Bài giảng Môn Vật lý lớp 8 - Tuần 1 - Tiết 1 - Bài 1: Chuyển động cơ học

Tuần 1. Tiết 1 Ngày soạn: 21 / 08 / 2011 Ngày dạy: 23 / 08 / 2011 Ch­¬ng 1: C¬ häc BÀI1: CHUYỂN ĐỘNG CƠ HỌC MỤC TIÊU. 1. Kiến thức. - Nêu được những ví dụ về chuyển động cơ học trong đời sống hàng ngày. - Nêu được ví dụ về tính tương đối của chuyển động và đứng yên, đặc biệt biết xác định trạng thái của vật đối với mỗi vật được chọn làm mốc. - Nêu được ví dụ về các dạng chuyển động cơ học thường gặp : Chuyển động thẳng, chuyển động cong, chuyển động tròn. Kĩ năng: Nêu được những ví dụ về chuyển động cơ học về tính tương đối của chuyển động và đứng yên, những ví dụ về các dạng chuyển động. Thái độ: Rèn tính độc lập, tính tập thể, tinh thần hợp tác trong học tập. II. CHUẨN BỊ - Tranh vẽ phóng to hình 1.1 ;1.2 ; 1.3 III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. 1. Giới thiệu chương - Tạo tình huống học tập. * GV giới thiệu chương trình vật lý 8 gồm 2 chương: Cơ học & Nhiệt học. (?) Trong chương 1 ta cần tìm hiểu bao nhiêu vấn đề? Đó là những vấn đề gì? ® câu trả lời có trong chương 1. * GV: Tổ chức cho HS quan sát hình 1.1 SGK. Đặt vấn đề như SGK: Mặt trời mọc đằng đông lặn đằng tây vậy có phải mặt trời chuyển động còn trái đất đứng yên không?® Bài mới. 2. Bài Mới. Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh Hoạt động 1: Nhận biết vật chuyển động hay đứng yên(15p). GV: Yêu cầu HS lấy 2 VD về vật chuyển động và vật đứng yên. Tại sao nói vật đó chuyển động (đứng yên)? GV: vị trí của vật đó so với gốc cây thay đổi chứng tỏ vật đó đang chuyển động và vị trí không thay đổi chứng tỏ vật đó đứng yên. - Yêu cầu HS trả lời C1. - Khi nào vật chuyển động? - GV chuẩn lại câu phát biểu của HS. Nếu HS phát biểu còn thiếu, GV lấy 1 VD 1 vật lúc chuyển động, lúc đứng yên để khắc sâu kết luận. - Yêu cầu HS tìm VD về vật chuyển động, vật đứng yên và chỉ rõ vật được chọn làm mốc (trả lời câu C2&C3). (?) Cây bên đường đứng yên hay chuyển động? I. Làm thế nào để biết một vật chuyển động hay đứng yên. - HS nêu VD và trình bày lập luận vật trong VD đang CĐ (đứng yên): quan sát bánh xe quay, nghe tiếng máy to dần,.... - HS trả lời C1: Muốn nhận biết 1 vật CĐ hay đứng yên phải dựa vào vị trí của vật đó so với vật được chọn làm mốc (v.mốc). Thường chọn Trái Đất và những vật gắn với Trái Đất làm vật mốc. HS rút ra kết luận: Vị trí của vật so với vật mốc thay đổi theo thời gian thì vật chuyển động so với vật mốc gọi là chuyển động cơ học (chuyển động). - HS tìm VD vật chuyển động và vật đứng yên trả lời câu C2 & C3. C3: Vị trí của vật so với vật mốc không thay đổi theo thời gian thì vật vật đó được coi là đứng yên. Hoạt động 2: Tính tương đối của chuyển động và đứng yên(10p). + Hãy quan sát hình 1.2 đẻ trả lời C4? + Trong trường hợp này thì (nhà ga ) được gọi là vật mốc . + Hãy trả lời C5? GV: Trong trường hợp này “ Toa tàu” được gọi là vật mốc . + Hãy trả lời C6? GV: Nêu C7? (?) Từ những ví dụ trên , em có nhận xét gì về quan hệ giữa vật mốc với chuyển động và đứng yên ? + Hãy trả lời C8? GV: chú ý HS: Mặt trời nằm gần tâm của thái dương hệ và có khối lượng rất lớn nên coi Mặt trời là đứng yên. II. Tính tương đối của chuyển động và đứng yên. HS: Hoạt động cá nhân Trả lời C4, C5. C4: So với nhà ga thì hành khách chuyển động tại vì vị trí người này thay đổi so với nhà ga C5: So với toa tàu thì hành khách đứng yên tại vị trí người đó với toa tàu không thay đổi HS: Hoạt động nhóm , thảo luận tìm các từ thích hợp để điền vào chỗi trống trongt câu C6 C6: (1) Đối với vật này (2) Đứng yên. HS: Hoạt động cá nhân tìm ví dụ trong đó chỉ rõ vật mốc . HS: - Chuyển động hay đứng yên phụ thuộc vào việc chon vật mốc . Chuyển động hay đứng yên có tính chất tương đối . HS: Hoạt động cá nhân trả lời C8: C8: Mặt trời thay đổi vị trí so với một điểm mốc gắn trên trái đất. Vì vậy có thể coi mặt trời chuyển động khi lấy trái đất làm mốc. Hoạt động 3: Giới thiệu một số chuyển động thường gặp(5p). - GV dùng tranh vẽ hình ảnh các vật chuyển động (H1.3-SGK) hoặc làm thí nghiệm về vật rơi, vật bị ném ngang, chuyển động của con lắc đơn, chuyển động của kim đồng hồ qua đó HS quan sát và mô tả lại các chuyển động đó. - Yêu cầu HS tìm các VD về các dạng chuyển động. - HS quan sát và mô tả lại hình ảnh chuyển động của các vật đó + Quỹ đạo chuyển động là đường mà vật chuyển động vạch ra. + Gồm: chuyển động thẳng,chuyển động cong,chuyển động tròn. - HS trả lời C9 bằng cách nêu các VD (có thể tìm tiếp ở nhà). Hoạt đông 4: Vận dụng - Củng cố(15p). Vận dụng. - Yêu cầu HS quan sát H1.4(SGK) trả lời câu C10. - Tổ chức cho HS thảo luận C10. - Hướng dẫn HS trả lời và thảo luận C11. Củng cố: - Thế nào gọi là chuyển động cơ học? - Giữa CĐ và đứng yên có tính chất gì? - Các dạng chuyển động thường gặp? IV: Vận dụng HS: Quan sát hình 1.4, trả lời C10 C10: + Người lái xe : Chuyển động so với người đứng bên đường và cột điện , đứng yên so với ôtô. + Người đứng yên bên đường : Chuyển động so với ôtô và người lái xe, đứng yên so với cột điện . + Cột điện : Chuyển động so với ôtô và người lái xe , đứng yên so với người đứng yện bên đường . HS: C11: Khoảng cách từ vật tới vật mốc không thay đổi thì vật đứng yên . Nói như vậy không phải lúc nào cũng đúng , có trường hợp sai VD: Chuyển động tròn quanh vật mốc. HS: Hoạt động cá nhân : Đọc ghi nhớ nội dung chính của bài học. IV. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ. - Làm bài tập : 1.4 à 1.6 SBT - Đọc mục “có thể em chưa biết” - Đọc trước bài 2 : Vận tốc Tuần 2. Tiết 2 Ngày soạn: 28 / 08 / 2011 Ngày dạy: 30 / 08 / 2011 BÀI 2: VẬn tỐc I. MỤC TIÊU. 1. Kiến thức. - Nêu được ví dụ về tác dụng của lực làm thay đổi tốc độ và hướng chuyển động của vật. - Vận dụng công thức để tính quãng đường, thời gian trong chuyển động. 2. Kĩ năng: Biết dùng các số liệu trong bảng , biểu để rút ra những nhận xét đúng . 3. Thái độ: HS ý thức được tinh thần hợp tác trong học tập , tính cẩn thận khi tính toán . II. CHUẨN BỊ - Bảng phụ, bảng 2.1, 2.2 SGK - Tranh vẽ tốc kế xe máy. III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. 1. Kiểm tra bài cũ: (5p).Chuyển động cơ học là gì? Chuyển động hay đứng yên phụ thuộc vào điều gì? Người ta chọn vật mốc như thế nào? Chữa bài tập 1.1; 1.3(SBT). (ĐA: + Bài 1.1 : C + Bài 1.3 : Vật mốc là a, Đường; b, Hành khách c, Đường ; d, ôtô). 2. Tổ chức tình huống học tập: (2p) GV: Một người đi xe đạp và một người đang chạy bộ. Theo các em người nào chuyển động nhanh hơn?( Bài học hôm nay sẽ giúp các em biết cách để nhận biết sự nhanh hay chậm của chuyển động) * Qua bài học hôm nay các em sẽ được tìm hiểu xem làm thế nào để biết sự nhanh hay chậm của chuyển động. 4. Bài Mới. Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh Hoạt động 1: Tìm hiểu về vận tốc(8p) GV: Y/c HS đọc thông tin trên bảng 2.1. - Hướng dẫn HS so sánh sự nhanh chậm của chuyển động của các bạn trong nhóm căn cứ vào kết quả cuộc chạy 60m (bảng 2.1) và điền vào cột 4, cột 5. - Yêu cầu HS trả lời và thảo luận C1,C2 * Có 2 cách để biết ai nhanh, ai chậm: + Cùng một quãng đường chuyển động, bạn nào chạy mất ít thời gian hơn sẽ chuyển động nhanh hơn. + So sánh độ dài qđ chạy được của mỗi bạn trong cùng một đơn vị thời gian). Từ đó rút ra khái niệm vận tốc. - Yêu cầu HS thảo luận để thống nhất câu trả lời C3. 1. Vận tốc là gì? - HS đọc bảng 2.1. - Thảo luận nhóm để trả lời C1, C2 và điền vào cột 4, cột 5 trong bảng 2.1. C1: Cùng chạy một quãng đường 60m như nhau, bạn nào mất ít thời gian sẽ chạy nhanh hơn. C2: HS ghi kết quả vào cột 5. 1: 6m ; 2 : 6,32m ; 3 : 5,45m ; 4 : 6,07m ; 5 : 5,71m - Khái niệm: Quãng dường chạy dược trong một giây gọi là vận tốc. C3: Độ lớn vận tốc cho biết sự nhanh, chậm của chuyển động và được tính bằng độ dài quãng đường đi được trong một đơn vị thời gian. Hoạt động 2: Công thức tính và đơn vị vận tốc(15) - GV thông báo công thức tính vận tốc. - Đơn vị vận tốc phụ thuộc yếu tố nào? - Yêu cầu HS hoàn thiện câu C4. - GV thông báo đơn vị vận tốc (chú ý cách đổi đơn vị vận tốc). - GV giới thiệu về tốc kế qua hình vẽ hoặc xem tốc kế thật. Khi xe máy, ô tô chuyển động, kim của tốc kế cho biết vận tốc của chuyển động. 2. Công thức tính vận tốc. - Công thức tính vận tốc: Trong đó: v là vận tốc S là quãng đường đi được t là thời gian đi hết q.đ đó - HS trả lời:đơn vị vận tốc phụ thuộc vào đơn vị chiều dài và đơn vị thời gian. - HS trả lời C4. - Đơn vị hợp pháp của vận tốc là: + Met trên giây (m/s) + Kilômet trên giờ (km/h) - HS quan sát H2.2 và nắm được: Tốc kế là dụng cụ đo độ lớn vận tốc. Hoạt động 3: Vận dụng – Củng cố – Hướng dẫn về nhà.(15p) Vận Dụng GV: Hướng dẫn HS vận dụng trả lời C5: tóm tắt đề bài. Yêu cầu HS nêu được ý nghĩa của các con số và so sánh. Nếu HS không đổi về cùng một đơn vị thì phân tích cho HS thấy chưa đủ khả năng s.s. - Yêu cầu HS đọc và tóm tắt C6: Đại lượng nào đã biết, chưa biết? Đơn vị đã thống nhất chưa? áp dụng công thức nào? Gọi 1 HS lên bảng thực hiện. Yêu cầu HS dưới lớp theo dõi và nhận xét bài làm của bạn. - Gọi 2 HS lên bảng tóm tắt và làm C7 & C8. Yêu cầu HS dưới lớp tự giải. - Cho HS so sánh kết quả với HS trên bảng để nhận xét. Chú ý với HS: + đổi đơn vị + suy diễn công thức. Củng cố: - Độ lớn vận tốc cho biết điều gì? - Công thức tính vận tốc? - Đơn vị vận tốc? Nếu đổi đơn vị thì số đo vận tốc có thay đổi không? + Tóm tắt bài giảng, 2 HS đọc ghi nhớ C5: a, Mỗi giờ : - Ôtô đi được 3 km , xe đạp đi được 10,8 km - Mỗi giây Tàu hoả đI được 10m B, Vận dụng cách đổi đơn vị vận tốc đẻ đổi các giá trị vận tốc đã cho ra một đơn vị thống nhất từ đó so sánh và trả lời : ôtô có vận tốc: v = = = 10 m/s Người đi xe đạp có vận tốc là : v = = = 3 m/s Vậy ôtô , tàu hoả chuyển động nhanh như nhau , xe đạp chuyển động chậm nhất . C6: Tóm tắt: t =1,5h Giải s =81km Vận tốc của tàu là: v =? km/h v == = 54(km/h) ? m/s == 15(m/s) Chú ý: Chỉ so sánh số đo vận tốc của tàu khi quy về cùng một loại đơn vị vận tốc C7: Giải t = 40ph = h Từ: v =s = v.t v=12km/h Quãng đường người đi xe s=? km đạp đi được là: s = v.t = 12. = 4 (km) Đ/s: 4 km IV. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ. - Làm BT 2.1 -> 2.5 SBT. Câu 12 SGK. - Học bài theo nội dung ghi nhớ. - Đọc trước bài 3. Tuần 3. Tiết 3 Ngày soạn: 04 / 09 / 2011 Ngày dạy: 06 / 09 / 2011 Bài 3: ChuYỂn đỘng đỀu - chuyỂn đỘng không đỀu i. Môc tiªu 1. Kiến thức. + Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh nghÜa cña chuyÓn ®éng ®Òu vµ chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu. Nªu ®­îc vÝ dô vÒ chuyÓn ®éng ®Òu vµ chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu th­êng gÆp. + VËn dông ®Ó tÝnh vËn tèc trung b×nh trªn mét ®o¹n ®­êng. + M« t¶ (lµm thÝ nghiÖm) h×nh 3.1 (SGK) ®Ó tr¶ lêi nh÷ng c©u hái trong bµi. 2. Kĩ năng: Tõ c¸c hiÖn t­îng thùc tÕ vµ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm rót ra quy luËt cña chuyÓn ®éng ®Òu vµ kh«ng ®Òu. 3. Thái độ: TËp trung nghiªm tóc, hîp t¸c khi thùc hiÖn thÝ nghiÖm. ii. ChuÈn bÞ - C¶ líp: B¶ng phô ghi v¾n t¾t c¸c b­íc thÝ nghiÖm vµ b¶ng 3.1(SGK). - Mçi nhãm: 1 m¸ng nghiªng, 1 b¸nh xe, 1bót d¹, 1 ®ång hå bÊm gi©y. iii. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc Kiểm tra bài cũ: (8 ph) HS1: §é lín vËn tèc biÓu thÞ tÝnh chÊt nµo cña chuyÓn ®éng? ViÕt c«ng thøc tÝnh vËn tèc. Ch÷a bµi tËp 2.3 (SBT). HS2: Ch÷a bµi tËp 2.1 & 2.5 (SBT). Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (2ph) - GV: VËn tèc cho biÕt møc ®é nhanh chËm cña chuyÓn ®éng. Thùc tÕ khi em ®¹p xe cã ph¶i lu«n nhanh hoÆc lu«n chËm nh­ nhau? - HS ghi ®Çu bµi. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ chuyÓn ®éng ®Òu vµ kh«ng ®Òu (15ph) - GV yªu cÇu HS ®äc th«ng tin trong SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: + ChuyÓn ®éng ®Òu lµ g×? LÊy vÝ dô vÒ chuyÓn ®éng ®Òu trong thùc tÕ. + ChuyÓn ®éng kh«ng ®Òu lµ g×? T×m vÝ dô trong thùc tÕ. - GV: T×m vÝ dô trong thùc tÕ vÒ chuyÓn ®éng ®Òu vµ chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu, chuyÓn ®éng nµo dÔ t×m h¬n? - GV yªu cÇu HS ®äc C1. - H­íng dÉn HS l¾p thÝ nghiÖm vµ c¸ch x¸c ®Þnh qu·ng ®­êng liªn tiÕp mµ trôc b¸nh xe l¨n ®­îc trong nh÷ng kho¶ng thêi gian 3 gi©y liªn tiÕp vµ ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng 3.1. - Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm yªu cÇu HS tr¶ lêi vµ th¶o luËn C1 & C2 (Cã gi¶i thÝch) - HS ®äc th«ng tin (2ph) vµ tr¶ lêi c©u hái GV yªu cÇu. + ChuyÓn ®éng ®Òu lµ chuyÓn ®éng mµ vËn tèc kh«ng thay ®æi theo thêi gian VD: chuyÓn ®éng cña ®Çu kim ®ång hå, cña tr¸i ®Êt xung quanh mÆt trêi,... + ChuyÓn ®éng kh«ng ®Òu lµ chuyÓn ®éng mµ vËn tèc thay ®æi theo thêi gian VD: ChuyÓn ®éng cña « t«, xe m¸y,... - HS ®äc C1 ®Ó n¾m ®­îc c¸ch lµm TN. - NhËn dông cô vµ l¾p TN, quan s¸t chuyÓn ®éng cña trôc b¸nh xe vµ ®¸nh dÊu c¸c qu·ng ®­êng mµ nã l¨n ®­îc sau nh÷ng kho¶ng thêi gian 3s liªn tiÕp trªn AD & DF. - HS tù tr¶ lêi C1. Th¶o luËn theo nhãm vµ thèng nhÊt c©u tr¶ lêi C1 & C2. C2: a- Lµ chuyÓn ®éng ®Òu. b,c,d- Lµ chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ vËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu (10ph) - Yªu cÇu HS ®äc th«ng tin ®Ó n¾m vµ tÝnh ®­îc vËn tèc trung b×nh cña trôc b¸nh xe trªn mçi qu·ng ®­êng tõ A-D. - GV: VËn tèc trung b×nh ®­îc tÝnh b»ng biÓu thøc nµo? - HS dùa vµo kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ë b¶ng 3.1 ®Ó tÝnh vËn tèc trung b×nh trªn c¸c qu·ng ®­êng AB,BC,CD (tr¶ lêi C3). vAB = 0,017m/s; vBC = 0,05m/s; vCD = 0,08m/s - C«ng thøc tÝnh vËn tèc trung b×nh: vtb = Ho¹t ®éng 4: VËn dông (10ph) - Yªu cÇu HS ph©n tÝch hiÖn t­îng chuyÓn ®éng cña « t« (C4) vµ rót ra ý nghÜa cña v = 50km/h. - Yªu cÇu HS ®äc vµ tãm t¾t C5: x¸c ®Þnh râ ®¹i l­îng nµo ®· biÕt, ®¹i l­îng nµo cÇn t×m, c«ng thøc ¸p dông. VËn tèc trung b×nh cña xe trªn c¶ qu·ng ®­êng tÝnh b»ng c«ng thøc nµo? - GV chèt l¹i sù kh¸c nhau vËn tèc trung b×nh trung b×nh vËn tèc () - Yªu cÇu HS ®äc vµ tãm t¾t C6, gäi mét HS lªn b¶ng ch÷a. HS d­íi líp tù lµm, so s¸nh vµ nhËn xÐt bµi lµm cña b¹n trªn b¶ng. - Yªu cÇu HS tù lµm thùc hµnh ®o vtb theo C7. . Cñng cè: Yªu cÇu HS ®äcphÇn ghi nhí vµ t×m hiÓu phÇn .Cã thÓ em ch­a biÕt - HS ph©n tÝch ®­îc chuyÓn ®éng cña « t« lµ chuyÓn ®éng kh«ng ®Òu; vtb = 50km/h lµ vËn tèc trung b×nh cña « t«. - C5: Gi¶i s1 = 120m VËn tèc trung b×nh cña xe s2 = 60m trªn qu·ng ®­êng dèc lµ: t1 = 30s v1 = = = 4 (m/s) t2 = 24s VËn tèc trung b×nh cña xe v1 = ? trªn qu·ng ®­êng b»ng lµ: v2 = ? v2 = = = 2,5 (m/s) vtb = ? VËn tèc trung b×nh cña xe trªn c¶ qu·ng ®­êng lµ: vtb = = = 3,3(m/s) §/s: v1 = 4 m/s; v2 = 2,5m/s; vtb = 3,3m/s - C6: Gi¶i t = 5h Tõ: vtb = s = vtb.t vtb = 30km/h Qu·ng ®­êng ®oµn tµu s = ? ®i ®­îc lµ: s = vtb.t = 30.5 = 150(km) IV. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ. - Häc vµ lµm bµi tËp 3.1- 3.2 (SBT). - §äc tr­íc bµi 4: BiÓu diÔn lùc. - §äc l¹i bµi: Lùc-Hai lùc c©n b»ng (Bµi 6- SGK VËt lý 6) Tuần 4. Tiết 4 Ngày soạn: 11 / 09 / 2011 Ngày dạy: 13 / 09 / 2011 Bài 4: BiỂu diỄn lỰc i. Môc tiªu 1. KiÕn thøc: Nªu ®­îc lực là một đại lượng vác tơ. 2. KÜ n¨ng: BiÓu diÔn ®­îc vÐc t¬ lùc. RÌn kÜ n¨ng biÓu diÔn lùc. 3. Th¸i ®é: TËp trung vµ yªu thÝch m«n häc. ii. ChuÈn bÞ - Mçi nhãm: 1gi¸ thÝ nghiÖm, 1 xe l¨n, 1 miÕng s¾t, 1 nam ch©m th¼ng. iii. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc Bài cũ: (10 ph) Yêu cầu hs làm bài tập sau: Mét ng­êi ®i bé ®Òu trªn ®o¹n ®­êng ®Çu dµi 3km víi vËn tèc 2m/s. ë ®o¹n ®­êng sau dµi 1,95 km ng­êi ®ã ®i hÕt 0,5h. TÝnh vËn tèc trung b×nh cña ng­êi ®ã trªn c¶ qu·ng ®­êng. Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (2ph) GV: Mét ®Çu tµu kÐo c¸c toa víi mét lùc 106N ch¹y theo h­íng B¾c -Nam. Lµm thÕ nµo ®Ó biÓu diÔn ®­îc lùc kÐo trªn? - Ghi ®Çu bµi. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ mèi quan hÖ gi÷a lùc vµ sù thay ®æi vËn tèc (8ph) - Cho HS lµm TN h×nh 4.1 vµ tr¶ lêi C1. - Quan s¸t tr¹ng th¸i cña xe l¨n khi bu«ng tay. - M« t¶ h×nh 4.2. - GV: Khi cã lùc t¸c dông cã thÓ g©y ra nh÷ng kÕt qu¶ nµo? - T¸c dông cña lùc, ngoµi phô thuéc vµo ®é lín cßn phô thuéc vµo yÕu tè nµo? - HS lµm TN nh­ h×nh 4.1 (ho¹t ®éng nhãm) ®Ó biÕt ®­îc nguyªn nh©n lµm xe biÕn ®æi chuyÓn ®éng vµ m« t¶ ®­îc h×nh 4.2. - HS: T¸c dông cña lùc lµm cho vËt bÞ biÕn ®æi chuyÓn ®éng hoÆc bÞ biÕn d¹ng. Ho¹t ®éng 3: Th«ng b¸o vÒ ®Æc ®iÓm cña lùc vµ c¸ch biÓu diÔn lùc b»ng vÐc t¬ (10’) - Yªu cÇu HS nh¾c l¹i c¸c yÕu tè cña lùc (®· häc tõ líp 6). - GV th«ng b¸o: Lùc lµ ®¹i l­îng cã ®é lín, ph­¬ng vµ chiÒu nªn lùc lµ mét ®¹i l­îng vÐc t¬. NhÊn m¹nh: HiÖu qu¶ t¸c dông cña lùc phô thuéc vµo 3 yÕu tè nµy. - GV th«ng b¸o c¸ch biÓu diÔn vÐc t¬ lùc. NhÊn m¹nh: Ph¶i thÓ hiÖn ®ñ 3 yÕu tè. - GV: Mét lùc 20N t¸c dông lªn xe l¨n A, chiÒu tõ ph¶i sang tr¸i. H·y biÓu diÔn lùc nµy. - HS nªu ®­îc c¸c yÕu tè cña lùc: §é lín, ph­¬ng vµ chiÒu. - HS nghe vµ ghi vë: Lùc lµ mét ®¹i l­îng cã ®é lín, ph­¬ng vµ chiÒu gäi lµ ®¹i l­îng vÐc t¬. - C¸ch biÓu diÔn lùc: BiÓu diÔn vÐc t¬ lùc b»ng mét mòi tªn cã: + Gèc lµ ®iÓm mµ lùc t¸c dông lªn vËt (®iÓm ®Æt cña lùc). + Ph­¬ng vµ chiÒu lµ ph­¬ng vµ chiÒu cña lùc. + §é dµi biÓu diÔn c­êng ®é cña lùc theo mét tØ lÖ xÝch cho tr­íc. - KÝ hiÖu vÐc t¬ lùc: F. - HS biÓu diÔn lùc theo yªu cÇu cña GV. Ho¹t ®éng 4: VËn dông – củng cố (15ph) - GV gäi 2 HS lªn b¶ng biÓu diÔn 2 lùc trong c©u C2.HS d­íi líp biÓu diÔn vµo vë vµ nhËn xÐt bµi cña HS trªn b¶ng. GV h­íng dÉn HS trao ®æi lÊy tØ lÖ xÝch sao cho thÝch hîp. - Yªu cÇu HS tr¶ lêi C3. - Tæ chøc th¶o luËn chung c¶ líp ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. *Cñng cè . - Lực là đại lượng vô hướng hay có hướng? Vì sao? - Lực được biểu diễn như thế nào? - HS lªn b¶ng biÓu diÔn lùc theo yªu cÇu cña GV. F1 5N - HS c¶ líp th¶o luËn, thèng nhÊt c©u C2. - Tr¶ lêi vµ th¶o luËn C3: a) F1 = 20N, ph­¬ng th¼ng ®øng, chiÒu h­íng tõ d­íi lªn. b) F2 = 30N, ph­¬ng n»m ngang, chiÒu tõ tr¸i sang ph¶i. c) F3 = 30N, ph­¬ng nghiªng mét gãc 300 so víi ph­¬ng n»m ngang, chiÒu h­íng lªn. - HS tr¶ lêi c¸c c©u hái GV yªu cÇu ®Ó hÖ thèng l¹i c¸c kiÕn thøc. IV. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ. - Học bài và lµm bµi tËp 4.1- 4.5 (SBT). - §äc l¹i bµi 6: Lùc - Hai lùc c©n b»ng (SGK VËt lý 6). - §äc tr­íc bµi 5: Sù c©n b»ng lùc - Qu¸n tÝnh. Tuần 5. Tiết 5 Ngày soạn: 18 / 09 / 2011 Ngày dạy: 20/ 09 / 2011 BÀI 5: SỰ CÂN BẰNG LỰC – QUÁN TÍNH I. Môc tiªu 1. KiÕn thøc: - Nªu ®­îc mét sè vÝ dô vÒ hai lùc c©n b»ng. NhËn biÕt ®Æc ®iÓm cña hai lùc c©n b»ng vµ biÓu thÞ b»ng vect¬ lùc. - Nêu được quán tính của một vật là gì?. 2. KÜ n¨ng: - Nªu mét sè vÝ dô vÒ qu¸n tÝnh. - Gi¶i thÝch ®­îc một số hiện tượng thường gặp liên quan đến quán tính. 3. Th¸i ®é: Nghiªm tóc, trung thùc vµ hîp t¸c trong thÝ nghiÖm. II. ChuÈn bÞ: Máy A tút III. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc Bài cũ: (8 ph). Gọi 2 học sinh lên bảng làm bài tập 4.4 và 4.5 Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (5ph) - Yªu cÇu HS nhËn xÐt ®Æc ®iÓm cña hai lùc P, Q khi vËt ®øng yªn. - §V§: Lùc t¸c dông lªn vËt c©n b»ng nhau nªn vËt ®øng yªn. V©þ, nÕu mét vËt ®ang chuyÓn ®éng mµ chÞu t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng, vËt sÏ nh­ thÕ nµo? Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu vÒ lùc c©n b»ng (15ph) Yªu cÇu HS quan s¸t h×nh 5.2 SGK vÒ qu¶ cÇu treo trªn d©y, qu¶ bãng ®Æt trªn bµn, c¸c vËt nµy ®ang ®øng yªn v× chÞu t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng. - H­íng dÉn HS t×m ®­îc hai lùc t¸c dông lªn mçi vËt vµ chØ ra nh÷ng cÆp lùc c©n b»ng. - H­íng dÉn HS t×m hiÓu tiÕp vÒ t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng lªn vËt ®ang chuyÓn ®éng dùa trªn c¬ së: + Lùc lµm thay ®æi vËn tèc. + Hai lùc c©n b»ng t¸c dông lªn vËt ®ang ®øng yªn lµm cho vËt ®øng yªn tøc lµ kh«ng lµm thay ®æi vËn tèc. VËy khi vËt ®ang chuyÓn ®éng mµ chØ chÞu t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng th× sÏ thÕ nµo? (tiÕp tôc chuyÓn ®éng nh­ cò hay ®øng yªn, hay chuyÓn ®éng bÞ thay ®æi?) - Lµm thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm chøng b»ng m¸y A - tót. H­íng dÉn HS quan s¸t vµ ghi kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. Chó ý: H­íng dÉn HS quan s¸t theo 3 giai ®o¹n: + H×nh 5.3a SGK: Ban ®Çu qu¶ c©n A ®øng yªn. + H×nh 5.3a SGK: Qu¶ c©n A chuyÓn ®éng. + H×nh 5.3c, d SGK: Qu¶ c©n A tiÕp tôc chuyÓn ®éng khi A' bÞ gi÷ l¹i. §Æc biÖt giai ®o¹n (d) gióp HS ghi l¹i qu¸ng ®­êng ®i ®­îc trong c¸c kho¶ng thêi gian 2s liªn tiÕp. - GV gäi 1 HS hoµn thµnh C5. HS kh¸c nhËn xÐt vµ bæ xung nÕu cÇn. Cho HS th¶o luËn ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ qu¸n tÝnh (10ph) - Tæ chøc t×nh huèng häc tËp vµ gióp HS ph¸t hiÖn qu¸n tÝnh, GV ®­a ra mét sè hiÖn t­îng vÒ qu¸n tÝnh mµ HS th­êng gÆp. VD: ¤ t«, tµu ho¶ ®ang chuyÓn ®éng, kh«ng thÓ dõng ngya ®­îc mµ ph¶i tr­ît tiÕp mét ®o¹n. Ho¹t ®éng 4: VËn dông (7ph) - Yªu cÇu HS tr¶ lêi C6, C7, C8. Cñng cè - Yªu cÇu HS hÖ thèng l¹i kiÕn thøc. - GV giíi thiÖu môc: Cã thÓ em ch­a biÕt. - HS dù ®o¸n c©u tr¶ lêi theo suy nghÜ cña m×nh vµ tr¶ lêi GV. - Ghi ®Çu bµi. 1. Lùc c©n b»ng - C¨n cø vµo nh÷ng c©u hái c¶u GV ®Ó tr¶ lêi C1 nh»m chèt l¹i nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hai lùc c©n b»ng. C1: a, T¸c dông lªn quyÓn s¸ch cã hai lùc: träng lùc P, lùc ®Èy Q cña mÆt bµn. b, T¸c dông lªn qu¶ cÇu cã hai lùc: träng lùc P, lùc c¨ng T. c, T¸c dông lªn qu¶ bãng cã hai lùc: träng lùc P, lùc ®Èy Q cña mÆt bµn. Mçi cÆp lùc nµy lµ hai lùc c©n b»ng. Chóng cã cïng ®iÓm ®Æt, cïng ph­¬ng, cïng ®é lín nh­ng ng­îc chiÒu. 2. T¸c dông cña hai vËt c©n b»ng lªn vËt ®ang chuyÓn ®éng. - HS suy nghi ®Ó tim c©u tr¶ lêi theo h­íng dËn cña GV. Hai lùc c©n b»ng t¸c dông lªn v©t ®ang chuyÓn ®éng th× kh«ng lµm thay ®æi vËn tèc cña vËt nªn vËt tiÕp tôc chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu m·i m·i. - Theo dâi thÝ nghiÖm, suy nghÜ vµ tr¶ lêi C2, C3, C4. C2: Qu¶ c©n A chÞu t¸c dông cña hai lùc: Träng lùc PA, søc c¨ng T cña d©y, hai lùc nµy c©n b»ng (do T = PB mµ PB = PA nªn T c©n b»ng víi PA). C3: §Æt thªm vËt nÆng A' lªn A, lóc nµy PA + PA' lín h¬n T nªn vËt AA' chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®i xuèng, B chuyÓn ®éng ®i lªn. C4: Qu¶ c©n A chuyÓn ®éng qua lç K th× A' bÞ gi÷ l¹i. Khi ®ã t¸c dông lªn A chØ cßn hai lùc, PA vµ T l¹i c©n b»ng víi nhau nh­ng vËt A vÉn tiÕp tôc chuyÓn ®éng. ThÝ nghiÖm cho biÕt kÕt qu¶ chuyÓn ®éng cña A lµ th¼ng ®Òu. - Ghi kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vµo b¶ng tÝnh to¸n. - HS th¶o luËn thèng nhÊt c©u tr¶ lêi ®Ó hoµn thµnh C5 C5: Thêi gian t (s) Qu·ng ®­êng ®i ®­îc s (cm) VËn tèc v (cm/s) Trong 2 gi©y ®Çu: t1 = 2 S1 = 9 v1 = 4,5 Trong 2 gi©y tiÕp tiÕp theo: t2 = 2 S2 = 9,5 v2 = 4,75 Trong 2 gi©y cuèi: t3 = 2 S3 = 9 v3 = 4,5 KÕt luËn: Mét vËt ®ang chuyÓn ®éng, nÕu chÞu t¸c dông cña c¸c lùc c©n b»ng th× sÏ tiÕp tôc chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. 3. Qu¸n tÝnh - Suy nghÜ vµ ghi nhí dÊu hiÖu cña qu¸n tÝnh lµ: "Khi cã lùc t¸c dông th× vËt kh«ng thay ®æi vËn tèc ngay ®­îc". - NhËn biÕt ®­îc hiÖn t­îng qu¸n tÝnh. NhËn xÐt: Khi cã lùc t¸c dông, vËt kh«ng thÓ thay ®æi vËn tèc ngay lËp tøc v× mäi vËt cã qu¸n tÝnh. PIII. VËn dông - Tr¶ lêi C6, C7, C8 vµo vë. IV. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ. - Häc bµi vµ lµm bµi tËp 5.1- 5.8 (SBT). - §äc tr­íc bµi 7: Lùc ma s¸t. Tuần 6. Tiết 6 Ngày soạn: 26 / 09 / 2011 Ngày dạy: 27/ 09 / 2011 BÀI 6: LỰC MA SÁT I. Môc tiªu 1. KiÕn thøc: - NhËn biÕt lùc ma s¸t lµ mét lo¹i lùc c¬ häc. - Nêu ®­îc ví dụ về ma s¸t tr­ît, ma s¸t nghØ, ma s¸t l¨n. 2. KÜ n¨ng: Đề ra được cách làm tăng ma sát có lợi và giảm ma sát có hại trong một số trường hợp cụ thể của đời sống, kỹ thuật. 3.Th¸i ®é: Nghiªm tóc, trung thùc vµ hîp t¸c trong thÝ nghiÖm. II. ChuÈn bÞ - Mçi nhãm: 1 lùc kÕ, 1 miÕng gç cã mãc, 1 qu¶ c©n. - C¶ líp: Tranh vÏ to h×nh 6.1. III. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc 1. Bài cũ: (7 ph) HS1: ThÕ nµo lµ hai lùc c©n b»ng? HiÖn t­îng g× x¶y ra khi cã lùc c©n b»ng t¸c dông lªn vËt? Ch÷a bµi tËp 5.5(SBT) HS2: Ch÷a bµi tËp 5.6 (SBT) 2. Bµi míi Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (3ph) - Yªu cÇu HS ®äc t×nh huèng trong SGK vµ so s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a tôc b¸nh xe bß ngµy x­a víi trôc xe ®¹p vµ trôc b¸nh « t«. - Sù ph¸t minh ra æ bi cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu.... Ho¹t ®éng 2: Nghiªn cøu khi nµo cã lùc ma s¸t (18ph) Yªu cÇu HS ®äc th«ng tin môc 1 vµ tr¶ lêi c©u hái: Fmstr­ît xuÊt hiÖn ë ®©u? - Lùc ma s¸t tr­ît xuÊt hiÖn khi nµo? - Yªu cÇu HS h·y t×m Fmscßn xuÊt hiÖn ë ®©u trong thùc tÕ. - Yªu cÇu HS ®äc th«ng tin vµ tr¶ lêi c©u hái: Fmsl¨n xuÊt hiÖn gi÷a hßn bi vµ mÆt sµn khi nµo? - Yªu cÇu HS t×m thªm vÝ dô vÒ ma s¸t l¨n trong ®êi sèng vµ trong kÜ thuËt. - Lùc ma s¸t l¨n xuÊt hiÖn khi nµo? - Cho HS quan s¸t vµ yªu cÇu HS ph©n tÝch H6.1 ®Ó tr¶ lêi c©u hái C3. - Yªu cÇu HS ®äc h­ãng dÉn thÝ nghiÖm vµ nªu c¸ch tiÕn hµnh. - Yªu cÇu HS tiÕn hµnh TN theo nhãm. - Yªu cÇu HS tr¶ lêi C4 vµ gi¶i thÝch. - Lùc ma s¸t nghØ xuÊt hiÖn trong tr­êng hîp nµo? L­u ý:Fms nghØ cã c­êng ®é thay ®æi theo lùc t¸c dông lªn vËt - Yªu cÇu HS t×m vÝ dô vÒ ma s¸t nghØ. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu vÒ lîi Ých vµ t¸c h¹i cña lùc ma s¸t trong ®êi sèng vµ trong kÜ thuËt (10ph) - Yªu cÇu HS quan s¸t H6.3,m« t¶ l¹i t¸c h¹i cña ma s¸t vµ biÖn ph¸p lµm gi¶m ma s¸t ®ã. - GV chèt l¹i t¸c h¹i cña ma s¸t vµ c¸ch kh¾c phôc: tra dÇu mì gi¶m ma s¸t 8 - 10 lÇn; dïng æ bi gi¶m ma s¸t 20-30 lÇn. - ViÖc ph¸t minh ra æ bi cã ý nghÜa ntn? - Yªu cÇu HS quan s¸t H6.4 chØ ra ®­îc lîi Ých cña ma s¸t vµ c¸ch lµm t¨ng (C7). Kiến thức tích