Bài soạn môn Vật lý lớp 9 - Tiết 27, bài 24: Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua

Ngày soạn: 29/ 11/ 2012 Ngày dạy: / 12/ 212 Tiết 27. Bài 24 TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA I/ MỤC TIÊU: 1. Kiến thức - Vẽ được đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua - Phát biểu được quy tắc nắm tay phải về chiều của đường sức từ trong lòng ống dây có dòng điện chạy qua. - Vận dụng được quy tắc nắm tay phải để xác định chiều của đường sức từ trong lòng ống dây khi biết chiều dòng điện và ngược lại. 2. Kĩ năng - Làm từ phổ của từ trường ống dây có dòng điện chạy qua - Vẽ đường sức từ của từ trường ống dây có dòng điện đi qua 3. Thái độ Thận trọng khéo léo khi làm TN II/ CHUẨN BỊ: 1. Nội dung: GV: SGK, SGV. HS: SGK. 2. Đồ dùng dạy học: GV: - Bảng phụ. - 1tấm nhựa có luồn sẵn các vòng dây của một ống dây dẫn, 1ít mạt sắt, 1nguồn điện 3V hoặc 6V, 1công tắc, 3đoạn dây dẫn dài 30cm, 1bút dạ. 3. Phương pháp dạy học: Dạy học nêu vấn đề, thớ nghiệm, phỏt vấn, thảo luận nhúm. III/TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1. Ổn định lớp : 2. Kiểm tra bài cũ : (4PH) - Nêu cách tạo ra từ phổ và đặc điểm từ phổ của nam châm thẳng - Nêu quy ước về chiều đường sức từ - Vẽ và xác định chiều đường sức từ biểu diễn từ trường của NC thẳng HSTL: Như sgk 3. Bài mới: TRỢ GIÚP CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS GHI BẢNG HOẠT ĐỘNG1(1PH) TỔ CHỨC TÌNH HUỐNG HỌC TẬP Đặt vấn đề như SGK HOẠT ĐỘNG 2(15PH) TẠO RA VÀ QUAN SÁT TỪ PHỔ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA - Gọi HS nêu cách tạo ra để quan sát từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với những dụng cụ đã phát cho các nhóm - Yêu cầu HS làm TN tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện theo nhóm, quan sát từ phổ bên trong và bên ngoài ống dây để trả lời C1 - Gọi đại diện các nhóm trả lời câu hỏi C1. Thảo luận chung cả lớp Yêu cầu HS chữa vào vở nếu sai - Yêu cầu các nhóm giơ bảng nhựa trong đã vẽ một vài đường sức từ của ống dây, Gọi HS các nhóm khác nhận xétÒLưu ý HS một số sai sót thường gặp để tránh lặp lại - Gọi HS trả lời câu C2 - Tương tự C1 Yêu cầu HS thực hiện câu C3 theo nhóm và hướng dẫn thảo luận. Lưu ý kim nam châm đặt trên mũi nhọn trục thẳng đứng, phải kiểm tra xem kim nam châm có quay được tự do không ? - Thông báo: Hai đầu của ống dây có dòng điện chạy qua cũng là hai từ cực. Đầu có các đường sức từ đi ra gọi là cực Bắc, đầu có các đường sức từ đi vào gọi là cực Nam - Từ kết quả TN ở C1, C2, C3 ta rút ra được kết luận gì về từ phổ, đường sức từ và chiều đường sức từ ở hai đầu ống dây ? -Tổ chức cho HS trao đổi trên lớp để rút ra kết luận -Gọi 1-2 HS đọc lại phần kết luận trong SGK HOẠT ĐỘNG 3(15PH) TÌM HIỂU QUY TẮC NẮM TAY PHẢI GV: Từ trường do dòng điện sinh ra vậy chiều của đường sức từ có phụ thuộc vào chiều dòng điện hay không làm thế nào để kiểm tra điều đó ? - Tổ chức cho HS làm TN kiểm tra dự đoán theo nhóm và hướng dẫn thảo luận kết quả TN Ò Rút ra kết luận - GV: Để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua không phải lúc nào cũng cần có kim nam châm thử, cũng phải tiến hành TN, mà người ta đã sử dụng quy tắc nắm tay phải để xác định nó -Yêu cầu HS nghiên cứu quy tắc nắm tay phải ở phần II Ò Gọi HS phát biểu quy tắc - GV: Quy tắc nắm tay phải giúp ta xác định chiều đường sức ở trong lòng ống dây hay ngoài ống dây ? có gì khác nhau ? - Đường sức từ ở trong lòng ống dây và bên ngoài ngoài ống dây có gì khác nhau ? - Lưu ý HS tránh nhầm lẫn khi áp dụng quy tắc - Yêu cầu HS cả lớp giơ nắm tay phải thực hiện theo hướng dẫn của quy tắc xác định lại chiều của đường sức từ trong ống dây ở TN trên, so sánh với chiều đường sức từ đã được xác định bằng nam châm thử HOẠT ĐỘNG 5(10PH) VẬN DỤNG -Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu C4, C5, C6 - GV có thể gợi ý các câu hỏi : + Đối vói C4 yêu cầu HS vận dụng kiến thức trong bài và các bài học trước để nêu được các cách khác nhau xác định tên từ cực của ống dây - Đối với C5, C6 yêu cầu mỗi HS phải thực hành nắm tay phải và xoay bàn tay theo chiều dòng điện trong các vòng dây hoặc chiều đường sức từ trong lòng ống dây trên hình 24.5, 24.6 SGK - Tổ chức trao đổi kết quả trên lớp để chọn các lời giải đúng, uốn nắn các sai lầm (nếu có), củng cố bài học HĐ1 HS dưới lớp chú ý lắng nghe HĐ2 - Cá nhân HS nêu cách tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua - HS làm TN theo nhóm quan sát từ phổ và thảo luận trả lời câu C1 -Đại diện các nhóm báo cáo kết quả TN theo hướng dẫn của câu C1 -Cá nhân HS hoàn thành câu C2 -HS thực hiện câu C3 theo nhóm -Dựa vào thông báo của GV. HS xác định cực từ của ống dây có dòng điện trong thí nghiệm -HS trao đổi thảo luận rút ra kết luận - HS đọc lại phần kết luận trong SGK HĐ3 - HS nêu dự đoán : Khi đổi chiều dòng điện qua ống dây, thì chiều đường sức từ trong lòng ống dây có thể thay đổi - HS làm TN theo nhóm kiểm tra dự đoán. So sánh kết quả TN với dự đoán ban đầu Ò rút ra kết luận về sự phụ thuộc của chiều đường sức từ ở trong ống dây vào chiều d/điện chạy qua ống dây -HS làm việc cá nhân nghiên cứu hình 24.3 SGK để hiểu rõ quy tắc nắm tay phải và phát biểu quy tắc -HS làm việc cá nhân vận dụng quy tắc nắm tay phải xác định chiều đường sức từ trong lòng ống dây khi đổi chiều dòng điện qua các vòng dây trên hình 24.3SGK HĐ4 -HS nhớ quy tắc nắm tay phải tại lớp để vận dụng linh hoạt quy tắc này hoàn thành C4, C5, C6 -HS trao đổi thảo luận nhóm kết quả bài làm trên lớp, sửa chữa những sai sót nếu có trong bài làm của mình vào vở I/TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 1.Thí nghiệm C1: Phần từ phổ ở bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài thanh NC giống nhau +Khác nhau : Trong lòng ống dây cũng có các đường mạt sắc được sắp xếp gần như song song với nhau C2: Đường sức từ ở trong và ngoài ống dây tạo thành những đường cong khép kín C3: Giống như một thanh nam châm, tại hai đầu ống dây các đường sức từ cùng đi vào 1 đầu và cùng đi ra ở đầu kia 2. Kết luận SGK II/QUY TẮC NẮM TAY PHẢI 1.Chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào ? a.Thí nghiệm b. Kết luận Chiều đường sức từ của ống dây phụ thuộc vào chiều của dòng điện chạy qua các vòng dây 2. Quy tắc nắm tay phải SGK III/VẬN DỤNG C4: Đầu A là cực Nam, đầu B là cực Bắc C5: Kim nam châm bị vẽ sai chiều là kim số 5. Dòng điện trong ống dây có chiều đi ra ở đầu dây B C6: Đầu A của cuộn dây là cực Bắc, đầu B là cực Nam 4. Củng cố: - Cho biết từ phổ bên ngoài ống dây có dòng điện và từ phổ bên ngoài nam châm như thế nào ? - Phát biểu quy tắc nắm tay phải ? 5. Hướng dẫn về nhà -Học thuộc phần ghi nhớ -Làm bài tập 24.1 Ò 24.5 SBT - Tham khảo thêm mục "Có thể em chưa biết" - Xem trước bài 25