Bài giảng môn học Vật lý lớp 9 - Tiết 33: Hiện tượng cảm ứng điện từ (tiết 1)

Ngày soạn: 06/01/2013 Ngày dạy 07/1/2013 9E Tiết: 33 HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Biết được cấu tạo và hoạt động của đinamô xe đạp - Biết được hiện tượng cảm ứng điện từ. 2. Kĩ năng: - Biết cách dùng nam châm để tạo ra dòng điện. 3. Thái độ: - Có ý thức vận dụng kiến thức vào cuộc sống thực tế - Nghiêm túc trong giờ học. II. Chuẩn bi: - Nam châm, ống dây, tranh vẽ cấu tạo đinamô xe đạp. III. Tiến trình tổ chức day - học: Bài mới: Trợ giúp của GV TG Hoạt động của HS Hoạt động 1: Cấu tạo và hoạt động của đinamô xe đạp. GV: cho HS quan sát cấu tạo của đinamô xe đạp HS: quan sát và nêu cấu tạo chính GV: đưa ra nguyên tắc hoạt động của đinamô xe đạp (10’ I. Cấu tạo và hoạt động của đinamô xe đạp: - gồm 2 bộ phận chính: Nam châm - Cuộn dây Hoạt động 2: Dùng nam châm để tạo ra dòng điện HS: làm TN và thảo luận với câu C1 + C2 Đại diện các nhóm trình bày Các nhóm tự nhận xét, bổ xung cho câu trả lời của nhau. GV: tổng hợp ý kiến và đưa ra kết luận chung cho câu C1+ C2 HS: đưa ra nhận xét 1 HS: làm TN và thảo luận với câu C3 Đại diện các nhóm trình bày Các nhóm tự nhận xét, bổ xung cho câu trả lời của nhau. GV: tổng hợp ý kiến và đưa ra kết luận chung cho câu C3 HS: đưa ra nhận xét 2 (20’ II. Dùng nam châm để tạo ra dòng điện: 1. Dùng nam châm vĩnh cửu: * Thí nghiệm: C1: dòng điện xuất hiện trong cuộn dây trong trường hợp thanh nam châm lại gần và ra xa cuộn dây. C2: di chuyển cuộn dây lại gần và ra xa nam châm thì trong cuộn dây đều có dòng điện. * Nhận xét 1: SGK 2. Dùng nam châm điện: * Thí nghiệm 2: C3: dòng điện xuất hiện trong cuộn dây trong trường hợp đóng và ngắt mạch điện của nam châm. * Nhận xét 2: SGK Hoạt động 3: Hiện tượng cảm ứng điện từ. HS: suy nghĩ và trả lời C4 GV: gọi HS khác nhận xét, bổ xung sau đó đưa ra kết luận chung cho câu C4 HS: suy nghĩ và trả lời C5 GV: gọi HS khác nhận xét, bổ xung sau đó đưa ra kết luận chung cho câu C5 (5’) III. Hiện tượng cảm ứng điện từ: C4: trong cuộn dây cũng xuất hiện dòng điện cảm ứng C5: đinamô xe đạp gồm 2 bộ phận chính: Nam châm - cuộn dây 4. Củng cố: (7’) - Giáo viên hệ thống hóa lại các kiến thức trọng tâm - Gọi 1 vài học sinh đọc ghi nhớ + có thể em chưa biết - Hướng dẫn làm bài tập trong sách bài tập. Ngày soạn: 06/01/2013 Ngày dạy 10/1/2013 9B Tiết: 37 ĐIỀU KIỆN XUẤT HIỆN DÒNG ĐIỆN CẢM ỨNG I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Nắm bắt được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín 2. Kĩ năng: - Làm được thí nghiệm kiểm chứng 3. Thái độ: - Có ý thức vận dụng kiến thức vào cuộc sống thực tế - Nghiêm túc trong giờ học. II. Chuẩn bi: - Cuộn dây, nguồn điện, nam châm. III. Tiến trình tổ chức day . Kiểm tra: (4’) Câu hỏi: nêu cách tạo ra dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín?Đáp án: có 2 cách để tạo ra dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín: dùng nam châm điện , dùng nam châm vĩnh cửu Bài mới: Trợ giúp của GV TG Hoạt động của HS Hoạt động 1: Sự biến đổi số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây GV: hướng dẫn HS quan sát sự biến thiên của số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây dẫn kín. HS: quan sát và trả lời C1 GV: gọi HS khác nhận xét, bổ xung sau đó đưa ra kết luận chung cho câu C1 HS: đọc nhận xét 1 trong SGK. Hoạt động 2: Điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng. HS: thảo luận với câu C2 Đại diện các nhóm trình bày Các nhóm tự nhận xét, bổ xung cho câu trả lời của nhau. GV: tổng hợp ý kiến và đưa ra kết luận chung cho câu C2 HS: suy nghĩ và trả lời C3 GV: gọi HS khác nhận xét, bổ xung sau đó đưa ra kết luận chung cho câu C3 HS: đọc nhận xét 2 trong SGK HS: suy nghĩ và trả lời C4 GV: gọi HS khác nhận xét, bổ xung sau đó đưa ra kết luận chung cho câu C4 HS: đọc kết luận trong SGK (15’) I. Sự biến đổi số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây. * Quan sát: C1: số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuôn dây sẽ: + tăng lên khi đưa nam châm lại gần cuộn dây + không thay đổi khi đặt nam châm đứng yên trong cuộn dây. + giảm đi khi khi đưa nam châm ra xa cuộn dây + tăng lên khi đưa cuộn dây lại gần nam châm. * Nhận xét 1: SGK (15’) II. Điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng: C2: C3: điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín là số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây bị biến thiên. * Nhận xét 2: SGK C4: khi đóng (ngắt) dòng điện của nam châm điện thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây bị biến thiên nên trong cuộn dây xuất hiện dòng điện cảm ứng. * Kết luận: SGK Hoạt động 3: Vận dụng. HS: suy nghĩ và trả lời C5 GV: gọi HS khác nhận xét, bổ xung sau đó đưa ra kết luận chung cho câu C5 HS: suy nghĩ và trả lời C6 GV: gọi HS khác nhận xét, bổ xung sau đó đưa ra kết luận chung cho câu C6 (5’) III. Vận dụng: C5: khi quay núm của đinamô xe đạp thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây bị biến thiên nên đinamô tạo ra dòng điện cảm ứng. C6: khi quay nam châm thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây bị biến thiên nên trong cuộn dây xuất hiện dòng điện cảm ứng. 4. Củng cố: (4’) - Giáo viên hệ thống hóa lại các kiến thức trọng tâm - Gọi 1 vài học sinh đọc ghi nhớ + có thể em chưa biết Ngày: 13/1/2013 Ngày dạy: 14/1/2013 Lớp 9E Thực hiện cả khối 9 Tiết 38 DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU I. Môc Tiªu 1. KiÕn thøc : Nêu được dấu hiệu chính để phân biệt dòng điện xoay chiều với dòng điện một chiều. 2. KÜ n¨ng : 3.Th¸i ®é: - Trung thực, cẩn thận, kiên trì..Thích học bộ môn , suy luận 4. GDMT : II. ChuÈn bÞ GV : - 1 bé thÝ nghiÖm ph¸t hiÖn dßng ®iÖn xoay chiÒu gåm mét cuén d©y dÉn kÝn cã m¾c hai bãng ®Ìn LED song song, ng­îc chiÒu cã thÓ quay trong tõ tr­êng cña mét nam ch©m. - Cã thÓ sö dông b¶ng 1 (bµi 32) trªn b¶ng phô. - 1 nam ch©m vÜnh cöu cã thÓ quay quanh mét trôc th¼ng ®øng. III. KiÓm tra bµi cò : 5’ IV. Tiến trình tiết dạy 1. æn ®Þnh tæ chøc 2. Các hoạt động dạy học TG HĐGV HĐHS NỘI DUNG 2 Hoạt động 1: §V§ Nh­ SGK 8 Ho¹t ®éng 2: Ph¸t hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng cã thÓ ®æi chiÒu vµ t×m hiÓu trong tr­êng hîp nµo dßng ®iÖn c¶m øng ®æi chiÒu. - GV yªu cÇu HS lµm thÝ nghiÖm h×nh 33.1 theo nhãm, quan s¸t kÜ hiÖn t­îng x¶y ra ®Ó tr¶ lêi c©u hái C1. - GV yªu cÇu HS so s¸nh sù biÕn thiªn sè ®­êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn S cña cuén d©y dÉn kÝn trong 2 tr­êng hîp. -GV Yªu cÇu HS nhí l¹i c¸ch sö dông ®Ìn LED ®· häc ë líp 7 (®Ìn LED chØ cho dßng ®iÖn theo mét chiÒu nhÊt ®Þnh). Tõ ®ã cho biÕt chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng trong 2 tr­êng hîp trªn cã g× kh¸c nhau? HS lµm thÝ nghiÖm h×nh 33.1 theo nhãm, quan s¸t kÜ hiÖn t­îng x¶y ra ®Ó tr¶ lêi c©u hái C1. HS quan s¸t kÜ thÝ nghiÖm, m« t¶ chÝnh x¸c thÝ nghiÖm so s¸nh HS; Th¶o luËn, ®­a ra KL I- ChiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng 1- ThÝ nghiÖm C1:(trả lời theo kết quả TN ) 2- KÕt luËn: Khi sè ®­êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn S cña cuén d©y t¨ng th× dßng ®iÖn c¶m øng trong cuén d©y cã chiÒu ng­îc víi chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng khi sè ®­êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn ®ã gi¶m 2 Hoạt động3: T×m hiÓu kh¸i niÖm míi: Dßng ®iÖn xoay chiÒu - Yªu cÇu c¸ nh©n HS ®äc môc 3 - T×m hiÓu kh¸i niÖm dßng ®iÖn xoay chiÒu. HS: t×m hiÓu môc 3, tr¶ lêi c©u hái cña GV - GV cã thÓ liªn hÖ thùc tÕ: Dßng ®iÖn trong m¹ng ®iÖn sinh ho¹t lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu. Trªn c¸c dông cô sö dông ®iÖn th­êng ghi AC 220V. AC lµ ch÷ viÕt t¾t cã nghÜa lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu, hoÆc ghi DC 6V, DC cã nghÜa lµ dßng ®iÖn 1 chiÒu kh«ng ®æi. HS ®äc môc 3 - T×m hiÓu kh¸i niÖm dßng ®iÖn xoay chiÒu tr¶ lêi c©u hái cña GV 3- Dßng ®iÖn xoay chiÒu Dßng ®iÖn lu©n phiªn ®æi chiÒu gäi lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu. 15 Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu 2 c¸ch t¹o ra dßng ®iÖn xoay chiÒu GV gäi HS ®­a ra c¸c c¸ch t¹o ra dßng ®iÖn xoay chiÒu. + TH 1: GV: Yªu cÇu HS ®äc c©u C2, nªu dù ®o¸n vÒ chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn trong cuén d©y, gi¶i thÝch (l­u ý: Yªu cÇu HS gi¶i thÝch ph¶i ph©n tÝch kÜ tõng tr­êng hîp khi nµo sè ®­êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn cña cuén d©y dÉn kÝn t¨ng, khi nµo gi¶m). - Lµm thÝ nghiÖm theo nhãm kiÓm tra dù ®o¸n ® §­a ra kÕt luËn. + TH2: T­¬ng tù GV: Gäi HS nªu dù ®o¸n vÒ chiÌu dßng ®iÖn c¶m øng cã gi¶i thÝch. GV: lµm thÝ nghiÖm kiÓm tra, yªu cÇu c¶ líp quan s¸t. GV: H­íng dÉn HS th¶o luËn ®i ®Õn kÕt luËn cho c©u C3. GV: Yªu cÇu HS ghi kÕt luËn chung cho 2 tr­êng hîp. HS: §øng t¹i chç tr¶ lêi c©u hái HS: nghiªn cøu c©u C2 nªu dù ®o¸n vÒ chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng. HS: - Tham gia thÝ nghiÖm kiÓm tra dù ®o¸n theo nhãm - Th¶o luËn trªn líp kÕt qu¶ ®Ó ®­a ra kÕt luËn HS nghiªn cøu c©u C3, nªu dù ®o¸n HS: quan s¸t thÝ nghiÖm GV lµm HS: ph©n tÝch thÝ nghiÖm vµ so s¸nh víi dù ®o¸n ban ®Çu ® Rót ra kÕt luËn c©u C3: HS: Th¶o luËn rót ra KL II- C¸ch t¹o ra dßng ®iÖn xoay chiÒu 1- Cho nam ch©m quay tr­íc cuén d©y dÉn kÝn. C2: Khi cùc N c¶u nam ch©m l¹i gÇn cuén d©y th× sè ®­êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn S cña cuén d©y t¨ng. Khi cùc N ra xa cuén d©y th× sè ®­êng søc tõ qua S gi¶m. Khi nam ch©m quay liªn tôc th× sè ®­êng søc tõ xuyªn qua S lu«n phiªn t¨ng gi¶m. VËy dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn trong cuén d©y lµ dßng xoay chiÒu. 2- Cho cuén d©y dÉn quay trong tõ tr­êng C3: Khi cuén d©y quay tõ vÞ trÝ 1 sang vÞ trÝ 2 th× sè ®­êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn S cña cuén d©y t¨ng. Khi cuén d©y tõ vÞ trÝ 2 quay tiÕp th× sè ®­êng søc tõ gi¶m. NÕu cuén d©y quay liªn tôc th× sè ®­êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn S lu«n phiªn t¨ng, gi¶m. VËy dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn trong cuén d©y lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu. 3- KÕt luËn: Khi cho cuén d©y dÉn kÝn quay trong tõ tr­êng cña nam ch©m hay cho nam ch©m quay tr­íc cuén d©y dÉn th× trong cuén d©y cã thÓ xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng xoay chiÒu. 8 Hoạt động5: VËn dông: GV: H­íng dÉn HS tr¶ lêi c©u hái C4 cña phÇn vËn dông SGK. HS: Hoµn thµnh C4 III. VËn dông: C4: Yªu cÇu nªu ®­îc: Khi khung d©y quay nöa vßng trßn th× sè ®­êng søc tõ qua khung d©y t¨ng đèn1sáng. Trªn nöa vßng trong sau, sè ®­êng søc tõ gi¶m nªn dßng ®iÖn ®æi chiÒu, ®Ìn thø 2 s¸ng. V. Cñng cè : 5’ HS: ®äc phÇn "Cã thÓ em ch­a biÕt". GV cho HS lµm bµi 33.2 (SBT). Bµi tËp nµy chän ph­¬ng ¸n ®óng GVNhÊn m¹nh ®iÒu kiÖn xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng xoay chiÒu VI. H­íng dÉn häc ë nhµ : - Häc vµ lµm bµi tËp 33 (SBT). - Rút kinh nghiệm sau tiết dạy : Ngày soạn: 13/1/2013 Ngày giảng: 17/1/2013 Lớp 9B và cả khối 9 Tiết: 39 MÁY PHÁT ĐIỆN XOAY CHIỀU I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Biết được cấu tạo và hoạt động của máy phát điện xoay chiều 2. Kĩ năng: - So sánh được sự khác biệt của máy phát điện trong kĩ thuật. 3. Thái độ: - Có ý thức vận dụng kiến thức vào cuộc sống thực tế - Nghiêm túc trong giờ học. II. Chuẩn bi: 1. Giáo viên: - Mô hình máy phát điện xoay chiều, khung dây, nam châm 2. Học sinh: - Tìm hiểu thêm thông tin trong sách báo, tivi III. Tiến trình tổ chức day - học: 1. Kiểm tra: (4’) Câu hỏi: nêu định nghĩa và cách tạo ra dòng điện xoay chiều? Đáp án: dòng điện xoay chiều là dòng điện có chiều thay đổi theo thời gian. Để tạo ra dòng điện xoay chiều thì có thể cho nam châm quay trước cuộn dây hoặc cho cuôn dây quay trong từ trường của nam châm. 2. Bài mới: Trợ giúp của GV TG Hoạt động của HS Hoạt động 1: (15 phút) HS: quan sát sau đó trả lời C1 GV: tổng hợp ý kiến và đưa ra kết luận chung cho C1 HS: suy nghĩ và trả lời C2 GV: tổng hợp ý kiến và đưa ra kết luận chung cho C2 HS: đọc kết luận trong SGK I. Cấu tạo và hoạt động của máy phát điện xoay chiều: 1. Quan sát: C1: - giống nhau: đều có nam châm và cuộn dây - khác nhau: nam châm điện và nam châm vĩnh cửu C2: khi nam châm (cuôn dây) quay thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây biến thiên và trong cuộn dây xuất hiện dòng điện xoay chiều cảm ứng. 2. Kết luận: SGK Hoạt động 2: (10’) GV: nêu đặc tính kĩ thuật của máy phát điện xoay chiều HS: nắm bắt thông tin HS: suy nghĩ và nêu cách làm quay máy phát điện GV: tổng hợp ý kiến và đưa ra kết luận chung cho phần này. II. Máy phát điện xoay chiều trong kĩ thuật: 1. Đặc tính kĩ thuật: Umax = 25000 (V) Imax = 2000 (A) Pmax = 300 (MW) f = 50 (HZ). 2. Cách làm quay máy phát điện: - Có nhiều cách làm quay mát phát điện như: dùng động cơ nổ, tuabin nước, cánh quạt gió Hoạt động 3: (5’) HS: thảo luận với câu C3 Đại diện các nhóm trình bày Các nhóm tự nhận xét, bổ xung cho câu trả lời của nhau. GV: tổng hợp ý kiến và đưa ra kết luận chung cho câu C3 III.Vận dụng: C3: * Cấu tạo: - giống nhau: đều có nam châm và cuộn dây - khác nhau: nam châm ở máy phát điện mạnh hơn nhiều so với đinamô. * Hoạt động: - giống nhau: đều có sự quay tương đối giữa nam châm và cuộn dây. - khác nhau: vì có cấu tạo rất lớn nên phải quay máy phát điện bằng cách gián tiếp. 4. Củng cố: (8’) - Giáo viên hệ thống hóa lại các kiến thức trọng tâm - Gọi 1 vài học sinh đọc ghi nhớ + có thể em chưa biết - Hướng dẫn làm bài tập trong sách bài tập. 5. Hướng dẫn học ở nhà: (2’) - Học bài và làm các bài tập trong sách bài tập - Chuẩn bị cho giờ sau.