Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 1: Các phương châm hội thoại - Dương Thị Hồng Nhung

BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬTRƯỜNG THCS LONG BIÊNMÔN NGỮ VĂN 9GIÁO VIÊN: DƯƠNG THỊ HỒNG NHUNGNồi nào úp vung nấyNói có sách, mách có chứngNói dốiNói mòNói nhăng nói cuộiNói trạngNói một cách hú hoạ, không có căn cứ là . . . Nói có căn cứ chắc chắn là . . . Nói nhảm nhí, vu vơ là . . . .Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che giấu điều gì đó là . . . Nói khoác lác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là . . . Các phương châm hội thoạiI. Phương châm về lượngAn : - Cậu có biết bơi không ?Ba : - Biết chứ, thậm chí còn bơi giỏi nữa.An : - Cậu học bơi ở đâu vậy ?Ba : - Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu.PHIẾU BÀI TẬP1. Khi An hỏi “học bơi ở đâu” ý muốn hỏi điều gì ? 2. Câu trả lời “ở dưới nước” của Ba có đáp ứng điều mà An cần biết không? 3. Theo em, Ba nên trả lời thế nào?Hỏi “Học bơi ở đâu”Ý hỏi địa điểmĐáp “Ở dưới nước”Thông tin thừa, không giải đáp đúng thắc mắcGợi ý trả lời“Tớ học bơi ở câu lạc bộ thành phố.”- Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả! Vì sao truyện này lại gây cười ? Theo em, anh có lợn cưới và anh có áo mới phải hỏi và trả lời như thế nào ?Không nói ít hơn những thông tin mà người hỏi muốn biếtKhông nói thừa những thông tin hiển nhiênPhương châm về lượng nói vừaNội dung không thiếu, không thừa nghe em!Phương châm về lượngBài tập nhanhĐọc và cho biết câu chuyện sau đã vi phạm phương châm về lượng thế nào?CÓ NUÔI ĐƯỢC KHÔNG? Một anh, vợ có thai mới hơn bảy tháng mà đã sinh con. Anh ta sợ nuôi không được, gặp ai cũng hỏi. Một người bạn an ủi: - Không can gì mà sợ. Bà tôi sinh ra bố tôi, cũng đẻ non trước hai tháng đấy ! Anh kia giật mình hỏi lại: - Thế à ? Rồi có nuôi được không?Vi phạm phương châm về lượngThừa câu hỏi cuối, vì nếu không nuôi được “bố” thì làm gì có tôi. Mà có “tôi” nghĩa là “bố tôi” nuôi được.II. Phương châm về chấtQUẢ BÍ KHỔNG LỒHai anh chàng đi qua một khu vườn trồng bí. Một anh thấy quả bí to kêu lên:- Chà, quả bí kia to thật !Anh bạn có tính hay nói khoác, cười mà bảo rằng :- Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từng thấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa.Anh kia nói ngay :- Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ, một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng ta.Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi- Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy ?Anh kia giải thích :- Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà.Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác.Đọc và cho biết câu chuyện sau phê phán điều gì: Không nên nói những điều mà mình không tin là đúng sự thật. Phê phán tính nói khoácGiải trí một chút với mức độ vi phạm phương châm về chất của các Cung hoàng đạo nhé!Sư Tử (23/07 – 22/08) Xử Nữ (23/08 – 22/09)Nhân Mã (23/11 – 21/12)Thiên Bình (23/09 – 23/10)Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thựcPhương châm về chất nhớ thêmNói điều tin đúng chứng bằng có ngay.Phương châm về chấtTÌNH HUỐNGBạn A, hôm nay nghỉ học. Không biết vì lí do gì.Cô giáo hỏi : “Vì sao bạn A nghỉ học?”Nếu không biết chắc chắn lí do của A, thì các em sẽ trả lời thầy thế nào?- Thưa cô, hình như bạn ấy bị ốm .- Thưa cô, em nghĩ là bạn ấy bị ốm.- Thưa cô, có lẽ là bạn ấy bị ốm.III. Luyện tập1234512345CHÚC MỪNG ĐỘI BẠN THỎCONGRATULATIONS RABBIT TEAMCHÚC MỪNG ĐỘI BẠN CỌPCONGRATULATIONS TIGER TEAMAI LÊN CAO HƠNovertopGiải thích nghĩa của thành ngữ “Ăn đơm nói đặt” và “Ăn ốc nói mò” + Cho biết thành ngữ này liên quan đến phương châm hội thoại nào ?- Ăn đơm nói đặt: Chê những kẻ bịa chuyện, vu khống, đặt điều để nói xấu người khác- Ăn ốc nói mò: Phê phán những kẻ chỉ phỏng đoán, nói không chính xác, không có căn cứ chắc chắnRABBIT TEAMGiải thích nghĩa của thành ngữ “Ăn không nói có” và “Cãi chày cãi cối” + Cho biết thành ngữ này liên quan đến phương châm hội thoại nào ?- Ăn không nói có: điêu toa không thật thà, dựng chuyện, bịa đặt, vu khống hoàn toàn- Cãi chày cãi cối: cố tranh cãi cho bằng được mặc dù không có lí lẽ thuyết phụcRABBIT TEAMSau khi học về PCHT, theo em, vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách diễn đạt như: như tôi được biết, tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì, tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là . . . Vì người nói thể hiện thái độ thận trọng với những thông tin họ nói chưa chắc chắn, chưa hoàn toàn xác thựcRABBIT TEAMCâu “Trâu là một loài gia súc nuôi ở nhà.” đã vi phạm phương châm nào, vì sao? Thừa cụm từ “nuôi ở nhà”  Vi phạm PC về lượngRABBIT TEAMThế nào là phương châm về chất?Khi giao tiếp không nên nói những diều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thựcRABBIT TEAMGiải thích nghĩa của thành ngữ “Khua môi múa mép” và “Nói dơi nói chuột” + Cho biết thành ngữ này liên quan đến phương châm hội thoại nào ?- Khua môi múa mép: bẻm mép, nói nhiều, tỏ ra hùng biện,thường ba hoa, khoác lác- Nói dơi nói chuột: nói những chuyện đâu đâu,không thiết thực, không ăn nhập vào vấn đềTIGER TEAMGiải thích nghĩa của thành ngữ “Hứa hươu hứa vượn” và “Ăn ngay nói thật” + Cho biết thành ngữ này liên quan đến phương châm hội thoại nào ?- Hứa hươu hứa vượn: hứa liều để được lòng nhưng không thực hiện lời hứa- Ăn ngay nói thật: Ăn ở ngay ngắn, thật thà (Không nói khoác/ dối)TIGER TEAMSau khi học về PCHT, theo em, vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách diễn đạt như: như tôi đã trình bày, như mọi người đều biết Vì người nói muốn báo cho người nghe biết việc nhắc lại nội dung đã cũ là có chủ ý.TIGER TEAMCâu “Bồ câu là loài chim có hai cánh.” đã vi phạm phương châm nào, vì sao? Thừa cụm từ “có hai cánh”  Vi phạm PC về lượng TIGER TEAMPhương châm về lượng là gì?Khi giao tiếp cần nói cho có nội dung, nội dung phải đáp ứng yêu cầu của cuộc giao tiếpTIGER TEAMHướng dẫn tự họcHọc thuộc ghi nhớ.Làm bài tập SGKĐặt 2 đoạn hội thoại vi phạm 2 phương châm hội thoại trênSoạn bài: “Sử dụng 1 số BPNT trong văn bản thuyết minh”