Bài giảng môn học Vật lý lớp 10 - Tiết 22 - Bài 13: Lực ma sát

Ngày soạn: 28/10/2007 Tiết: 22 BÀI 13. LỰC MA SÁT I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được định nghĩa của lực ma sát trượt, nghỉ, lăn -Viết công thức lực ma sát trượt. -Nêu 1 số cách làm giảm hoặc tăng ma sát. 2. Kỹ năng: - Quan sát vận dụng công thức lực ma sát trượt để giải bài tập tương tự. Giải thích vai trò phát động của ma sát nghỉ đối với việc đi lại của người , động vật và xe cộ. Bước đầu đề xúât giả thuyết hợp lý và đưa ra phương án thí nghiệm để kiểm tra giả thuyết. II. CHUẨN BỊ: 1.GV : Dụng cụ thí nghiệm : Khối hình hộp chữ nhật, 1 mặt khoét lỗ để đựng quả cân, 1 vài quả cân và máng trượt. 2.HS :Ôân lại kiến thức đã học ở lớp 8. III.TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠYHỌC: 1. Kiểm tra bài cũ: Nêu hướng, điểm đặt, độ lớn, định luật Huc 2. Đặt vấn đề: Nghiên cứu I HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS NỘI DUNG I. LỰC MA SAUT TRƯỢT: 1.Đo độ lớn của lực ma sát trượt như thế nào: -Đo lực ma sát như thế nào? - Vận dụng kiến thức lớp 8 trả lời câu hỏi C1? -Lực ma sát trượt xúât hiện ở đâu ? khi nào? và có hướng như thế nào ? 2.Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào? -Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào? 3.Hệ số lực ma sát trượt: -Hệ số tỉ lệ giữa độ lớn của lực ma sát trượt và độ lớn của áp lực gọi là hệ số ma sát trượt -Cho biết ý nghĩa các đại lượng trong biểu thức 4.Công thức của lực ma sát trượt : Từ hệ thức em nào hãy suy ra ? II. LỰC MA SÁT LĂN : Lực ma sát lăn xuất hiện khi nào? -C2: Búng cho hòn bi lăn trên mặt sàn nằm ngang. a. Tại sao hòn bi lăn chậm dần? b. Tại sao hòn bi lăn được một đọan đường khá xa mới dừng lại? -So sánh độ lớn của lực ma sát lăn và lực ma sát trượt. III. LỰC MA SÁT NGHỈ : 1.Thế nào là lực ma sát nghỉ ? Ở thí nghiệm trên nếu ta kéo lực kế với 1 lực nhỏ thì khúc gỗ chưa chuyển động. Mặt bàn đã tác dụng vào khúc gỗ lực ma sát nghỉ cân bằng với lực kéo làm khúc gỗ đúng yên. 2.Những đặc điểm của lực ma sát nghỉ  -Vậy lực ma sát có những đặc điểm gì? -So sánh độ lớn của lực ma sát nghỉ cực đại và lực ma sát trượt? 3.Vai trò của lực ma sát nghỉ : -Con người chuyển động được dễ dàng trên mặt đất là do đâu? - Lực ma sát nghỉ có vai trò như thế nào? -Không phụ thuộc vào diện tích tiếp xúc và tốc độ của vật. -Tỉ lệ với độ lớn của áp lực -Phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của hai mặt tiếp xúc. -Lực ma sát trượt xúât hiện ở bề mặt tiếp xúc của vật đang trượt trên 1 bề mặt và có hướng ngược với hướng cđ của vật. -Tỉ lệ với độ lớn của áp lực -Phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của hai mặt tiếp xúc. Biểu diễn hệ số ma sát trượt. -Vì có ma sát lăn -Hòn bi lăn được một đọan đường khá xa mới dừng lại vì ma sát lăn rất nhỏ -Xuất hiện ở mặt tiếp xúc cảu vật với bề mặt -Để giử cho vật đứng yên trên bề mặt đó khi nó bị một lực tác dụng song song với bề mặt tiếp xúc. -Có độ lớn cực đại, độ lớn cực đại bằng với lực ma sát trượt. Đối với người, động vật đang đi thì lực ma sát nghỉ đóng vai trò là lực phát động I. LỰC MA SAUT TRƯỢT: 1.Đo độ lớn của lực ma sát trượt như thế nào: Thí nghiệm: Móc lực kế vào khúc gỗ đặt trên bàn rồi kéo theo phương ngang cho khúc khúc gỗ chuyển động gần như thẳng đều, khi ấy lực kế chỉ độ lớn của lực ma sát trượt tác dụng vào vật. 2.Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào? -Không phụ thuộc vào diện tích tiếp xúc và tốc độ của vật. -Tỉ lệ với độ lớn của áp lực -Phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của hai mặt tiếp xúc. 3.Hệ số lực ma sát trượt: -Hệ số tỉ lệ giữa độ lớn của lực ma sát trượt và độ lớn của áp lực gọi là hệ số ma sát trượt, kí hiệu là: -phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của hai mặt tiếp xúc và được dùng để tính lực ma sát trượt. 4.Công thức của lực ma sát trượt : II. LỰC MA SÁT LĂN : -Lực ma sát lăn xuất hiện chỗ tiếp xúc của vật với bề mặt mà vật lăn để cản trở chuyển động lăn -Rất nhỏ so với ma sát trượt. III. LỰC MA SÁT NGHỈ : 1.Thế nào là lực ma sát nghỉ ? Ở thí nghiệm trên nếu ta kéo lực kế với 1 lực nhỏ thì khúc gỗ chưa chuyển động. Mặt bàn đã tác dụng vào khúc gỗ lực ma sát nghỉ cân bằng với lực kéo làm khúc gỗ đúng yên. 2.Những đặc điểm của lực ma sát nghỉ : -Xuất hiện ở mặt tiếp xúc cảu vật với bề mặt -Để giử cho vật đứng yên trên bề mặt đó khi nó bị một lực tác dụng song song với bề mặt tiếp xúc. -Có độ lớn cực đại, độ lớn cực đại bằng với lực ma sát trượt. 3.Vai trò của lực ma sát nghỉ : -Nhờ có ma sát nghỉ ta mới cầm được đồ vật trên tay, đinh mới giử lại ở tường, -Đối với người, động vật đang đi thì lực ma sát nghỉ đóng vai trò là lực phát động. IV.CỦNG CỐ Ø:Qua bài này chúng ta cần nắm được : Lực ma sát trượt, biểu thức Lực ma sát lă, biểu thức Lực ma sát nghỉ, biểu thức Vai trò của lực ma sát nghỉ trong thực tế V. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: -Về nhà các em nhớ học bài và xem bài tiếp theo -Đọc phần em có biết.