Bài giảng môn học Vật lý lớp 9 - Tiết 28 - Bài 26 : Ứng dụng của nam châm

Ngày soạn:10-12-2007 Tiết 28 Bài 26 : ỨNG DỤNG CỦA NAM CHÂM A.MỤC TIÊU :Sau bài học này,GV phải làm cho HS đạt được các mục tiêu sau: *Về KT: Nêu được nguyên tắc hoạt động của loa điện, tác dụng của nam châm trong rơle điện từ , chuông báo động *Về KN: Kể tên được 1 số ứng dụng của nam châm trong đời sống và kỹ thuật *Về TĐ:Tích cực trong học tập, thảo luận theo nhóm. B.CHUẨN BỊ: GV: (cho mỗi nhóm Hs) - 1 ống dây điện khoảng 100 vòng đường kính của cuộn dây cỡ 3 cm . - 1 giá TN . - 1 công tắc điện . - 1 nguồn điện 6 V . - 1 biến trở . - 1 nam cham hình chữ U . - 1 ampe kế có GHĐ 1,5 A và ĐCNN 0,1 A . - 5 đoạn dây nối có lõi bằng đồng và có vỏ cách điện mỗi đoạn dài khoảng 30 cm . - 1 loa điện có thể tháo gỡ để lộ rõ cấu tạo bên trong gồm ống dây , nam châm , màng loa . C.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1.Ổn định tổ chức: 2.Kiểm tra bài cũ: - Sự nhiễm từ của sắt non và thép có gì khác nhau ? Có những cách nào làm tăng lực từ của nam châm điện ? - Yêu cầu HS kể tên một số ứng dụng của nam châm trong thực tế và kỹ thuật . 3.Bài mới: Giới thiệu bài: Bài học hôm nay ta sẽ tìm hiểu về tác dụng của nam châm trong rơle điện từ , chuông báo động, nguyên tắc hoạt động của loa điện NỘI DUNG PHƯƠNG PHÁP BỔ SUNG I. LOA ĐIỆN 1.Nguyên tắc hoạt động của loa điện: 2. Cấu tạo của loa điện: II. RƠLE ĐIỆN TỪ 1.Cấu tạo và hoạt động của rơle điện từ: 2.Ví dụ về ứng dụng của rơle điện từ: Chuông báo động III. VẬN DỤNG C3 :Được, vì khi đưa nam châm lại gần vị trí có mạt sắt, nam châm sẽ tự động hút mạt sắt C4:Khi dòng điện qua động cơ vượt mức cho phép ,tác dụng từ của nam châm sẽ mạnh lên, thắng lực đàn hồi của lò xo và hút chặt lấy thanh sắt làm cho mạch điệân tự động ngắt * Hoạt động 1 : Tìm hiểu nguyên tắc cấu tạo và hoạt động của loa điện . - Nhóm HS mắc mạch điện như mô tả trên sơ đồ hình 26.1 SGK, tiến hành TN. - Theo dõi các nhóm mắc mạch điện theo sơ đồ hình 26.1 SGK ( lưu ý HS khi treo ống dây phải lồng vào 1 cực của nam châm chữ U, khi di chuyển con chạy của biến trở phải nhanh và dứt khoát ) . - GV gợi ý cho HS : có hiện tượng gì xảy ra với ống dây trong 2 trường hợp, khi có dòng điện không đổi chạy qua ống dây và khi dòng điện trong ống dây biến thiên ? - GV hướng dẫn HS tìm hiểu cấu tạo của loa điện . - Yêu cầu mỗi HS chỉ ra các bộ phận chính của loa điện được mô tả trên hình 26.2 SGK , giúp các em nhận ra đâu là nam châm, ống dây điện, màng loa trong chiếc loa điện . - GV nêu câu hỏi : Quá trình biến đổi dao động điện thành âm thanh trong loa điện diễn ra như thế nào ? - GV gọi 1 vài HS mô tả tóm tắt quá trình . - Tự đọc mục cấu tạo của loa điện trong SGK tìm hiểu cấu tạo của loa điện chỉ ra được các bộ phận chính của loa điện trên hình vẽ và trên mẫu vật . - Tìm hiểu để nhận biết cách làm cho những biến đổi về cường độ dòng điện thành dao động của màng loa phát ra âm - HS trao đổi về kết quả TN thu được rút ra kết luận * Hoạt động 2 : Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của rơle điện từ . - GV yêu cầu HS nghiên cứu hình 26.3 SGK và nêu câu hỏi : Rơle điện từ là gì ? hãy chỉ ra bộ phận chủ yếu của rơle điện từ , tác dụng của mỗi bộ phận ? - HS tìm hiểu mạch điện trên hình 26.3 SGK phát hiện tác dụng đóng, ngắt mạch điện 2 của nam châm điện . - Trả lời C1 để hiểu rõ nguyên tắc hoạt động của rơle điện từ - Yêu cầu HS giải thích hoạt động của rơle đ. từ - HS tự rút ra KL về ng/ tắc hoạt động của rơle điện từ . * Hoạt động 3 : Tìm hiểu hoạt động của chuông báo động - HS nghiên cứu sơ đồ chuông báo động trên hình 26.4 S - GV gọi HS lên bảng chỉ trên hình vẽ các bộ phận chính của chuông báo động, chỉ định các HS khác lên mô tả hoạt động của chuông khi cửa mở , cửa đóng . - Rơle điện từ sử dụng nam châm điện như thế nào để tự động đóng, ngắt mạch điện ? * Hoạt động 4 : Củng cố và vận dụng . -Từng Hs tự trả lời C3 , C4 . - GV cho HS trao đổi theo nhóm để tìm được lời giải tốt nhất cho C3 , C4 D.CỦNG CỐ VÀ HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: 1.Củng cố: HĐ4 2.Hướng dẫn tự học: Bài vừa học: Học thuộc phần “ghi nhớ” .Đọc thêm phần” Có thể em chưa biết” Làm các bài tập : 26.1, 26.2, 26.3, 26.4 SBT Bài sắp học: Đọc và tìm hiểu bài 27 SGK (tìm hiểuTN chứng tỏ tác dụng của lực điện từ lên đoạn dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường, quy tác bàn tay trái) E.KIỂM TRA: Ngày soạn:16-12-2007 Tiết 29 Bài 27 : LỰC ĐIỆN TỪ A.MỤC TIÊU :Sau bài học này,GV phải làm cho HS đạt được các mục tiêu sau: *Về KT: - Mô tả được TN chứng tỏ tác dụng của lực điện từ lên đoạn dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường *Về KN: - Vận dụng được quy tác bàn tay trái biểu diễn lực điện từ tác dụng lên dòng điện thẳng đặt vuông góc với đường sức từ khi biết chiều đường sức từ và chiều dòng điện . *Về TĐ:Tích cực trong học tập, thảo luận theo nhóm. B.CHUẨN BỊ: GV: (cho mỗi nhóm Hs) - 1 nam châm chữ U . - 1 biến trở loại 20 - 2 A - 1 công tắc . - 1 ampe kế có GHĐ 1,5 A và ĐCNN 0,1A . - 1 giá TN . - 1 nguồn điện 6 V . HS: C.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1.Ổn định tổ chức: 2.Kiểm tra bài cũ: Gọi từng HS giải các BT:26.1, 26.2, 26.3, 26.4 3.Bài mới: Giới thiệu bài: - GV nêu vấn đề : dòng điện tác dụng lực lên nam châm ngược lại nam châm có tác dụng lực lên dòng điện hay không ? các em dự đoán thế nào ? NỘI DUNG PHƯƠNG PHÁP BỔ SUNG I. TÁC DỤNG CỦA TỪ TRƯỜNG LÊN DÂY DẪN CÓ DÒNG ĐIỆN 1.Thí nghiệm: C1:Chứng tỏ đoạn dây AB chịu tác dụng của lực nào đó 2. Kết luận(Sgk) II.CHIỀU CỦA LỰC ĐIỆN TỪ. QUY TẮC BÀN TAY TRÁI 1. Chiều của lực điện từ phụ thuộc vào những yếu tố nào ? a)Thí nghiệm: b) Kết luận: (Sgk) 2.Quy tắc bàn tay trái (Sgk) III. VẬN DỤNG C2: Trong đoạn dây AB, dòng điện có chiều đi từ A đến B C3:Đường sức từ của Nc có chiều đi từ dưới lên C4: a)Cặp lực từ F1, F2 tác dụng lên hai cạnh AB và CD làm cho khung dây quay theo chiều kim đồng hồ b) Cặp lực từ F1, F2 tác dụng lên hai cạnh AB và CD nhưng không làm cho khung dây quay c) Cặp lực từ F1, F2 tác dụng lên hai cạnh AB và CD làm cho khung dây quay ngược chiều kim đồng hồ * Hoạt động 1 : Nhận thức vấn đề của bài học . - HS : Mô tả TN Ơ – xtét để nhớ lại dòng điện tác dụng lực lên nam châm . - Nêu dự đoán : Nam châm tác dụng lực lên dòng điện đặt trong từ trường của nó . * Hoạt động 2 : TN về tác dụng của từ trường lên dây dẫn có dòng điện . - Hướng dẫn học sinh mắc mạch điện theo hình 27.1 SGK . - Mắc mạch điện theo sơ đồ hình 27.1 SGK tiến hành TN quan sát hiện tượng trả lời C1 . - GV nêu câu hỏi : TN cho thấy dự đoán của chúng ta đúng hay sai ? - GV thông báo : lực quan sát thấy trong TN được gọi là lực điện từ . - Từ TN đã làm HS rút ra kết luận . * Hoạt động 3 : Tìm hiểu chiều của lực điện từ . - GV nêu vấn đề : chiều của lực điện từ phụ thuộc vào yếu tố nào ? - HS làm lại TN để quan sát chiều chuyển động của dây dẫn khi lần lượt đổi chiều dòng điện và đổi chiều đường sức từ. Suy ra chiều của lực điện từ . - Trong khi các nhóm làm TN GV theo dõi và phát hiện những nhóm làm tốt và uốn nắn những nhóm làm chưa tốt . - Tổ chức cho HS trao đổi để rút ra kết luận -Đại diện yừng nhóm trả lời * Hoạt động 4 : Tìm hiểu quy tắc bàn tay trái . - GV nêu vấn đề : làm thế nào để xác định được chiều của lực điện từ khi biết chiều dòng điện chạy qua dây dẫn và chiều đường sức từ ? - Yêu cầu HS làm việc với SGK để tìm hiểu quy tắc bàn tay trái . -Hs: Nghiên cứu SGK để tìm hiểu quy tắc bàn tay trái . - GV sử dụng hình 27.2 SGK phóng to để giúp HS dễ quan sát . - Luyện tập cho HS áp dụng quy tác bàn tay trái . - Hs: tự luyện cách sử dụng quy tắc bàn tay trái . * Hoạt động 5 : Củng cố và vận dụng . - Trả lời các câu hỏi và làm C2, C3, C4 - Tổ chức cho HS trao đổi kết quả trên lớp . D.CỦNG CỐ VÀ HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: 1.Củng cố: HĐ4 2.Hướng dẫn tự học: Bài vừa học: Học thuộc phần “ghi nhớ” .Đọc thêm phần” Có thể em chưa biết” Làm các bài tập : 27.1 -> 27.5 SBT . Bài sắp học: Đọc và tìm hiểu bài 28 SGK (các bộ phận chính, hoạt động của động cơ điện 1 chiều , tác dụng của mỗi bộ phận chính trong động cơ điện .) E.KIỂM TRA: Ngày soạn:17-12-2007 Tiết 30 Bài 28 : ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU A.MỤC TIÊU :Sau bài học này,GV phải làm cho HS đạt được các mục tiêu sau: *Về KT: - Mô tả được các bộ phận chính giải thích được hoạt động của động cơ điện 1 chiều . - Nêu được tác dụng của mỗi bộ phận chính trong động cơ điện . *Về KN: - Phát hiện sự biến đổi điện năng thành cơ năng trong khi động cơ điện hoạt động . *Về TĐ:Tích cực trong học tập, thảo luận theo nhóm. B.CHUẨN BỊ: GV: (cho mỗi nhóm Hs) - 1 mô hình động cơ điện 1 chiều có thể hoạt động được với nguồn điện 6V. - 1 nguồn điện 6V. HS: C.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1.Ổn định tổ chức: 2.Kiểm tra bài cũ:Quy tắc bàn tay trái , BT 27.4, 27.5 3.Bài mới: Giới thiệu bài: Trong các loại máy như casset, máy quay đĩa , có các động cơ điện làm nhiệm vụ quay băng, đĩa, chúng có cấu tạo và hoạt động theo nguyên tắc nào? NỘI DUNG PHƯƠNG PHÁP BỔ SUNG I.NGUYÊN TẮC CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU .1. Các bộ phận chính: (Sgk) 2.Hoạt động: C1: C2: Khung dây sẽ quay quay cùng chiều kim đồng hồ C3: 3. Kết luận: (Sgk) II ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU TRONG KĨ THUẬT 1.Cấu tạo: C4:Bộ phận tạo ra từ trường là nam châm điện 2.Kết luận: ( Sgk) III.SỰ BIẾN ĐỔI NĂNG LƯỢNG TRONG ĐỘNG CƠ ĐIỆN: Khi hoạt động, điện năng cung cấp cho động cơ điện biến đổi thành cơ năng của trục quay IV. VẬN DỤNG C5:Khung dây quay ngược chiều kim đồng hồ C6:Vì nam châm vĩnh cửu không có từ trường mạnh như nam châm điện C7:Có trong đồ chơi trẻ em, như ô tô chạy điệ * Hoạt động 1 : Tìm hiểu nguuyên tắc cấu tạo và hoạt động của động cơ điện 1 chiều . - Cho HS nghiên cứu SGK đưa mô hình về từng nhóm cho HS tìm hiểu cấu tạo của động cơ điện 1 chiều và yêu cầu HS chỉ rõ trên mô hình 2 bộ phận chính của nó . - HS tìm hiểu trên hình 28.1 SGK để nhận biết và chỉ ra các bộ phận chính của động cơ điện . * Hoạt động 2 : Nghiên cứu nguyên tắc hoạt động của động cơ điện 1 chiều . - Yêu cầu HS vận dụng quy tắc nàm tay trái để xác định lực điện từ tác dụng lên đoạn AB và CD của khung dây biểu diễn cặp lực đó trên hình vẽ . - Cặp lực vừa vẽ được có tác dụng gì đối với khung dây ? - Các nhóm báo cáo kết quả TN và cho biết dự đoán đúng hay sai . - GV đặt câu hỏi : Động cơ điện 1 chiều có các bộ phận chính là gì ? Nó hoạt động theo nguyên tắc nào - Hs lần lượt thực hiện C1 ,C2 , C3 . - Trao đổi để rút ra kết luận về cấu tạo nguyên tắc hoạt động của động cơ điện 1 chiều . - Giới thiệu cho HS : Ngoài động cơ điện 1 chiều còn có động cơ điện xoay chiều . * Hoạt động 3 : Tìm hiểu động cơ điện 1 chiều trong kỹ thuật . - HS quan sát hình 28.2 SGK để chỉ ra hai bộ phận chính của động cơ điện trong kỹ thuật . - Gợi ý cho HS nhớ lại cấu tạo của stato và rôto trong động cơ điện đã học ở chương trình công nghệ lớp 8 từ đó trả lời C4 . - Hs thực hiện C4 . - GV đặt câu hỏi : Khi hoạt động động cơ điện chuyển hoá nằng lượng từ dạng nào sang dạng nào ? - HS rút ra kết luận về động cơ điện 1 chiều trong kỹ thuật - GV giúp HS hoàn chỉnh nhận xét , rút ra kết luận . * Hoạt động 4 : Phát hiện sự biến đổi năng lượng trong động cơ điện . - Nêu nhận xết về sự chuyển hoá năng lượng trong động cơ điện . Hs thảo luận nhóm và trả lời: Khi hoạt động, điện năng cung cấp cho động cơ điện biến đổi thành cơ năng của trục quay * Hoạt động 5 : Củng cố và vận dụng . - Từng HS làm phần vận dụng và trả lời C5 , C6 , C7 khi được Gv chỉ định. Gv tổ chức trao đổi với cả lớp và kết luận từng vấn đề. D.CỦNG CỐ VÀ HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: 1.Củng cố: HĐ5 2.Hướng dẫn tự học: Bài vừa học: Học thuộc phần “ghi nhớ” .Đọc thêm phần” Có thể em chưa biết” Làm các bài tập : 28.1 -> 28.4 SBT Bài sắp học: Đọc và tìm hiểu bài 29 SGK ( tìm hiểu công việc thực hành chế tạo được 1 đoạn dây thép thành nam châm, cách nhận biết 1 vật có phải là nam châm hay không .) E.KIỂM TRA: Ngày soạn :23-12-2007 Tiết 31 Bài 29 : THỰC HÀNH : CHẾ TẠO NAM CHÂM VĨNH CỬU, NGHIỆM LẠI TỪ TÍNH CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN . A.MỤC TIÊU :Sau bài học này,GV phải làm cho HS đạt được các mục tiêu sau: *Về KT: - Chế tạo được 1 đoạn dây thép thành nam châm, biết cách nhận biết 1 vật có phải là nam châm hay không . - Biết dùng kim nam châm để xác định tên từ cực của ống dây có dòng điện chạy qua và chiều dòng điện chạy trong ống dây . *Về KN:Biết làm việc tự lực để tiến hành có kết quả công việc thực hành , biết xử lý và báo cáo kết quả thực hành theo mãu *Về TĐ:Tích cực trong học tập, thảo luận theo nhóm. có tinh thần hợp tác với các bạn trong nhóm . B.CHUẨN BỊ: GV: (Mỗi nhóm Hs) - 1 nguồn điện 3V và 6V . - 1 công tắc . - 1 giá TN . - 2 đoạn dây dẫn 1 bằng thép 1 bằng đồng . - ống dây A khoảng 200 vòng . - ống dây B khoảng 300 vòng . HS: C.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1.Ổn định tổ chức: 2.Kiểm tra bài cũ: 1.Làm như thế nào để cho một thanh thép nhiễm từ? -Có những cách nào để nhận biết một thanh thép đã nhiễm từ hay chưa? Nêu cách xác định tên các từ cực của ống dây khi có dòng điện chạy qua và chiều dòng điện trong các vòng dây bằng một kim nam châm 3.Bài mới: Giới thiệu bài: GV giới thiệu mục tiêu bài thực hành NỘI DUNG PHƯƠNG PHÁP BỔ SUNG I .TRẢ LỜI CÂU HỎI: II.NỘI DUNG THỰC HÀNH 1. Thực hành chế tạo nam châm vĩnh cửu .(Sgk) 2. Nghiệm lại từ tính của ống dây có dòng điện chạy qua.(Sgk) * Hoạt động 1 : Chuẩn bị thực hành . GV: - Kiểm tra mẫu báo cáo HS đã chuẩn bị yêu cầu HS trả lời các câu hỏi trong mẫu báo cáo - Nêu tóm tắt yêu cầu của tiết thực hành nhắc nhở thái độ học tập . HS- Trả lời câu hỏi trong mẫu báo cáo thực hành . GV giới thiệu cho HS một số dụng cụ để làm bài thực hành - Nhận dụng cụ thực hành theo nhóm . * Hoạt động 2 : Thực hành chế tạo nam châm vĩnh cửu . GV: Yêu cầu học sinh đọc mục II.1 SGK Yêu cầu học sinh thảo luận theo nhóm và gọi 1 HS nêu tóm tắt nhiệm vụ thực hành phần 1 - GV đến các nhóm theo dõi và uốn nắn hoạt động của HS . HS:- Nghiên cứu SGK để nắm vững nội dung thực hành - Làm việc theo nhóm : + Mắc mạch điện vào ống dây tiến hành chế tạo nam châm từ hai đoạn đay thép và đồng . + Thử từ tính để xác định đoạn dây kim loại nào đã trở thành nam châm . + Xác định tên từ cực của nam châm vừa được chế tạo . + Ghi chép kết quả thực hành . * Hoạt động 3 : Nghiệm lại từ tính của ống dây có dòng điện chạy qua . GV: Yêu cầu học sinh đọc mục II.2 SGK Yêu cầu học sinh thảo luận theo nhóm và gọi 1 HS nêu tóm tắt nhiệm vụ thực hành phần 2 - Làm việc theo nhóm tiến hành các bước của phần 2 trong tiến trình thực hành . GV đi đến các nhóm theo dõi và uốn nắn hoạt động của HS chú ý hướng dẫn cách treo kim nam châm . - Từng HS ghi chép kết quả thực hành viết vào bảng 2 cảu báo cáo những số liệu và kết luận thu được . * Hoạt động 4 : Tổng kết tiết thực hành . - HS thu dọn dụng cụ hoàn chỉnh và nộp báo cáo thực hành -GV kiểm tra dụng cụ của các nhóm D.CỦNG CỐ VÀ HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: 1.Củng cố: Gv , nhận xét , đánh giá , kết quả và thái độ học tập của HS . 2.Hướng dẫn tự học: Bài vừa học: Ôn tập các nội dung đã học về Điện từ học Bài sắp học: Đọc và tìm hiểu bài 30 SGK -Vận dụng được quy tắc nắm tay phải xác định chiều đướng sức từ của ống dây khi biết chiều dòng điện và ngược lại . - Vận dụng quy tắc bàn tay trái xác định chiều lực điện từ tác dụng lên dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt vuông góc với đường sức từ khi biết 2 trong 3 yếu tố trên . E.KIỂM TRA: