Đề cương ôn tập cả năm năm học 2012 - 2013 môn: Địa lý 10 (cơ bản)

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP CẢ NĂM NĂM HỌC 2012-2013 MÔN: ĐỊA LÝ 10( CƠ BẢN) KIẾN THỨC HỌC KÌ I Câu 1. Trình bày khái niệm thủy quyển? Phân tích một số nhân tố ảnh hưởng tới chế độ nước sông.? 1. Khái niệm Là lớp nước trên bề mặt Trái đất, bao gồm nước trong các biển, các đại dương, nước trên lục địa và hơi nước trong khí quyển 2. Tuần hòan của nước trên Trái đất a/ Vòng tuần hoàn nhỏ Nước chỉ tham gia 2 giai đọan: bốc hơi và nước rơi b/ Vòng tuần hòan lớn Tham gia 3 giai đọan: bốc hơi, nước rơi và dòng chảy; hoặc 4 giai đọan: bốc hơi, nước rơi và dòng chảy, ngấm -> dòng ngầm -> biển, biển lại bốc hơi 3. Một số nhân tố ảnh hưởng tới chế độ nước sông a/ Chế độ mưa, băng tuyết, nước ngầm. - Mùa mưa chế độ nước sông cao, lũ lớn. Mùa khô chế độ nước sông thấp, sông cạn kiệt.( Sông Hồng, sông Mê kong ở Việt Nam. - Vùng ôn đới lạnh hoặc các sông bắt nguồn từ núi cao, chế độ nước sông phụ thuộc vào thời kì tuyết tan( mùa xuân và mùa hạ) EX: Sông Iênit xây( Liên Bang Nga). - Vùng đất đá thấm nước, nước ngầm đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa chế độ nước sông. b/ Địa thế, thực vật và hồ đầm - Địa hình: ở miền núi, nước sông chảy nhanh hơn đồng bằng. EX: ĐB sông Cửu Long địa hình bằng phẳng nên luc lên chậm và xuống chậm. - Thực vật: rừng ( tán lá, rể cây, thảm mục) giúp điều hòa chế độ nước sông hạn chế dòng chảy, giảm lũ lụt, tăng cường nước ngầm.Ví dụ: Trồng rừng phòng hộ phòng chống lũ lụt. - Hồ đầm: điều hòa chế độ nước sông, dự trử nước vào mùa lũ, cung cấp nước vào mùa khô.( Ví dụ: Biển hồ Cam phu chia. Các dòng biên trên thế giới: Bán cầu Tính chất dòng biển Tên Nơi xuất phát Hướng chảy Bắc bán cầu Nam bán cầu Nóng Lạnh Nóng Lạnh 1. Dòng bắc TBD 2. Gulftream 3. Ghine 4. theo gió mùa 5. Bắc xích đạo 1. California 2. Labrado 3. Canary 4. Oiasivo 1. Brazil 2. Mozambich 3. Đông Úc 4.Nam xích đạo 1. Theo gió Tây 2. Peru 3. Benghela 4. Tây Úc xích đạo từ vĩ tuyến 30-40o hoặc từ cực xích đạo từ vĩ tuyến 30-40o hoặc từ cực C©u 2: Sãng biÓn lµ g×? Sãng thÇn? Thñy triÒu lµ g×? Nguyªn nh©n sinh ra thñy triÒu? * Sãng biÓn: Lµ h×nh thøc giao ®éng cña n­íc biÓn theo chiÒu th¼ng ®øng. - Nguyªn nh©n: chñ yÕu lµ do giã, giã cµng m¹nh sãng cµng to. * Sãng thÇn: lµ sãng lín cã chiÒu cao kho¶ng 20 - 40m, truyÒn theo chiÒu ngang víi tèc ®é 400 - 800 km/h, nguyªn nh©n chñ yÕu do ®éng ®Êt, nói l÷a phun ngÇm d­íi ®¸y ®¹i d­¬ng, b·o * Thuû triÒu - Lµ hiÖn t­îng giao ®éng th­êng xuyªn, cã chu k× cña c¸c khèi n­íc trong c¸c biÓn vµ ®¹i d­¬ng - Nguyªn nh©n: do søc hót cña MÆt Tr¨ng vµ MÆt Trêi . - Dao ®éng thuû triÒu lín nhÊt khi MÆt Tr¨ng, MÆt Trêi, Tr¸i §Êt n»m th¼ng hµng. - Dao ®éng thuû triÒu nhá nhÊt khi MÆt Tr¨ng, MÆt Trêi vµ Tr¸i §Êt ë vÞ trÝ vu«ng gãc. C©u 3: Tr×nh bµy sù ph©n bè c¸c dßng biÓn nãng, l¹nh trong ®¹i d­¬ng? - Dßng biÓn nãng: Ph¸t sinh ë hai bªn XÝch ®¹o, ch¶y vÒ h­íng t©y, gÆp lôc ®Þa chuyÓn h­íng vÒ phÝa cùc. - Dßng biÓn l¹nh: xuÊt ph¸t tõ kho¶ng vÜ tuyÕn 30 - 400 thuéc khu vùc gÇn bê ®«ng cña ®¹i d­¬ng råi ch¶y vÒ phÝa XÝch ®¹o. - B¸n cÇu B¾c: cã nh÷ng dßng biÓn l¹nh xuÊt ph¸t tõ vïng cùc men theo bê t©y c¸c ®¹i d­¬ng ch¶y vÒ phÝa XÝch ®¹o. - Vïng giã mïa: xuÊt hiÖn c¸c dßng biÓn ®æi chiÒu theo mïa. - Dßng biÓn nãng vµ dßng biÓn l¹nh ®èi xøng nhau qua bê c¸c ®¹i d­¬ng. C©u 4: Thæ nh­ìng lµ g×? ThÕ nµo lµ thæ nh­ìng quyÓn? Tr×nh bµy c¸c nh©n tè h×nh thµnh ®Êt? * Thæ nh­ìng - Lµ líp vËt chÊt t¬i xèp trªn bÒ mÆt lôc ®Þa. - §Æc tr­ng cña ®Êt lµ: §é ph× - §é ph×: Lµ kh¶ n¨ng cÊp n­íc, nhiÖt, khÝ vµ c¸c chÊt dinh d­ìng cÇn thiÕt cho thùc vËt sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn. * Thæ nh­ìng quyÓn: - Líp vá chøa vËt chÊt t¬i xèp trªn bÒ mÆt c¸c lôc ®Þa - n¬i tiÕp xóc víi khÝ quyÓn, th¹ch quyÓn, sinh quyÓn. * C¸c nh©n tè h×nh thµnh ®Êt: Mçi nh©n tè cã mét t¸c ®éng riªng biÖt kh¸c nhau ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn líp phñ thæ nh­ìng: - §¸ mÑ: QuyÕt ®Þnh thµnh phÇn kho¸ng vËt, thµnh phÇn c¬ giíi vµ ¶nh h­ëng ®Õn nhiÒu tÝnh chÊt ®Êt. - KhÝ hËu: C¸c yÕu tè nhiÖt Èm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®Êt: phong ho¸ ®¸ gèc, hoµ tan, röa tr«i, tÝch tô vËt chÊt. - Sinh vËt: §ãng vai trß chñ ®¹o trong sù h×nh thµnh ®Êt, cung cÊp chÊt h÷u c¬, chÊt mïn cho ®Êt. Gãp phÇn lµm biÕn ®æi tÝnh chÊt ®Êt. - §Þa h×nh: ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®Êt th«ng qua sù thay ®æi l­îng nhiÖt vµ ®é Èm. - Vïng nói cao, ®Þa h×nh dèc: qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®Êt yÕu, líp ®Êt máng. - Vïng b»ng ph¼ng: tÇng ®Êt dµy, giµu dinh d­ìng. - §Þa h×nh ¶nh h­ëng tíi khÝ hËu à t¹o ra c¸c vµnh ®ai ®Êt kh¸c nhau. - Thêi gian: Thêi gian h×nh thµnh ®Êt gäi lµ tuæi ®Êt. Tuæi ®Êt lµ nh©n tè biÓu thÞ thêi gian t¸c ®éng c¸c yÕu tè h×nh thµnh ®Êt dµi hay ng¾n, mÆt kh¸c cßn thÓ hiÖn c­êng ®é c¸c qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®ã. - Con ng­êi: Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng­êi cã thÓ lµm ®Êt xÊu (®èt rõng lµm rÉy...) ®i còng cã thÓ lµm cho ®Êt tèt h¬n (thau chua, röa mÆn...). C©u 5: Sinh quyÓn lµ g×? C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè sinh vËt? * Sinh quyÓn : - Lµ mét quyÓn cña Tr¸i §Êt trong ®ã cã sinh vËt sinh sèng. - ChiÒu dµy : + Giíi h¹n trªn : tiÕp gi¸p víi tÇng «d«n (22 km) + Giíi h¹n d­íi : tíi ®¸y ®¹i d­¬ng, ë lôc ®Þa tíi líp vá phong hãa. - Giíi h¹n cña sinh quyÓn bao gåm toµn bé thuû quyÓn, phÇn thÊp cña khÝ quyÓn, líp phñ thæ nh­ìng vµ líp vá phong ho¸. * C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè cña sinh vËt - KhÝ hËu: ¶nh h­ëng trùc tiÕp th«ng qua nhiÖt ®é, n­íc, ®é Èm vµ ¸nh s¸ng. + NhiÖt ®é: Mçi loµi thÝch nghi víi mét giíi h¹n nhiÖt nhÊt ®Þnh, n¬i cã nhiÖt ®é thÝch hîp sinh vËt sÏ ph¸t triÓn nhanh vµ thuËn lîi. + N­íc vµ ®é Èm kh«ng khÝ: QuyÕt ®Þnh sù sèng cña sinh vËt, nh÷ng vïng kh« khan sinh vËt khã cã thÓ sinh sèng ®­îc. + ¸nh s¸ng: quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh quang hîp cña c©y xanh. - §Êt: C¸c ®Æc tÝnh lÝ, ho¸, ®é Èm cña ®Êt ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè cña sinh vËt. - §Þa h×nh: + C¸c vµnh ®ai sinh vËt thay ®æi theo ®é cao. + L­îng nhiÖt vµ ®é Èm ë c¸c h­íng s­ên kh¸c nhau nªn ®é cao b¾t ®Çu vµ kÕt thóc cña c¸c vµnh ®ai sinh vËt kh¸c nhau. - Sinh vËt: + Thøc ¨n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh tíi sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè cña ®éng vËt. + Thùc vËt lµ n¬i c­ tró vµ lµ nguån thøc ¨n cña ®éng vËt à ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn vµ ph©n bã cña ®éng vËt. - Con ng­êi : + Lµm thay ®æi ph¹m vi ph©n bè cña nhiÒu lo¹i c©y trång, vËt nu«i. + Lµm më réng hoÆc thu hÑp diÖn tÝch rõng. + Lµm tuyÖt chñng nhiÒu loµi thùc vËt, ®éng vËt hoang d·. C©u 6: Quy luËt ph©n bè sinh vËt vµ ®Êt trªn Tr¸i §Êt? - Theo vÜ ®é: Mçi kiÓu khÝ hËu sÏ cã c¸c th¶m thùc vËt vµ c¸c nhãm ®Êt t­¬ng øng. - Theo ®é cao: ë vïng nói khÝ hËu thay ®æi theo ®é cao, t¹o nªn c¸c vµnh ®ai thùc vËt vµ ®Êt theo ®é cao. C©u 7 : Líp vá ®Þa lÝ lµ g×? BiÓu hiÖn cña quy luËt thèng nhÊt vµ hoµn chØnh cña líp vá ®Þa lÝ? ý nghÜa? * Kh¸i niÖm: lµ líp vá cña Tr¸i §Êt, ë ®ã cã sù x©m nhËp vµ t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c líp bé phËn.( Khí quyển, Thạch quyển, thổ nhưỡng quyển, sinh quyển, thủy quyển..) - ChiÒu dµy: kho¶ng 30 - 35 km, tÝnh tõ giíi h¹n d­íi cña líp «d«n ®Õn ®¸y vùc thÈm ®¹i d­¬ng vµ xuèng hÕt líp vá phong hãa ë lôc ®Þa. * Biểu hiện Quy luËt thèng nhÊt vµ hoµn chØnh cña líp vá ®Þa lÝ Trong tù nhiªn bÊt k× l·nh thæ nµo còng gåm nhiÒu thµnh phÇn ¶nh h­ëng qua l¹i, phô thuéc nhau, NÕu mét thµnh phÇn thay ®æi sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi cña c¸c thµnh phÇn cßn l¹i vµ toµn bé l·nh thæ. Ví dụ : Sự thay đổi lượng nước của sông ngòi vào mùa lũ là do lượng mưa tăng lên. Kết quả làm cho lưu lượng nước sông, lượng phù sa, tốc độ dòng chảy, mức độ xói lở điều bị biến đổi theo hướng tăng cường. Khi mùa mưa qua đi, sông ngòi lại trở lại bình thường. Các ví dụ tham khảo trang 75 SGK * ý nghÜa thùc tiÔn: CÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu kü cµng vµ toµn diÖn ®iÒu kiÖn ®Þa lÝ cña bÊt k× l·nh thæ nµo tr­íc khi sö dông chóng. C©u 8: Quy luËt ®Þa ®íi lµ g×? Nguyªn nh©n ? BiÓu hiÖn cña quy luËt? * Kh¸i niÖm: Quy luËt ®Þa ®íi lµ sù thay ®æi cã quy luËt cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn ®Þa lÝ vµ c¶nh quan ®Þa lÝ theo vÜ ®é (tõ xÝch ®¹o ®Õn cùc). * Nguyªn nh©n: Do d¹ng h×nh cÇu cña Tr¸i §Êt vµ bøc x¹ MÆt Trêi. * BiÓu hiÖn cña quy luËt - Sù ph©n bè c¸c vßng ®ai nhiÖt trªn Tr¸i §Êt. Tõ B¾c ®Õn Nam cùc cã 7 vßng ®ai nhiÖt: + Vßng ®ai nãng. + Hai vßng ®ai «n hoµ ë hai b¸n cÇu. + Hai vßng ®ai l¹nh ë c¸c vÜ ®é cËn cùc cña 2 b¸n cÇu. + Hai vßng ®ai b¨ng gi¸ vÜnh cöu bao quanh 2 cùc. - C¸c ®ai khÝ ¸p vµ c¸c ®íi giã trªn Tr¸i §Êt. + Cã 7 ®ai ¸p + Cã 6 ®íi giã hµnh tinh. + 2 giã §«ng cùc + 2 giã T©y «n ®íi + 2 giã MËu dÞch. - C¸c ®íi khÝ hËu trªn Tr¸i §Êt. Cã 7 ®íi khÝ hËu chÝnh: cùc, cËn cùc, «n ®íi, cËn nhiÖt, nhiÖt ®íi, cËn xÝch ®¹o, xÝch ®¹o. - C¸c nhãm ®Êt vµ c¸c kiÓu th¶m thùc vËt + Cã 10 nhãm ®Êt. + Cã 10 kiÓu th¶m thùc vËt. C©u 9: ThÕ nµo lµ quy luËt phi ®Þa ®íi? Nguyªn nh©n ? BiÓu hiÖn cña quy luËt? * Kh¸i niÖm Lµ quy luËt ph©n bè kh«ng phô thuéc vµo tÝnh chÊt ph©n bè theo ®Þa ®íi cña c¸c thµnh phÇn ®Þa lÝ vµ c¶nh quan. Nguyªn nh©n: Do nguån n¨ng l­îng bªn trong Tr¸i §Êt ®· t¹o ra sù ph©n chia bÒ mÆt Tr¸i §Êt thµnh lôc ®Þa, ®¹i d­¬ng, ®Þa h×nh nói cao. * BiÓu hiÖn cña quy luËt -Quy luËt ®ai cao + Kh¸i niÖm: Sù thay ®æi cã quy luËt cña c¸c thµnh phÇn tù nhiªn vµ c¸c c¶nh quan ®Þa lÝ theo ®é cao cña ®Þa h×nh. + Nguyªn nh©n: Do sù thay ®æi nhiÖt, Èm theo ®é cao. +BiÓu hiÖn: Sù ph©n bè c¸c vµnh ®ai thùc vật theo ®é cao. - Quy luËt ®Þa « +Kh¸i niÖm: Lµ sù thay ®æi cã quy luËt cña c¸c thµnh phÇn tù nhiªn vµ c¸c c¶nh quan theo kinh ®é. + Nguyªn nh©n: Do sù ph©n bè ®Êt liÒn, biÓn vµ ®¹i d­¬ng vµ do ¶nh h­ëng cña c¸c d·y nói ch¹y theo h­íng kinh tuyÕn. +BiÓu hiÖn: Sù thay ®æi c¸c kiÓu th¶m thùc vËt theo kinh ®é. C©u 10: Xu h­íng biÕn ®æi d©n sè thÕ giíi? * D©n sè thÕ giíi. Quy m« d©n sè gi÷a c¸c n­íc rÊt kh¸c nhau. * T×nh h×nh ph¸t triÓn d©n sè - Thêi gian d©n sè t¨ng thªm 1 tû ng­êi vµ thêi gian d©n sè t¨ng gÊp ®«i ngµy cµng rót ng¾n tõ 123 n¨m (giai ®o¹n 1804 - 1927) xuèng cßn 12 n¨m (1987 - 1999). - Thêi gian t¨ng gÊp ®«i rót tõ 123 n¨m xuèng cßn 47 n¨m. NhËn xÐt: Quy m« d©n sè thÕ giíi ngµy cµng lín vµ tèc ®é gia t¨ng d©n sè thÕ giíi ngµy cµng nhanh. C©u 11: Ph©n bè d©n c­ lµ g×? §Æc ®iÓm? C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn sù ph©n bè d©n c­? * Kh¸i niÖm: Ph©n bè d©n c­ lµ sù s¾p xÕp d©n sè mét c¸ch tù ph¸t hoÆc tù gi¸c trªn mét l·nh thæ nhÊt ®Þnh. MËt®é d©n sè = Sè ng­êi sèng trªn l·nh thæ DT l·nh thæ MËt ®é d©n sè lµ sè d©n c­ tró, sinh sèng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch (th­êng lµ 1km2) * §Æc ®iÓm - Ph©n bè d©n c­ kh«ng ®Òu trong kh«ng gian: sù ph©n d©n c­ kh«ng ®Òu gi÷a c¸c n­íc - BiÕn ®éng vÒ ph©n bè d©n c­ theo thêi gian: Sù ph©n bè d©n c­ cã sù kh¸c nhau qua c¸c thêi k× * C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ph©n bè d©n c­ - C¸c nh©n tè tù nhiªn: KhÝ hËu, nguån n­íc, ®Þa h×nh vµ ®Êt ®ai, kho¸ng s¶n. - C¸c nh©n tè kinh tÕ - x· héi: Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, tÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ, lÞch sö khai th¸c l·nh thæ, chuyÓn c­... C©u 12: QuÇn c­ lµ g×? Cã mÊy lo¹i quÇn c­? * Kh¸i niÖm: QuÇn c­ lµ h×nh thøc thÓ hiÖn cô thÓ viÖc ph©n bè d©n c­ trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt. * §Æc ®iÓm: - QuÇn c­ n«ng th«n: + XuÊt hiÖn sím, mang tÝnh chÊt ph©n t¸n trong kh«ng gian, g¾n víi chøc n¨ng n«ng nghiÖp. + Do ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ à ngµy nay ®ang cã nhiÒu thay ®æi vÒ chøc n¨ng, cÊu tróc vµ h­íng ph¸t triÓn; tû lÖ d©n phi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng. - QuÇn c­ thµnh thÞ: + G¾n víi chøc n¨ng s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp. + Quy m« d©n sè ®«ng, møc ®é tËp trung d©n sè cao. C©u 13: §« thÞ ho¸ lµ g×? §Æc ®iÓm? ¶nh h­ëng cña ®« thÞ hãa ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ m«i tr­êng * Kh¸i niÖm: Lµ mét qu¸ tr×nh kinh tÕ - x· héi mµ biÓu hiÖn cña nã lµ sù t¨ng nhanh vÒ sè l­îng vµ quy m« cña c¸c ®iÓm d©n c­ ®« thÞ, sù tËp trung d©n c­ trong c¸c thµnh phè , nhÊt lµ c¸c thµnh phè lín vµ phæ biÕn réng r·i lèi sèng thµnh thÞ. * §Æc ®iÓm - D©n c­ ®« thÞ cã xu h­íng t¨ng nhanh. - D©n c­ ngµy cµng tËp trung vµo c¸c thµnh phè lín vµ cùc lín. - Phæ biÕn réng r·i lèi sèng thµnh thÞ . * ¶nh h­ëng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ m«i tr­êng - TÝch cùc: ChÊt l­îng cuéc sèng vµ tr×nh ®é d©n trÝ ngµy cµng t¨ng c¬ së h¹ tÇng ngµy cµng hoµn thiÖn - Tiªu cùc: « nhiÔm m«i tr­êng, thÊt nghiÖp, tÖ n¹n x· héi t¨ng ĐỊA LÝ NÔNG NGHIỆP I. Vai trò và đặc điểm của ngành nông nghiệp :       Nông nghiệp hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả lâm nghiệp và ngư nghiệp. (theo nghĩa hẹp gồm có trồng trọt và chăn nuôi)       1. Vai trò :       Nông nghiệp giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội loài người, là một ngành sản xuất vật chất không thể thay thế được.       - Cung cấp lương thực thực phẩm cho con người.       - Đảm bảo nguồn nguyên liệu cho các ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và chế biến lương thực, thực phẩm.       - Tạo nguồn hàng xuất khẩu, tăng nguồn thu ngoại tệ.       Đảm bảo an ninh lương thực là mục tiêu phấn đấu của mỗi quốc gia, nhất là những nước đang phát triển, đông dân vì:             + Hoạt động nông nghiệp liên quan đến việc làm, thu nhập và đời sống của đa số dân cư.             + Đảm bảo nhu cầu lương thực thực phẩm cho nhân dân.             + Đảm bảo sự ổn định kinh tế, chính trị và xã hội.     2. Đặc điểm :       - Đất trồng là tư liệu sản xuất chủ yếu và không thể thay thế, là đặc điểm quan trọng để phân biệt nông nghiệp với công nghiệp.       - Cây trồng, vật nuôi là đối tượng lao động của sản xuất nông nghiệp.       - Sản xuất nông nghiệp có tính mùa vụ. Đây là đặc điểm điển hình của sản xuất nông nghiệp.       - Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên.       - Trong nền kinh tế hiện đại, nông nghiệp ngày càng trở thành ngành sản xuất hàng hóa. II. Các nhân tố ảnh huởng tới phát triển và phân bố nông nghiệp :       1. Nhân tố tự nhiên : là tiền đề cơ bản để phát triển và phân bố nông nghiệp.             a) Đất đai : là cơ sở đầu tiên, quan trọng nhất để tiến hành trồng trọt, chăn nuôi. Quỹ đất, tính chất và độ phì của đất có ảnh huởng đến quy mô, cơ cấu, năng suất và sự phân bố cây trồng, vật nuôi. Phải sử dụng đất hợp l‎ý, tiết kiệm và nâng cao độ phì của đất.             b) Khí hậu và nguồn nước : có ảnh huởng mạnh mẽ tới việc xác định cơ cấu cây trồng, thời vụ, khả năng xen canh, tăng vụ và hiệu quả sản xuất của từng địa phương.             c) Sinh vật : cây con, đồng cỏ và nguồn thức ăn tự nhiên là cơ sở để thuần dưỡng, tạo nên các giống cây trồng và vật nuôi, là cơ sở thức ăn cho gia súc và là điều kiện phát triển chăn nuôi.       2. Các nhân tố KT – XH : có ảnh huởng quan trọng tới phát triển và phân bố nông nghiệp.             a) Dân cư và nguồn lao động :       - Ảnh hưởng tới hoạt động nông nghiệp ở hai mặt : vừa là lực lượng sản xuất trực tiếp vừa là nguồn tiêu thụ nông sản.       - Các cây trồng, vật nuôi cần nhiều công chăm sóc, phân bố ở những nơi đông dân, cần nhiều lao động.       - Truyền thống sản xuất, tập quán ăn uống có ảnh hưởng tới sự phân bố cây trồng và vật nuôi.             b) Các quan hệ sở hữu ruộng đất : ảnh hưởng lớn đến con đường phát triển nông nghiệp và các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp.             c) Tiến bộ khoa học kĩ thuật : thể hiện ở các biện pháp cơ giới hóa, thủy lợi hóa, hóa học hóa, điện khí hóa, thực hiện cuộc cách mạng xanh và công nghệ sinh học. Nhờ đó, con người hạn chế được những ảnh hưởng của tự nhiên, chủ động hơn trong sản xuất, nâng cao năng suất và sản lượng.             d) Thị trường : có tác động mạnh đến sản xuất nông nghiệp và giá cả. Có tác dụng điều tiết đối với sự hình thành và phát triển các vùng chuyên môn hóa nông nghiệp.       Ngoài ra, đường lối chính sách của nhà nước cũng có ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp. ĐỊA LÝ TRỒNG TRỌT I. Vai trò của ngành trồng trọt :       Là nền tảng của ngành nông nghiệp, cung cấp lương thực, thực phẩm cho dân cư, nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, là cơ sở để phát triển chăn nuôi và tạo nguồn hàng để xuất khẩu.       Phân loại : dựa theo giá trị sử dụng, cây trồng được phân thành các nhóm : cây lương thực, cây công nghiệp, cây thực phẩm  II. Cây lương thực :       1. Vai trò : là nguồn chủ yếu cung cấp tinh bột và cả chất dinh dưỡng cho người và gia súc, cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp chế biến và là nguồn hàng để xuất khẩu.       2. Các cây lương thực chính :       - Chiếm 1/2 diện tích canh tác trên thế giới.       - Vai trò:           + Là nguồn chủ yếu cung cấp tinh bột và chất dinh dưỡng cho người và gia súc.             + Cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghệp chế biến lương thực thực phẩm.           + Tạo nguồn hàng xuất khẩu có giá trị.             a) Lúa gạo :                - Là cây lương thực của miền nhiệt đới, đang nuôi sống hơn 50% dân số thế giới.                - Cây lúa gạo ưa khí hậu nóng, ẩm, nước ngâm chân và nhiều công chăm sóc.                - Khoảng 9/10 sản lượng lúa gạo thế giới tập trung ở vùng châu Á gió mùa. Tuy nhiên do các nước trong khu vực này đông dân, có tập quán trồng lúa gạo từ lâu đời nên sản lượng chỉ đủ để sử dụng trong nước.                - Lượng gạo xuất khẩu hàng năm chiếm tỉ trọng rất nhỏ trong tổng sản lượng lúa gạo (20 triệu tấn » 4%). Thái Lan, Việt Nam và Hoa Kỳ là những nước xuất khẩu gạo nhiều nhất trên thế giới.             b) Lúa mì :                - Là cây lương thực của miền ôn đới, cận nhiệt và cả ở vùng núi nhiệt đới.                - Cây lúa mì ưa khí hậu ấm, khô, đất đai màu mỡ, nhiều phân bón. Nhiệt độ thấp vào đầu thời kì tăng trưởng.                - Lúa mì được trồng nhiều ở Trung Quốc, Liên Bang Nga, Hoa Kỳ, Ấn Độ, Pháp, Canađa, Ôxtrâylia.             c) Ngô :                - Là cây lương thực của miền nhiệt đới, nhưng nay còn được trồng phổ biến ở miền cận nhiệt. ngô dùng làm thức ăn cho gia súc, trồng nhiều ở Hoa Kỳ, Trung Quốc, Braxin, Mêhicô       Sản lượng lương thực và bình quân lương thực đầu người trên thế giới tăng đều qua các năm nhưng có sự khác nhau giữa các châu lục. Ở châu Phi và nhiều nước châu Á vẫn còn thiếu lương thực.  III. Cây công nghiệp :       1. Vai trò và đặc điểm :             - Các cây công nghiệp cho sản phẩm dùng làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, nhất là sản xuất hàng tiêu dùng và công nghiệp thực phẩm.             - Phát triển cây công nghiệp còn khắc phục được tính mùa vụ, tận dụng tài nguyên đất, phá thế độc canh và góp phần bảo vệ môi trường.             - Giá trị cây công nghiệp tăng nhiều nhờ công nghiệp chế biến. Vì vậy, ở các vùng trồng cây công nghiệp thường có các xí nghiệp chế biến.             - Ở nhiều nước đang phát triển miền nhiệt đới và cận nhiệt, sản phẩm cây công nghiệp là mặt hàng xuất khẩu quan trọng.             - Đa phần các cây công nghiệp là cây ưa nhiệt, ưa ẩm, đòi hỏi đất thích hợp, cần nhiều lao động có kĩ thuật và kinh nghiệm. Do đó cây công nghiệp được trồng ở những nơi có điều kiện thuận lợi nhất, tạo nên các vùng trồng cây công nghiệp tập trung.       2. Các cây công nghiệp chủ yếu :             a) Cây lấy đường:             - Mía :                         + Đòi hỏi nhiệt ẩm rất cao và phân hóa theo mùa.                         + Thích hợp với đất phù sa mới.                         + Trồng nhiều ở miền nhiệt đới : Bra-xin, Ấn Độ, Trung Quốc, Cu ba             - Củ cải đường :                  + Trồng luân canh với lúa mì.                  + Thích hợp với đất đen, đất phù sa,yêu cầu được cày bừa và bón phân đầy đủ.                  + Trồng nhiều ở miền ôn đới như Pháp, CHLB Đức, Hoa Kỳ             b) Cây lấy sợi:             - Bông :                         + Ưa nóng và ánh sáng, khí hậu ổn định. Đất tốt và cần nhiều phân bón.                         + Phân bố ở miền nhiệt đới và cận nhiệt đới gió mùa.                         + Trồng nhiều ở Trung Quốc, Hoa Kỳ, Ấn Độ, Pa-ki-xtan, U-dơ-bê-ki-xtan.             c) Cây lấy dầu:             - Đậu tương:                         + Ưa ẩm, đất tơi xốp, thoát nước.                         + Phân bố ở miền nhiệt đới, cận nhiệt và ôn đới.                         + Trồng nhiều ở Bra-xin, Ac-hen-ti-na, Trung Quốc             d) Cây cho chất kích thích:                      - Chè :                         + Thích hợp với nhiệt độ ôn hòa, lượng mưa nhiều nhưng rải đều trong năm.                         + Đất chua.                         + Trồng tập trung ở miền nhiệt đới ẩm như Đông Nam Á, Nam Á vả Tây Phi.             - Cà phê :                         + Ưa nhiệt, ẩm, đất tơi xốp, nhất là đất bazan và đất đá vôi.                         + Trồng nhiều ở mìền nhiệt đới.             e) Cây lấy nhựa:             - Cao su :                         + Ưa nhiệt, ẩm nhưng không chịu được gió bão.                         + Thích hợp nhất với đất bazan.                         + Trồng nhiều ở miền nhiệt đới ẩm như Đông Nam Á, Nam Á, Tây Phi. III. Ngành trồng rừng :       1. Vai trò:       - Rừng có vai trò quan trọng đối với môi trường và cuộc sông của con người. Rừng có tác dụng điều hòa dòng chảy, là lá phổi xanh của trái đất, bảo vệ đất, chống xói mòn. Rừng là nơi bảo vệ nguồn gen qu‎ý giá. Cung cấp nguồn lâm, đặc sản cho sản xuất và đời sống (gỗ giấy, dược liệu).       2. Tình hình trồng rừng:       - Trên thế giới, rừng đang bị tàn phá nghiêm trọng. Vì vậy, trồng rừng không chỉ để tái tạo nguồn tài nguyên rừng mà còn góp phần bảo vệ môi trường.       - Diện tích trồng rừng trên thế giới ngày càng tăng.       - Những nước có diện tích rừng trồng lớn nhất là Trung Quốc, Ấn Độ, LB Nga, Hoa Kỳ ĐỊA LÝ CHĂN NUÔI I. Vai trò và đặc điểm của ngành chăn nuôi :       1. Vai trò :             - Các vật nuôi vốn là các động vật hoang được con người thuần dưỡng, chọn giống, lai tạo, làm cho chúng thích nghi với cuộc sống gần người.             - Chăn nuôi là ngành cổ xưa nhất của nhân loại, cung cấp thực phẩm có dinh dưỡng cao từ nguồn gốc động vật, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng, công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và cho xuất khẩu.             - Cung cấp sức kéo và phân bón cho ngành trồng trọt. Trồng trọt kết hợp với chăn nuôi tạo ra nền nông nghiệp bền vững.       2. Đặc điểm :             - Sự phát triển và phân bố ngành chăn nuôi phụ thuộc vào cơ sở thức ăn, đây là đặc điểm quan trọng nhất. Ngoài nguồn thức ăn là đồng cỏ tự nhiên thì phần lớn thức ăn cho chăn nuôi được lấy từ ngành trồng trọt.             - Cơ sở thức ăn cho chăn nuôi đã có nhiều tiến bộ nhờ những tiến bộ về KHKT như cải tạo các đồng cỏ tự nhiên, chế biến thức ăn bằng phương pháp công nghiệp.             - Trong nền nông nghiệp hiện đại, ngành chăn nuôi có nhiều thay đổi về hình thức và phát triển theo hướng chuyên môn hóa. II. Các ngành chăn nuôi :       1. Ngành chăn nuôi gia súc lớn : Trâu, bò.             - Mục đích: lấy thịt, sữa, da và lấy sức kéo, phân bón cho nông nghiệp (các nước đang phát triển).                a) Bò : chiếm vị trí hàng đầu trong chăn nuôi, thường được chuyên môn hóa theo hướng lấy thịt, lấy sữa, lấy da hay lấy thịt – sữa.             - Bò thịt được nuôi chủ yếu ở các đồng cỏ tốt ở châu Âu, châu Mỹ theo hình thức chăn thả             - Bò sữa được nuôi trong các chuồng trại, được chăm sóc chu đáo và áp dụng những thành tựu chăn nuôi hiện đại.             - Nước có đàn bò đông nhất là Ân Độ.                Những nước sản xuất nhiều thịt bò và sữa bò nhất là Hoa Kỳ, Bra-xin, EU, Trung Quốc, Ac-hen-ti-na.             b) Trâu : là vật nuôi của miền nhiệt đới nóng ẩm, chủ yếu để lấy sức kéo, phân bón, thịt, da và sữa.             Khu vực nuôi trâu nhiều nhất là Nam Á, Đông Nam Á.       2. Chăn nuôi gia súc nhỏ :             a) Lợn :       - Là vật nuôi quan trọng đứng thứ 2 sau bò, dùng để lấy thịt, mỡ, da. Đối với các nước đang phát triển, nuôi lợn còn tận dụng được nguồn phân bón ruộng.       - Thức ăn cho lợn cần nhiều tinh bột. Ngoài ra lợn còn dùng thức ăn thừa và các phụ phẩm khác của các nhà máy chế biến. Vì vậy, lợn thường nuôi tập trung ở các vùng thâm canh cây lương thực.             b) Cừu :       - Lấy thịt, lông. sữa, mỡ và da nhưng quan trọng nhất là lấy thịt và lông.       - Là loài dễ tính, có thể ăn cỏ khô cằn, ưa khí hậu khô, không chịu được khí hậu ẩm ướt nên được nuôi nhiều ở những vùng hoang mạc và bán hoang mạc, đặc biệt ở vùng cận nhiệt.             c) Dê :       - Lấy thịt và sữa.       - Đối với các nước vùng khô hạn, điều kiện tự nhiên quá khắc nghiệt và nghèo như Nam Á, châu Phi, dê là nguồn đạm động vật quan trọng.       - Dê được coi là “con bò sữa của người nghèo” (giải thích).             d) Gia cầm :       - Lấy thịt, trứng và là nguyên liệu cho công nghiệp chế biến thực phẩm.       - Trong các loại gia cầm thì gà là vật nuôi quan trọng nhất. III. Ngành nuôi trồng thủy sản :       1. Vai trò :             - Cung cấp nguồn đạm thực phẩm bổ dưỡng cho con người.             - Cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp thực phẩm và tạo nguồn hàng xuất khẩu.       2. Tình hình nuôi trồng thủy sản :