Bài soạn môn Vật lý lớp 9 - Tiết 28, bài 25: Sự nhiễm từ của sắt và thép, nam châm điện

Ngày soạn: 29/ 11/ 2012 Ngày dạy: ./ ./ 2012 Tiết 28. Bài25 . SỰ NHIỄM TỪ CỦA SẮT VÀ THÉP. NAM CHÂM ĐIỆN I.Mục tiêu: 1.Kiến thức: - Mô tả được TN về sự nhiễm từ của sắt, thép. - Giải thích được vì sao người ta dùng lõi sắt non để chế tạo nam châm điện. - Nêu được 2 cách làm tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên 1 vật. - Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường vào bài học. 2.Kỹ năng: Có kĩ năng làm TN vật lí: mắc mạch điện, sử dụng biến trở trong mạch, sử dụng các dụng cụ đo điện. 3. Thái độ nghiêm túc, tích cực; có tinh thần hợp tác tốt trong nhóm học tập. II/CHUẨN BỊ: 1. Nội dung: GV: SGK, SGV. HS: SGK. 2. Đồ dùng dạy học: GV: - Bảng phụ. - 1ống dây có khoảng 500-700 vòng, 1la bàn hoặc kim NC đặt lên giá thẳng đứng, 1giá TN, 1nguồn điện 3V hoặc 6V, 1công tắc, 5đoạn dây nối dài 30cm, 1biến trở một ít đinh sắt, 1lõi sắt non và 1lõi thép có thể đặt vừa trong lòng ống dây, 1Ampekế có GHĐ 1,5A và ĐCNN 0,1A. 3. Phương pháp dạy học: Dạy học nêu vấn đề, vấn đáp, thí nghiệm, thảo luận nhóm. III/TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: (4PH) +Tác dụng từ của dòng điện được biểu hiện như thế nào ? +Nêu cấu tạo và hoạt động của nam châm điện đã học ở lớp 7 +Trong thực tế nam châm điện được dùng làm gì ? 3. Bài mới: TRỢ GIÚP CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS GHI BẢNG HOẠT ĐỘNG1(2PH) TỔ CHỨC TÌNH HUỐNG HỌC TẬP Đặt vấn đề : Chúng ta biết sắt và thép đều là vật liệu từ, vậy sắt và thép nhiễm từ có giống nhau không ? Tại sao lõi của nam châm điện là sắt non mà không phải là thép ? ÒBài mới HOẠT ĐỘNG 2(10PH) LÀM TN VỀ SỰ NHIỂM TỪ CỦA SẮT VÀ THÉP -Yêu cầu cá nhân HS quan sát hình 25.1, đọc SGK mục1 thí nghiệm tìm hiểu mục đích, dụng cụ, cách tiến hành TN -Yêu cầu HS tiến hành TN -Hướng dẫn HS bố trí TN : Để cho kim nam châm đứng thăng bằng rồi mới đặt cuộn dây sao cho trục kim nam châm song song với mặt ống dây, sau đó mới đóng mạch điện -Nêu câu hỏi : Góc lệch của kim nam châm khi cuộn dây có lõi sắt, thép so với khi không có lõi sắt thép có gì khác nhau ? HOẠT ĐỘNG 3(8PH) LÀM TN SAU KHI NGẮT DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA ỐNG DÂY, SỰ NHIỂM TỪ CỦA SẮT NON VÀ THÉP CÓ GÌ KHÁC NHAU Ò RÚT RA KẾT LUẬN VỀ SỰ NHIỂM TỪ CỦA SẮT, THÉP -Yêu cầu HS : +Cá nhân làm việc với SGK và nghiên cứu hình 25.2 SGK +Nêu mục đích của TN + HS bố trí và tiến hành TN, tập trung quan sát chiếc đinh sắt +Trả lời câu hỏi : Có hiện tượng gì xảy ra với đinh sắt khi ngắt dòng điện chạy qua ống dây ? + Gọi trả lời C1 -Nêu vấn đề : +Nguyên nhân nào đã làm tăng tác dụng từ của ống dây có dòng điện chạy qua ? +Sự nhiểm từ của sắt non và thép có gì khác nhau ? ? Những vật chất nào có thể bị nhiễm từ ?. ? áp dụng tính chất nhiễm từ này để bảo vệ môi trường trong các nhà mãy xí nghiệp như thế nào ? GV giới thiệu về loài chim bồ câu...\ Loài chim bồ câu có một khả năng đắc biệt, đó là có thể xác định được phương hướng chính xác trong không gian. Sở dĩ như vậy là vì trong não bộ của chim bồ câu có các hệ thống giống như la bàn, chúng được định hướng theo từ trường của trái đất. Sự định hướng đó có thể bị đảo lộn nếu trong môi trường có quá nhiều nguồn phát sóng điện từ. Vì vậy, để bảo vệ môi trường, tránh ảnh hưởng tiêu cực của sóng điện từ là góp phần bảo vệ thiên nhiên. HOẠT ĐỘNG 4(10PH) TÌM HIỂU NAM CHÂM ĐIỆN -Yêu cầu HS làm việc với SGK và thực hiện C2, chú ý đọc và nêu ý nghĩa của dòng chữ nhỏ (1A-22) Yêu cầu HS đọc thông báo của mục2 trả lời câu hỏi : Có thể làm tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật bằng cách nào ? -Yêu cầu cá nhân HS trả lời C3 Hướng dẫn thảo luận chung cả lớp yêu cầu so sánh có giải thích HOẠT ĐỘNG 5( 10PH) VẬN DỤNG CỦNG CỐ- H/DẪN VỀ NHÀ -Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu C4, C5 ,C6 vào vở -Chỉ định một số HS yếu phát biểu trước lớp để trả lời C4, C5, C6 - Gọi HS nhận xét - GV chốt lại HĐ1 HS lắng nghe HĐ2 -HS quan sát hình 25.1 nghiên cứu mục1 SGK nêu được các ý về : +Mục đích TN +Dụng cụ TN +Cách tiến hành TN -HS tiến hành TN theo hình vẽ và yêu cầu của SGK -HS quan sát so sánh góc lệch của kim nam châm khi cuộn dây có lõi sắt và khi không có lõi sắt, rút ra nhận xét HĐ3 -HS quan sát hình 25.2 kết hợp với việc nghiên cứu SGK nêu được mục đích của TN và cách bố trí TN như hình vẽ -Tiến hành TN , quan sát và nêu được hiện tượng xảy ra với đinh sắt khi ngắt dòng điện chạy qua ống dây trong trường hợp ống dây có lõi sắt non và ống dây có lõi thép - HS trả lời câu hỏi C1 -HS rút ra kết luận về sự nhiểm từ của sắt, thép Sắt, thép, Niken, Cooban và các vật liệu từ khác đặt trong từ trường đều có thể bị nhiễm từ. Trong các nhà máy cơ khí, luyện kim có nhiều bụi, vụn sắt, việc sử dụng các nam châm điện để thu gom bụi, vụn sắt làm sạch môi trường là một biện pháp hiệu quả. HĐ4 -Cá nhân HS đọc SGK, kết hợp quan sát hình 25.3, tìm hiểu về cấu tạo nam châm điện và nêu ý nghĩa các con số ghi trên cuộn dây -Nghiên cứu phần thông báo của mục II để biết được cách làm tăng lực từ của nam châm điện -Có thể làm tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật, bằng cách tăng CĐDĐ chạy qua các vòng dây hoặc tăng số vòng của ống dây -Cá nhân HS hoàn thành câu hỏi C3 HĐ5 -Cá nhân HS hoàn thành C4, C5, C6 vào vở -Một số HS yếu phát biểu trước lớp câu trả lời C4, C5, C6 để rèn luyện thêm cách sử dụng các thuật ngữ vật lý - HS nhận xét I/SỰ NHIỂM TỪ CỦA SẮT, THÉP 1.Thí nghiệm + Khi K đóng kim nam châm lệch khỏi phương ban đầu + Khi đặt lõi sắt hoặc lõi thép trong lòng ống dây, đóng K góc lệch của kim nam châm lớn hơn trường hợp không có lõi sắt hoặc thép. C1 Khi ngắt dòng điện đi qua ống dây, lõi sắt non mất hết từ tính, còn lõi thép thì vẫn giữ được từ tính 2.Kết luận SGK II/NAM CHÂM ĐIỆN C2 + Nam châm điện có cấu tạo gồm một ống dây dẫn trong có lõi sắt non +Con số (1000-1500) cho biết ống dây có thể sử dụng với số vòng dây khác nhau tuỳ theo cách chọn để nối hai đầu ống dây với nguồn điện +Dòng chữ (1A-22) cho biết ống dây được dùng với dòng điện cường độ 1A, điện trở của ống dây là 22 C3 Nam châm b mạnh hơn a, d mạnh hơn c, e mạnh hơn b và d III/VẬN DỤNG Trả lời C4 Ò C6 +C4: Khi chạm vào đầu thanh nam châm thì mũi kéo đã bị nhiểm từ và trở thành một nam châm. Mặt khác, kéo làm bằng thép nên khi không còn tiếp xúc với nam châm nữa, nó vẫn giữ được từ tính lâu dài +C5: Chỉ cần ngắt dòng điện đi qua ống dây của nam châm +C6: Lợi thế của NC -Có thể chế tạo nam châm điện cực mạnh bằng cách tăng số vòng dây và tăng CĐDĐ đi qua ống dây -Chỉ cần ngắt dòng điện đi qua ống dây là nam châm điện mất hết từ tính -Có thể thay đổi tên từ cực của nam châm điện bằng cách đổi chiều dòng điện qua ống dây 4. Củng cố: - Em hiểu gỡ về sự nhiễm từ của sắt, thộp ? - Có thể làm tăng lực từ bằng cách nào ? 5-Hướng dẫn về nhà - Học thuộc phần ghi nhớ - Làm bài tập 25.1 Ò 25.4 SBT - Tham khảo thêm mục "Có thể em chưa biết" - Xem trước bài 26