Bài giảng môn học Vật lý lớp 9 - Tiết 33: Hiện tượng cảm ứng điện từ (Tiếp theo)

Ngày soạn:4/1/2007 Ngày dạy :6/1/2007 Tiết 33 Hiện tượng cảm ứng điện từ I - Mục tiêu 1. Làm được thí nghiệm dùng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện để tạo ra dòng điện cảm ứng. 2. Mô tả được cách làm xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kim loại bằng nam châm vĩnh cưủ hoặc nam châm điện. 3. Sử dụng được đúng hai thuật ngữ mới, đó là dòng điện cảm ứng và hiện tượng cảm ứng điện từ. II- Chuẩn bị: Đối với GV - 1 Dinamô xe đạp có lắp bóng đèn - 1 Dinamô xe đạp đã bóc một phần vở ngoài đủ nhìn thấy nam châm và cuộn dây ở trong. Đối với mỗi nhóm HS - 1 cuộn dây có gắn bóng bóng đèn LED - 1 thanh nam châm - 1 nam châm điện và 2 pin 1,5V III- Hoạt động dạy học Hoạt động của HS Trợ giúp của GV HĐ1: (5 phút) Phát hiện ra cách khác để tạo ra dòng điện ngoài cách dùng phin hay ắc quy. Cá nhân suy nghĩa trả lời câu hởi của GV Có một số ý kiến khác nhau về hoạt động của đinamô xe đạp. không thảo luận Nêu vấn đề: Ta biết muốn tạo ra dòng điện, pphải dùng nguồn điện là pin hoặc ắc quy. Em có biết trường hợp nào không dùng pin hoặc ắc quy mà vẫn tạo ra dòng điện được không ? Gợi ý thêm: Bộ phận nào làm cho đèn xe đạp phát sáng? Trong bình điện xe đạp (gọi là đinamô xe đạp) có những bộ phận nàop, chúng hoạt động như thế nào? để tạo ra dòng điện. HĐ2: (6 phút) Tìm hiểu cấu tạo của đinamô xe đạp và dự đoán hoạt động của bộ phận nào trong đinamô là nguyên nhân chính gây ra dòng điện Phát biểu chung ở lớp, trả lời câu hỏi của GV , không thảo luận Yêu cầu HS xem hình 31.1 SGK và quan sát một đinamô đã tháo vỏ đặt trên bàn GV để chỉ ra các bộ phận chính. Hãy dự đoán xem hoạt động của bộ phận nào của đinamô gây ra dòng điện? HĐ3 (10 phút) Tìm hiểu cách dùng nam châm vĩnh cửu để tạo ra dòng điện. Xác định trong trường hợp nào thì nam châm vĩnh cửu có thể tạo ra dòng điện? Làm việc theo nhóm a) làm thí nghiệm 1 SGK . Trả lời C1 và C2 b) NHóm của đại diện phát hiện , thảo luận chung ở lớp để rút ra nhận xét, chỉ ra trường hợp nào nam châm vĩnh cửu có thể tạo ra dòng điện Hướng dẫn HS làm từng động tác dứt khoát và nhanh: - Đưa nam châm vào trong lòng cuộn dây. - Để nam châm nằm yên một lúc trong lòng cuộn dây. - Kéo nam châm ra khỏi cuộn dây yêu cầu HS mô tả rõ, dòng điện xuất hiện trong khi chuyển nam châm lại gần hay ra xa cuộn dây. HĐ4: (10 phút) Tìm hiểu cách dùng nam châm điện để tạo ra dòng điện, trong trường hợp nào thì nam châm điện có thể tạo ra dòng điện a) Làm thí nghiệm 2 SGK . Trả lời C3 b) làm rõ khi đóng hay ngắt mạch điện được mắc với nam châm điện thì từ trường nam châm thay đổi như thế nào? c) Thảo luận chung ở lớp, đi đến nhận xét về những trường hợp xuất hiện dòng điện Hướng dẫn HS lắp ráp thí nghiệm , cách đặt nam châm điện (lõi sắt của nam châm đưa sâu vào lòng cuộn dây) Gợi ý thảo luận: Yêu cầu HS làm rõ khi đóng hay ngắt mạch điện thì từ trường của nam châm điện thay đổi thế nào? (dòng điện có cường độ tăng lên hay giảm đi khiến cho từ trường mạnh lên hay yếu đi) HĐ5: (2 phút) Tìm hiểu thuật ngữ mới: dòng điện cảm ứng, hiện tượng cảm ứng điện từ. Cá nhân đọc SGK Nêu câu hỏi: Qua những thí nghiệm trên hãy cho biết khi nào xuất hiện dòng điện cảm ứng HĐ6: (5 phút) Vận dụng Làm việc cá nhân. Trả lời C4 a) Cá nhân phát biểu chung ở lớp. Nêu dự đoán. b) Xem GV biểu diễn thí nghiệm kiểm tra Yêu cầu một số HS đưa ra dự đoán. Nêu câu hỏi: Dựa vào đâu mà dự đoán như thế? (Có thể dựa trên việc quan sát thấy trong nhiều thí nghiệm có chuyển động cảu nam châm so với cuộn dây) Làm thí nghiệm biểu diễn để kiểm tra dự đoán. HĐ7 (3 phút) Củng cố a) Cá nhân tự đọc phần ghi nhớ ở cuối bài. b) Trả lời câu hỏi củng cố của GV Ngaòi hai cách trong SGK , có thể nêu thêm các cách khác như cho nam châm điện chuyển động, cho nam châm quay trước cuộn dây. Nêu câu hỏi củng cố: - Có những cách nào có thể dùng nam châm để tạo ra dòng điện ? - đ đó được gọi là dòng điện gì? HDVN:-đọc mục có thể em chưa biết -làm bt:31.1-31.5/sbt. Ngày soạn:6/1/2007 Ngày dạy :8/1/2007 Tiết 34 Điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng I - Mục tiêu 1. Xác định được có sự biến đổi (tăng hay giảm) của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín khi làm thí nghiệm với nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện. 2. Dựa trên quan sát thí nghiệm , xác lập được mối quan hệ giữa sự xuất hiện dòng điện cảm ứng và sự biến đổi của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín. 3. Phát biểu được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng. 4. vận dụng được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng đẻ giả thích và dự đoán những trường hợp cụ thể, trong đó xuất hiện hay không xuất hiện dòng điện cảm ứng. II- Chuẩn bị Đối với mỗi nhóm HS Mô hình cuộn dây dẫn và đường sức từ của một nam châm III- Hoạt động dạy học Hoạt động của HS Trợ giúp của GV HĐ1: (7 phút) Nhận biết được vai trò của từ trường trong hiện tượng cảm ứng điện từ. a) Trả lời các câu hỏi của GV , nêu lên nhiều cách khác nhau dùng nam châm để tạo ra dòng điện b) Phát hiện: các nam châm khác nhau đều có thể gây ra dòng điện cảm ứng, vậy không phải chính nam châm mà là một cái gì chung của các nam châm đã gây ra dòng điện cảm ứng. Cần phải tìm yếu tố chung đó. - Khảo sát sự biến đổi số các đường sức từ (của nam châm) xuyên qua tiết diện S của cuộn dây. Nêu câu hỏi để HS nhớ lại vai trò của nam châm trong việc tạo ra dòng điện cảm ứng như sau: Có những cách nào dùng nam châm để tạo ra dòng điện cảm ứng? Chú ý gợi ý cho HS dùng các loại nam châm khác nhau hoạt động khác nhau) Vậy việc tạo ra dòng điện cảm ứng có phụ thuộc vào chính nam châm hay trạng thái chuyển động của nam châm không ? - Có yếu tố nào chung trong các trường hợp đã gây ra dòng điện cảm ứng? GV thông báo: Các nhà khoa học cho rằng chính từ trường của nam châm tác dụng một cách nào đó lên cuộn dây dẫn và gây ra dòng điện cảm ứng Nêu câu hỏi: Ta đã biết, có thể dùng đường sức từ để biểu diễn từ trường. Vậy ta phải làm như thế nào để nhận biết được sự biến đổi của từ trường trong lòng cuộn dây, khi đưa nam châm lại gần hoặc xa cuộn dây? HĐ2: (8 phút) Khảo sát sự biến đổi của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn khi một cực nam châm lại gần hay xa cuộn dây dẫn trong thí nghiệm tạo ra dòng điện cảm ứng bằng nam châm vĩnh cửu. Làm việc theo nhóm a) Đọc mục quan sát trong SGK , kết hợp với việc thao tác trên mô hình cuộn dây và đường sức từ để trả lời C1 b) Thảo luận chung ở lớp, rút ra nhận xét về sự biến đổi của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây khi đưa nam châm vào, kéo nam châm ra khỏi cuộn dây. Hướng dẫn HS sử dụng mô hình và đếm số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây khi nam châm ở xa và khi lại gần cuộn dây. HĐ3: (12 phút) Tìm mối quan hệ giữa sự tăng hay giảm của số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây với sự xuất hiện dòng điện cảm ứng (điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng) a) Suy nghĩ cá nhân Lập bảng đối chiếu, tìm sự thích hợp điền vào chỗ trống trong bảng 1 SGK b) Trả lời C2, C3 c) Thảo luận chung ở lớp, rút ra nhận xét về điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng (nhận xét 2 SGK ) Nêu câu hỏi: Dựa vào thí nghiệm dùng nam châm vĩnh cửu để tạo ra dòng điện cảm ứng và kết quả khảo sát sự biến đổi của số đường sức từ qua tiết diện S khi di chuyển nam châm, hãy nêu ra mối quan hệ giữa sự biến thiên của số đường sức từ qua tiết diện S và sự xuất hiện dòng điện cảm ứng. Hướng dẫn HS lập bảng đối chiếu (bảng 1 SGK ) để nhận ra mối quan hệ Tổ chức cho HS thảo lluận chung ở lớp. HĐ4: (5 phút) Vận dụng nhận xét 2 đẻ giải thích nguyên nhân xuất hiện dòng điện cảm ứng trong thí nghiệm với nam châm điện ở bài trước a) Trả lời C4 và câu hỏi gợi ý của GV b) Thảo luận chung ở lớp Gợi ý thêm: Từ trường của nam châm điện biến đổi thế nào khi cường độ dòng điện qua nam châm điện tăng, giảm? Suy ra sự biến đổi của số đường sức từ biểu diễn từ trường xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn. HĐ5 (2 phút) Rút ra kết luận chung về điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín. Tự đọc kết luận trong SGK Trả lời câu hỏi của GV Hỏi thêm: kết luận này có gì khác với nhận xét 2 - Tổng quát hơn, đúng trong mọi trường hợp. Yêu cầu HS chỉ rõ, khi nam châm chuyển từ vị trí nào sang vị trí nào thì số đường sức từ qua cuộn dây tăng, giảm. HĐ6: (6 phút) Củng cố Tự đọc phần ghi nhớ Trả lời câu hỏi củng cố của GV Câu hỏi củng cố: - Ta không nhìn thấy từ trường, vậy làm thế nào để khảo sát được sự biến đổi của từ trường ở chỗ có cuộn dây? - Làm thế nào để nhận biết được mối quan hệ giữa số đường sức từ và dòng điện cảm ứng. - Với điều kiện nào thì trong cuộn dây dẫn kín xuất hiện dòng điện cảm ứng? HDVN:- đọc mục có thể em chưa biết. -làm bt:32.1-32.4/sbt. Ngày soạn:15/1/2007 Ngày dạy :17/1/2007 Tiết 37 Dòng điện xoay chiều I - Mục tiêu 1. Nêu được sự phụ thuộc của chiều dòng điện cảm ứng vào sự biến đổi của số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây. 2. Phát biểu được đặc điểm của dòng điện xoay chiều là dòng điện cảm ứng có chiều luân phiên thay đổi. 3. Bố trí được thí nghiệm tạo ra dòng điện xoay chiều trong cuộn dây dẫn kín theo hai cách, cho nam châm quay hoặc cho cuộn dây quay. Dùng đèn LED để phát hiện sự đổi chiều của dòng điện 4. Dựa vào quan sát thí nghiệm để rút ra điều kiện chung làm xuất hiện dòng điện cảm ứng xoay chiều. II- Chuẩn bị - 1 cuộn dây dẫn kín có hai bóng đèn LED mắc song song, ngược chiều vào mạch điện. - 1 nam châm vĩnh cửu - 1 mô hình cuộn dây quay trong lòng từ trường của nam châm. III- Hoạt động dạy học Hoạt động của HS Trợ giúp của GV HĐ1: Phát hiện vấn đề mới cần nghiên cứu: Có một dòng điện khác với dòng điện một chiều không đổi do pin và ắc quy tạo ra. Quan sát GV làm thí nghiệm . Trả lời câu hỏi của GV. Phát hiện ra dòng điện trên lưới điện trong nhà không phải là dòng điện một chiều. Đưa ra cho HS xem một bộ pin hay ắcquy 3V và 1 nguồn điện 3V lấy từ lưới điện trong phòng. Lắp bóng đèn vào hai nguồn điện trên, đèn đều sáng chứng tỏ cả hai nguồn đều cho dòng điện. - Mắc vôn kế một chiều vào hai cực của pin, kim vôn kế quay. - Đặt câu hỏi: Mắc vôn kế một chiều vào nguồn điện lấy từ lưới điện trong nhà, kim vôn kế có quay không ? Mắc vôn kế vào mạch, kim vôn kế không quay. Đổi chỗ hai chốt cắm vào ổ cắm điện, kim vôn kế vẫn không quay - Đặt câu hỏi: Tại sao trong trường hợp thứ 2 kim vôn kế không quay dừ vẫn có dòng điện? Hai dòng điện có giống nhau không ? dòng điện lấy từ mạng điện trong nhà có phải là dòng điện một chiều không ? Giới thiệu dòng điện mới phát hiện có tên là dòng điện xoay chiều. HĐ2: Phát hiện dòng điện cảm ứng có thể đổi chiều và tìm hiểu trong trường hợp nào thì dòng điện cảm ứng đổi chiều. Làm việc theo nhóm Làm thí nghiệm như ở hình 33.1 SGK Thảo luận nhóm, rút ra kết luận , chỉ rõ khi nào dòng điện cảm ứng đổi chiều (kho số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây dẫn tăng mà chuyển sang giảm hoặc ngược lại) Cử đại diện nhóm trình bày ở lớp, lập luận để rút ra kết luận. Các nhóm khác bổ sung. Hướng dẫn HS làm TN, động tác đưa nam châm vào ống, rút nam châm ra nhanh và dứt khoát Nêu câu hỏi: - Có phải của mắc đèn LED vào nguồn điện là nó sẽ phát sáng hay không ? - Vì sao dùng hai đèn LED mắc song song ngược chiều. Yêu cầu HS trình bày lập luận, kết hợp hai nhận xét về sự tăng hay giảm của số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây và sự luân phiên bật sáng của hai đèn để rút ra kết luận . Có thể lập bảng đối chiếu. HĐ3: Tìm hiểu Khái niệm mới Dòng điện xoay chiều Cá nhân tự đọc mục 3 trong SGK Trả lời câu hỏi của GV Nêu câu hỏi: dòng điện xoay chiều có chiều biến đổi như thế nào? HĐ4: Tìm hiểu hai cách tạo ra dòng điện xoay chiều a) Tiến hành thí nghiệm như hình 33.2 SGK nhóm HS thảo luận và nêu dự đoán xem khi cho nam châm quay thì dòng điện cảm ứng trong cuộn dây có chiều biến đổi như thế nào? ? Vì sao? Tiến hành thí nghiệm kiểm tra dự đoán. b) quan sát thí nghiệm như hình 33.3 Nhóm HS thảo luận, phân tích xem số đường sức từ xuyên qua tiết diện S biến đổi như thế nào khi cuộn dây quay trong từ trường. Từ đó nêu lên dự đoán về chiều của dòng điện cảm ứng trong cuộn dây. - Quan sát GV biểu diễn thí nghiệm kiểm tra như hình 33.4 SGK - Từng HS phân tích kết quả quan sát xem có phù hợp vói dự đoán không . c) Rút ra kết luận chung Có những cách nào để tạo ra dòng điện cảm ứng xoay chiều? Thảo luận chung ở lớp. Gọi một HS trình bày lập luận rút ra dự đoán. các HS khác nhận xét chính lại lập luận cho chặt chẽ. GV biểu diễn thí nghiệm. Gọi một số HS trình bày điều quan sát được (hai đèn vạch ra hai nửa vòng sáng khi cuộn dây quay) - Hiện tượng trên chứng tỏ điều gi? (dòng điện trong cuộn dây luân phiên đổi chiều) - Thí nghiệm có phù hợp với dự đoán không? Yêu cầu HS phát biểu kết luận và giải thích một lần nữa, vì sao khi nam châm (hay cuộn dây) quay thì trong cuộn dây lại xuất hiện dòng điện cảm ứng xoay chiều. HĐ5: Vận dụng kết luận trong bài để tìm xem có trường hợp nào cho nam châm quay trước một cuộn dây dẫn kín mà trong cuộn dây không xuất hiện dòng điện cảm ứng xoây chiều. Cá nhân chuẩn bị Thảo luận chung ở lớp Hướng dẫn HS thao tác, cầm nam châm quay quanh những trụckhác nhau xem có trường hợp nào số đường sức từ qua S không luâ phiên tăng, giảm không . HĐ6 Củng cố, hdvn: Cá nhân đọc phần ghi nhớ trong SGK Trả lời các câu hỏi củng cố của GV Nêu một số câu hỏi củng cố: - Trường hợp nào thì trong cuộn dây dẫn kín xuất hiện dòng điện xoay chiều - Vì sao khi cho cuộn dây quay trong từ trường thì trong cuộn dây xuất hiện dòng điện xoay chiều -HDVN: - học thuộc ghi nhớ - làm bt:33.1-33.5/sbt. Ngày soạn:17/1/2007 Ngày dạy :19/1/2007. Tiêt 38 Máy phát điện xoay chiều I - Mục tiêu 1. Nhận biết được hai bộ phận chính của một máy phát điện xoay chiều, chỉ ra được rôto và stato của mỗi loại máy 2. Trình bày được nguyên nhân hoạt động của máy phát điện xoay chiều 3. Nêu được cách làm cho máy phát điện có thể phát điện liên tục. II- Chuẩn bị Đối với GV : Mô hình máy phát điện xoay chiều III- Hoạt động dạy học Hoạt động của HS Trợ giúp của GV HĐ1: Xác dịnh vấn đề cần nghiên cứu: Tìm hiểu cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của các máy phát điện xoay chiều loại khác nhau. Một vài HS phát biểu ý kiến phỏng đoán. không thảo luận. Nêu câu hỏi: Trong các bài trước, chúng ta đã biết nhiều cách tạo ra dòng điện xoay chiều. Dòng điện ta dùng trong trongnhà là do các nhà máy điện rất lớn như Hoà Bình, Yali tạo ra, dòng điện dùng để thắp sáng đèn xe đạp là do đinamô tạo ra. Vậy đinamô xe đạp và máy phát điện khổng lồ trong các nhà máy có gì giống, khác nhau? HĐ2: Tìm hiểu các bộphận chính của các máy phát điện xoay chiều và hoạt động của chúng khi phát điện Làm việc theo nhóm a) Quan sát hai loại máy phát điện nhỏ trên bàn GV và các hình 34.1 và 34.2; trả lời C1, C2 b) Thảo luận chung ở lớp. chỉ ra được là tuy hai máu có cấu tạo khác nhau, nhưng nguyên tắc hoạt động lại giống nhau. c) Rút ra kết luận về cấu tạo và nguyên tắc hoạt động chung cho cả hai loại máy. Yêu cầu HS quan sát hình 34.1 và 34.2 Gọi một số HS lên bàn GV quan sát máy phát điện thật, nêu lên các bộ phận chính và hoạt động của máy. Tổ chức cho HS thảo luận ở lớp Hỏi thêm: - Vì sao không coi bộ góp điện là bộ phận chính? - Vì sao các cuộn dây của máy phát điện lại được quấn quanh lõi sắt? - hai loại máy phát điện có cấu tạo khác nhau nhưng nguyên tắc hoạt động có gì khác nhau không ? HĐ3: Tìm hiểu một số đặc điểm của máy phát điện trong kĩ thuật và trong sản xuất. a) Làm việc cá nhân. Trả lời câu hỏi của GV b) Tự đọc SGK để tìm hiểu một số đặc điểm kĩ thuật: - Cường độ dòng điện - Hiệu điện thế - Tần số - Kích thức - cách làm quay rôto của máy phát điện Sau khi HS đã tự nghiên cứu mục II. Máy phát điện xoay chiều tong kĩ thuật, yêu cầu một vài HS nêu lên những đặc điểm kĩ thuật của máy. HĐ4 Tìm hiểu bộ góp điện trong máy phát điện có cuộn dây quay. Thảo luận chung ở lớp về cấu tạo của máy Nêu câu hỏi: - Trong máy phát điện loại nào cần phải có bộ góp điện? - Bộ góp điện có tác dụng gì? HĐ5: Vận dụng. Dựa vào những thông tin thu thập được trong bài học trả lời C3 Làm việc cá nhân Thảo luận chung ở lớp Yêu cầu HS đối chiếu từng bộphận của đinamô xe đạp với các bộ phận tương ứng của máy phát điện trong kĩ thuật, các thông số kĩ thuật tương ứng. HĐ6: Củng cố, hdvn: Tự đọc phần ghi nhớ Trả lời câu hỏi củng cố của GV Nêu một số câu hỏi củng cố như: - Trong mỗi loại máy phát điện xoay chiều, rôto là bộ phận nào, stato là bộ phận nào? - Vì sao bắt buộc có bộ phận quay thì máy mới phát điện? - Tại sao máy lại phát ra dòng điện xoay chiều? HDVN:-học thuộc ghi nhớ. làm bt: 34.1-34.6/sbt. đọc mục có thể Ngày soạn:22/1/2007 Ngày dạy :24/1/2007. Tiết 39 Tác dụng của dòng điện xoay chiều đo cường độ và hiệu điện thế xoay chiều I - Mục tiêu 1. Nhận biết được các tác dụng nhiệt, quang, từ của dòng điện xoay chiều 2. Bố trí được thí nghiệm chứng tỏ lực từ đổi chiều khi dòng điện đổi chiều. 3. Nhận biết được kí hiệu của ampekế và vônkế xoay chiều, sử dụng được chúng để đo cường độ và hiệu điện thế hiệu dụng của dòng điện xoay chiều II- Chuẩn bị: Đối với mỗi nhóm HS - 1 nam châm điện - 1 nam châm vĩnh cửu - 1 nguồn điện 1 chiều 3V - 6V - 1 nguồn điện xoay chiều 3V - 6V Đối với GV - 1 ampe kế xoay chiều - 1 vôn kế xoay chiều - 1 bóng đèn 3 V có đui - 1 công tắc - 8 sợi dây nối - 1 nguồn điện 1 chiều 3V - 6V - 1 nguồn điện xoay chiều 3V - 6V III- Hoạt động dạy học Hoạt động của HS Trợ giúp của GV HĐ1: Phát hiện dòng điện xoay chiều có cả tác dụng giống và tác dụng khác với dòng điện một chiều Cá nhân suy nghĩ, trả lời câu hỏi của GV. Nhắc lịa những tác dụng của dòng điện một chiều và nêu những tác dụng của dòng điện xoay chiều đã biết. Không thảo luận nhóm Nêu câu hỏi đặt vấn đề: Trong các bài trước đã biết một số tính chất của dòng điện một chiều và dòng điện xoay chiều, hãy nêu lên những tác dụng giống nhau, khác nhau của hai dòng điện đó. Nhiều HS sẽ nhận ra được những tính chất giống nhau như tác dụng nhiệt, tác dụng quang. Có thể HS không phát hiện được chỗ khác nhau vì không phát hiện được tác dụng từ. GV gợi ý: dòng điện xoay chiều luôn đổi chiều. Vậy liệu có tác dụng nào phụ thuộc vào chiều dòng điện không ? Khi dòng điện đổi chiều thì các tác dụng đó có gì thay đổi? Trong bài này sẽ xét kĩ. HĐ2: Tìm hiểu những tác dụng của dòng điện xoay chiều a) Quan sát GV làm 3 thí nghiệm ở hình 35.1 SGK . Trả lời câu hỏi của GV và C1 b) Nêu lên những thông tin biết được về hiện tượng bị điện giật khi dùng điện lấy từ lưới điện quốc gia. c) Nghe GV thông báo. Lần lượt biểu diễn 3 thí nghiệm ở hình 35.1 SGK. Yêu cầu HS quan sát những thí nghiệm đó và nêu rõ mỗi thí nghiệm chứng tỏ dòng điện xoay chiều có tác dụng gì? GV nêu thêm: ngoài 3 tác dụng trên, ta đã biết dòg điện một chiều còn có tác dụng sinh lí. Vậy dòng điện xoay chiều có tác dụng sinh lí không ? tại sao em biết? Thôngbáo: Dòng điện xoay chiều cũng có tác dụng sinh lí. Dòng điện xoay chiều thwongf dùng có hiệu điện thế 220V nên tác dụng sinh lí rất mạnh, gây nguy hiểm chết người. HĐ3:Tìm hiểu tác dụng từ cảu dòng điện xoay chiều Phát hiện lực từ đổi chiều khi dòng điện đổi chiều Bố trí được thí nghiệm chứng tỏ dòng điện xoay chiều có tần số lớn, cũng có từ từ lực luôn đổi chiều a) Làm việc cá nhân theo nhóm Căn cứ vào hiểu biết đã có, đưa ra dự đoán Khi đổi chiều dòng điện thì lực từ của dòng điện tác dụng lên một cực của nam châm có thay đổi không ? b) Tự đề xuất phương án thí nghiệm hạơc làm theo gợi ý của GV rút ra kết luận về sự phụ thuộc của lực từ vào chiều dòng điện c) Làm việc theo nhóm nêu dự đoán và làm thí nghiệm kiểm tra như ở hình 35.3 SGK . Cần mô tả rõ đã nghe thấy gì, nhìn thấy gì và giải thích. Nêu câu hỏi: ở trên ta đã biết, khi cho dòng điện xoay chiều vào nam châm điện thì nam châm điện cũng hút đinh sắt giống như khi cho dòng điện một chiều vào nam châm điện. Vậy có phải tác dụng từ của dòng điện xoay chiều giống hệt dòng điện một chiều không ? Việc đổi chiều của dòng điện liệu có ảnh hưởng gì đến lực từ không ? Em thử cho dự đoán? Nếu HS không dự đoán đượ, GV gợi ý: Hãy nhớ lại thí nghiệm ở hình 24.4 SGK , khi ta đổi chiều của dòng điện vào ống dây thì kim nam châm sẽ có chiều như thế nào? Vì sao? Hãy bố trí thí nghiệm để chứng tỏ khi dòng điện đổi chiều thì từ lực cũng đổi chiều Nếu HS không làm được thì gợi ý HS xem hình 35.2 SGK và nêu lên cách lam. Nêu câu hỏi: Ta vừa thấy dòng điện đổi chiều thì lực từ tác dụng lên một cụac của nam châm cũng đổi chiều. Vậy hiện tượng gì xảy ra với nam châm khi ta cho dòng điện xoay chiều chạy vào cuộn dây như hiình 35.3. Hãy dự đoán và làm thí nghiệm kiểm tra. HĐ4: Tìm hiểu các dụng cụ đo, cách đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế của dòng điện xoay chiều a) Làm việc cá nhân, trả lời câu hỏi của GV . Nêu dự đoán, khi dòng điện đổi chiều quay thì kim của điẹn kế sẽ thế nào? b) Xem GV biểu diễn thí nghiệm , rút ra nhận xét xem có phù hợp vớ dự đoán không? c) Xem GV giới thiẹu về đặc điểm của vôn kế xoay chiều và cách mắc vào mạch điện d) Rút ra kết luận về cách nhận biết vôn kê, ampe kế xoay chiều và cách mắc chúng vào mạch điện e) Ghi nhận thông báo của GV về giá trị hiệu dụng của cường độ dòng điện Nêu câu hỏi: Ta đã biết cách dùng ampe kế và vôn kế một chiều (có kí hiệu DC) để đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế của mạch điện mộtchiều. Có thể dùng các dụng cụ này để cường độ dòng điện và hiệu điện thế của mạch điện điện xoay chiều dcko ? Nếu dùng thì sẽ có hiện tượng gì xảy ra với kim của các dụng cụ đó. Biểu diễn thí nghiệm , mắc vôn kế một chiều vào chốt lấy điện xoay chiều. Yêu cầu HS quan sát xem hiện tượng có phù hợp với dự đoán không GV giới thiệu một loại vôn kế khác có kí hiệu AC. Trên vôn kế không có chốt +, - - Kim của vôn kế chỉ bao nhiêu khi mắc vôn kế vao hai chốt lây điện xoay chiều 6V? - Sau đó đổi chỗ hai chốt lấy điện thì kim của điện kế có quay ngược lại không? Số chỉlà bao nhiêu? Hỏi thêm: Cách mắc ampe kế và vôn kế xoay chiều vào mạch điện có gì khác với cách mắc ampe kế và vôn kế một chiều? Nêu vấn đè: cường độ dòng điện và hiệu điện thế của dòng điện xoay chiều luôn biến đổi. Vậy các dụng đo cho ta biết giá trị nào? Thông báo về ý nghĩa của cường độ dòng điện và hiệu điện thế hiệu dụng như trong SGK . Giải thích thêm, giái trị hiệu dụng không phải là giá trị trung bình mà là do hiệu quả tương đwong với điện mộ chiều có cùng giá trị. HĐ5: Vận dụng Dựa trên thông báo về ý nghĩa của cường độ dòng điện hiệu dụng, suy ra ý nghĩa của hiệu điẹn thế hiệu dụng: gây ra hiệu quả tương đương. Trả lời C3. Làm việc cá nhân Thảo luận chung ở lớp Yêu cầu HS trình bày lập luận, giải thích câu hỏi tại sao? Cần nêu được sự tương tự như với cường độ hiệu dụng HĐ6 Củng cố,hdvn: Tự đọc phần ghi nhớ Trả lời câu hỏi củng cố của GV Nêu câu hỏi: - Dòng điện xoay chiều có những tác dụng nào? trong các tác dụng đó, tác dụng nào phụ thuộc vào chiều dòng điện. - Hãy mô tả một thí nghiệm chứng tỏ dòng điện xoay chiều cũng tác dụng từ và tác dụng lực từ khi đó thay đổi theo chiều dòng điện - Vôn ké và ampe kế xoay chiều có kí hiệu thế nào? Mắc vào mạch điện như thế nào? -HDVN: *học thuộc ghi nhớ *làm bt:35.1-35.4/sbt.