Bài giảng Môn Vật lý lớp 7 - Tiết 1: Nhận biết ánh sáng - Nguồn sáng và vật sáng (tiết 69)

Chương 1 QUANG HỌC Tiết 1: NHẬN BIẾT ÁNH SÁNG - NGUỒN SÁNG VÀ VẬT SÁNG Ngày soạn: Ngày dạy: A. MỤC TIÊU: 1. Bằng thí nghiệm khẳng định được rằng ta nhận biết được ánh sáng khi có ánh sáng truyền vào mắt ta và ta nhìn thấy các vật khi có ánh sáng từ các vật truyền vào mắt ta - Phân biệt được nguồn sáng và vật sáng. 2. Rèn kĩ năng quan sát, thí nghiệm, phân tích, so sánh. 3. Thái độ cẩn thận, trung thực, hợp tác. B. PHƯƠNG PHÁP: Giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm. C. CHUẨN BỊ: Mỗi nhóm: - 1 hộp kín có dán sẵn giấy trắng; bóng đèn gắn trong hộp - Pin, dây nối, công tắc. D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: I. Ổn định tổ chức(1’): II. Bài cũ: III. Bài mới: 1. Đặt vấn đề(1’): Cho HS quan sát hình và đoán chữ ở đầu chương, đọc 6 câu hỏi. 2. Triển khai bài. Hoạt động của thầy và trò. Nội dung. Hoạt động 1: Nhận biết ánh sáng(13’). - Gi¸o viªn lµm TN H1.1 - Gäi 1 HS ®äc môc 1 SGK ? Trong 4 tr­êng hîp trªn tr­êng hîp nµo m¾t ta nhËn biÕt ®­îc cã ¸nh s¸ng? Chóng cã ®iÒu kiÖn g× gièng nhau. ? Em rót ra kÕt luËn g×. Hs: nªu kÕt luËn. I. NhËn biÕt ¸nh s¸ng. 1. Quan s¸t vµ thÝ nghiÖm: C1: 2 vµ 3 Më m¾t vµ cã ¸nh s¸ng cña ®Ìn vµ mÆt trêi ®Òu cã ¸nh s¸ng truyÒn vµo m¾t. KÕt luËn: ¸nh s¸ng. Hoạt động 2: Khi nào nhìn thấy một vật(10’). - HS lµm TN theo nhãm tr¶ lêi c©u hái C2 ?Ta nh×n thÊy miÕng giÊy khi nµo? V× sao ? KÕt luËn. Hs: nªu kÕt luËn. Gv: chèt l¹i, ghi b¶ng. Hs: ghi bµi. II. Nh×n thÊy mét vËt. 1. ThÝ nghiÖm. 2. KÕt luËn: khi cã ¸nh s¸ng tõ vËt truyÒn ®Õn m¾t th× m¾t nh×n thÊy vËt Ho¹t ®éng 3: Nguån s¸ng – VËt s¸ng(8’). - HS suy nghÜ lµm c©u C3, gi¸o viªn gîi ý häc sinh ®iÒn tõ phÇn kÕt luËn SGK. ? ThÕ nµo lµ nguån s¸ng. ? ThÕ nµo lµ vËt s¸ng. Gv: h·y nªu mät sè vÝ dô trong thùc tÕ vÒ nguån s¸ng vµ vËt s¸ng. Hs: lÊy vÝ dô II. Nguån s¸ng - vËt s¸ng: C3: D©y tãc - tù ph¸t ¸nh s¸ng m¶nh giÊy -> h¾t ¸nh s¸ng. KÕt luËn: - Ph¸t ra - H¾t l¹i. Ho¹t ®éng 4: VËn dông(7’). - HS lµm c©u C4 - GV lµm TN C5 HS quan s¸t tr¶ lêi c©u hái C5 - Lµm bµi tËp 1.1 vµ 1.2 1.1: C; 1.2: B. IV. VËn dông: C4: B¹n Thanh C5: c¸c h¹t khãi ®­îc ®Ìn chiÕu s¸ng trë thµnh vËt s¸ng -> vËt s¸ng xÕp thµnh vÖt s¸ng ta nh×n thÊy. IV. Cñng cè(3’): ? Khi nµo ta nhËn biÕt ®­îc ¸nh s¸ng ? Khi nµo ta nh×n thÊy 1 vËt ? Nguån s¸ng lµ g×? VËt s¸ng lµ g×? - ë c¸c thµnh phè lín, do nhµ cao tÇng che ch¾n nªn HS th­êng ph¶i lµm viÖc vµ häc tËp d­íi ¸nh s¸ng nh©n t¹o. ®iÒu nµy cã h¹i cho m¾t. v× vËy, HS cÇn cã kÕ ho¹ch vui ch¬i d· ngo¹i . V. DÆn dß – H­íng dÉn vÒ nhµ(2’): Lµm bµi tËp 1.3 -> 1.5; xem bµi míi. TiÕt 2: sù truyÒn ¸nh s¸ng. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: A. Môc tiªu: - BiÕt thùc hiÖn mét TN ®¬n gi¶n ®Ó x¸c ®Þnh ®­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng - ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh luËt vÒ sù truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng. NhËn biÕt 3 lo¹i chïm s¸ng - héi tô - // - ph©n k×. - RÌn kØ n¨ng vËn dông sù truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng - Th¸i ®é cÈn thËn, trung thùc, hîp t¸c. B. Ph­¬ng ph¸p: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. C. ChuÈn bÞ: Mçi nhãm: - §Ìn pin - èng trô th¼ng vµ cong - 3 mµn ch¾n cã ®ôc lç - 3 ®inh gim. D. TiÕn tr×nh lªn líp: I. æn ®Þnh tæ chøc(1’) II. Bµi cò(3’): ? Khi nµo ta nh×n thÊy ®­îc mét vËt. III. Bµi míi: 1. §Æt vÊn ®Ò(1’): Lµm thÕ nµo ®Ó biÕt ®­îc ¸nh s¸ng tõ ®Ìn ph¸t ra ®· ®i theo ®­êng nµo ®Ó ®Õn m¾t ta? 2. TriÓn khai bµi. Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß. Néi dung Ho¹t ®éng 1: ®­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng(15’). GV: yªu cÇu HS lµm TN H2.1theo nhãm ? dïng èng nµo m¾t ta nh×n ®­îc ¸nh s¸ng? HS: tr¶ lêi c©u C1. GV: H­íng dÉn HS bè trÝ TB H2.2 ? Qua TN em rót ra ®­îc nhËn xÐt g×. HS: Trong kh«ng khÝ, ¸nh s¸ng truyÒn ®I theo ®­êng th¼ng. GV: giíi thiÖu ®Þnh luËt truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng GV nªu mét sè vËn vÝ dô ®Ó HS thÊy râ m«i tr­êng trong suèt vµ ®ång tÝnh. I. §­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng 1. ThÝ nghiÖm: SGK 2. KÕt luËn: §­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng trong kh«ng khÝ lµ ®­êng th¼ng. 3. §Þnh luËt truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng: SGK. Ho¹t ®éng 2: tia s¸ng vµ chïm s¸ng(15’). GV: yªu cÇu hs quan s¸t H2.3. HS: quan s¸t h×nh vÏ. GV: Ta biÓu diÔn 1 tia s¸ng nh­ thÕ nµo? HS: Nghiªn cøu sgk, tr¶ lêi c©u hái. GV: Lµm TN H2.4 vµ th«ng b¸o vÒ h×nh ¶nh cña tia s¸ng (®­êng truyÒn ¸nh s¸ng). HS: Theo dâi GV lµn thÝ nghiÖm. GV: Lµm TN cho HS quan s¸t 3 lo¹i chïm s¸ng kh¸c nhau. HS: Lµm c©u C3. GV: NhÊn m¹nh ®Æc ®iÓm cña c¸c lo¹i chïm s¸ng. II. Tia s¸ng vµ chïm s¸ng. 1. BiÓu diÔn ®­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng: - §­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng ®­îc biÓu diÔn b»ng mét ®­êng th¼ng cã h­íng gäi lµ tia s¸ng. C3: a) Kh«ng giao nhau b) Giao nhau c) Loe réng ra. Chïm s¸ng song song. Chïm s¸ng héi tô Chïm s¸ng ph©n k×. Ho¹t ®éng 3: vËn dông(5’). - HS lµm C4 vµo vë - GV h­íng dÉn HS lµm c©u C5 theo nhãm. III. VËn dông: C4: ¸nh s¸ng tõ ®Ìn ph¸t ra ®· ®i theo ®­êng th¼ng ®Õn m¾t ta. IV. Cñng cè(2’): - §Þnh luËt truyÒn th¼ng ¸nh s¸ng. - Cã mÊy lo¹i chïm s¸ng? Dùa vµo ®Æc ®iÓm nµo ®Ó ph©n biÖt? V. DÆn dß – H­íng dÉn vÒ nhµ(3’): - Lµm TN 2.1 vµ 2.2 - Bµi tËp 2.1 -> 2.4. TiÕt 3: øng dông ®Þnh luËt truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: A. Môc tiªu - NhËn biÕt ®­îc bãng tèi, bãng nöa tèi, gi¶i thÝch ®­îc hiÖn t­îng nhËt thùc vµ nguyÖt thùc . - VËn dông ®Þnh luËt truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng gi¶i thÝch mét sè hiÖn t­îng trong thùc tÕ vµ hiÓu ®­îc mét sè øng dông cña ®Þnh luËt truyÒn th¼ng ¸nh s¸ng. B. Ph­¬ng ph¸p: gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, th¶o luËn nhãm. C. ChuÈn bÞ: - HS : 1 ®Ìn pin, 1 qu¶ pin, 1 b×a dµy, 1 mµn ch¾n, 1 h×nh vÏ nhËt thùc vµ nguyÖt thùc . D. TiÕn tr×nh lªn líp: I. æn ®Þnh tæ chøc(1’): II. KiÓm tra bµi cò(3’): III. Bµi míi: §Æt vÊn ®Ò(1’): triÓn khai bµi: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß. Néi dung. Ho¹t ®éng 1: bãng tèi – bãng nöa tèi. GV: Yªu cÇu c¸c nhãm HS lµm thÝ nghiÖm nh­ trong SGK. HS: Lµm thÝ nghiÖm h×nh 3.1 theo nhãm . GV: Yªu cÇu c¸c nhãm chØ ra trªn mµn ch¾n vïng s¸ng, vïng tèi. Gi¶i thÝch v× sao c¸c vïng ®ã l¹i tèi hoÆc s¸ng? HS: gi¶i thÝch. GV: V× sao trªn mµn ch¾n l¹i cã vïng hoµn toµn kh«ng nhËn ®­îc ¸nh s¸ng tõ nguån s¸ng chiÕu tíi? HS: Gi¶i thÝch. GV: Yªu cÇu HS ®iÒn vµo chç trèng c©u nhËn xÐt. HS: Hoµn thµnh c©u nhËn xÐt. GV:Yªu cÇu c¸c nhãm HS lµm thÝ nghiÖm h×nh3.2 SGK. HS: Lµm thÝ nghiÖm theo nhãm . GV: HiÖn t­îng cã g× kh¸c so víi thÝ nghiÖm 1 HS: Trªn mµn ch¾n cã 3 vïng s¸ng tèi kh¸c nhau. GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C2 . HS: Tr¶ lêi C2 vµ th¶o luËn vÒ c©u tr¶ lêi . GV: bè trÝ thÝ nghiÖm1 vµ 2 cã g× kh¸c nhau? HS: nªu sù so s¸nh. GV: Bãng nöa tèi kh¸c bãng tèi nh­ thÕ nµo ? HS:Bãng nöa tèi:NhËn ®­îc mét phÇn as tõ nguèn s¸ng GV: Yªu cÇu HS ®iÒn vµo chç trèng hoµn thµnh nhËn xÐt. HS : Rót ra nhËn xÐt . I.Bãng tèi – Bãng nöa tèi + ThÝ nghiÖm 1 . * NhËn xÐt : Trªn mµn ch¾n ®Æt phÝa sau vËt c¶n cã mét vïng kh«ng nhËn ®­îc ¸nh s¸ng tõ nguån s¸ng tíi gäi lµ bãng tèi . + ThÝ nghiÖm 2 . C2: + Vïng bãng tèi ë gi÷a mµn ch¾n +Vïng ë ngoµi cïng ®­îc chiÕu s¸ng ®Çy ®ñ . +Vïng xen gi÷a bãng tèi vµ vïng s¸ng s¸ng mê . Gäi lµ bãng nöa tèi . * NhËn xÐt : Trªn mµn ch¾n ®Æt phÝa sau vËt c¶n cã mét vïng chØ nhËn ®­îc ¸nh s¸ng tõ mét phÇn cña nguån s¸ng tíi gäi lµ bãng nöa tèi . Ho¹t ®éng 2: nhËt thùc – nguyÖt thùc. GV: Tr×nh bµy quü ®¹o chuyÓn ®éng cña mÆt tr¨ng, mÆt trêi vµ tr¸i ®Êt ? HS : M« t¶ quü ®¹o chuyÓn ®éng . GV : th«ng b¸o tiÕp vÒ hiÖn t­îng nhËt thùc nh­ SGK . GV : Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u C3 . HS : Tr¶ lêi C3 vµ th¶o luËn vÒ c©u tr¶ lêi GV : vïng nµo trªn mÆt ®Êt cã nhËt thùc toµn phÇn vµ vïng nµo cã nhËt thùc mét phÇn? HS : Lµm theo yªu cÇu cña GV . GV: Th«ng b¸o vÒ tÝnh chÊt ph¶n chiÕu as cña mÆt tr¨ng sù quay cña mÆt tr¨ng xung quanh tr¸i ®Êt vµ hiÖn t­îng nguyÖt thùc. HS : Lªn b¶ng chØ trªn h×nh vÏ . GV: ®øng ë vÞ trÝ A ta nh×n thÊy tr¨ng s¸ng nh­ng chØ nh×n thÊy mét phÇn cña mÆt tr¨ng. V× sao ? HS: Tr¶ lêi . GV: Lµm thÝ nghiÖm víi m« h×nh hÖ MÆt trêi–Tr¸i ®Êt– MÆt tr¨ng GV: ë c¸c vÞ trÝ ®ã, MÆt tr¨ng vÉn ®­îc mÆt trêi chiÕu s¸ng nh­ ë c¸c vÞ trÝ kh¸c, nh­ng v× ta ®øng nghiªng nªn kh«ng nh×n thÊy toµn bé phÇn ®­îc chiÕu s¸ng mµ chØ nh×n thÊy mét phÇn Tr¨ng II. NhËt thùc – NguyÖt thùc 1.NhËt thùc : C3: N¬i cã nhËt thùc toµn phÇn n»m rtong vïng bãng tèi cña mÆt tr¨ng , bÞ MÆt tr¨ng che khuÊt kh«ng cho ¸nh s¸ng MÆt trêi chiÕu ®Õn . V× thÕ ®øng ë ®ã ta kh«ng nh×n thÊy MÆt trêi vµ trêi tèi l¹i 2. NguyÖt thùc : Ho¹t ®éng 3: vËn dông. GV:Y c c¸c nhãm hs lµm tn nh­ C5. HS : Lµm TN theo nhãm vµ tr¶ lêiC5 . GV: H­íng dÉn HS vÏ h×nh minh ho¹. GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C6 . HS: Tr¶ lêi C6 vµ th¶o luËn vÒ c©u tr¶ lêi. GV: Treo b¶ng phô yªu cÇu HS ®iÒn vµo chç trèng : GV: Nguyªn nh©n chung g©y hiÖn t­îng nhËt thùc vµ nguyÖt thùc lµ g× ? HS: Do as truyÒn theo ®­êng th¼ng III. VËn dông C5: Khi miÕng b×a l¹i gÇn mµn ch¾n h¬n th× bãng tèi vµ bãng nöa tèi ®Òu thu hÑp l¹i h¬n. Khi miÕng b×a gÇn s¸t mµn ch¾n th× hÇu nh­ kh«ng cßn bãng nöa tèi n÷a, chØ cßn bãng tèi râ nÐt . C6: Bãng ®Ìn d©y tãc cã nguån s¸ng nhá, vËt c¶n lín so víi nguån. Do ®ã kh«ng cã ¸nh s¸ng tíi bµn. Bãng ®Ìn èng, nguån s¸ng réng so víi vËt c¶n, Bµn n»m trong vïng nöa tèi sau quyÓn vë, nhËn ®­îc 1 phÇn ¸nh s¸ng truyÒn tíi vë nªn vÉn ®äc ®­îc s¸ch . IV. Cñng cè(3’): - Trong sinh ho¹t vµ häc tËp, cÇn ®¶m b¶o ®ñ ¸nh s¸ng, kh«ng cí bãng tèi. V× vËy, cÇn l¾p ®Æt nhiÒu bãng ®Ìn nhá thay v× mét bãng ®Ìn lín. - ë c¸c thµnh phè lín, do cã nhiÒu nguån s¸ng khiÕn cho m«i tr­êng bÞ « nhiÔm ¸nh s¸ng. « nhiÔm ¸nh s¸ng lµ t×nh tr¹ng con ng­êi t¹o ra ¸nh s¸ng cã c­êng ®é qu¸ møc dÉn ®Õn khã chÞu. « nhiÔm ¸nh s¸ng g©y ra c¸c t¸c h¹i nh­: l·ng phÝ n¨ng l­îng, ¶nh h­ëng ®Õn viÖc quan s¸t bÇu trêi ban ®ªm, t©m lÝ con ng­êi, hÖ sinh th¸i vµ g©y mÊt an toµn trong giao th«ng vµ sinh ho¹t… - ®Ó gi¶m « nhiÔm ¸nh s¸ng ®« thÞ cÇn: Sö dông nguån s¸ng võa ®ñ víi yªu cÇu, t¾t ®Ìn khi kh«ng cÇn thiÕt hoÆc sö dông chÕ ®é hÑn giê, c¶i tiÒn dông cô chiÕu s¸ng phï hîp, cã thÓ tËp trung ¸nh s¸ng vµo n¬i cÇn thiÕt, l¾p ®Æt c¸c lo¹i ®Ìn ph¸t ra ¸nh s¸ng phï hîp víi sù c¶m nhËn cña m¾t. V. DÆn dß – H­íng dÉn vÒ nhµ(2’): - Häc bµi kÕt hîp SGK vµ vë ghi - Thuéc phÇn ghi nhí , gi¶i thÝch l¹i c©u C1 ®Õn C6 . - §äc phÇn “ Cã thÓ em ch­a biªt” - Lµm bµi tËp 3.1 ®Õn 3.4 SBT - ChuÈn bÞ bµi : §Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng Tiªt 4: ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. Ngµy so¹n: 03/10/2009. Ngµy d¹y: 06/10/2009. A. môc tiªu: - TiÕn hµnh ®­îc thÝ nghiÖm nghiªn cøu ®­êng ®i cña tia s¸ng ph¶n x¹ trªn g­¬ng ph¼ng, BiÕt x¸c ®Þnh tia tíi, tia ph¶n x¹, gãc tíi, gãc ph¶n x¹, Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng . - BiÕt øng dông ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng ®Ó ®æi h­íng ®­êng truyÒn ¸nh s¸ng theo mong muèn . - BiÕt lµm thÝ nghiÖm, biÕt ®o gãc, quan s¸t h­íng truyÒn ¸nh s¸ng. Tõ ®ã rót ra qui luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. B. ph­¬ng ph¸p: gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, th¶o luËn nhãm. C. ChuÈn bÞ Nhãm HS : + 1 g­¬ng ph¼ng cã gi¸ ®ì . + 1 ®Ìn pin cã mµn ch¾n ®ôc lç ®Ó t¹i ra tia s¸ng . + 1 tê giÊy d¸n trªn tÊm gç ph¼ng . + 1 th­íc ®o ®é. D. TiÕn tr×nh lªn líp: I. æn ®Þnh tæ chøc(1’): II. KiÓm tra bµi cò(5’): III. Bµi míi: §Æt vÊn ®Ò(1’): triÓn khai bµi: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß. Néi dung Ho¹t ®éng 1: g­¬ng ph¼ng GV: Yªu cÇu HS cÇm g­¬ng soi . GV? NhËn thÊy hiÖn t­îng g× rtong g­¬ng ? HS : G­¬ng ph¼ng t¹o ra ¶nh cña vËt tr­íc g­¬ng . GV : Yªu cÇu HS tr¶ lêi C1. HS Tr¶ lêi C1 GV bæ sung : Ng­êi x­a soi m×nh xuèng n­íc ®Ó nh×n thÊy h×nh ¶nh cña m×nh . GV : §Æt vÊn ®Ò : ¸nh s¸ng ®Õn g­¬ng råi ®i tiÕp nh­ thÕ nµo ? I.G­¬ng ph¼ng C1: VËt nh½n bãng , ph¼ng ®Òu cã thÓ lµ g­¬ng ph¼ng nh­ tÊm kim lo¹i nh½n, mÆt n­íc ph¼ng .... Ho¹t ®éng 2: ®Þnh lôt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. GV: Giíi thiÖu thiÕt bÞ vµ h­íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm h×nh 4.2 SGK . HS : Lµm thÝ nghiÖm theo nhãm . GV? Khi chiÕu mét tia s¸ng lªn mÆt mét g­¬ng ph¼ng th× sau khi gÆp mÆt g­¬ng , ¸nh s¸ng sÏ bÞ h¾t l¹i theo nhiÒu h­íng kh¸c nhau hay theo mét h­íng x¸c ®Þnh ? HS : ¸nh s¸ng bÞ h¾t l¹i theo mét h­íng x¸c ®Þnh . GV th«ng b¸o : HiÖn t­îng tia s¸ng sau khi tíi mÆt g­¬ng ph¼ng bÞ h¾t l¹i theo mét h­íng x¸c ®Þnh gäi lµ sù ph¶n x¹ ¸nh s¸ng , tia s¸ng bÞ h¾t l¹i gäi lµ tia ph¶n x¹ . GV? H·y chØ ra tia tíi vµ tia ph¶n x¹ ? HS : Tia tíi SI vµ tia ph¶n x¹ IR . GV : Yªu cÇu HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®Ó tr¶ lêi C2 . HS : Lµm thÝ nghiÖm theo nhãm vµ tr¶ lêi C2 . ( GV chØ ra mÆt ph¼ng chøa tia tíi SI vµ ph¸p tuyÕn IN) GV? Tia ph¶n x¹ cã n»m trong mÆt ph¼ng ®ã kh«ng ? GV : §Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña tia tíi , ta dïng gãc tíi SIN = i . Gäi lµ gãc tíi . §Ó x¸c ®Þnh tia ph¶n x¹ , ta dïng gãc NIR = i/ . Gäi lµ gãc ph¶n x¹ . GV? Dù ®o¸n xem gãc ph¶n x¹ quan hÖ víi gãc tíi nh­ thÕ nµo ? HS : Quan s¸t vµ dù ®o¸n : Gãc tíi i = Gãc ph¶n x¹ i/ GV: LiÖu ®iÒu ®ã cã ®óng cho mäi vÞ trÝ cña tia tíi kh«ng ? GV : Yªu cÇu c¸c nhãm HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nhiÒu lÇn víi c¸c gãc tíi kh¸c nhau , ®o c¸c gãc ph¶n x¹ t­¬ng øng vµ ghi ssè liÖu vµo b¶ng SGK . C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®o ®­îc rót ra kÕt luËn vÒ mèi liªn hÖ gi÷a gãc ph¶n x¹ vµ gãc tíi . HS : Lµm thÝ nghiÖm theo nhãm vµ rót ra kÕt luËn . GV : Tæ chøc cho HS th¶o luËn vÒ c¸c c©u kÕt luËn . GV : Th«ng b¸o cho HS biÕt ng­êi ta ®· lµm thÝ nghiÖm víi c¸c m«i tr­êng trong suèt vµ ®ång tÝnh kh¸c còng ®­a ®Õn kÕt luËn nh­ trong kh«ng khÝ . Do vËy kÕt luËn trªn cã tÝnh kh¸i qu¸t cã thÓ coi lµ mét ®Þnh luËt . GV : Yªu cÇu HS ®äc ®Þnh luËt ( PhÇn ghi nhí SGK ) GV : Th«ng b¸o qui ­íc vÒ c¸ch vÏ g­¬ng vµ c¸c tia s¸ng trªn giÊy . LuyÖn cho HS kü n¨ng vÏ ( 5 phót ) qua viÖc vÏ tia ph¶n x¹ theo yªu cÇu C3. II.§Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng - ThÝ nghiÖm 1.Tia ph¶n x¹ n»m trong mÆt ph¼ng nµo ? * KÕt luËn : Tia ph¶n x¹ n»m trong cïng mÆt ph¼ng víi tia tíi vµ ®­êng ph¸p tuyÕn cña g­¬ng ë ®iÓm tíi . 2. Ph­¬ng cña tia ph¶n x¹ cã quan hÖ thÕ nµo víi ph­¬ng cña tia tíi . - Gãc SIN = i gäi lµ gãc tíi - Gãc NI R = i/ gäi lµ gãc ph¶n x¹ a/ Dù ®o¸n : Gãc ph¶n x¹ b»ng gãc tíi b/ ThÝ nghiÖm * KÕt luËn : Gãc ph¶n x¹ lu«n lu«n b»ng gãc tíi 3. §Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng Ghi nhí SGK trang 14 4. BiÓu diÔn g­¬ng ph¼ng vµ c¸c tia s¸ng trªn h×nh vÏ . N S N R Ho¹t ®éng 3: vËn dông. GV: Yªu cÇu HS lµm C4 . HS : Lµm viÖc c¸ nh©n hoµn thµnh C4 . Yªu cÇu HS nªu c¸ch vÏ . N N N N III. VËn dông C4: a/ S R S R b/ C¸ch vÏ : VÏ tia tíi SI VÏ tia ph¶n x¹ IK cã h­íng th¼ng ®øng tõ d­íi lªn trªn . VÏ ®­êng ph©n gi¸c gãc SIR. §­êng ph©n gi¸c IN chÝnh lµ ph¸p tuyÕn cña g­¬ng . VÏ mÆt g­¬ng vu«ng gãc víi ph¸p tuyÕn IN t¹i ®iÓm tíi I IV. Cñng cè(3’): - nh÷ng vËt nh­ thÕ nµo ®­îc coi lµ g­¬ng ph¼ng? nªu vÝ dô? - nªu néi dung ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. V. DÆn dß – H­íng dÉn vÒ nhµ(2’): - Häc bµi kÕt hîp SGK vµ vë ghi - Thuéc phÇn ghi nhí . - §äc phÇn “ Cã thÓ em ch­a biªt” - Lµm bµi tËp 4.1 ®Õn 4.4 SBT - ChuÈn bÞ bµi : ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng. TiÕt 5: ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng. Ngµy so¹n: 10/10/2009. Ngµy d¹y: 13/10/2009. A. Môc tiªu - Nªu ®­îc tÝnh chÊt cña ¶nh t¹o bëi g­¬ng ph¼ng., VÏ ®­îc ¶nh cña mét vËt ®Æt tr­íc g­¬ng ph¼ng. - Lµm thÝ nghiÖm : T¹o ra ®­îc ¶nh cña vËt qua g­¬ng ph¼ng vµ x¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña ¶nh ®Ó nghiªn cøu tÝnh chÊt ¶nh cña g­¬ng ph¼ng. - RÌn luyÖn th¸i ®é nghiªm tóc khi nghiªn cøu mét hiÖn t­îng nh×n thÊy mµ kh«ng cÇm thÊy ®­îc ( HiÖn t­îng trõu t­îng ). B. Ph­¬ng ph¸p: gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, th¶o luËn nhãm. C. ChuÈn BÞ: Nhãm HS : + 1 g­¬ng ph¼ng cã gi¸ ®ì . + 1 tÊm kÝnh trong cã gi¸ ®ì . + 2 qu¶ pin tiÓu . + 1 tê giÊy . D. TiÕn tr×nh lªn líp: I. æn ®Þnh tæ chøc(1’): II. KiÓm tra bµi cò: 1. Lµm bµi 4.1 SBT 2. Ph¸t biÓu ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng . X¸c ®Þnh tia tíi SI trong tr­êng hîp sau : R I III. Bµi míi: ®Æt vÊn ®Ò(1’): triÓn khai bµi: Ho¹t ®äng cña thÇy vµ trß Néi dung. Ho¹t ®éng 1: tÝnh chÊt cña ¶nh t¹o bëi g­¬ng ph¼ng. GV: Yªu cÇu c¸c nhãm HS bè trÝ thÝ nghiÖm nh­ h×nh 5.2 SGK vµ quan s¸t trong g­¬ng . ( L­u ý ®Æt g­¬ng th¼ng ®øng , vu«ng gãc víi tê giÊy ) HS : Lµm thÝ nghiÖm theo nhãm . GV? So s¸nh ¶nh cña vËt víi vËt ? KÝch th­íc, ¶nh cã høng ®­îc trªn mµn kh«ng ? So s¸nh kho¶ng c¸ch tõ ¶nh ®Õn g­¬ng víi kho¶ng c¸ch tõ vËt ®Õn g­¬ng ? HS : §­a ra c¸c dù ®o¸n . GV: Lµm thÕ nµo ®Ó kiÓm tra ®­îc c¸c dù ®o¸n ? HS: GV: ¶nh cã høng ®­îc trªn mµn ch¾n kh«ng ? HS : Kh«ng . GV : ¸nh s¸ng cã truyÒn qua g­¬ng ph¼ng ®ã ®­îc kh«ng ? HS : Kh«ng . GV : Nh­ vËy nhËn xÐt trªn ch­a ®ñ ®Ó rót ra tÝnh chÊt . GV: Thay g­¬ng b»ng tÊm kÝnh ph¼ng, trong vµ lµm tiÕp thÝ nghiÖm. Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm yªu cÇu HS hoµn thµnh kÕt luËn . HS : §iÒn vµo chç trèng hoµn thµnh kÕt luËn. GV: B»ng quan s¸t h·y dù ®o¸n ®é lín cña ¶nh cña pin so víi ®é lín cña pin ? HS : ¶nh cña qu¶ pin cã ®é lín b»ng qu¶ pin . GV: H­íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm h×nh 5.2 SGK . Sau ®ã yªu cÇu HS lµm thÝ nghiÖm theo nhãm . HS: Lµm thÝ nghiÖm theo nhãm . GV: Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm h·y so s¸nh ®é lín cña ¶nh víi ®é lín cña vËt ? HS: Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm t×m tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng hoµn thµnh kÕt luËn . GV: Yªu cÇu HS nªu ph­¬ng ¸n so s¸nh vµ cho HS th¶o luËn HS : §¸nh dÊu vÞ trÝ ¶nh cña pin, g­¬ng. §o kho¶ng c¸ch : KÎ ®­êng vu«ng gãc tõ vÞ trÝ cña vËt ®Õn g­¬ng råi ®o . GV: Yªu cÇu c¸c nhãm tÕn hµnh thÝ nghiÖm. Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm h·y so s¸nh kho¶ng c¸ch tõ ¶nh cña ®iÓm s¸ng tíi g­¬ng víi kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm s¸ng ®ã tíi g­¬ng ? HS : Nªu kÕt luËn. I.TÝnh chÊt cña ¶nh t¹o bëi G­¬ng ph¼ng - ThÝ nghiÖm 1. ¶nh cña vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng cã høng ®­îc trªn mµn ch¾n kh«ng ? * KÕt luËn : ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng kh«ng høng ®­îc trªn mµn ch¾n , gäi lµ ¶nh ¶o . 2. §é lín cña ¶nh cã b»ng ®é lín cña vËt kh«ng - ThÝ nghiÖm : H×nh 5.2 SGK * KÕt luËn : §é lín cña ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng b»ng ®é lín cña vËt . 3. So s¸nh kho¶ng c¸ch tõ mét ®iÓm cña vËt ®Õn g­¬ng vµ kho¶ng c¸ch tõ ¶nh cña ®iÓm ®ã ®Õn g­¬ng . * KÕt luËn : §iÓm s¸ng vµ ¶nh cña nã t¹o bëi g­¬ng ph¼ng c¸ch g­¬ng mét kho¶ng b»ng nhau. Ho¹t ®éng 2: Gi¶i thÝch sù t¹o thµnh ¶nh bëi g­¬ng ph¼ng. GV:1 ®iÓm s¸ng A ®­îc x¸c ®Þnh b»ng 2 tia s¸ng giao nhau xuÊt ph¸t tõ A . ¶nh cña A lµ ®iÓm giao nhau cña 2 tia ph¶n x¹ t­¬ng øng . GV : Yªu cÇu HS vÏ tiÕp vµo h×nh 5.4 hai tia ph¶n x¹ vµ t×m giao ®iÓm cña chóng ( Nh¾c HS ¸p dông ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng hoÆc dïng tÝnh chÊt cña ¶nh ). HS : Tõng HS thùc hiÖn C4 . GV : Yªu cÇu HS ®iÒn vµo chç trèng hoµn thµnh kÕt luËn . HS : Hoµn thµnh kÕt luËn . GV : Yªu cÇu HS ®äc th«ng b¸o SGK II.Gi¶i thÝch sù t¹o thµnh ¶nh bëi g­¬ng ph¼ng C4: S R M H I K S/ -VÏ ¶nh S/ dùa vµo tÝnh chÊt ¶nh . - VÏ 2 tia ph¶n x¹ IR vµ KM øng víi 2 tia tíi SI vµ SK theo ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng . - KÐo dµi 2 tia ph¶n x¹ gÆp nhau t¹i S/ . - ¶nh S/ kh«ng høng ®­îc trªn mµn v× c¸c tia ph¶n x¹ lät vµo m¾t cã ®­êng kÐo dµi qua S/ (S/ lµ giao ®iÓm c¸c ®­êng kÐo dµi cña c¸c tia ph¶n x¹ ). * KÕt luËn : Ta nh×n thÊy ¶nh ¶o S/ v× c¸c tia ph¶n x¹ lät vµo m¾t cã ®­êng kÐo dµi ®i qua ¶nh S/ . ho¹t ®éng 3: vËn dông. GV: ¶nh cña vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng cã tÝnh chÊt g× ? HS: Nªu ®­îc 3 tÝnh chÊt cña ¶nh cña vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng . GV: V× sao ta nh×n thÊy ¶nh ¶o S/ mµ kh«ng høng ®­îc S/ trªn mµn . HS: V× tia ph¶n x¹ lät vµo m¾t cã ®­êng kÐo dµi ®i qua ¶nh ¶o S/ . GV: Yªu cÇu 1 HS lªn b¶ng vÏ ¶nh cña vËt AB t¹o bëi g­¬ng theo yªu cÇu C5 . HS: 1 HS lªn b¶ng vÏ , HS d­íi líp nhËn xÐt . GV: Yªu cÇu HS gi¶i ®¸p th¾c m¾c cña bÐ Lan nªu ra ë ®Çu bµi . GV : Yªu cÇu HS ®äc phÇn “ Cã thÓ em ch­a biÕt” vµ yªu cÇu HS kh¸ chøng minh : SH = S/H ; SS/ vu«ng gãc víi g­¬ng. III. VËn dông C5: B A A/ B/ IV. Cñng cè: V. DÆn dß – H­íng dÉn vÒ nhµ: - Häc bµi kÕt hîp SGK vµ vë ghi - Thuéc phÇn ghi nhí . - Lµm bµi tËp 5.1 ®Õn 5.4 SBT - ChuÈn bÞ bµi :Thùc hµnh : Quan s¸t vµ vÏ ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng . Mçi HS mét mÉu b¸o c¸o thùc hµnh , trong ®ã ®· tr¶ lêi s½n c¸c c©u hái chuÈn bÞ. VI. Bæ sung – Rót kinh nghiÖm giê d¹y: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Ch­¬ng II ¢m häc nguån ©m Ngµy so¹n :14/11/2009 Ngµy d¹y : 21/11/2009 A. Môc tiªu - Nªu ®­îc ®Æc ®iÓm chung cña c¸c nguån ©m. NhËn biÕt ®­îc mét sè nguån ©m th­êng gÆp trong ®êi sèng . - Quan s¸t thÝ nghiÖm kiÓm chøng ®Ó rót ra ®Æc ®iÓm cña nguån ©m lµ dao ®éng . - Yªu thÝch m«n häc . B. Ph­¬ng ph¸p: gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, th¶o luËn nhãm. C. ChuÈn bÞ cña thÇy vµ trß Nhãm HS : + 1 sîi d©y cao su m¶nh . + 1 dïi trèng vµ trèng . + 1 ©m thoa vµ bóa cao su . + 1 tê giÊy . + 1 mÈu l¸ chuèi . D. TiÕn tr×nh lªn líp: I. æn ®Þnh tæ chøc(1’): II. KiÓm tra bµi cò: III. Bµi míi: §Æt vÊn ®Ò(1’): triÓn khai bµi: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung Ho¹t ®éng 1: NhËn biÕt nguån ©m. GV: Yªu cÇu HS h·y cïng gi÷ im lÆng vµ l¾ng tai nghe . GV? Nªu nh÷ng ©m mµ em nghe ®­îc vµ xem chóng ®­îc ph¸t ra tõ ®©u? HS : Tr¶ lêi C1. GV: ChØ râ nh÷ng vËt ph¸t ra ©m gäi lµ nguån ©m. VÝ dô : TiÕng nãi cña GV líp bªn c¹nh ®­îc ph¸t ra tõ GV ®ã. GV ®ã lµ nguån ©m. GV? ThÕ nµo lµ nguån ©m? HS: Tù ®­a ra kh¸i niÖm nguån ©m. GV: Yªu cÇu HS lÊy vÝ dô vÒ nguån ©m. HS: Tr¶ lêi C2: Mét sè nguån ©m: TiÕng trèng ph¸t ra tõ trèng: Trèng lµ nguån ©m. I. NhËn biÕt nguån ©m . - VËt ph¸t ra ©m gäi lµ nguån ©m Ho¹t ®éng 2: c¸c nguån ©m cã chung ®Æc ®iÓm g×? GV: Yªu cÇu HS lµm thÝ nghiÖm theo nhãm 2 nguêi nh­ h­íng dÉn SGK. GV: H­íng dÉn HS quan s¸t vµ l¾ng nghe. HS: Lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t d©y cao su vµ l¾ng nghe. GV? VÞ trÝ c©n b»ng cña d©y cao su lµ vÞ trÝ nµo? HS: VÞ trÝ c©n b»ng cña d©y cao su lµ vÞ trÝ ®øng yªn, n»m trªn ®­êng th¼ng. GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C3. HS: Tr¶ lêi C3: D©y cao su rung ®éng vµ cã ©m ph¸t ra. GV: Yªu cÇu c¸c nhãm lµm thÝ nghiÖm 2. Thay cèc thuû tinh b»ng trèng. HS: Lµm thÝ nghiÖm gâ nhÑ vµo mÆt trèng. GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C4. Ph¶i kiÓm tra nh­ thÕ nµo ®Ó biÕt mÆt trèng cã rung ®éng. HS: MÆt trèng ph¸t ra ©m, mÆt trèng rung ®éng. GV:Yªu cÇu HS kiÓm tra l¹i thÝ nghiÖm. HS: KiÓm tra theo nhãm xem mÆt trèng cã rung ®éng kh«ng b»ng c¸ch ®Ó mÉu giÊy lªn mÆt trèng. GV: Th«ng b¸o kh¸i niÖm dao ®éng cña vËt. GV: H­íng dÉn c¸c nhãm lµm thÝ nghiÖm: Dïng bóa gâ vµo mét nh¸nh cña ©m thoa, l¾ng nghe, quan s¸t. HS: Lµm thÝ nghiÖm 3 theo nhãm GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C5 HS: Tr¶ lêi C5: ¢m thoa dao ®éng GV? Qua 3 thÝ nghiÖm. H·y t×m tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng hoµn thµnh kÕt luËn trang 29 II. C¸c nguån ©m cã chung ®Æc ®iÓm g× ? * ThÝ nghiÖm 1. ThÝ nghiÖm 1 2. ThÝ nghiÖm 2 - Sù rung ®éng (chuyÓn ®éng) qua l¹i vÞ trÝ c©n b»ng cña vËt gäi lµ dao ®éng. 3. ThÝ nghiÖm 3 KÕt luËn : Khi ph¸t ra ©m c¸c vËt ®Òu dao ®éng. Ho¹t ®éng 3: VËn dông. GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C6. HS: Cuén l¸ chuèi thµnh kÌn vµ thæi cho ph¸t ra ©m. GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C7. HS: Tr¶ lêi C7 vµ th¶o luËn vÒ c©u tr¶ lêi GV? NÕu c¸c bé phËn ®ã ®ang ph¸t ra ©m mµ muèn dõng l¹i th× ph¶i lµm thÕ nµo? HS: Gi÷ cho vËt ®ã kh«ng dao ®éng. GV: Yªu cÇu HS tr¶ lêi C8. GV: NÕu cã c¸c b¨ng giÊy d¸n bªn trong miÖng èng, cét kh«ng khÝ trong èng dao ®éng c¸c b¨ng giÊy cã dao ®éng kh«ng? HS: Dïng b¨ng giÊy d¸n bªn trong miÖng èng GV: Lµm thÝ nghiÖm h×nh 10.4SGK. Dïng th×a gâ vµo tõng èng nghiÖm cho HS quan s¸t vµ nghe. GV? Bé phËn nµo dao ®éng ph¸t ra ©m. HS: Tr¶ lêi. GV? èng nµo ph¸t ra ©m trÇm nhÊt, èng nµo ph¸t ra ©m bæng nhÊt? HS: Tr¶ lêi GV: Cho 1 HS lªn tr­íc líp lµm thÝ nghiÖm:LÇn l­ît thæi m¹nh vµo miÖng c¸c èng nghiÖm vµ l¾ng nghe ©m ph¸t ra. HS: Quan s¸t vµ l¾ng nghe ©m ph¸t ra. GV? C¸i g× dao ®éng ph¸t ra ©m? HS: Tr¶ lêi. GV? èng nµo ph¸t ra ©m trÇm nhÊt, èng nµo ph¸t ra ©m bæng nhÊt? HS: Tr¶ lêi. GV? C¸c vËt ph¸t ra ©m cã chung ®Æc ®iÓm g×? HS: C¸c vËt ph¸t ra ©m ®Òu dao ®éng. GV: Cho HS ®äc môc cã thÓ em ch­a biÕt. III. VËn dông C7: + D©y ®µn ghi ta dao ®éng ph¸t ra tiÕng ®µn. + Cét kh«ng khÝ trong èng s¸o dao ®éng ph¸t ra tiÕng s¸o. C8:D¸n b¨ng giÊy bªn trong miÖng èng, khi thæi b¨ng giÊy sÏ rung ®éng. C9: a. èng nghiÖm vµ n­íc trong èng nghiÖm dao ®éng ph¸t ra ©m. b. èng cã nhiÒu n­íc nhÊt ph¸t ra ©m trÇm nhÊt, èng cã Ýt n­íc nhÊt ph¸t ra ©m bæng nhÊt. c. Cét kh«ng khÝ trong èng dao ®éng ph¸t ra ©m. d/ èng cã Ýt n­íc nhÊt ph¸t ra ©m trÇm nhÊt. èng cã nhiÒu n­íc nhÊt ph¸t ra ©m bæng nhÊt. IV. Cñng cè(2’): - ®Ó b¶o vÖ giäng nãi cña ng­êi, ta cÇn luyÖn tËp th­êng xuyªn, tr¸nh nãi qu¸ to, kh«ng hót thuèc l¸. V. DÆn dß – h­íng dÉn vÒ nhµ(3’): - Häc thuéc phÇn ghi nhí - Lµm bµi tËp 10.1 ®Õn 10.5 SBT - ChuÈn bÞ bµi : §é cao cña ©m VI. Bæ sung – Rót kinh nghiÖm giê d¹y: ………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………... TiÕt 12: ®é cao cña ©m Ngµy so¹n: 28/11/2009. Ngµy d¹y: 01/12/2009. A. Môc tiªu - Nªu ®­îc mèi liªn hÖ gi÷a ®é cao vµ vµ tÇn sè cña ©m. Sö dông ®­îc thuËt ng÷ ©m cao (©m bæng), ©m thÊp (©m trÇm) vµ tÇn sè khi so s¸nh 2 ©m. - Lµm thÝ nghiÖ