Bài giảng môn học Vật lý lớp 9 - Tiết 44 - Bài 40: Hiện tượng khúc xạ ánh sáng (tiếp theo)

Ngày soạn:........................ Ngày giảng: 9A:..................................... 9B:..................................... Chương III: Quang học Tiết 44 Bài 40: Hiện tượng khúc xạ ánh sáng A – Mục tiêu 1 . Kiến thức: Nhận biết được hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Mô tả được TN quan sát đường truyền của ánh sáng đi từ không khí sang nước và ngược lại. Phân biệt được hiện tượng khúc xạ ánh sáng với hiện tượng phản xạ ánh sáng. Vận dụng kiến thức đã học vào giải thích 1 số hiện tượng đơn giản do sự đổi hướng của ánh sáng khi truyền qua mặt phân cách giữa 2 môi trường gây nên. 2 . Kĩ năng: Biết nghiên cứu 1 hiện tượng khúc xạ ánh sáng bằng TN. Biết tìm ra quy luật qua 1 hiện tượng. 3 . Thái độ: Có tác phong nghiên cứu hiện tượng để thu thập thông tin. B – Chuẩn bị *Mỗi nhóm HS: 1 bình chứa nước sạch và 1 ca múc nước. 1 miếng gỗ phẳng, mềm có thể cắm được các đinh ghim. 3 chiếc đinh ghim và 1 chiếc đũa. 1 bình nhựa trong suốt dạng hình hộp chữ nhật đựng nước. 1 miếng nhựa phẳng làm màn hứng tia sáng. 1 nguồn sáng tạo được chùm sáng hẹp. C – Tổ chức hoạt động dạy – học. * ổn định tổ chức lớp: + Lớp 9A có mặt :.......................... + Lớp 9B có mặt :........................... Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1: Giới thiệu chương - Đặt vẫn đề. (5 phút) GV giới thiệu chương III. ĐVĐ: Cho các nhóm làm TN như H40.1 (SGK/108) + Có hiện tượng gì sảy ra với chiếc đũa? + Em hãy phát biểu lại định luật truyền thẳng của ánh sáng. + Làm thế nào để nhận biết được ánh sáng ? + Để giải thích tại sao nhìn thấy chiếc đũa như bị gãy ở trong nước, ta nghiên cứu hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Hoạt động 2: Tìm hiểu hiện tượng khúc xạ ánh sáng từ không khí vào môi trường nước. ( 15 phút) +Y/c HS đọc mục 1 và quan sát H40.2 để rút ra nhận xét. +Tại sao trong môi trường nước hay môi trường không khí thì ánh sáng lại truyền thẳng ? + Tại sao ánh sáng bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa 2 môi trường ? +Y/c HS rút ra kết luận: GV cho HS đọc mục 3 “ một vài khái niệm” GV: Giới thiệu dụng cụ TN và phát dụng cụ cho các nhóm. GV hướng dẫn HS các nhóm làm TN như H40.2 (SGK/109) để quan sát đường truyền của 1 tia sáng từ môi trường không khí sang môi trường nước. GV: Cho HS các nhóm thảo luận và trả lời câu C1 và C2. +Từ TN trên em rút ra được kết luận gì? +Em hãy thể hiện kết luận bằng hình vẽ. Hoạt động 3: Tìm hiểu sự khúc xạ của tia sáng truyền từ môi trường nước sang môi trường không khí. (15 phút) GV: Cho HS dự đoán câu C4. GV ghi lại dự đoán của HS lên bảng. GV cho cả lớp thống nhất phương án làm TN + Y/c các nhóm tiến hành TN như mục 2 (SGK/110) +Y/c HS các nhóm quan sát và thảo luận để trả lời câu C5 ; C6. GV gợi ý câu C5: + ánh sáng đi thẳng từ A à B. Mắt nhìn vào B không thấy A. Vậy có ánh sáng truyền từ A đến mắt không ? Vì sao ? + Mắt nhìn vào C không thấy A và B . Vậy ánh sáng từ B có truyền vào mắt không ? Vì sao ?. GV gợi ý câu C6: +Em hãy chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, góc tới và góc khúc xạ? +Từ TN trên em rút ra kết luận gì ? Hoạt động 4: Củng cố - Vận dụng. (10 phút) GV cho HS hoạt động cá nhân để trả lời câu C7. Qua bài học ta cần nắm được gì ? GV cho HS đọc phần ghi nhớ. *Hướng dẫn về nhà: + Học thuộc phần ghi nhớ. +Đọc phần có thể em chưa biết. + Làm bài tập ở SBT và trả lời câu C8 SGK. + Đọc và nghiên cứu trước bài 41 “Quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ. S S' R N N' I i i' r S S' R N N' I i i' r S S' R N N' I i i' r S S' R N N' I i i' r S S' R N N' I i i' r HS các nhóm tiến hành TN như H 40.1 và nhân xét: + Chiếc đũa bị gãy khúc ở mặt phân cáh giữa 2 môi trường. Măc dù ở ngoài không khí hay trong nước đũa vẫn thẳng. HS : Khi ánh sáng truyền vào mắt ta à Ta nhận biết được có ánh sáng. I - hiện tượng khúc xạ ánh sáng. S S' R N N' I i i' r 1. Quan sát. HS quan sát hình vẽ và trả lời: +ánh sáng đi từ S à I thì truyền thẳng. +ánh sáng đi từ I à K thì truyền thẳng. +ánh sáng đi từ S à K thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa 2 môi trường. HS Rút ra kết luận: 2 .Kết luận. (SGK/108) 3 .Một vài khái niệm. (SGK/109) HS đọc khái niệm ở SGK/109. 4 .Thí nghiệm: HS Các nhóm nghe GV giới thiệu TN và nhận dụng cụ TN. HS các nhóm tiến hành lắp và làmTN à quan sát hiện tượng à Trả lời câu C1,C2. C1: Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới. Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới. C2: Thay đổi hướng của tia tới. Quan sát tia khúc xạ và độ lớn của góc khúc xạ, góc tới. 5 .Kết luận. (SGK/109) Khi ánh sáng truyền từ không khí sang nước thì: - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới - Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới C3: HS lên bảng vẽ hình: II - sự khúc xạ của tia sáng truyền từ nước sang không khí. 1 . Dự đoán. HS các nhóm thảo luận và đưa ra dự đoán: C4: Phương án TN: + Chiếu tia sáng từ nước sang không khí bằng cách đặt nguồn sáng ở đáy bình nước. + Để đáy bình lệch ra khỏi mặt bàn và để nguồn sáng ở ngoài đáy bình. Chiếu tia sáng qua đáy vào nước rồi sang không khí. 2.TN kiểm tra: + Làm TN như H40.3 (SGK/110) HS : các nhóm thảo luận và đưa ra phương án TN tối ưu nhất. HS các nhóm bố trí TN như H40.3 (SGK/110) và tiến hành TN . HS các nhóm thảo luận và trả lời câu hỏi C5 và C6 theo gợi ý của GV. C5: + Nhìn đinh ghim B không thấy đinh ghim A. + Nhìn đinh ghim C không thấy đinh ghim A và B. à A, B, C thẳng hàng. C6: + Đo góc tới và góc khúc xạ. + So sánh góc tới và góc khúc xạ. 3 . Kết luận: Khi tia sáng truyền được từ nước sang không khí thì: - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tia tới. - Góc khúc xạ lớn hơn góc tới III – Vận dụng HS hoạt động cá nhân trả lời câu C7. C7: Hiện tượng phản xạ ánh sáng Hiện tượng khúc xạ ánh sáng + Tia sáng gặp mặt phân cách giữa 2 môi trường trong suốt thì bị hắt lại môi trường trong suốt cũ. + Góc phản xạ bằng góc tới. + Tia sáng gặp mặt phân cách giữa 2 môi trường trong suốt thì bị gãy khúc tại mặt phân cách và tiếp tục đi vào môi trường trong suốt thứ 2. + Góc phản xạ không bằng góc tới. HS đọc phần ghi nhớ . *Ghi nhớ: (SGK/110) Rút kinh nghiệm