: + Vận tốc đầu của đoàn tầu bằng bao nhiêu? + Có vận tốc đầu, vận tốc cuối và thời gian xảy ra sự biến thiên vận tốc đó, muốn tính gia tốc của đoàn tàu ta áp dụng công thức nào? + Trong khoảng thời gian cần tìm, vận tốc đầu bằng bao nhiêu?, vận tốc cuối bằng bao nhiêu? - Yêu cầu HS đọc SGK nắm yêu cầu đề ra của bài tập 12 trang 22 SGK. - Gợi ý: + Vận tốc trước khi hãm phanh bằng bao nhiêu?, vận tốc lúc dừng lại bằng bao nhiêu? - Nhớ lại các kiến thức về: + Chuyển động thẳng đều. + Chuyển động thẳng biến đổi đều - Nắm giả thiết và yêu cầu đề ra. - Chọn hệ quy chiếu thích hợp. - Xác định các đại lượng cần thiết để viết phương trình chuyển động của mỗi xe. - Vẽ đồ thị chuyển động của hai xe. - Xác định tọa độ giao điểm của hai đồ thị. Từ đó xác định thời điểm và vị trí hai xe gặp nhau. - Nắm giả thiết và yêu cầu đề ra. - Xác định vận tốc đầu của đoàn tầu. - Xác định công thức tính gia tốc. - Tính quãng đường đoàn tàu đi được. - Xác định các vận tốc đầu và cuối, từ đó tìm thời gian để đoàn tàu đạt được vận tốc 60km/h - Nắm giả thiết và yêu cầu đề ra. - Xác định vận tốc trước khi hãm phanh và vận tốc lúc dừng lại - Xác định gia tốc của xe. - Nêu tính chất chuyển động của xe. - Tính thời gian hãm phanh 1. Tóm tắt lí thuyết: - Chuyển động thẳng đều: v = hằng số s = vt x = xo + vt - Chuyển động thẳng biến đổi đều: v = vo + at 2. Bài tập: *Bài 1: Bài 9 trang 15 SGK: Chọn trục tọa độ Ox hướng từ A đến B, gốc tọa độ tại A; gốc thời gian lúc hai xe khởi hành. a). - Xe đi từ A: vA = 60km/h, xoA = 0 Ptcđ: xA = 60t (km) (A) -Xe đi từ B: vB = 40km/h, xoB = 10km Ptcđ: xB = 10 + 40t (km) (B) b). c). Từ đồ thị, ta thấy hai ôtô cắt nhau tại điểm có tọa độ (0,5; 30). Vậy xe A đuổi kịp xe B sau 0,5h (30phút) tại vị trí cách điểm A 30km. * Bài 2: Bài 12 trang22 SGK: Chọn trục tọa độ Ox theo hướng chuyển động của tàu, gốc tọa độ tại vị trí tàu bắt đầu chuyển động; gốc thời gian là lúc tàu bắt đầu chuyển động. a). Ta có: xo = 0, vo = 0, v = 40km/h Gia tốc của đoàn tàu: (m/s2) b). Quãng đường mà tàu đi được trong 1 phút: (m) c). Thời gian đoàn tàu cần để đạt vận tốc 60km/h: * Bài 3: Bài 15 trang 22 SGK. Chọn trục tọa độ Ox trùng với hướng chuyển động của xe, gốc thời gian lúc bắt đầu phanh. a). Gia tốc của xe: Vậy xe chuyển động chậm dần đều với gia tốc 2,5m/s2. b). Thời gian hãm phanh: 4. Củng cố: 8 phút Hướng dẫn HS rút ra phương pháp chung khảo sát chuyển động thẳng đều và chuyển động thẳng biến đổi đều. 5. Hướng dẫn học tập về nhà: 2 phút - Tiếp tục làm các bài tập về các nội dung kiến thức trên. - Đọc trước bài 4. ...................................................................................................................................................... Tiết 6: SỰ RƠI TỰ DO (Tiết 1) Ngày: ......../......../...... I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Trình bày, nêu ví dụ và phân tích được khái niệm về sự rơi tự do. - Phát biểu được định nghĩa rơi tự do 2. Kỹ năng: - Đưa ra được những ý kiến nhận xét về hiện tượng xảy ra trong các thí nghiệm sơ bộ về sự rơi tự do. II. PHƯƠNG PHÁP: - Kết hợp các phương pháp trực quan, phát vấn III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Chuẩn bị những dụng cụ thí nghiệm đơn giản trong 4 thí nghiệm ở mục 1-1: + Một vài hòn sỏi. + Một vài tờ giấy phẳng nhỏ, khích thước khoảng 15cm-15cm. + Một vài hòn bi xe đạp (hoặc hòn sỏi nhỏ) và một vài miếng bìa phẳng có trọng lượng lớn hơn trọng lượng của các hòn bi. 2. Học sinh: - Ôn bài chuyển động thẳng biến đổi đều. IV. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC: 1. Ổn định lớp: 1 phút 2. Kiểm tra bài cũ: 7 phút - Gia tốc của chuyển động thẳng nhanh dần, chậm dần đều có đặc điểm gì? - Viết công thức tính quãng đường và phương trình của chuyển động nhanh dần, chậm dần đều. Nói rõ dấu của các đại lượng tham gia công thức. 3. Bài mới: 21 phút Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung ghi bảng Hoạt động 1: Tìm hiều sự rơi trong không khí: - Tiến hành các thí nghiệm 1, 2, 3, 4. Kiểm nghiệm sự rơi trong không khí của các vật: cùng khối lượng khác hình dạng, cùng hình dạng khác khối lượng, - Yêu cầu HS quan sát và nêu dự đoán kết quả trước mỗi thí nghiệm và nhận xét sau thí nghiệm. - Kết luận về sự rơi của các vật trong không khí. Hoạt động 2: Tìm hiểu sự rơi trong chân không: - Mô tả thí nghiệm ống Niutơn và thí nghiệm của Galilê. - Đặt câu hỏi về cách loại bỏ ảnh hưởng của không khí trong thí nghiệm của Niutơn và Galilê. - Nhận xét câu trả lời. - Định nghĩa sự rơi tự do. - Yêu cầu trả lời C2. Hoạt động 3: Chuẩn bị phương án tìm đặc điểm của chuyển động rơi tự do: - Gợi ý sử dụ