Bài giảng Sinh học Khối 9 - Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật - Năm học 2020-2021

Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTI. Quan hệ cùng loài :II. Quan hệ khác loài :__________Đàn voi rừngRừng thôngDừa nướcĐàn kiếnNhóm cá thểBÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTI. QUAN HỆ CÙNG LOÀI Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành nên nhóm cá thể. VD: Các sinh vật trong nhóm thường hỗ trợ hoặc cạnh tranh nhau.Thế nào là quan hệ cùng loài? Cho ví dụ?Các sinh vật trong nhóm thường có mối quan hệ nào?Các sv cùng loài hỗ trợ hoặc cạnh tranh nhau trong những điều kiện nào?-> Tìm hiểu qua các VD sau: Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng rẽ?Hình 44.1 a . Các cây thông mọc gần nhau trong rừngHình 44.1 b. Cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bênBÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬT Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có lợi hơn so với sống riêng rẽ. Vì chúng nương tựa nhau, giúp chúng đứng vững trong gió bãocBÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬTBÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬTHình . Trâu rừng sống thành bầy có khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơn.Hình . Bầy sư tử hỗ trợ nhau để bắt con mồi.Trong tự nhiên, động vật sống thành bầy đàn có lợi gì?- Trong tự nhiên, động vật sống thành bầy đàn có lợi trong việc tìm kiếm được nhiều thức ăn hơn, phát hiện kẻ thù nhanh hơn và tự vệ tốt hơn.Hình . Khỉ báo động khi phát hiện kẻ thùQUAN HỆ CÙNG LOÀI –HỖ TRỢ H 1: HT LIỀN RỄ Ở CÂY THÔNGH 2 :CÂY MỌC GẦN NHAU CÙNG NHAU CHỐNG GIÓ BÃOH 3 : THỤ PHẤN KẾT HẠT TỐT H 4 :BẢO VỆ NHAU -ĐÀN TRÂU RỪNG HỢP SỨC ĐUỔI SƯ TỬH 5 : ĐÀN SƯ TỦ HỢP TÁC SĂN MỒI –TÌM THỨC ĂN DỄ DÀNGH 6 :ĐẢM BẢO SINH SẢNI. QUAN HỆ CÙNG LOÀI BÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬT- Thế nào là quan hệ hỗ trợ cùng loài?+ Hỗ trợ: các sinh vật cùng loài hỗ trợ nhau để được bảo vệ tốt hơn, kiếm được nhiều thức ăn hơn. Cá sấu ăn thịt nhau. 2 con trâu hút nhau. các con linh cẩu giành nhau thức ăn. Khi nào xảy ra quan hệ cạnh tranh giữa các động vật cùng loài? H1 :HIỆN TƯỢNG TỰ TỈA THƯA Ở THỰC VẬT ( TỈA CÀNH TỰ NHIÊN )QUAN HỆ CÙNG LOÀI – CẠNH TRANHH2, 3 :CÂY CẠNH TRANH VỀ ÁNH SÁNG , THÂN CÂY CÒI CỌC H 6 :ĂN THỊT ĐỒNG LOẠI H 4 ,5 :ĐÁNH NHAU ĐỂ TRANH GIÀNH THỨC ĂN, NƠI Ở, ĐỰC CÁI TRONG MÙA SINH SẢNI. QUAN HỆ CÙNG LOÀI BÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬT+ Cạnh tranh: các sinh vật cùng loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở, ánh sáng+ Hỗ trợ: các sinh vật cùng loài hỗ trợ nhau để được bảo vệ tốt hơn, kiếm được nhiều thức ăn hơn. - Thế nào là quan hệ cạnh tranh cùng loài?Một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm. Bài tập: tìm câu đúng trong các câu sau: 1. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể.2. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn.3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn.Liên hệ thực tế: Trong chăn nuôi, cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể, làm giảm năng suất vật nuôi? Nuôi gà đàn, lợn đàn. với mật độ hợp lí, cung cấp đủ thức ăn, nước uống, .cho chúng. Các con vật sẽ tranh nhau ăn, chúng sẽ ăn nhiều hơn → mau lớn.BÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬTI. QUAN HỆ CÙNG LOÀI Trong trồng trọt, cần làm gì để các cây không xảy ra quan hệ cạnh tranh giữa các cá thể, làm giảm năng suất cây trồng ?Gieo trồng đúng mật độ, cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, nước.I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI BÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬT+ Cạnh tranh:+ Hỗ trợII. QUAN HỆ KHÁC LOÀI - Các sinh vật khác loài có quan hệ gì?Bảng 44. các mối quan hệ khác loài.Quan hệĐặc điểmHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh, nửa kí sinhSV ăn SV khácVD: Cộng sinh giữa kiến và câyBảng 44. các mối quan hệ khác loài.Quan hệĐặc điểmHợp tác cùng có lợi giữa các loài SVHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh, nửa kí sinhSV ăn SV khácVD: phong lan sống bám trên thân cây to. Bảng 44. các mối quan hệ khác loài.Quan hệĐặc điểmHợp tác cùng có lợi giữa các loài SVHợp tác giữa hai loài SV, một bên có lợi bên kia không có lợi, không có hạiHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh, nửa kí sinhSV ăn SV khácDê và cừu cùng ăn cỏ trên cánh đồngBảng 44. các mối quan hệ khác loài.Quan hệĐặc điểmHợp tác cùng có lợi giữa các loài SVHợp tác giữa hai loài SV, một bên có lợi bên kia không có lợi, không có hạiHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh, nửa kí sinhSV ăn SV khácCác sinh vật khác loài cạnh tranh nhau thức ăn, chỗ ở và các điều kiện sống khác của môi trường,...Cây tầm gửi sống trên cây khácMuỗi hút máuBảng 44. các mối quan hệ khác loài.Quan hệĐặc điểmHợp tác cùng có lợi giữa các loài SVHợp tác giữa hai loài SV, một bên có lợi bên kia không có lợi, không có hạiHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh, nửa kí sinhSV ăn SV khácCác sinh vật khác loài cạnh tranh nhau thức ăn, chỗ ở và các điều kiện sống khác của môi trường,...SV sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy chất dinh dưỡng, máutừ sinh vật đó.Chim ăn sâuỐc ăn lúaBảng 44. các mối quan hệ khác loài.Quan hệĐặc điểmHợp tác cùng có lợi giữa các loài SVHợp tác giữa hai loài SV, một bên có lợi bên kia không có lợi, không có hạiHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh, nửa kí sinhSV ăn SV khácCác sinh vật khác loài cạnh tranh nhau thức ăn, chỗ ở và các điều kiện sống khác của môi trường,...SV sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy chất dinh dưỡng, máutừ sinh vật đó.Động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt con mồi, thực vật bắt sâu bọTHẢO LUẬN NHÓM ( 4 phút)1/ở địa y (tảo và nấm) 2/ Treân moät caùnh ñoàng luùa , khi coû daïi phaùt trieån , naêng suaát luùa giaûm .3/ Höôu , nai vaø hoå cuøng soáng trong moät caùnh röøng. Soá löôïng höôu, nai bò khoáng cheá bôûi soá löôïng hoå .4/ Raän vaø beùt soáng baùm treân da traâu, boø. Chuùng soáng ñöôïc nhôø huùt maùu cuûa traâu, boø.5/ Ñòa y soáng baùm treân caønh caây.6/ Caù eùp baùm vaøo ruøa bieån, nhôø ñoù caù ñöôïc ñöa ñi xa.7/ Deâ vaø boø cuøng aên coû treân moät caùnh ñoàng.8/ Giun ñuõa soáng trong ruoät ngöôøi.9/ Vi khuaån soáng trong noát saàn ôû reã caây hoï Ñaäu ( hình 44.3) .10/ Caây naép aám baét coân truøng.1/ ÔÛ ñòa y , caùc sôïi naám huùt nöôùc vaø muoái khoaùng töø moâi tröôøng cung caáp cho taûo , taûo haáp thu nöôùc , muoái khoaùng vaø naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi toång hôïp neân caùc chaát höõu cô , naám vaø taûo ñeàu söû duïng caùc saûn phaåm höõu cô do taûo toång hôïp .Hình 44.2 Địa ya)Tảo đơn bàob)Sợi nấmHOà TRÔÏ ( coäng sinh )1, Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc PHIẾU HỌC TẬP2/ Treân moät caùnh ñoàng luùa , khi coû daïi phaùt trieån , naêng suaát luùa giaûm .ĐỐI ĐỊCH ( Cạnh tranh)1, Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc2,3/ Höôu , nai vaø hoå cuøng soáng trong moät caùnh röøng. Soá löôïng höôu, nai bò khoáng cheá bôûi soá löôïng hoå .ÑOÁI ÑÒCH ( sinh vaät aên sinh vaät khaùc )1, 2,Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc3,4/ Raän vaø beùt soáng baùm treân da traâu, boø. Chuùng soáng ñöôïc nhôø huùt maùu cuûa traâu, boø.ÑOÁI ÑÒCH ( kyù sinh )1, 2, 3,Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc4,5/ Ñòa y soáng baùm treân caønh caây.Ñòa yHOà TRÔÏ ( hoäi sinh )1, 2, 4, 3, Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc5,6/ Caù eùp baùm vaøo ruøa bieån, nhôø ñoù caù ñöôïc ñöa ñi xa.HOà TRÔÏ (hoäi sinh)1, 5, 2, 4, 3,Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc67/ Deâ vaø boø cuøng aên coû treân moät caùnh ñoàng.ÑOÁI ÑÒCH (caïnh tranh)1, 5, 62, 4,3,Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc71, 5, 62, 74, 3,Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc8/. Giun đũa sống trong ruột ngườiÑOÁI ÑÒCH (kí sinh)81, 5, 62, 74, 83, Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc9/ Vi khuaån soáng trong noát saàn ôû reã caây hoï Ñaäu.HOà TRÔÏ (coäng sinh)9Rễ cây đậu phộngThu hoạch đậu phộng10/ Caây naép aám baét coân truøng.ÑOÁI ÑÒCH (sinh vaät aên sinh vaät khaùc)1, 95, 62, 74, 83,Quan heä Ví dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc10Trồng cây nắp ấm để diệt ruồi muỗi Quan hệ Đặc điểmBảng 44: Các mối quan hệ khác loàiHỗ trợĐối địchCộng sinhCạnh tranhHội sinhKí sinh nửa kí sinhSinh vật ăn sinh vật Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại. Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu.. từ sinh vật đó. Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ.VD5, 61, 92, 74, 83,10 Trong nông nghiệp con người đã lợi dụng mối quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài để làm gì ? Cho ví dụ ?Trả lời:- Dùng sinh vật tiêu diệt sinh vật có hại. - Đây là biện pháp sinh học, diệt được sinh vật gây hại mà không gây ô nhiễm môi trường.I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI BÀI 44. ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GiỮA CÁC SINH VẬTII. QUAN HỆ KHÁC LOÀI Nuôi mèo bắt chuột Vịt ăn ốc bưu vàng, ăn sâu Quan heä khaùc loaøi Hoã trôïÑoái ñòch Coäng sinhHoäi sinh Caïnh tranh Kí sinh vaø nöûa kí sinh Sinh vaät aên sinh vaät khaùc Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vậtQuan hệ cùng loàiHỗ trợCạnh tranhCỦNG CỐ-LUYỆN TẬPHƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ- Hoïc thuoäc baøi, traû lôøi caâu hoûi vaø baøi taäp 1, 2, 3, 4 SGK trang 134.- Ñoïc muïc “Em coù bieát” trang 134.- Ñoïc tröôùc baøi 45 “Thöïc haønh: tìm hieåu moâi tröôøng vaø aûnh höôûng cuûa moät soá nhaân toá sinh thaùi leân ñôøi soáng sinh vaät”- Söu taàm tranh aûnh veà sinh vaät soáng ôû caùc moâi tröôøng.