Bài giảng Tiêt 1: ôn tập đầu năm (tiết1)

Ngày soạn: Tiêt 1: ÔN TẬP ĐẦU NĂM (Tiết1) A. Mục tiêu bài học Giúp HS hệ thống lại kiến thức cũ:Cấu tạo nguyên tử, khái niệm nguyên tố hoá học, đồng vị, số khối, nguyên tử khối, kí hiệu hoá học, hoá trị nguyên tố, ... Hệ thống và vận dụng làm các bài tập về mol, tỉ khối, dung dịch và bài tập sử dụng định luật bảo toàn khối lượng. B. Phương pháp : Đàm thoại và hợp tác nhóm nhỏ C. Chuẩn bị của thầy và trò Học sinh: ôn lại các nội dung kiến thức tương ứng trong chương trình hoá học THCS Giáo viên: Chuẩn bị phiếu học tập và định hướng hoạt động cho học sinh D. Hoạt động của thầy và trò Ổn định lớp Bài mới Hoạt động 1: Phiếu học tập số 1 GV đưa ra câu hỏi ôn tập về cấu tạo nguyên tử, nguyên tố hóa học: Câu1: Tìm hiểu về cấu tạo nguyên tử, nguyên tố hoá học 1)Nguyên tử có cấu tạo như thế nào (bao nhiêu phần, cấu tạo mỗi phần)? 2)Electron có kích thước và khối lượng như thế nào so với prôton và nơtron? So với nguyên tử? 3)Các electron trong cùng một lớp có đặc điểm gì để có thể xếp chúng vào cùng một lớp?cho biết số electron tối đa trong lớp thứ nhất, thứ 2, thứ 3? 4)Số khối(A) là gì? tại sao nói khối lượng nguyên tủ xấp xỉ bằng số khối? 5)Giải thích cấu tạo rỗng của nguyên tử? 52 24 6)Thế nào là nguyên tố hoá học? Các nguyên tử của cùng một nguyên tố có đặc điểm gì giống nhau? kí hiệu nguyên tử sau cho biết thông tin gì về nguyên tử? Cr Áp dụng: Câu 2: Hãy điền thông tin thích hợp vào ô trống Nguyên tử số prôton số Nơtron số lớp electron Số electron lớp trong ngoài cùng số electron lớp ngoài cùng Nitơ 7 ............ 2 2 .............. Natri ........... 11 .............. 2 ........... Lưu huỳnh 16 ......... .......... 2 .......... Agon ............ 18 ............... 2 ............... Câu 3: Natri có nguyên tử khối là 23, trong hạt nhân nguyên tử có 11 prôton; sắt có nguyên tử khối là 56, trong hạt nhân nguyên tử có 30 nơtron. Hãy cho biết tổng số hạt proton, nơtron, electron tạo nên nguyên tủ natri và nguyên tử sắt. *HS nghiên cứu câu hỏi cùng thảo luận và đưa ra đáp án: Câu1: 1)Nguyên tử gồm hai phần hạt nhân và lớp vỏ. Lớp vỏ gồm các hạt e mang điện âm chuyển động quanh hạt nhân. Hạt nhân mang điện tích dương gồm hạt p và n. 2) Số khối A bằng tổng số hạt p và tổng số hạt n. Khối lượng nguyên tử xấp xỉ số khối vì khối lượng hạt nhân bằng k.lượng ng.tử khi xem khối lượng các hạt bằng 1u. 6) Nguyên tố hóa học là những ng.tử có cùng số p. Kí hiệu của Cr cho biết Cr có 24 e ở lớp vỏ, có 24p ở hạt nhân, số đơn vị điện tích hạt nhân =24, Số khối 52= nguyên tử khối. Câu3:Tổng số hạt tạo nên nguyên tử Na là:11+11+12=34. Tổng số hạt tạo nên nguyên tử Fe là: 26+26+30 = 82 Hoạt động2: Phiếu học tập số 2 Hoá trị của một nguyên tố Câu1.Hoá trị của một nguyên tố là gì? Hoá trị của nguyên tố được xác định dựa vào hoá trị của những nguyên tố nào? Câu2.Cho công thức sau: a b AxBy Trong đó a, x lần luợt là hoá trị và chỉ số của nguyên tố A b, y lần lượt là hoá trị và chỉ số của nguyên tố B Tìm mối quan hệ giữa a, b, x, y Áp dụng : Câu 3: Cho biết hoá trị của nguyên tố Na, Ca, Al, Fe, Cu và hoá trị của các gốc axit SO42- (gốc sunphát), NO3-(gốc nitrat), Cl-(gốc clorua), CO32-(gốc cacbonat), SO32-(gốc sunphit), NO2- (gốc nitrit), CH3COO-(gốc axetat), PO43-(gốc phốtphát) Câu 4: Tìm hoá trị của các nguyên tố: a) Cacbon trong các hợp chất CH4, CO, CO2 b) Sắt trong hợp chất FeO, Fe2O3, Fe3O4 *HS thảo luận và trả lời: Hóa trị là con số biểu thị khả năg liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử của nguyên tố khác. Hóa trị của Na, Ca, Al,Fe,Cu lần lượt :1, 2, 3, 2;3, 2. Hóa trị C trong các hợp chất lần lượt: 4,2,4. Hóa trị của Fe trong các hợp chất lần lượt:2,3,8/3 Hoạt động3:Phiếu học tập số 3 Định luật bảo toàn khối lượng Phát biểu nội dung định luật bảo toàn khối lượng? Áp dụng: Hãy giải thích vì sao khi nung canxi cacbonat (đá vôi) thì khối lượng chất rắn sau phản ứng giảm? Còn khi nung một miếng đồng trong không khí thì khối lượng chất rắn sau phản ứng tăng? *HS trả lời:Theo định luật bảo toàn khối lượng: mCaCO3 mCaO + mCO2 Chất răn thu được là CaO còn môt lượng CO2 thoát ra ngoài làm cho khối lựong chất rắn giảm Hoạt động 4:Phiếu học tập số 4 Mol Thế nào là mol(còn gọi là lượng chất, kí hiệu n)? khối lượng mol(kí hiệu M)? Thể tích mol của chất khí? Ở điều kiện tiêu chuẩn thể tích của 1 mol khí bất kì bằng bao nhiêu? Lập mối quan hệ giữa khối lượng(m), thể tích khí(V), lượng chất(n), số phân tử chất(A) và số N(số avôgađro, bằng 6,023x1023 vi hạt) Áp dụng: Câu 1: Hãy tính thể tích của: Hỗn hợp khí gồm 6,4 gam khí O2, và 22,4 g khí N2 Hỗn hợp khí gồm có 0,75 mol CO2; 0,50 mol CO, và 0,25 mol N2 Câu 2: Hãy tính khối lượng của: Hỗn hợp chất rắn gồm 0,2 mol Fe và 0,5 mol Cu Hỗn hợp khí gồm có 22,4 lít CO2; 11,2 lit CO và 5,6 lit N2(các thể tích khí đo cùng điều kiện tiêu chuẩn) *HS thảo luận và trả lời đáp án:câu1.a) Số mol hỗn hợp khí ở đktc : (6,4/32+22,4/28).22,4= 22,4 lit. Câu 2:a) Khối lượng hỗn hợp = 0,2.56+ 0,5.64= 43,2 gam b) 65g 3.Củng cố: Nhắc lại định luật bảo toàn nguyên tố, mol, thể tích mol của chất khí ? 4.Dặn dò: Học bài, làm các bài tập còn lại. Xem trước phần tỉ khối chất khí, phân loại hợp chất vô cơ, nồng độ dung dịch. --------------------------------------------------------------------------------------------- Ngày soạn: Tiêt 2: ÔN TẬP ĐẦU NĂM (Tiết2) D. Hoạt động của thầy và trò 1.Ổn định lớp 2.Bài mới Hoạt động 1:Phiếu học tập số 1 Tỉ khối 1) Tỉ khối của khí A so với khí B(kí hiệu là dA/B) cho biết điều gì? Nêu công thức tính tỉ khối theo khối lượng mol các khí? Khối lượng mol của không khí bằng bao nhiêu? từ thành phần của không khí cho biết ý nghĩa của số liệu đó? 2) Áp dụng: Có những chất khí riêng biệt sau: H2, NH3, SO2. Hãy tính: Tỉ khối của mỗi khí trên đối với N2. Tỉ khối của mõi khí trên đối với không khí *HS thảo luận và trả lời: Tỉ khối của khí A so với khí B cho biết khí A nặg hơn khí B bao nhiêu lần. Khối lượng mol của không khí =29 - tỉ khối của mỗi khí trên đối với Nitơ: d H /N = 2/ 28 = 2,271; dNH / N = 17/28 = 0,607 ;dSO /N = 64/ 28 = 2,29 - Tỉ khối của mỗi khí đối với KK: dH/KK= 2/29= 0,069, dNH/KK= 17/29= 0,586 ; dSO/KK= 64/29= 2,2 Hoạt động2:Phiếu học tập số 2 Dung Dịch 1) Dung dịch là gì? Dung dịch bão hoà? Chưa bão hoà? Quá bão hoà? 2) Định nghĩa độ tan (S)? Nêu các ảnh hưởng của nhiệt độ đến độ tan của chất rắn, chất khí? 3) Định nghĩa nồng độ phần trăm dung dịch? Viết biểu thức và nêu rõ các kí hiệu trong công thức? 4) Định nghĩa nồng độ mol dung dịch? Viết biểu thức và nêu rõ các kí hiệu trong công thức? Áp dụng: Trong 800ml dung dịch NaOH có 8 gam NaOH Tính nồng độ mol của dung dịch NaOH phải dùng thêm bao nhiêu ml nước vào 200ml dung dịch NaOH để có dung dịch NaOH 0,1M? *HS thảo luận và trả lời: Số mol NaOH : 8/40 = 0,2 mol, Nồng độ mol NaOH: 0,2 / 0,8 = 0,25 M - Dù pha loãng hay cô đặc thì số mol chất tan không đổi nên : V(1).CM(1) = V(2).CM (2) 0,2. 0,25 = ( x + 0,2 ).0,1 x = 0,3 lit = 300 ml. Hoạt động 3:Phiếu học tập số 3: Phân loại các hợp chất vô cơ Dựa vào đâu để phân loại các hợp chất vô cơ? Có mấy loại hợp chất vô cơ? Cho ví dụ và nêu tính chất hóa học cơ bản của từng loại? *HS thảo luận và trả lời: Dựa vào tính chất hóa học phân loại các hợp chất vô cơ thành 4 loại: -Ôxit: oxít bazơ: CuO, Na2O....tác dụng d.d axit Oxit axit: CO2, SO2....tác dụng bazơ -Axit: HCl, H2SO4 ...tác dụng với bazơ -Bazơ: NaOH, Ba(OH)2.....tác dụng axit -Muối: K2CO3, NaCl...tác dụng với axit, bazơ. Hoạt động 4:Phiếu học tập số 4: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học Hãy cho biết khái niệm ô nguyên tố, chu kì, nhóm? *HS thảo luận và trả lời: ô nguyên tố cho biết vị trí của nguyên tử nguyên tố đó trong bảnng tuần hòan Chu kì là tập hợp các ng.tố mà ng.tử của chúng có cùng số lớp e. Nhóm gồm các ng.tố mà ng.tử của chúng có số lớp e ngoài cùng bằng nhau. 3.Củng cố: Nguyên tử của ng.tố A trong bảng tuần hoàn có số hiệu ng.tử là 12. Hãy cho biết Cấu tạo ng.tử của ng.tố A? Tính chất hóa học đặc trưng của ng.tố A? So sánh tính chất hóa học của ng.tố A với các ng.tố đứng trên và dưới trong cùng nhóm, trước và sau trong cùng chu kì. 4.Dặn dò: Xem trước sự tìm ra e, sự tìm ra p, n. Cấu tạo ng.tử là cấu tạo rỗng -------------------------------------------------------------------- tiết: Soạn: CHƯƠNG I NGUYÊN TỬ Bài 1: THÀNH PHẦN NGUYÊN TỬ A. Mục tiêu bài học Häc sinh biÕt: Nguyªn tö lµ phÇn tö nhá nhÊt cña nguyªn tè. Nguyªn tö cã cÊu t¹o phøc t¹p. Nguyªn tö cã cÊu t¹o rçng. Học sinh vận dụng:RÌn luyÖn ph­¬ng ph¸p t­ duy trõu t­îng.Lµm quen víi ph¸n ®o¸n, suy luËn khoa häc.RÌn luyÖn kÜ n¨ng tÝnh to¸n: tÝnh khèi l­îng, kÝch th­íc nguyªn tö. B. Phương ph¸p chủ yếu: Đàm thoại nêu vấn đề C. Chuẩn bị của thầy vµ trß Học sinh: §äc l¹i s¸ch gi¸o khoa Hãa häc líp 8 phÇn cÊu t¹o nguyªn tö. Gi¸o viªn:Tranh vÏ m« pháng thÝ nghiÖm t×m ra electron cña J.J.Thomson. Tranh vÏ m« pháng thÝ nghiÖm chøng minh sù tån t¹i cña h¹t nh©n nguyªn tö. Tranh vÏ m« t¶ thµnh phÇn cÊu t¹o nguyªn tö vµ cÊu t¹o rçng cña nguyªn tö. D. Hoạt động của thầy và trß Ổn định lớp Bài mới Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1: Sù t×m ra e: H¹t e do nhµ b¸c häc nµo t×m ra? Vµo n¨m nµo? Qua thÝ nghiÖm nµo ? GV: T¹i sao tia ©m cùc ®i tõ cùc ©m sang cùc d­¬ng l¹i lÖch vÒ phÝa b¶n mang ®iÖn tÝch d­¬ng vµ bÞ ®Èy ra xa b¶n mang ®iÖn tÝch ©m? ChÝnh v× vËy mµ tia ®ã gäi lµ tia ©m cùc. B¶n chÊt cña tia ©m cùc lµ chïm c¸c h¹t nhá bÐ mang ®iÖn tÝch ©m, gäi lµ c¸c electron. §iÖn tÝch, khèi l­îng cña e ? Ho¹t ®éng 2: Sù t×m ra h¹t nh©n nguyªn tö GV: C¸c em quan s¸t thÝ nghiÖm vµ h·y nªu nhËn xÐt vÒ ®­êng ®i cña c¸c h¹t α khi nã ®i qua l¸ vµng? GV gi¶i thÝch: Trong nguyªn tö, c¸c phÇn tö mang ®iÖn tÝch d­¬ng khi ®i gÇn ®Õn hoÆc va ph¶i h¹t còng mang ®iÖn tÝch d­¬ng, cã khèi l­îng lín nªn nã bÞ ®Èy vµ chuyÓn ®éng chÖch h­íng hoÆc bÞ bËt ng­îc trë l¹i. H¹t mang ®iÖn tÝch d­¬ng ®ã chÝnh lµ h¹t nh©n nguyªn tö. GV ®­a ra tranh vÏ chi tiÕt phÇn m« pháng cÊu t¹o rçng cña nguyªn tö. Hái: Qua thÝ nghiÖm trªn ta cã kÕt luËn g× vÒ h¹t nh©n nhguyªn tö ? Ho¹t ®éng3 : CÊu t¹o cña h¹t nh©n nguyªn tö H¹t p do nhµ b¸c häc nµo t×m ra ? Khèi l­îng ®Ön tÝch cña p ? GV giíi thiÖu vÒ sù t×m ra h¹t n¬tron Ho¹t ®éng 4: Sù kh¸m ph¸ ra h¹t nh©n nguyªn tö. GV cho HS quan s¸t tranh vÏ m« pháng thÝ nghiÖm chøng minh sù tån t¹i cña h¹t nh©n nguyªn tö vµ m« t¶ thÝ nghiÖm. Hái: §iÖn tÝch cña nguyªn tö nh­ thÕ nµo? VËy cÊu t¹o ng.tö nh­ thÕ nµo? HS tr¶ lêi : n¨m 1897, do nhµ b¸c häc T«m x¬n qe = -1,602.10-19C me = 9,1095.10-31kg HS tr¶ lêi : Nguyªn tö cã cÊu t¹o rçng, c¸c e chuyÓn ®éng t¹o ra vá e bao quanh mét h¹t manh ®iÖn d­¬ng cã kÝch th­íc rÊt nhá so víi kÝch th­íc nguyªn tö n»m ë t©m cña ng.tö. §ã lµ h¹t nh©n nguyªn tö. - N¨m 1916, Rutherford ®· ph¸t hiÖn ra proton (p). qp = +1,602.10-19C mp = 1,6726.10-27kg - C¸c h¹t electron (e) vµ proton (p) cã trong thµnh phÇn cña mäi nguyªn tö. N¨m 1932, Chatwick ®· ph¸t hiÖn ra h¹t n¬tron (n). qn = 0 mn =1,6748.10-27kg ≈ mp - Nguyªn tö trung hßa ®iÖn nªn trong nguyªn tö sè electron b»ng sè proton. - H¹t nh©n n»m ë t©m cña nguyªn tö gåm c¸c h¹t p vµ n. Vá ng.tö gåm c¸c e chuyÓn ®éng xung quanh h¹t nh©n Ho¹t ®éng 5 : KÝch th­íc nguyªn tö .Ng.tö nhá nhÊt lµ ng.tö nµo cã b¸n kÝnh bao nhiªu Ho¹t ®éng 6: Khèi l­îng ng.tö KiÕn thøc träng t©m cña môc nµy lµ cho HS hiÓu ®­îc thÕ nµo lµ khèi l­îng nguyªn tö tuyÖt ®èi vµ ®¬n vÞ khèi l­îng nguyªn tö. GV ®Æt vÊn ®Ò: thùc nghiÖm ®· x¸c ®Þnh ®­îc khèi l­îng cña nguyªn tö C lµ 19,9026.10-27kg. §ã lµ khèi l­îng tuyÖt ®èi cña nguyªn tö C, cã trÞ sè rÊt nhá. §Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh to¸n, ng­êi ta lÊy gi¸ trÞ 1/12 khèi l­îng nguyªn tö C (®vC) lµm ®¬n vÞ khèi l­îng nguyªn tö. Bµi tËp cñng cè: PhiÕu häc tËp sè 1: 1 nguyªn tö R cã tæng sè h¹t c¸c lo¹i b»ng 115. Sè h¹t mang ®iÖn tÝch nhiÒu h¬n sè h¹t kh«ng mang ®iÖn tÝch lµ 25 h¹t. T×m nguyªn tö khèi cña nguyªn tö R? §¬n vÞ nanomet(nm) hay angstrom() Ng.tö nhá nhÊt lµ ng.tö hi®ro. §­êng kÝnh h¹t nh©n ng.tö kho¶ng 10-5nm §­êng kÝnh e,p kho¶ng 10-8 nm 1®vC=1u= VÝ dô: TÝnh khèi l­îng nguyªn tö hi®ro theo ®vC, biÕt khèi l­îng nguyªn tö tuyÖt ®èi cña nã lµ 1,6725.10-27kg. KLNT ®­îc tÝnh b»ng ®vC gäi lµ nguyªn tö khèi. M (®vC) ≈ p.1 + n.1 M (®vC) ≈ p + n 1,6725.10-27 MH = 1 ,66055.10-27 = 1,008 ®vC HS th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: p + n + e = 115 (p + e) – n = 25 p = e p = e = 35 n = 45 Ng.tö khèi cña R=80 4.Cñng cè: §iÒn côm tõ thÝch hîp vµo « trèng: a) H¹t nh©n cña mäi ng.tè ®Ìu cã c¸c(1) .................................. b)Khèi l­îng cña ng.tö tËp trung hÇu hÕt ë(2) ........................... . c)§­êng kÝnh h¹t nh©n ng.tö kho¶ng ..(3).......................... d)§­êng kÝnh ng.tö kho¶ng ..(4).......................... 5.DÆn dß: Lµm bµi tËp 3,4,5 trang 8 SGK. Xem tr­íc bµi H¹t nh©n nguyªn tö- Nguyªn tè hãa häc: §iÖn tÝch h¹t nh©n, sè khèi, ®Þnh nghÜa ng.tè hãa häc, sè hiÖu ng.tö, kÝ hiÖu ng.tö. so¹n: TiÕt: Bµi2: H¹t nh©n nguyªn tö - nguyªn tè hãa häc A. Môc tiªu:HS biÕt: Kh¸i niÖm vÒ sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n. Häc sinh hiÓu Kh¸i niÖm vÒ sè khèi, quan hÖ gi÷a sè khèi vµ nguyªn tö khèi. Quan hÖ gi÷a sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n, sè proton, sè electron trong nguyªn tö. Kh¸i niÖm vÒ nguyªn tè hãa häc vµ kÝ hiÖu nguyªn tö. Häc sinh vËn dông: Sö dông thµnh th¹o c«ng thøc tÝnh sè khèi, kÝ hiÖu nguyªn tö, mèi quan hÖ gi÷a sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n, sè proton, sè electron ®Ó biÕt ®­îc cÊu t¹o cña mét nguyªn tö cô thÓ. B. Ph­¬ng ph¸p: ®µm tho¹i, nªu vÊn ®Ò C. ChuÈn bÞ:Häc sinh: N¾m v÷ng c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸c h¹t cÊu t¹o nªn nguyªn tö. Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp D. C¸c b­íc lªn líp: 1.¤n ®Þnh líp: 2. KiÓm tra bµi cò Häc sinh 1: ch÷a bµi tËp sè 4 (s¸ch gi¸o khoa trang 8) Häc sinh 2: H·y nªu thµnh phÇn cÊu t¹o cña nguyªn tö? Trong nguyªn tö cña 1 nguyªn tè A cã tæng c¸c lo¹i h¹t lµ 58. BiÕt sè p Ýt h¬n sè n lµ 1 h¹t. H·y nªu cÊu t¹o nguyªn tö A vµ tÝnh nguyªn tö khèi cña A? 3. Bµi míi Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. §iÖn tÝch vµ sè khèi cña h¹t nh©n GV liªn hÖ bµi tr­íc, yªu cÇu HS nh¾c l¹i ®Æc ®iÓm cña c¸c h¹t cÊu t¹o nªn h¹t nh©n nguyªn tö, tõ ®ã rót ra kÕt luËn: ®iÖn tÝch h¹t nh©n do ®iÖn tÝch cña proton quyÕt ®Þnh. §iÖn tÝch cña h¹t nh©n ®­îc x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo? GV ph©n biÖt cho HS kh¸i niÖm “§THN” vµ “sè ®¬n vÞ §THN” PhiÕu häc tËp sè 1 : VD: 1 nguyªn tö X cã 11 electron ë líp vá, h·y t×m sè proton vµ ®iÖn tÝch h¹t nh©n cña X? Qua vÝ dô trªn ta thÊy trong ng.tö : Sè ®¬n vÞ §THN = sè e = sè p Sè khèi cña h¹t nh©n ®­îc tÝnh nh­ thÕ nµo? Ho¹t ®éng 2: §Þnh nghÜa nguyªn tè hãa häc TÊt c¶ c¸c ng.tö cña cïng mét nguyªn tè hãa hcä ®Òu cã cïng sè proton vµ sè e tøc lµ cïng sè g×? Nh÷ng ng.tö cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n dÒu cã tÝnh chÊt hãa häc nh­ thÕ nµo? Ho¹t ®éng 4: Sè hiÖu ng.tö Qua VD trªn ta thÊy r»ng: sè khèi A vµ sè §THN lµ nh÷ng sè rÊt quan träng cña nguyªn tö. Dùa vµo sè khèi (A) vµ sè §THN, ta biÕt ®­îc cÊu t¹o nguyªn tö. ChÝnh v× vËy, sè §THN Z vµ sè khèi A ®­îc coi lµ nh÷ng sè ®Æc tr­ng cña nguyªn tö hay cña h¹t nh©n. Ho¹t ®éng 3:. Sè hiÖu nguyªn tö - GV gióp HS ph©n biÖt râ kh¸i niÖm nguyªn tö vµ nguyªn tè: + Nãi nguyªn tö lµ nãi ®Õn mét läai h¹t vi m« gåm cã h¹t nh©n vµ líp vá. + Nãi nguyªn tè lµ nãi ®Õn tËp hîp c¸c nguyªn tö cã cïng §THN TÝnh chÊt hãa häc cña mét nguyªn tè lµ tÝnh chÊt cña tÊt c¶ c¸c nguyªn tö cña nguyªn tè ®ã. Ho¹t ®éng 4:KÝ hiÖu nguyªn tö: Ng­êi ta biÓu diÔn 1 nguyªn tè hãa häc b»ng kÝ hiÖu nµo? Cho biÕt ý nghÜa cña kÝ hiÖu sau: HS tr¶ lêi : §iÖn tÝch h¹t nh©n (Z) ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tæng ®iÖn tÝch cña c¸c h¹t proton. HS th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi : e = 11 Þ p = 11 Þ §THN = Z = 11+ ÞSè ®¬n vÞ §THN = 11 Sè khèi cña h¹t nh©n (A) b»ng tæng sè proton (Z) vµ sè n¬tron (N). A = Z + N Þ M (®vC) A Chó ý‏‎: Víi c¸c nguyªn tè bÒn (kh«ng phãng x¹) cã Z ≤ 82 (trõ H) th×: 1 n/p < 1,524 - Nguyªn tè hãa häc bao gåm c¸c nguyªn tö cã cïng §THN. - Nh÷ng nguyªn tö cã cïng sè ®¬n vÞ §THN Z ®Òu cã tÝnh chÊt hãa häc gièng nhau. Sè hiÖu nguyªn tö ®­îc kÝ hiÖu lµ Z, b»ng sè ®¬n vÞ §THN vµ b»ng sè electron cã trong nguyªn tö cña nguyªn tè ®ã. ‏‎ý nghÜa: Z = sè p = sè ®¬n vÞ §THN= sè e = sè thø tù cña nguyªn tö nguyªn tè ®ã trong b¶ng tuÇn hoµn(«) VD: Urani: Z = 92 - Cã 92 p trong h¹t nh©n - Sè ®¬n vÞ §THN = 92 - Cã 92 electron ë líp vá - Urani ®øng thø 92 trong b¶ng tuÇn hoµn X: kÝ hiÖu nguyªn tè. A: sè khèi. Z: sè hiÖu nguyªn tö. HS tr¶ lêi :Tªn nguyªn tè: clo §THN:+17 H¹t nh©n: 17p 18n Líp vá: 17e M = 35 ®vC 4.Cñng cè: PhiÕu häc tËp Cho c¸c nguyªn tö sau víi sè khèi vµ ®iÖn tÝch h¹t nh©n t­¬ng øng: A(11,5), B(23,11), C(20,10), D(21,10), E(10,5), G(22,10) a. ë ®©y cã bao nhiªu nguyªn tè hãa häc? b. H·y biÓu diÔn c¸c nguyªn tè trªn theo nh­ kÝ hiÖu ®· häc? c. Nguyªn tö C, D, G cã bao nhiªu electron, n¬tron, proton? HS th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: a. Cã 3 nguyªn tè hãa häc: Nguyªn tè 1: A vµ E ; Nguyªn tè 2: B ; Nguyªn tè 3: C, D, G 11 10 b. 5 5 23 11 A E ; ; ; B c. C cã 10 p, 10n, 10e ; D cã 10p, 11n, 10e ; G cã 10p, 12n, 10e 5.DÆn dß: häc bµi, lµm bµi tËp SGK. Xem tr­íc bµi ®ång vÞ- Nguyªn tö khèi vµ ng.tö khèi trung b×nh. BiÕt c¸ch tÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh. TiÕt 5 Ngµy so¹n: Bµi 3: Đång vÞ . nguyªn tö khèi vµ nguyªn tö khèi trung b×nh A.Môc tiªu bµi häc Häc sinh hiÓu Kh¸i niÖm ®ång vÞ. Kh¸i niÖm nguyªn tö khèi trung b×nh. Häc sinh vËn dông TÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè hãa häc mét c¸ch thµnh th¹o. B.Ph­¬ng ph¸p: ®µm tho¹i, nªu vÊn ®Ò C. ChuÈn bÞ: Häc sinh: N¾m v÷ng c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸c h¹t cÊu t¹o nªn nguyªn tö. Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp D. C¸c b­íc lªn líp: 1.¤n ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò Häc sinh 1: 1)Nªu kh¸i niÖm ®iÖn tÝch h¹t nh©n vµ sè khèi cña h¹t nh©n. 2)H·y biÓu diÔn c¸c nguyªn tè sau: Silic (14p, 14n), Kali (19e, 20n) Neon (sè hiÖu nguyªn tö lµ 10, sè khèi lµ 20) Häc sinh 2: 1)Nªu kh¸i niÖm nguyªn tè hãa häc, sè hiÖu nguyªn tö vµ ‏‎ý nghÜa cña sè hiÖu nguyªn tö? 2)Nh÷ng ®iÒu kh¼ng ®Þnh sau ®©y cã ph¶i bao giê còng ®óng kh«ng? - Sè hiÖu nguyªn tö b»ng ®iÖn tÝch h¹t nh©n. - Sè proton trong nguyªn tö b»ng sè n¬tron. - Sè proton trong h¹t nh©n b»ng sè electron ë líp vá nguyªn tö 3.Bµi míi Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1:§ång vÞ Gv lấy VD, 3 nguyªn tö lµ cña cïng mét nguyªn tè. T¹i sao c¸c nguyªn tö cña cïng mét nguyªn tè hãa häc cã thÓ cã sè khèi kh¸c nhau? Nh÷ng nguyªn tö nh­ vËy ®­îc gäi lµ ®ång vÞ cña nhau. Dùa vµo ®Þnh nghÜa ®ång vÞ, c¸c em h·y gi¶i thÝch v× sao vµ ®­îc gäi lµ 2 ®ång vÞ cña nhau? Do ®iÖn tÝch h¹t nh©n quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña nguyªn tö nªn c¸c ®ång vÞ cã cïng sè proton nghÜa lµ cã cïng sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n th× cã tÝnh chÊt hãa häc gièng nhau. Tuy nhiªn, do sè n¬tron kh¸c nhau nªn c¸c ®ång vÞ cã mét sè tÝnh chÊt vËt lÝ kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, ®ång vÞ thø 2 cña clo cã nhiÖt ®é s«i cao h¬n ®ång vÞ thø nhÊt. GV cho HS quan s¸t m« pháng biÓu diÔn 3 ®ång vÞ cña hi®ro ®Ó gi¶i thÝch tr­êng hîp ®Æc biÖt: ®ång vÞ lµ tr­êng hîp duy nhÊt h¹t nh©n kh«ng cã n¬tron. Cßn ®ång vÞ lµ tr­êng hîp duy nhÊt cã sè n¬tron gÊp ®«i sè proton. Ho¹t ®éng 2: Nguyªn tö khèi H·y nh¾c l¹i ®¬n vÞ khèi l­îng nguyªn tö ? Cã gi¸ trÞ b»ng bao nhiªu ? VD: Nguyªn tö C nÆng 19,9206.10-27 kg. nguyªn tö ®ã nÆng gÊp bao nhiªu lÇn ®¬n vÞ khèi l­îng nguyªn tö ? VËy 12 chÝnh lµ nguyªn tö khèi cña C. Hái: Nguyªn tö khèi cã ý nghÜa g×? Ho¹t ®éng 3: Nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè HÇu hÕt c¸c nguyªn tè hãa häc trong tù nhiªn lµ hçn hîp cña rÊt nhiÒu ®ång vÞ, chØ cã vµi nguyªn tè cã 1 ®ång vÞ nh­ nh«m, flo… Qua ph©n tÝch ng­êi ta nhËn thÊy tØ lÖ c¸c ®ång vÞ cña cïng 1 nguyªn tè trong tù nhiªn lµ kh«ng ®æi, kh«ng phô thuéc vµo hîp chÊt hãa häc chøa c¸c ®ång vÞ ®ã. Hái: Cho biÕt c«ng thøc tÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè ? VD: clo cã 2 ®ång vÞ: : 75,53% ; : 24,47%. TÝnh ng.tö khèi trung b×nh cña Clo? §ång vÞ lµ nh÷ng nguyªn tö cã cïng sè proton nh­ng kh¸c nhau vÒ sè n¬tron, do ®ã sè khèi A kh¸c nhau. VD: Clo cã 2 ®ång vÞ: C: H: - HÇu hÕt c¸c nguyªn tè hãa häc ®Òu lµ hçn hîp cña c¸c ®ång vÞ. - TÊt c¶ ®ång vÞ cña mäi nguyªn tè ®Òu cã tÝnh chÊt hãa häc nh­ nhau. HS tr¶ lêi: = 12 (lÇn) HS dùa vµo SGK tr¶ lêi: Nguyªn tö khèi cña c¸c nguyªn tè lµ nguyªn tö khèi trung b×nh cña hçn hîp c¸c ®ång vÞ cã tÝnh ®Õn tØ lÖ phÇn tr¨m sè nguyªn tö cña mçi ®ång vÞ. = : nguyªn tö khèi trung b×nh. A, B, …: nguyªn tö khèi cña mçi ®ång vÞ. a, b, …: tØ lÖ % mçi ®ång vÞ. Nguyªn tö khèi trung b×nh cña clo lµ: = = 35,4894 ®vC ≈ 35,5 ®vC 4.Cñng cè: Bµi 1: Mét nguyªn tö cã 8 proton, 8 n¬tron vµ 8 electron. Chän nguyªn tö ®ång vÞ víi nã: a. 8 proton, 8 n¬tron, 9 electron b. 8 proton, 9 n¬tron, 9 electron c. 9 proton, 8 n¬tron, 9 electron d. 8 proton, 9 n¬tron, 8 electron §¸p ¸n: d Bµi 2: ¤xi cã 3 ®ång vÞ: vµ Hi®ro cã 3 ®ång vÞ: (D) (T) H·y t×m xem cã bao nhiªu kiÓu ph©n tö n­íc ®­îc t¹o thµnh tõ c¸c ®ång vÞ cña «xi vµ hi®ro. ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o vµ tÝnh khèi l­îng ph©n tö cña chóng 5. DÆn dß: Bµi tËp vÒ nhµ: 1, 2, 3, 4, 5 (s¸ch gi¸o khoa trang 13). Xem tr­íc bµi míi: Sù chuyÓn ®éng cña e trong ng.tö theo m« h×nh hiÖn ®¹i. H×nh d¹ng, sè l­îng obitan ng.tö TiÕt: Ngµy so¹n: Bài 4: Sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö Obitan nguyªn tö A/ Môc tiªu: Häc sinh biÕt Trong nguyªn tö, electron chuyÓn ®éng xung quanh h¹t nh©n kh«ng theo mét quü ®¹o x¸c ®Þnh. MËt ®é x¸c suÊt t×m thÊy electron trong kh«ng gian nguyªn tö kh«ng ®ång ®Òu. Khu vùc xung quanh h¹t nh©n mµ t¹i ®ã x¸c suÊt t×m thÊy electron lín nhÊt ®­îc gäi lµ obitan nguyªn tö. H×nh d¹ng c¸c obitan nguyªn tö. B/ Ph­¬ng ph¸p: ®µm tho¹i, nªu vÊn ®Ò C/ ChuÈn bÞ: Häc sinh: xem tr­íc bµi míi ë nhµ Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp, tranh vÏ: Mét hµnh tinh nguyªn tö cña Rutherford vµ Borh. Obitan nguyªn tö hi®ro. H×nh ¶nh c¸c obitan s, p, d. D/ . C¸c b­íc lªn líp: 1.¤n ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò Häc sinh 1: H·y nªu kh¸i niÖm ®ång vÞ, lÊy vÝ dô. Lµm bµi tËp 4 s¸ch gi¸o khoa trang 13 (c©u b, c). Häc sinh 2: Nªu kh¸i niÖm nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè, c«ng thøc tÝnh. Lµm bµi tËp 4 s¸ch gi¸o khoa trang 13 (c©u a). 3.Bµi míi. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng 1. M« h×nh mÉu hµnh tinh nguyªn tö . GV dïng m« pháng mÉu hµnh tinh nguyªn tö cña Rutherford vµ Bo ®Ó HS thÊy ®­îc: Theo Bo, trong nguyªn tö c¸c electron chuyÓn ®éng trªn quü ®¹o x¸c ®Þnh. Tuy nhiªn thuyÕt Bo vÉn kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®­îc nhiÒu tÝnh chÊt cña nguyªn tö do ch­a m« t¶ ®óng tr¹ng th¸i chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö. Ho¹t ®éng 2:M« h×nh hiÖn ®¹i vÒ sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö. GV dïng tranh m« pháng ®¸m m©y electron cña nguyªn tö hi®ro ®Ó cho HS thÊy ®­îc: electron chuyÓn ®éng rÊt nhanh, kh«ng thÓ quan s¸t ®­îc ®­êng ®i cña nã. Nãi ®¸m m©y electron nh­ng kh«ng ph¶i do nhiÒu electron t¹o thµnh, mµ ®ã chÝnh lµ nh÷ng vÞ trÝ electron xuÊt hiÖn. Nãi c¸ch kh¸c ®¸m m©y e khu vùc x¸c suÊt cã mÆt electron. V× electron mang ®iÖn tÝch ©m nªn ®¸m m©y x¸c suÊt ®ã mang ®iÖn tÝch ©m. Ho¹t ®éng 3. Obitan nguyªn tö. GV diÔn gi¶ng ®Ó HS obitan nguyªn tö. HS ®äc ®Þnh nghÜa obitan nguyªn tö GV: Ng­êi ta nãi h×nh d¹ng obitan nguyªn tö hi®ro lµ mét khèi cÇu, ®­êng kÝnh kho¶ng 10nm nghÜa lµ g×? Ho¹t ®éng 4.H×nh d¹ng obitan nguyªn tö. GV m« pháng h×nh ¶nh c¸c obitan s, p, d. GV: H×nh d¹ng obitan nguyªn tö hi®ro? GV: Electron duy nhÊt cña nguyªn tö hi®ro th­êng xuyªn cã mÆt ë khu vùc gÇn nh©n nhÊt. ¥ khu vùc ®ã, electron cã n¨ng l­îng nh­ thÕ nµo? Khèi cÇu obitan nguyªn tö hi®ro cã kÝch th­íc nhá nhÊt, ®ã lµ obitan 1s. C¸c obitan nguyªn tö 2s, 3s... còng cã d¹ng khèi cÇu nh­ng víi kÝch th­íc lín h¬n. ë nh÷ng tr¹ng th¸i n¨ng l­îng cao h¬n, electron cã nh÷ng vÞ trÝ ­u tiªn kh¸c, obitan nguyªn tö cã h×nh d¹ng kh¸c. Ch¼ng h¹n, obitan p cã d¹ng h×nh sè 8 næi, obitan d, f cã h×nh d¹ng phøc t¹p. Ho¹t ®éng 5:H×nh d¹ng «bitan nguyªn tö: Dùa vµo m« pháng h×nh ¶nh c¸c obitan, GV ph©n tÝch: - Obitan s cã ®èi xøng cÇu, t©m khèi cÇu trïng víi gèc täa ®é. - Obitan p cã d¹ng sè 8 næi, hoÆc cã thÓ h×nh dung nã lµ 2 qu¶ cÇu tiÕp gi¸p nhau, d¹ng mét qu¶ t¹ ®«i. Víi h×nh d¹ng nh­ vËy, mçi obitan p nhËn trôc täa ®é lµm trôc ®èi xøng. Obitan px nhËn trôc nµo lµm trôc ®èi xøng? C¸c obitan py, pz lÇn l­ît nhËn c¸c trôc y, z lµm trôc ®èi xøng. - Obitan d, f cã h×nh d¹ng phøc t¹p. Trong nguyªn tö c¸c electron chuyÓn ®éng trªn nh÷ng quü ®¹o trßn hay bÇu dôc x¸c ®Þnh xung quanh h¹t nh©n. - C¸c electron chuyÓn ®éng rÊt nhanh xung quanh h¹t nh©n kh«ng theo mét quü ®¹o x¸c ®Þnh . - X¸c suÊt cã mÆt electron t¹i mét ®iÓm nµo ®ã ë thêi ®iÓm quan s