Bài giảng Môn Vật lý lớp 9- Tuần 14 - Tiết 27 - Bài 24 : Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua

Tuần : 14 Ngày soạn : 23/11/2012 Tiết : 27 Ngày dạy : 26/11/2012 BÀI 24 : TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA I.Mục tiêu: 1.Kiến thức : - Phát biểu được qui tắc nắm tay phải về chiều của đường sức từ trong lòng ống dây có dòng điện chạy qua. 2. Kĩ năng : - Vận dụng được qui tắc nắm tay phải để xác định chiều của đường sức từ trong lòng ống dây khi biết chiều dòng điện và ngược lại. - Vẽ được đường sức từ của ống dây có dòng diện đi qua . 3. Thái độ : - Thận trọng, khéo léo làm thí nghiệm II. Chuẩn bị : 1. Giáo viên: - Đọc bài và chuẩn bị các tài liệu liên quan. - 1 tấm nhựa luồn sẵn các vòng dây dẫn ; 1 nguồn vôn 3V hoặc 6V; 1 lít mạt sắt; 1 công tắc ; 3 đoạn dây dẫn ; 1 bút dạ. 2. Học sinh : - Xem trước bài - Học bài và làm bài tập ở nhà. III.Tổ chức hoạt động dạy và học : 1. Ổn định lớp : Kiểm tra sĩ số vệ sinh lớp . 9A1……….. 9A2…………. 9A3………….. 9A4………….. 2. Kiểm tra bài cũ : - Đường sức từ có chiều đi như thế nào ? Vẽ đường sức từ biểu diễn từ trường của nam châm thẳng ? Qui ước về chiều đừng sức từ ? Chiều đường sức từ biểu diễn từ trường của nam châm thẳng . 3. Tiến trình: GV tổ chức các hoạt động Hoạt động của học sinh Kiến thức cần đạt Hoạt động 1 :Giới thiệu bài mới - Chúng ta đã biết từ phổ và các đường sức từ biểu diễn từ trường của thanh nam châm thẳng. Vậy từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua có gì khác từ trường của thanh nam châm thẳng không ? - HS lắng nghe Hoạt động 2: Tạo ra và quan sát từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua. -Đọc và thu thập thông tin ở thí nghiệm 1 -Làm thí nghiệm và quan sát từ phổ được tạo thành . -Trả lời C1 ? -Đại diện nhóm nêu kết quả C1. -Giáo viên theo dõi , giúp đỡ nhóm khi cần thiết *Lưu ý: Quan sát phần từ phổ bên trong ống dây. -Vẽ 1 số đườngs ức từ của ống dây trên tấm nhựa và làm C2 ? -Ở phần C cho HS dùng kim Nam châm nhỏ đặt trên trục thẳng đứng có giá kiểm tra xem có quay được không ? hoặc dùng la bàn nối tiếp nhau trên 1 trong các đường sức từ . *Lưu ý :2 phần đường sức từ ở ngoài và trong lòng ống dây tạo thành 1 đường cong khép kín -Làm C3 ? -Gợi ý học sinh vẽ nũi tên chỉ chiều của 1 số đường sức từ ở cả 2 đầu cuộn dây -Giáo viên đọc mục thông báo ở phần kết luận . 1.Thí nghiệm : -Nhận dụng cụ , hoạt động nhóm quan sát , thảo luận làm C1. -Hoạt động nhóm làm thí nghiệm, trao đổi, nêu các nhận xét ở C3. -Thu thập thông tin của giáo viên xác định được cực từ của ống dây có dòng điện trong thí nghiệm . -Hoàn tất nội dung các lệnh vào vở. I.Từ phổ – đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua 1. Thí nghiệm (SGK) C1: *Giống nhau : Về phần từ phổ ở bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài nam châm . *Khác nhau : Trong lòng ống dây cũng có các đường mạt sắt được sắp xếp gần như song song với nhau . C2: Đường sức từ ở trong và ngoài ống dây tạo thành những đường cong khép kín C3: Giống như nam châm thẳng tại 2 đầu ống dây các đường sức từ cùng đi vào 1 đầu và cùng đi ra ở đầu kia Hoạt động 3 : Rút ra kết luận về từ trường của ống dây. Từ những thí nghiệm đã làm ở C1, C2, C3 chúng ta rút ra được những kết luận gì về từ phổ, đường sức từ và chiều của đường sức từ ở 2 đầu ống dây ? -Giáo viên cho học sinh nhận xét à giáo viên chốt, hoàn chỉnh Đặt vấn đề : Từ sự tương tự nhau của 2 đầu nam châm và 2 đầu ống dây, ta có thể coi 2 đầu ống dây có dòng điện chạy qua là 2 từ cực không ? Khi đó đầu nào của ống dây là cực Bắc ? -Hoạt động cá nhân nêu được kết luận và hoàn tất vào vở 2.Kết luận : -Phần từ phổ ở bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua rất giống phần từ phổ ở bên ngoài thanh nam châm . -Đường sức từ của ống dây là những đường cong khép kín -Giống như thanh nam châm , 2 đầu của ống dây có dòng điện chạy qua cũng là 2 từ cực. Đầu có các đường sức từ đi ra gọi là cực Bắc, đầu có các đường sức từ đi vào gọi là cực Nam Hoạt động 4 : Tìm hiểu quy tắc nắm tay phải -Từ trường do dòng điện sinh ra , vậy chiều của đường sức từ có phụ thuộc vào chiều dòng điện hay không ? Làm thế nào để kiểm tra điều đó ? -Giáo viên treo hình 24.3 - Tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm kiểm tra dự đoán các nhóm ? -Hướng dẫn các nhóm thảo luận kết quả thí nghiệm – rút ra kết luận . -Nghiên cứu phần 2 ( SGK/ 36) +Nêu qui tắc ? -Giáo viên hướng dẫn học sunh biết cách xoay nắm tay phải phù hợp với chiều dòng điện chạy qua các vòng dây trong các trường hợp khác nhau +Xác định chiều dòng điện chạy qua vòng dây . +Nắm bàn tay phải sao cho 4 ngón tya chỉ theo chiều dòng điện *Lưu ý 1 : Dùng nam châm thử kiểm tra lại -Quy tắc nắm tya phải để xác định chiều đường sức từ ở trong lòng hay ngoài ống dây ? -Đường sức từ trong lòng ống dây hay ngoài ống dây có gì khác nhau ? *Lưu ý 2 : Tránh nhầm lẫn khi áp dụng qui tắc -Áp dụng xác định chiều đường sức từ trong lồng ống dây khi đổi chiều dòng điện qua các vòng dây hình 24.3 ? *Lưu ý 3 : Cách xác định nửa vòng ống dây bên ngoài và bên trong trên mặt phẳng của hình vẽ thể hiện bằng nét đứt, nét liền hoặc nét đậm, nét mảnh. Bốn ngón tay hướng theo chiều dòng diện chạy qua nửa vòng dây bên ngoài . 1.Chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào ? -Học sinh dự đoán : Khi đổi chiều dòng điện qua ống dây thì chiều đường sức từ ở trong lòng ống dây , kiểm tra sự định hướng của kim nam châm thử trên đường sức từ củ . -Làm thí nghiệm kiểm tra. So sánh kết quả thí nghiệm với dự đoán ban đầu à rút ra kết luận 2.Quy tắc nắm tay phải -Hoạt động cá nhân thu thập thông tin SGK . Vận dụng xác định chiều đường sức từ của ống dây trong thí nghiệm trên, so sánh với chiều đường sức từ đã xác định bằng nam châm thử. Học sinh lắng nghe và xác định chiều đường sức từ trong lồng ống dây khi đổi chiều dòng điện qua các vòng dây hình 24.3 II.Qui tắc nắm tay phải : 1.Chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào ? - Chiều dòng sức từ của ống dây phụ thuộc vào chiều của dòng điện chạy qua các vòng dây . 2.Qui tắc nắm tay phải : (SGK) Hoạt động 5: Vận dụng - Hướng dẫn học sinh làm C4,C5,C6 - Hướng dẫn học sinh vận dụng quy tắc nắm tay phải để xác định chiều ĐST và chiều dòng điện. -Vận dụng làm các dạng bài tập của giáo viên cho theo hoạt động cá nhân . C4:Đầu A là cực Nam, đầu B là cực Bắc C5: Kim nam châm sai là kim số 5 Dòng điện trong ống dây có chiều đi ra ở đầu dây B IV. Củng cố : - Giáo viên nhấn mạnh : Dựa vào qui tắc nắm tay phải, muốn biết chiều đường sức từ trong lòng ống dây ta cần biết chiều dòng điện. Muốn biết chiều dòng điện trong ống dẫn cần biết chiều đường sức từ - Làm được bài tập trong SBT V. Hướng dẫn về nhà : - Về nhà học thuộc phần ghi nhớ - Đọc điều em chưa biết - Bài tập 24.1 à 24.5 (SBT)