Bài soạn môn Địa lý 12 - Bài 15: Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai

TiÕt 17 Bµi 15 B¶o vÖ m«i tr­êng vµ phßng chèng thiªn tai Ngµy so¹n: 28/11/2010 Ngµy gi¶ng:30/11/2010 I. môc tiªu bµi häc Sau bµi häc, HS cÇn: 1. KiÕn thøc - BiÕt 1 sè vÊn ®Ò chÝnh vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng ë n­íc ta: mÊt c©n b»ng sinh th¸i vµ « nhiÔm m«i tr­êng (®Êt, n­íc, kh«ng khÝ). - N¾m ®­îc 1 sè lo¹i thiªn tai chñ yÕu (b·o, lôt, lò quÐt, kh« h¹n, ®éng ®Êt) th­êng xuyªn g©y t¸c h¹i ®Õn ®êi sèng vµ kinh tÕ. - NhËn thøc ®­îc t¸c h¹i vµ biÕt c¸ch phßng chèng ®èi víi mçi lo¹i thiªn tai. - N¾m ®­îc ND “chiÕn l­îc quèc gia” vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng. 2. Kü n¨ng - Liªn hÖ thùc tÕ ®Ó gi¶i thÝch nguyªn nh©n ph¸t sinh vµ t¸c h¹i cña mçi lo¹i thiªn tai. - Kü n¨ng vËn dông vµo thùc tiÔn. II. Ph­¬ng tiÖn d¹y häc - B¶n ®å tù nhiªn VN. - Tranh ¶nh vÒ b·o lò, h¹n h¸n. III. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng 1. æn ®Þnh tæ chøc: KiÓm tra sÜ sè 2. KiÓm tra bµi cò: ? Nªu t×nh tr¹ng suy gi¶m tµi nguyªn rõng vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ rõng? ? Nªu t×nh tr¹ng suy gi¶m tµi nguyªn sinh vËt vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc? ? Nªu t×nh tr¹ng suy gi¶m tµi nguyªn ®Êt vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt ë vïng ®åi nói vµ ®ång b»ng? 3. Bµi míi Ho¹t ®éng cña GV vµ HS ND chÝnh GV: b¶o vÖ m«i tr­êng lµ 1 trong nh÷ng ND chÝnh cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 2 vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong b¶o vÖ m«i tr­êng ë n­íc ta: - MÊt c©n b»ng sinh th¸i. - ¤ nhiÔm m«i tr­êng. ? H·y nªu nguyªn nh©n g©y mÊt c©n b»ng sinh th¸i m«i tr­êng vµ c¸c biÓu hiÖn cña t×nh tr¹ng nµy ë n­íc ta? * Nguyªn nh©n: Do sù khai th¸c, t¸c ®éng qu¸ møc vµo 1 thµnh phÇn tù nhiªn. VD: T×nh tr¹ng ph¸ huû, khai th¸c qu¸ møc rõng cã thÓ g©y mÊt c©n b»ng sinh th¸i, lµm cho: - §Êt ®ai xãi mßn, röa tr«i m¹nh. - H¹ thÊp mùc n­íc ngÇm. - T¨ng tèc ®é dßng ch¶y cña s«ng vÒ mïa lò. - Lµm khÝ hËu tr¸i ®Êt nãng lªn. - MÊt n¬i sèng cña nhiÒu loµi ®éng vËt... * BiÓu hiÖn => ? H·y nªu nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr­êng ®« thÞ vµ n«ng th«n? * Nguyªn nh©n: Do chÊt th¶i trong sx vµ sinh ho¹t. GV: T×nh tr¹ng « nhiÔm ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ, tiÕng ån... trë thµnh vÊn ®Ò nghiªm träng ë c¸c thµnh phè lín, c¸c khu CN, khu d©n c­ vµ 1 sè vïng cöa s«ng ven biÓn. ë nhiÒu n¬i, nång ®é c¸c chÊt g©y « nhiÔm v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp nhiÒu lÇn. => Bªn c¹nh viÖc SD tµi nguyªn cÇn b¶o vÖ m«i tr­êng sèng cña con ng­êi. ChuyÓn ý: Lµ 1 ®Êt n­íc nhiÖt ®íi Èm giã mïa, n»m gÇn biÓn §«ng, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, thiªn nhiªn còng g©y cho n­íc ta nhiÒu thiªn tai. H§: KÎ b¶ng, chia líp thµnh nhãm Lo¹i thiªn tai Thêi gian vµ KV x¶y ra HËu qu¶ BiÖn ph¸p phßng chèng Thêi gian Khu vùc B·o NgËp lôt Lò quÐt H¹n h¸n C¸c thiªn tai kh¸c ? Dùa vµo h×nh 9.3 (trang 43) nhËn xÐt vÒ h­íng di chuyÓn vµ tÇn suÊt cña b·o ë VN? - Thêi gian b¾t ®Çu vµ kÕt thóc cã thÓ sím hoÆc muén h¬n 1 th¸ng nh­ng c­êng ®é yÕu (th¸ng 8,9,10 chiÕm 70% tæng sè c¬n b·o hµng n¨m). - TB mçi n¨m cã 3-4 c¬n b·o ®æ bé trùc tiÕp vµo bê biÓn, n¨m nhiÒu 8-10, n¨m Ýt 1-2 (TB trong 45 n¨m t rë l¹i ®©y lµ 8,8 c¬n/n¨m). - L­îng m­a trong c¬n b·o ®¹t tíi 300-400, cã khi tíi 500-600 mm (L­îng m­a b·o TB chiÕm 1/3 l­îng m­a cña vïng ven biÓn). GV: D¶i ®ång b»ng ven biÓn miÒn Trung lµ vïng chÞu thiÖt h¹i nÆng nÒ nhÊt cña b·o Do n»m trªn ®­êng ®i cña phÇn lín c¸c c¬n b·o, ®Þa h×nh hÑp ngang, c¸c d·y nói ¸n ng÷ phÝa T©y, nhiÒu nói ¨n lan ra biÓn ch¾n giã b·o -> trót m­a lín cho miÒn Trung. * Giã b·o cã thÓ g©y ra sãng biÓn cao tíi 9-10m, lµm mùc n­íc biÓn d©ng 1,5-2m. => B·o lµ 1 thiªn tai g©y t¸c h¹i rÊt lín cho sx vµ ®êi sèng nh©n d©n, nhÊt lµ vïng ven biÓn. * BiÖn ph¸p: - Dù b¸o chÝnh x¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ di chuyÓn cña b·o. - Th«ng b¸o cho tµu thuyÒn ë gÇn vïng b·o. - Gia cè ®ª ®iÒu, s¬ t¸n ng­êi d©n. - Chèng b·o kÕt hîp víi chèng lôt, óng ë ®ång b»ng, lò vµ xãi mßn ë miÒn nói. * DiÖn m­a réng, lò tËp trung ë c¸c hÖ thèng s«ng lín, mÆt ®Êt thÊp, xung quanh cã ®ª s«ng, ®ª biÓn bao bäc, mËt ®é XD cao. * M­a lín + triÒu c­êng. N­íc s«ng Mª K«ng lªn xuèng tõ tõ lµ do: - S«ng dµi, l­u vùc lín, ch¶y qua nhiÒu miÒn khÝ hËu, ®é dèc kh«ng lín l¾m (16 cm/km). - L­îng m­a kh«ng dån dËp ngay 1 lóc t¹i KV mµ s«ng ch¶y qua. Do cã §K san b»ng møc chªnh lÖch gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng. - T¸c ®éng ®iÒu hoµ cña c¸c ao hå (nhÊt lµ hå T«nlªxap – BiÓn Hå – Campuchia- 3000km2). * Do m­a b·o lín (th¸ng 9,10) n­íc biÓn d©ng vµ lò nguån. GV: ë nh÷ng KV nµy, bÒ mÆt ®Êt dÔ bÞ bãc mßn khi cã m­a ®æ xuèng. * Lµ thiªn tai bÊt th­êng, khã ph¸n ®o¸n -> G©y hËu qu¶ nghiªm träng. * BiÖn ph¸p: - Quy ho¹ch c¸c ®iÓm d©n c­ tr¸nh c¸c vïng lò quÐt. - Qu¶n lÝ, SD ®Êt hîp lÝ. - Thùc hiÖn trång rõng, c¸c biÖn ph¸p thuû lîi -> h¹n chÕ dßng ch¶y vµ chèng xãi mßn ®Êt. * Thêi gian: + 3-4 th¸ng ë c¸c thung lòng khuÊt giã miÒn B¾c: Yªn Ch©u, s«ng M· (S¬n La), Lôc Ng¹n (B¾c Giang)... + 4-5 th¸ng ë ®ång b»ng Nam Bé vµ vïng thÊp T©y Nguyªn. + 6-7 th¸ng vïng ven biÓn cùc NTB. * HËu qu¶: - Gia t¨ng c¸c nguy c¬ ch¸y rõng, thiÕu n­íc cho sinh ho¹t vµ sx. - MiÒn Trung ®éng ®Êt Ýt h¬n, Nam Bé biÓu hiÖn rÊt yÕu. - C¸c thiªn tai nµy x¶y ra côc bé ë 1 sè vïng. ChuyÓn ý: Trªn ®Êt n­íc cã nhiÒu thiªn tai nh­ n­íc ta, nhµ n­íc cÇn ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng vµ TNTN. GV: ChiÕn l­îc ®­îc XD dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c chung cña chiÕn l­îc b¶o vÖ toµn cÇu (WSC) do Liªn hiÖp quèc tÕ b¶o vÖ thiªn nhiªn vµ TNTN (IUCN) ®Ò xuÊt. * Cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi ®êi sèng con ng­êi * Cã liªn quan ®Õn lîi Ých l©u dµi cña nh©n d©n VN vµ cña c¶ nh©n lo¹i. * §iÒu khiÓn viÖc SD trong giíi h¹n cã thÓ phôc håi ®­îc. * Phï hîp víi yªu cÇu vÒ ®êi sèng con ng­êi. 1. B¶o vÖ m«i tr­êng * T×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng sinh th¸i - BiÓu hiÖn: Gia t¨ng c¸c thiªn tai – b·o lò, h¹n h¸n vµ sù biÕn ®æi thÊt th­êng vÒ thêi tiÕt, khÝ hËu. * T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng: §Êt, n­íc, kh«ng khÝ... 2. Mét sè thiªn tai chñ yÕu vµ biÖn ph¸p phßng chèng. a. B·o - Thêi gian: Tõ th¸ng 6 -> T11 (TËp trung vµo th¸ng 9,10 sau ®ã ®Õn th¸ng 8). - Mïa b·o chËm dÇn tõ B->N. - KV ho¹t ®éng: Vïng bê biÓn n­íc ta. - HËu qu¶: + Giã b·o m¹nh, søc tµn ph¸ lín. + M­a to g©y lôt léi, ngËp mÆn vïng ven biÓn. - BiÖn ph¸p: Coi träng c«ng t¸c dù b¸o vµ phßng chèng b·o. b. NgËp lôt - Thêi gian: Vµo mïa m­a b·o. - KV x¶y ra: + Ch©u thæ s«ng Hång. + §ång b»ng SCL. + Vïng tròng BTB vµ h¹ l­u c¸c s«ng lín ë NTB. - HËu qu¶: ThiÖt h¹i cho vô hÌ thu c¸c ®ång b»ng s«ng Hång vµ SCL. - BiÖn ph¸p: XD c«ng tr×nh tho¸t lò vµ ng¨n thuû triÒu. c. Lò quÐt. - Thêi gian: + Th¸ng 6->10: Vïng nói phÝ B¾c. + Th¸ng 10->12: Vïng nói tõ Hµ TÜnh -> NTB. - KV x¶y ra: KV s«ng suèi cã ®Þa h×nh chia c¾t m¹nh, ®é dèc lín, mÊt líp phñ thùc vËt. - HËu qu¶: ThiÖt h¹i vÒ ng­êi vµ tµi s¶n. - BiÖn ph¸p: d. H¹n h¸n - Thêi gian: Møc ®é kÐo dµi tuú n¬i vµo mïa kh«. - HËu qu¶: ThiÖt h¹i cho sx vµ ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng. - BiÖn ph¸p: XD c¸c c«ng tr×nh thuû lîi. ®. C¸c thiªn tai kh¸c - §éng ®Êt: TB, §B, ven biÓn NTB. - Lèc, m­a ®¸, s­¬ng muèi: KV miÒn nói phÝa B¾c. 3. ChiÕn l­îc QG vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn vµ m«i tr­êng. * Nguyªn t¾c: §¶m b¶o sù b¶o vÖ ®i ®«i víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. * NhiÖm vô chiÕn l­îc: - Duy tr× m«i tr­êng sèng vµ c¸c qu¸ tr×nh sinh th¸i chñ yÕu. - §¶m b¶o sù giµu cã cña ®Êt n­íc vÒ vèn gen c¸c loµi nu«i trång còng nh­ c¸c loµi hoang d¹i. - §¶m b¶o viÖc SD hîp lÝ c¸c nguån TNTN. - §¶m b¶o chÊt l­îng m«i tr­êng. - æn ®Þnh d©n sè ë møc c©n b»ng víi kh¶ n¨ng SD hîp lÝ c¸c tµi nguyªn tù nhiªn. - Ng¨n ngõa « nhiÔm m«i tr­êng, kiÓm so¸t vµ c¶i t¹o m«i tr­êng. IV. Cñng cè 1. Nªu nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng ë n­íc ta? 2. Cho biÕt thêi gian t¸c ®éng, hËu qu¶ vµ biÖn ph¸p phßng chèng b·o ë NV? 3. Nªu c¸c vïng hay x¶y ra ngËp lôt, lò quÐt, h¹n h¸n ë n­íc ta. CÇn lµm g× ®Ó gi¶m nhÑ t¸c h¹i cña c¸c thiªn tai nµy? ë n­íc ta ®éng ®Êt hay x¶y ra ë vïng nµo? 4. Nªu c¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña ChiÕn l­îc QG vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn vµ m«i tr­êng?