Đề cương ôn thi học sinh giỏi lớp 12 môn Ngữ văn năm học 2008 - 2009

§Ò c­¬ng «n thi Häc sinh giái líp 12 N¨m häc 2008 - 2009. PhÇn 1: ¤n tËp kiÕn thøc, båi d­ìng kÜ n¨ng. (12 tiÕt)Bµi 1: Th¬ míi. I/ Néi dung chñ ®¹o cña nh÷ng bµi Th¬ míi trong ch­¬ng tr×nh:1. Véi vµng (Xu©n DiÖu). a. §o¹n th¬ 1 - Bèn c©u ®Çu: §iÖp tõ “T«i muèn” thÓ hiÖn kh¸t väng m·nh liÖt cña t¸c gi¶. §iÒu mµ XD khao kh¸t thùc hiÖn ë ®©y lµ t¾t n¾ng vµ buéc giã ®Ó h­¬ng s¾c cßn m·i. §ã lµ mong ­íc ®o¹t quyÒn t¹o ho¸ ®Ó gi÷ c¸i ®Ñp cho ®êi, suy ®Õn cïng ®ã còng lµ biÓu hiÖn cña lßng say mª cuéc sèng. - §o¹n tiÕp theo, XD lµm sèng dËy nh÷ng nÐt t×nh tø, ®iÖu quyÕn rò, vÎ k× thó, hÊp dÉn ngay trong nh÷ng c¶nh s¾c sù vËt thiªn nhiªn quen thuéc: “Cña ong b­ím nµy ®©y tuÇn th¸ng mËt. ………………………………………….. Th¸ng Giªng ngon nh­ mét cÆp m«i gÇn.” - NghÖ thuËt ®iÖp tõ vµ phÐp liÖ kª khiÕn c¶nh s¾c thiªn nhiªn sinh ®éng va fhÊp dÉn tùa thiªn ®­êng. - Bao trïm lªn tÊt c¶ lµ c¸i nh×n t×nh tø vÒ sù vËt. Nhê ®ã, tõng c¶nh s¾c ®Òu t×nh tø, mäi c¶nh t­îng ®Òu trµn ngËp xu©n t×nh. C¸i nh×n Êy ®· quy chiÕu thiªn nhiªn vÒ vÎ ®Ñp cña giai nh©n: + “Th¸ng Giªng ngon nh­ mét cÆp m«i gÇn.” §ã lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n khiÕn c¶nh s¾c quanh ta vèn quen thuéc, b×nh dÞ mµ c¸ch c¶m nhËn cña XD trë nªn míi l¹, th¬ méng vµ hÊp dÉn ®Õn thÕ. - H×nh ¶nh thiªn nhiªn trë nªn hÊp dÉn nhê XD cã c¸ch c¶m nhËn míi l¹: C¶m nhËn b»ng c¶m xóc vµ c¸i nh×n trÎ. C¸i nh×n nµy khiÕn thiªn nhiªn hiÖn lªn trong c¸i thêi t­¬i cña nã. + ¤ng kh¬i dËy vÎ thanh t©n, tinh kh«i gîi t×nh trong v¹n vËt; ®ång thêi thi sÜ nh×n chóng kh«ng chØ b»ng c¸i nh×n th­ëng thøc, mµ b»ng c¸i nh×n luyÕn ¸i, kh¸t khao chiÕm h÷u. NghÜa lµ «ng chó y ®Õn vÎ xu©n t×nh cña c¶nh vËt vµ trót vµo ®ã c¶ xu©n t×nh cña lßng m×nh. V× thÕ nÐt hÊp dÉn trong vÎ ®Ñp c¶nh vËt cña XD chÝnh lµ nÐt hÊp dÉn cña Xu©n vµ t×nh, trong ®ã vÎ xu©n cña v¹n vËt chi lµ hiÖn th©n cña t×nh. TÊt c¶ ®Òu huy hoµng th¾m t­¬i. “Cña ong b­ím……………………khóc t×nh si”. “Th¸ng Giªng ………………m«i gÇn”. b. §o¹n 2: - Thêi gian trong vò trô mu«n ®êi vÉn thÕ chØ cã quan niÖm cña con ng­êi vÒ thêi gian th× ®æi thay. Sù ®æi thay nµy cã thÓ do tr×nh ®é nhËn thøc khoa häc, y thøc triÕt häc , y thøc thÈm mü,…Trong bµi nµy XD ®­a ra c¸ch quan niÖm míi vÒ thêi gian. - C¸ch tr×nh bµy cña XD lµ chèng ®èi, tranh c·i l¹i quan niÖm x­a ®ång thêi béc b¹ch quan niÖm cña m×nh mét c¸ch s«i næi, ®Çy c¶m xóc. (“Xu©n ®ang tíi nghÜa lµ xu©n ®ang qua………..Ph¶i ch¨ng sî ®é phai tµn s¾p söa?”) = giäng biÖn b¸c tranh luËn, nhÞp ®iÖu s«i næi khÈn tr­¬ng vµ nh÷ng c©u th¬ ®Çy mü c¶m vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn, trong ®ã chøa ®ùng c¶m nhËn vÒ thêi gian. - Quan niÖm Xu©n DiÖu chèng ®èi lµ quan niÖm thêi gian tuÇn hoµn cña c¸c cô ta x­a xuÊt ph¸t tõ c¸i nh×n tÜnh cã phÇn siªu h×nh, lÊy sinh mÖnh vò trô lµm th­íc ®o thêi gian. Thêi Êy con ng­êi c¸ nh©n ch­a t¸ch rêi céng ®ång, cßn g¾n víi vò trô nªn chÕt ch­a ph¶i lµ hÕt mµ lµ ®i vµo h­ v«. Th¶ng hoÆc còng cã ng­êi than vÒ c¸i ng¾n ngñi cña kiÕp ng­êi. - XD quan niÖm kh¸c, theo «ng thêi gian lµ tuyÕn tÝnh, mét ®i kh«ng trë l¹i. Quan niÖm nµy xuÊt ph¸t tõ c¸i nh×n ®éng, rÊt biÖn chøng vÒ vò trô vµ thêi gian. “Xu©n ®­¬ng tíi…….xu©n sÏ giµ”. + XD lÊy sinh mÖnh c¸ thÓ lµm th­íc ®o thêi gian, tøc lµ lÊy c¸i quü thêi gian h÷u h¹n cña sinh mÖnh c¸ thÓ ra ®Ó ®o ®Õm thêi gian vò trô. ThËm chÝ, lÊy qu·ng ng¾n nhÊt, giµu y nghÜa nhÊt trong sinh mÖnh con ng­êi lµ tuæi trÎ ra ®Ó lµm th­íc ®o: “Mµ xu©n hÕt………t«i tiÕc c¶ ®Êt trêi” + XD c¶m nhËn vÒ thêi gian ®Çy tÝnh mÊt m¸t. Mçi kho¶mh kh¾c tr«i qua lµ mét sù mÊt m¸t, ®ã chÝnh lµ mét phÇn ®êi trong sinh mÖnh c¸ thÓ ®· ra ®i m·i m·i + Mçi kho¶nh kh¼c tr«i qua lµ mét cuéc chia ly: “Mïi th¸ng n¨m…..tiÔn biÖt.”C©u th¬ thÓ hiÖn c¸i nh×n tÕ vi cña XD vÒ thêi gian. Dßng thêi gian ®­îc nh×n nh­ mét chuçi v« tËn nh÷ng mÊt m¸t, chia ph«i nªn thÊm ®Ém h­¬ng vÞ cña chia l×a. vµ dËy lªn ®o ®©y kh¾p s«ng nói lµ nh÷ng lêi than thë tiÔn biÖt. §ã lµ lêi than cña v¹n vËt. Lµ kh«ng gian ®ang tiÔn biÖt thêi gian. S©u xa h¬n, mçi sù vËt thiªn nhiªn ®ang ngËm ngïi tiÔn biÖt mét phÇn ®êi cña chÝnh nã. Nh÷ng phÇn ®êi cña sinh mÖnh m×nh ®ang ra ®i kh«ng thÓ nµo c­ìng l¹i, nã t¹o nªn sù tr«i ch¶y kh«ng ngõng, t¹o nªn sù ph«i pha, p hai tµn cña tõng c¸ thÓ: “Con giã xinh………..®é phai tµn s¾p söa?” + C¶m nhËn trªn xuÊt ph¸t tõ y thøc s©u xa vÒ gi¸ trÞ sù sèng c¸ thÓ. Mçi kho¶nh kh¾c trong ®êi sèng c¸ thÓ ®Òu v« cïng quÝ gi¸ v× mét khi nã ®· qua ®i kh«ng bao giê trë l¹i. Quan niÖm nµy khiÕn con ng­êi tr©n träng tõng gi©y phót cuéc ®êi m×nh, vµ biÕt lµm cho mçi kho¶nh kh¾c cña ®êi m×nh ®µy trµn y nghÜa. §©y lµ c¬ së s©u xa cña triÕt lÝ sèng véi vµng. c. C¸i t«i cña nhµ th¬ thÓ hiÖn trong bµi: Tõ nh÷ng quan niÖm míi vÒ thêi gian, tu«Ø trÎ, h¹nh phóc trong toµn bµi cho thÊy c¸i t«i XD ®iÓn h×nh cho thêi ®¹i th¬ míi: - Mét y thøc r¸o riÕt vÒ gi¸ trÞ cña ®êi sèng c¸ thÓ, nghÜa lµ mét y thøc nh©n b¶n, nh©n v¨n rÊt cao. - Mét quan niÖm t¸o b¹o ®Çy tÝnh c¸ch m¹ng tr­íc nh÷ng quan niÖm cò kÜ vèn c¶n trë viÖc gi¶i phãng con ng­êi c¸ thÓ. - Mét niÒm thiÕt tha víi cuéc sèng trÇn thÕ, niÒm vui trÇn thÕ. - Mét kh¸t khao sèng m·nh liÖt vµ mét t©m thÕ sèng cuång nhiÖt tÝch cùc. 2: Trµng Giang (Huy CËn) - Lêi ®Ò tùa th©u tãm néi dung bµi th¬: nçi b©ng khu©ng (ngì ngµng, tiÕc nuèi, nhí th­¬ng ®an xen nhau) tr­íc c¶nh vò trô bao la b¸t ng¸t. - Khæ th¬ mét: + Hai c©u ®Çu: T¸c gi¶ dïng tõ Trµng giang chø kh«ng ph¶i Tr­êng Giang. C¸ch ®iÖp vÇn ang gãp phÇn t¹o d­ ©m vang xa, trÇm buån cña c©u th¬ më ®Çu; t¹o nªn ©m h­ëng chung cho giäng ®iÖu c¶ bµi th¬. Trµng giang gîi lªn mét con s«ng kh«ng chØ dµi mµ réng. Søc m¹nh nghÖ thuËt ë hai c©u th¬ trªn kh«ng ph¶i lµ nghÖ thuËt miªu t¶, mµ ë nghÖ thuËt kh¬i gîi ®­îc c¶m xóc vµ Ên t­îng vÒ mét nçi buån triÒn miªn kÐo dµi theo kh«ng gian (trµng giang) vµ thêi gian (®iÖp ®iÖp). + NghÖ thuËt ®èi y, ®èi xøng lµm giäng ®iÖu bµi th¬ uyÓn chuyÓn linh ho¹t, tr¸nh ®­îc sù khu«n s¸o cøng nh¾c mµ vÉn t¹o kh«ng khÝ trang träng, sù c©n xøng nhÞp nhµng. Bªn c¹nh ®ã, nghÖ thuËt dïng tõ l¸y ®iÖp ®iÖp, song song còng cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh gîi ©m h­ëng cæ kÝnh. + NÐt hiÖn ®¹i n»m trong c©u th¬ kÕt khæ 1: Nã xuÊt hiÖn c¸i tÇm th­êng, nhá nhoi v« nghÜa nh­ cñi mét cµnh kh«. H×nh ¶nh mét cµnh cñi kh« ®¬n lÎ tr«i bång bÒnh trªn dßng s«ng mªnh m«ng sãng n­íc ®Ó gîi lªn nçi buån vÒ kiÕp ng­êi nhá bÐ, v« ®Þnh. - Khæ th¬ 2: Nçi buån nh­ thÊm s©u vµo c¶nh vËt. + Tõ ®×u hiu, Huy CËn häc ë th¬ Chinh phô ng©m: “Non k× qu¹nh quÏ tr¨ng treo/ BÕn Ph× giã thæi ®×u hiu mÊy gß”. H¬n n÷a cÆp tõ, ®×u hiu, l¬ th¬ cïng gîi lªn ®­îc sù buån b·, qu¹nh v¾ng c« ®¬n,… + “§©u tiÕng lµng xa v·n chî chiÒu”: cã hay kh«ng cã tiÕng chî chiÒu ®· v·n, cµng gîi thªm nÐt buån. Ngay c¶ tiÕng chî chiÒu ë mét lµng xa nµo ®Êy còng kh«ng cßn n÷a, tÊt c¶ ®Òu v¾ng lÆng c« tÞch. Trong toµn bé bµi th¬, Huy CËn d­êng nh­ muèn phñ nhËn tÊt c¶ nh÷ng g× thuéc vÒ con ng­êi, chØ cßn c¶nh vËt, trêi ®Êt mªnh m«ng. + §©y lµ nh÷ng c©u th¬ cã gi¸ trÞ t¹o h×nh ®Æc s¾c. Kh«ng gian ®­îc më réng vµ ®Èy cao thªm. S©u gîi ®­îc ë ng­êi ®äc Ên t­îng th¨m th¼m, hun hót kh«n cïng. Chãt vãt kh¾c ho¹ ®­îc chiÒu cao d­êng nh­ v« tËn. Cµng s©u, cµng réng, cµng cao th× c¶nh vËt cµng thªm v¾ng lÆng, chØ cã s«ng dµi víi bê bÕn lÎ loi, xa v¾ng (c« liªu). Nçi buån tùa hå nh­ thÊm vµo kh«ng gian ba chiÒu. Con ng­êi ë ®©y nªn nhá bÐ, cã phÇn rîn ngîp tr­íc vò trô réng lín, vÜnh h»ng vµ kh«ng thÓ kh«ng c¶m thÊy “l¹c loµi gi÷a c¸i mªnh m«ng cña trêi ®Êt, c¸i xa v¾ng cña thêi gian”. (Hoµi Thanh) - Khæ th¬ 3: + Nçi buån ®­îc kh¾c s©u qua c¸c h×nh ¶nh nh÷ng c¸nh bÌo tr«i d¹t lªnh ®ªnh. Bªn c¹nh nh÷ng h×nh ¶nh thuyÒn vµ n­íc nh­ cïng tr«i vÒ câi v« biªn, h×nh ¶nh cñi kh« l­u l¹c, bång bÒnh trªn sãng n­íc tõ khæ thø nhÊt ®Õn khæ th¬ nµy; Ên t­îng vÒ sù chia ly tan t¸c ®­îc l¸y l¹i lÇn n÷a cµng gîi thªm mét nçi buån mªnh m«ng. Toµn c¶nh s«ng dµi trêi réng tuyÖt nhiªn kh«ng cã bãng d¸ng con ng­êi. Kh«ng mét con ®ß, kh«ng mét c©y cÇu, nhê chóng cã thÓ t¹o nªn sù gÇn gòi gi÷a con ng­êi v¬Ý con ng­êi; mµ chØ cã thiªn nhiªn (bê xanh) víi thiªn nhiªn (b·i vµng) xa v¾ng hoang vu. V× thÕ nçi buån trong bµi nµy kh«ng chØ lµ nçi buån mªnh m«ng tr­íc trêi réng, s«ng dµi mµ cßn lµ nçi buån nh©n thÕ, nçi buån tr­íc cuéc ®êi. - Khæ th¬ thø t­: Nhµ th¬ m­în c¸ch diÔn ®¹t cña th¬ §­êng mµ vÉn ®éc ®¸o, ®Ëm c¸ tÝnh. Thiªn nhiªn ë ®©y tuy buån nh­ng thËt tr¸ng lÖ. “M©y cao ®ïn nói b¹c” thËt lµ hïng vÜ ®èi lËp víi c¸nh chim nhá nghiªng c¸nh gi÷a chiÒu tµ khiÕn c¶nh s¾c thªm réng, thªm hïng vÜ, kho¸ng ®¹t mµ còng buån h¬n. 3. HÇu trêi (T¶n §µ) a. Bèn c©u th¬ ®Çu g©y ®­îc mèi nghi ngê, gîi trÝ tß mß cña ng­¬i f®äcnhê tµi h­ cÊu ®éc ®¸o vµ cã duyªn cña nhµ th¬. C©u chuyÖn kÓ vÒ câi m¬ chÝnh t¸c gi¶ còng kh«ng biÕt cã hay kh«ng, nh­ng ba c©u cuèi l¹i lµ lêi kh¼ng ®Þnh “ThËt hån..l¹ lïng” khiÕn c©u chuyÖn trë nªn h­ h­ thùc thùc, v× thÕ mµ hÊp dÉn. b. §o¹n tiÕp theo: C©u chuyÖn lªn trêi ®äc th¬: - Thi sÜ cao høng vµ tù ®¾c:”§­¬ng c¬n ®¾c y ®äc ®· thÝch”, “ V¨n dµi h¬i tèt ran cung m©y”,…. - Ch­ tiªn nghe th¬ rÊt xóc ®éng, t¸n th­ëng vµ h©m mé:”t©m nh­ në d¹, c¬ lÌ l­ìi”,… - Trêi khen rÊt nhiÖt thµnh: v¨n thËt tuyÖt, ch¾c Ýt cã, ®Ñp nh­ sao b¨ng,.. - T¸c gi¶ tù x­ng tªn tuæi vµ th©n thÕ. Qua c©u chuyÖn kÓ, T¶n §µ rÊt y thøc vÒ tµi n¨ng vµ d¸m béc lé c¸i t«i c¸ thÓ cña b¶n th©n. ¤ng rÊt ng«ng khi t×m ®Õn tËn trêi ®Ó ®äc th¬, ®Ó thÓ hiÖn c¸i t«i cña m×nh. (Nguån gèc c¸i ng«ng? BiÓu hiÖn vµ y nghÜa c¸i ng«ng trong v¨n ch­¬ng? suy ®Õn cïng ®ã lµ niÒm kh¸t khao ch©n thµnh trong t©m hån thi sÜ. T§ lµ ng­êi ®Çu tiÕn trong v¨n ®µn ViÖt Nam d¸m m¹nh d¹n hiÖn diÖn b¶n ng· ®ã. “CN l·ng m¹n, víi c¸ thÓ ®· bËt nøt ra trong v¨n häc ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX b»ng T¶n §µ NguyÔn Kh¾c HiÕu”. (Xu©n DiÖu) - Giäng ®iÖu kÓ chuyÖn cña t¸c gi¶ ®a d¹ng vµ hãm hØnh, cã phÇn ng«ng nghªnh tù ®¾c. Th¸i dé Êy ®­îc phãng ®¹i mét c¸ch cã y thøc, g©y Ên t­îng m¹nh cho ng­êi ®äc. (C¸i míi cña T¶n §µ) c. §o¹n 3: - Nhµ th¬ nãi ®Õn nhiÖm vô truyÒn b¸ thiªn l­¬ng cña m×nh chøng tá «ng l·ng m¹n nh­ng kh«ng tho¸t ly cuéc ®êi.vÉn y thøc tr¸ch nhiÖm víi ®êi vµ khao kh¸t ®­îc g¸nh v¸c viÖc ®êi. §ã còng lµ mét c¸ch ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh. - Nh­ng cuéc ®êi nh÷ng nghÖ sü bÊy giê v« cïng cùc khæ, tñi hæ. T¶n §µ vÏ nªn bøc tranh ch©n thùc vµ c¶m ®éng vÒ chÝnh cuéc ®êi m×nh vµ còng lµ cña nhiÒu nhµ v¨n kh¸c. B¶n th©n «ng ph¶i sèng trong nghÌo khæ, lµm ®ñ nghÒ kiÕm sèng, khi chÕt ®Ó l¹i mét gia quyÕn võa yÕu vµ ®uèi (t­ liÖu cuéc ®êi T§). Cã lóc «ng th¸y ®êi d¸ng ch¸n nªn t×m ®Õn câi trêi ®Ó tho¶ niÒm khao kh¸t. §©y lµ sù kÕt hîp hai nguån c¶m høng l·ng m¹n vµ hiÖn thùc trong bµi. *. NghÖ thuËt: - ThÓ th¬ theo lèi tr­êng thiªn kh¸ tù do, kh«ng bÞ rµng buéc bëi khu«n mÉu, kÕt cÊu nµo; nguån c¶m xóc ®­îc béc lé tho¶i m¸i, tù nhiªn, phãng tóng. - Ng«n ng÷ th¬ chän läc tinh tÕ, gîi c¶m vµ rÊt gÇn víi ®êi, kh«ng c¸ch ®iÖu ­íc lÖ. - C¸ch kÓ chuyÖn hãm hØnh, cã duyªn, l«i cuèn ng­êi ®äc. - T¸c gi¶ hiÖn diÖn trong bµi th¬ víi t­ c¸ch ng­êi kÓ chuyÖn ®ång thêi lµ nh©n vËt chÝnh. C¶m xóc biÓu hiÖn phãng tóng tù do, kh«ng hÒ gß Ðp. Th¬ T§ ch­a míi ë thÓ lo¹i ng«n tõ, h×nh ¶nh nh­ng nh÷ng dÊu hiÖu hiÖn ®¹i ho¸ ®· ®Ëm nÐt. ¤ng ®· b¾c nhÞp cÇu nèi hai thêi ®¹i thi ca ViÖt Nam. Bµi tËp vÒ nhµ: C¸i t«i l·ng m¹n cña T§ trong bµi “HÇu trêi”. 4 . §©y th«n vÜ d¹ (Hµn MÆc tö) a. Hoµn c¶nh ra ®êi: Khi HMT lµm ë HuÕ cã quen vµ c¶m mÕn Hoµng ThÞ Kim Cóc nhµ ë VÜ D¹. Sau HMT vµo Quy Nh¬n ch÷a bÖnh th× nhËn ®­îc phong b­u ¶nh Cóc göi kÌm lêi th¨m hái. HMT xóc c¶m viÕt nªn bµi th¬ nµy göi tÆng nµng. b. Néi dung: * Khæ th¬ 1: - C©u hái më ®Çu lµ lêi tr¸ch nhÑ nhµng còng lµ lêi mêi gäi tha thiÕt cña c« g¸i th«n VÜ víi nhµ th¬ hay còng chÝnh lµ lêi tù tr¸ch, lµ ao ­íc thÇm kÝn cña ng­êi ®i xa ®­îc vÒ th«n vÜ. Hai tiÕng vÒ ch¬i gîi bao s¾c th¸i ch©n t×nh, th©n mËt. Cau hái väng lªn tõ ph­¬ng xa Êy gîi cho nhµ th¬ bao kØ niÖm s©u s¾c, bao h×nh ®Ñp ®Ï, ®¸ng yªuvÒ xø HuÕ, n¬i cã ng­êi t¸c gi¶ mÕn th­¬ng. - Hai c©u th¬ tiÕp theo gîi l¹i Ên t­îng m¹nh mÏ, s©u s¾c cña Hµn M¹c Tö vÒ th«n VÜ t­¬i ®Ñp, trï phó. Hµng cau th¼ng t¾p tõ xa ®· vÉy chµo gîi nçi niÒm th©n th­¬ng cña lµng m¹c. ¸nh n¾ng b×nh minh trong trÎo, tinh khiÕt, bõng s¸ng c¶ kho¶ng trêi håi t­ëng cña thi nh©n. C©u th¬ thø 3 l¹i lµ c¸i nh×n thËt gÇn cña ng­êi ®ang ®i gi÷a khu v­ên t­¬i ®Ñp th«n VÜ. Ch÷ M­ít gîi vÎ t­¬i tèt, ®Çy søc sèng cña v­ên c©y. V­ên ai m­ít qu¸ mang s¾c th¸i ngîi ca, xanh nh­ ngäc l¹i lµ so s¸nh thËt ®Ñp. Ph¶i lµ ng­êi yªu thiªn niªn, g¾n bã ©n t×nh víi th«n VÜ míi l­u l¹i trong t©m trÝ nh÷ng h×nh ¶nh ®Öp ®Ï vµ sèng ®éng nh­ thÕ. - C©u th¬ cuèi khæ th¬ 1 khiÕn bøc tranh thªm sinh ®éng hµi hoµ víi sù xuÊt hiÖn cña con ng­êi. “L¸ tróc che ngang mÆt ch÷ ®iÒn” * Khæ th¬ 2: - H×nh ¶nh dßng s«ng H­¬ng tr«i l÷ng lê, ªm ®Òm, Èn s©u bao suy t­ cña chÝnh nhµ th¬. (biÖn ph¸p nghÖ thuËt nh©n ho¸ khiÕn h×nh ¶nh ®Ñp nh­ng l¹nh lÏo). C¸ch s¾p xÕp tõ khi viÕt “Giã …m©y”khiÕn kh«ng gian nh­ chia l×a, trèng v¾ng. C¶nh s«ng n­íc v× thÕ buån thiu, c©y cá hai bªn bê chØ khÏ lay ®éng. - Hai c©u sau cho thÊy t©m hån nhµ th¬ c« ®¬n nh­ng chan chøa t×nh yªu víi con ng­êi vµ thiªn nhiªn xø HuÕ. C¶nh thùc mµ nh­ m¬. Con thuyÒn bÕn s«ng võa nh­ cã ®Êy võa nh­ ¶o ¶nh ®Çy ¸nh tr¨ng vµng bëi nã lµ con thuyÒn vµ dßng s«ng cña hoµi niÖm. C©u cuèi, hai tõ tèi nay ®· kÕt nèi h×nh ¶n c¶u qu¸ khø vµo c¶m nghÜ cña nhµ th¬ trong thùc t¹i. Nhµ th¬ yªu tr¨ng, yªu ng­êi xø HuÕ nh­ng nçi niÒm tam sù chØ cã tr¨ng kia hiÓu ®­îc mµ th«i. ¸nh tr¨ng xoa dÞu nçi xãt xa, bÇu b¹n ®Ó nhµ th¬ bít c« ®¬n. * Khæ th¬ 3: - H×nh ¶nh kh¸ch ®­êng xa l¸y l¹i hai lÇn cho thÊy nçi xãt xa ©m thÇm cña t¸c gi¶ bëi mÆc c¶m vÒ t×nh ng­êi. Víi ng­êi th«n VÜ nhµ th¬ chØ lµ ng­êi kh¸ch xa x«i, thËm chÝ kh¸ch trong m¬. - Hai c©u sau võa t¶ thùc s­¬ng khãi lµm nhoµ bãng em trong s¾c ¸o tr¾ng võa cã ý nghÜa t­îng tr­ng c¸i huyÒn hoÆc cña cuéc ®êi ®ang lµm cho t×nh ng­êi trë nªn khã hiÓu vµ xa vêi. - Hai khæ th¬ ®Çu nãi lªn vÎ ®Ñp cña xø HuÕ, khæ th¬ sau nãi ®Õn c¸i ®Ñp cña ng­êi con g¸i HuÕ. Víi c¶nh HuÕ nhµ th¬ ®¾m say ®Õn hoµ nhËp vµo c¶nh nh­ng víi con g¸i HuÕ nhµ th¬ l¹i lïi ra xa ®Ó ë gi÷a kho¶ng trèng cña khãi s­¬ng. C©u th¬ cuèi hoµi nghi mµ chan chøa niÒm thiÕt tha víi cuéc ®êi. C©u th¬ lµm t¨ng nçi c« ®¬n, trèng v¾ng trong t©m hån tha thiÕt yªu th­¬ng con ng­êi vµ cuéc ®êi.II/ Më réng:1. Xu©n DiÖu: a. Mét nhµ th¬ tha thiÕt yªu ®êi, kh¸t khao giao c¶m m·nh liÖt: - Xu©n DiÖu lµ mét tr¸i tim lín, mét nguån t×nh c¶m yªu ®êi, yªu cuéc sèng trÇn thÕ mét c¸ch m·nh liÖt ®Õn cuång nhiÖt. §Õn khi s¾p gi· tõ c/ sèng «ng vÉn ®Ó l¹i nh÷ng vÇn th¬ ®Çy xóc ®éng: “H·y ®Ó cho t«i ®­îc gi· tõ/ VÉy chµo câi thùc ®Ó vµo h­/ trong h¬i thë chãt d©ng trêi ®Êt/ Còng vÉn si t×nh ®Õn ngÊt ng­”. - LÝ do: + C¸ tÝnh. + Hoµn c¶nh gia ®×nh: xa mÑ tõ nhá, bÞ h¾t hñi nªn khao kh¸t t×nh th­¬ng. + Sinh ra trªn miÒn quª léng giã nåm,dµo d¹t sãng; häc ë HuÕ th¬ méng, bõng tØnh víi c/ sèng s«i ®éng vµ léng lÉy n¬i Th¨ng Long khiÕn «ng cµng yªu ®êi say ®¾m. b. Nhµ th¬ míi nhÊt trong c¸c nhµ th¬ míi: - Th¬ míi lµ tiÕng nãi cña thÕ hÖ thanh niªn VN buæi mÊt n­íc kh¸t khao kh¼ng ®Þnh m×nh khi c¸i t«i c¸ nh©n ®­îc gi¶i phãng. Hä t×m ®Õn th¬ ca ®Ó thÓ hiÖn c¸ tÝnh, tµi n¨ng, ý thøc vÒ c¸i t«i cña b¶n th©n m×nh.  - C¸c nhµ th¬ míi th­êng ®èi lËp m×nh víi cuéc ®êi vµ t×m c¸ch tho¸t ly c/ sèng. (ChÕ Lan Viªn: “H·y cho t«i…..buån lo”, ThÕ L÷: “T«i lµ ng­êi bé hµnh phiªu l·ng…..ham vÎ ®Ñp cã mu«n h×nh mu«n thÓ”,…) - XD muèn kh¼ng ®Þnh c¸i t«i trong quan hÖ g¾n bã víi cuéc ®êi. Cuéc ®êi theo nghÜa trÇn thÕ nhÊt vµ sèng m·i víi ®êi lµ c¶ niÒm h¹nh phóc. - XD lµm th¬ viÕt v¨n lµ ®Ó sèng m·i trªn thÕ gian tíi vÜnh viÔn mai sau (T×nh mai sau). - §Ò tµi chñ yÕu trong th¬ XD lµ mïa xu©n, tuæ trÎ, t×nh yªu. Lßng yªu ®êi khiÕn «ng thÊy bèn mïa ®Òu lµ mïa xu©n, trêi ®Êt cá c©y ®Òu quÊn quýt giao t×nh. - XD viÕt nhiÒu thÓ lo¹i còng lµ ®Ó thÓ hiÖn lßng yªu ®êi ®¾m say kh«ng dõng l¹i ë mét thÓ lo¹i bã hÑp nµo. - Víi niÒm kh¸t khao giao c¶m víi ®êi nªn XD say ®¾m t×nh yªu, viÕt nhiÒu vµ ®¹t vÞ trÝ nhµ th¬ t×nh sè 1 cña VN. - Yªu c/ sèng, yªu con ng­êi víi tuæi trÎ vµ t×nh yªu, XD cã c¸ch t©n vÒ thi ph¸p. Quan niÖm thÈm mü cña «ng lÊy con ng­êi víi vÎ ®Ñp xu©n t×nh lµ th­íc ®o vÎ ®Ñp cña vò trô. ThÕ giíi h×nh t­îng trong th¬ XD giµu xu©n s¾c vµ trµn ®Çy xu©n t×nh, xu©n s¾c. - Nh­ng XD ®µo s©u vµo c¸i t«i c¸ nh©n vµ “cµng ®i s©u cµng thÊy l¹nh”, l¹i n÷a trong x· héi cò tÊm lßng t¸c gi¶ kh«ng ®­îc ®Òn ®¸p xøng ®¸ng nªn l¾m lóc nhµ th¬ thÊy c« ®¬n, muèn trèn ®êi trèn c¶ b¶n th©n m×nh. (CÆp hµi v¹n dÆm). 2. Mét sè phong c¸ch kh¸c:- “Ta tho¸t lªn tiªn cïng ThÕ L÷, ta phiªu l­u trong tr­êng t×nh cïng L­u Träng L­, ta ®iªn cuång cïng Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn, ta ®¾m say cïng Xu©n DiÖu….Ta ngÈn ng¬ buån trë vÒ hån ta cïng Huy CËn.” - “Ch­a bao giê ng­êi ta thÊy xuÊt hiÖn cïng mét lÇn mét hån th¬ réng më nh­ ThÕ L÷, m¬ mµng nh­ L­u Träng L­, hïng tr¸ng nh­ Huy Th«ng, trong s¸ng nh­ NguyÔn Nh­îc Ph¸p, ¶o n·o nh­ Huy CËn, quª mïa nh­ NguyÔn BÝnh, k× dÞ nh­ ChÕ Lan Viªn,…vµ thiÕt tha r¹o rùc nh­ Xu©n DiÖu.” (Hoµi Thanh)III/ Bµi tËp vÒ nhµ: 1. C¸i t«i tr÷ t×nh cña xu©n DiÖu trong bµi “Véi vµng”. 2. T¹i sao nãi “Xu©n DiÖu lµ nhµ th¬ míi nhÊt trong c¸c nhµ th¬ míi” (Hoµi Thanh). Bµi 2: V¨n xu«i ViÖt Nam ®Çu thÕ kØ XX ®Õn 1945 I/ Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong v¨n häc: - “NÕu khèi ãc nhµ v¨n kh«ng cã nh÷ng luång s¸ng bÊt b×nh, nÕu t©m hån ng­êi cÇm bót kh«ng c¶m thÊy nçi ®au ®ín, thiÕu thèn cña kiÕp ng­êi, nh÷ng ®iÒu mong mái thiÕt tha cña thêi ®¹i, nÕu kh«ng lÜnh héi ®­îc tÝnh c¸ch lu«n biÕn thiªn cña thÕ giíi, cña nh©n sinh , nÕu nh­ víi hiÖn t¹i víi t­¬ng lai kh«ng cã mét yªu cÇu, mét hy väng tin t­ëng g× th× c¸i thø v¨n m¬n trín bÐo tèt nh­ ®Éy thÞt, tr¬n nh­ t¶ng tr¸n hãi cña anh tr­ëng gi¶ còng chØ lµ thø v¨n ch¬i mµ th«i, ch¶ cã ý nghÜa g× lµ v¨n häc.” (§Æng Thai Mai) - Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong t¸c phÈm v¨n häc thÓ hiÖn: + T×nh c¶m th¸i ®é ®èi víi con ng­êi (ca ngîi, tr©n träng ai, bªnh vùc nh÷ng lo¹i ng­êi nµo; lªn ¸n, tè c¸o ai, ®iÒu g×) + Th¸i ®é vµ t×nh c¶m víi c¸i xÊu, c¸i ¸c. II/ Gi¸ trÞ hiÖn thùc: HiÖn thùc trong t¸c phÈm lµ bøc tranh thêi ®¹i gióp ta nh×n ra b¶n chÊt x· héi th«ng qua c¸c mèi quan hÖ x· héi. - T¸c phÈm bµn ®Õn nh÷ng m©u thuÉn x· héi nµo? - T¸c phÈm cã ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong ®êi sèng x· héi kh«ng? - T¸c gi¶ gi¶i quyÕt m©u thuÉn, c¸c mèi quan hÖ Êy dùa trªn quan ®iÓm nµo?III/ Gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o trong “ChÝ PhÌo” cña Nam Cao.1. BiÓu hiÖn cña chñ nghi· nh©n ®¹o trong truyÖn “ChÝ PhÌo:” - Nam Cao ph¸t hiÖn, ®ång c¶m, th­¬ng xãt víi nh÷ng bÊt h¹nh cña ng­êi n«ng d©n d­íi chÕ ®é thùc d©n phong kiÕn. ¤ng h­íng ngßi bót cña m×nh vµo cuéc sèng nghÌo khæ t¨m tèi cña, nh÷ng sè phËn ®au khæ cña ng­êi n«ng d©n. (cuéc ®êi ChÝ PhÌo, ThÞ Në). §iÒu ®Æc biÖt, «ng kh«ng chØ nãi ®Õn nçi khæ do bÞ bãc lét mµ cßn lµ nçi ®au bÞ tha ho¸, l­u manh ho¸, bÞ t­íc ®o¹t c¶ nh©n h×nh vµ nh©n tÝnh, bÞ ®o¹t quyÒn lµm ng­êi, bÞ ®Èy ra khái x· héi loµi ng­êi. §ã lµ nçi ®au lín nhÊt cña con ng­êi. - Nam Cao tè c¸o gay g¾t nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn ®· ¸p bøc, x« ®Èy ng­êi n«ng d©n l­¬ng thiÖn vµo con ®­êng l­u manh ho¸, t­íc ®o¹t quyÒn lµm ng­êi ë hä. + §¹i diÖn cho c­êng hµo n«ng th«n trùc tiÕp ®Èy ChÝ vµo con ®­êng bÕ t¾c lµ B¸ KiÕn. + Nhµ tï biÕn ChÝ thµnh kÎ l­u manh, mÊt nh©n c¸ch. + ChÝ trë vÒ lµng vÉn «m mèi hËn B¸ kiÕn nh­ng sù läc lâi, kh«n ngoan rãc ®êi cña h¾n ®· biÕn ChÝ thµnh tay sai chuyªn nghÒ r¹ch mÆt ¨n v¹ g©y ho¹ cho d©n lµng khiÕn mäi ng­êi xa l¸nh ChÝ. + Trong truyÖn kh«ng chØ cã ChÝ PhÌo mµ cßn cã N¨m Thä, Binh Chøc chung mét th¶m phËn Êy. TruyÖn tè c¸o c¶ chÕ ®é x· héi ®­¬ng thêi lµ thñ ph¹m g©y hiÖn t­îng mét bé phËn n«ng d©n bÞ l­u manh hãa. - Sù s©u s¾c trong t­ t­ëng nh©n ®¹o cña Nam Cao cßn lµ nhµ v¨n ®i s©u vµo néi t©m nh©n vËt, ph¸t hiÖn vµ kh¼ng ®Þnh nh©n phÈm cña hä, diÔn t¶ s©u s¾c kh¸t väng hoµn l­¬ng cña hä. + Khi ChÝ trë thµnh con quû d÷ cña lµng Vò §¹i, Nam Cao vÉn thÊy ®­îc ë ChÝ nçi khao kh¸t ®­îc giao tiÕp víi ®ång lo¹i dï chØ lµ tiÕng chöi nhau. + T¸c gi¶ dµnh nhiÒu trang trong t¸c phÈm vµ cã nh÷ng trang lµ tuyÖt bót ®Ó miªu t¶ sù thøc tØnh l­¬ng tri , khao kh¸t vÒ l¹i cuéc ®êi cña nh©n vËt. + Sù gÆp gì víi ThÞ Në, nh÷ng biÕn ®æi ©m thÇm, lÆng lÏ cßn rôt rÌ mµ kh«ng kÐm phÇn m·nh liÖt cña nh©n tÝnh ë ChÝ tõ khi ®­îc tËn h­ëng h¬i Êm t×nh ng­êi n¬i ThÞ Në. + Khao kh¸t m¹nh mÏ trë vÒ cuéc ®êi b×nh dÞ quyÕt kh«ng sèng kiÕp quû d÷ n¬i ChÝ tõ khi cã t×nh yªu cña ThÞ Në khiÕn h¾n lùa chän c¸i chÕt sau khi tiªu diÖt kÎ thï cña ®êi m×nh cho thÊy mét ch©n lÝ: Khi nh©n tÝnh sèng l¹i trong con ng­êi th× hä kh«ng chÊp nhËn kiÕp thó vËt dï ph¶i ®æi b»ng m¹ng sèng. ThÕ míi biÕt kh¸t väng lµm ng­êi lín biÕt bao vµ bi kÞch bÞ cù tuyÖt quyÒn lµm ng­êi ®¸ng th­¬ng nh­êng nµo! - Bi kÞch bÞ cù tuyÖt quyÒn lµm ng­êi cña ChÝ cïng c¸i chÕt vËt v· cña h¾n bªn ng­ìng cöa cuéc ®êi ®· rung lªn håi chu«ng: h·y cøu lÊy con ng­êi, h·y cøu lÊy nh©n tÝnh. Bi kÞch nµy lµ nçi ®ín ®au tét cïng cña con ng­êi, lµ sù phª ph¸n gay g¾t víi hiÖn thùc x· héi, qua ®ã thÓ hiÖn niÒm c¶m th«ng s©u s¾c cña t¸c gi¶ víi nçi ®au con ng­êi. 2. Gi¸ trÞ hiÖn thùca/ M©u thuÉn x· héi trong ChÝ PhÌo: - M©u thuÉn gi÷a n«ng d©n vµ ®Þa chñ phong kiÕn thÓ hiÖn ®Æc biÖt s©u s¾c qua quan hÖ cña ChÝ PhÌo vµ B¸ KiÕn. Vµ ®©y lµ thø m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ. - §ã lµ m©u thuÉn c¬ b¶n trong ®êi sèng ë n«ng th«n bÊy giê. Vµ ®©y lµ thø m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ. b C¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cña cuéc sèng ®­îc ®Æt ra vµ c¸ch gi¶i quyÕt trong t¸c phÈm ChÝ PhÌo: - TruyÖn ChÝ PhÌo ®Æt ra vÊn ®Ò víi mét cè n«ng thËt sù: b¶n chÊt ChÝ lµ canh ®iÒn “hiÒn lµnh nh­ ®Êt”, cã y thøc râ rÖt vÒ nh©n phÈm cña m×nh: “Håi Êy h¾n hai m­¬i……… H¾n thÊy nhôc h¬n lµ thÝch.” - Sau khi ë tï ra ChÝ ®· thay ®æi nh©n h×nh lÉn nh©n tÝnh: + Ngo¹i h×nh tr«ng ®Æc nh­ th»ng s¾ng ®¸: C¸i mÆt ®en, hai m¾t g­êm g­êm, c¸i ®Çu c¹o träc lèc, c¸i r¨ng th× tr¾ng hín. + TÝnh c¸ch du ®·ng: Uèng r­îu say råi chöi bíi, ®Ëp vá chai, r¹ch mÆt kªu lµng. - §Æc biÖt tõ khi lµ tay ch©n cho B¸ KiÕn, ChÝ PhÌo thµnh con quû d÷ cña lµng Vò §¹i. Râ rµng tÝnh chÊt l­u manh, c«n ®å cña ChÝ PhÌo lµ do hoµn c¶nh kh¸ch quan t¹o nªn: ChÕ ®é x· héi ®· tha ho¸ b¶n chÊt tèt ®Ñp trong s¸ng vèn cã ë ChÝ PhÌo. - C¸ch gi¶i quyÕt cña t¸c gi¶: ChÝ PhÌo chÕt sau khi ®©m chÕt B¸ KiÕn. C¸i chÕt thª th¶m ®ã cña ChÝ PhÌo lµ sù phª ph¸n gay g¾t víi x· héi thùc d©n phong kiÕn ®· chµ ®¹p lªn quyÒn sèng con ng­êi. - HiÖn t­îng nh­ ChÝ PhÌo lµ hiÖn t­îng cã tÝnh phæ biÕn, quy luËt cña x· héi n«ng th«n thuéc ®Þa. - Nam Cao cßn ®Æt vÊn ®Ò con ng­êi bÞ tõ chèi quyÒn lµm ng­êi. Thùc chÊt ®©y còng lµ vÊn ®Ò con ng­êi bÞ ¸p bøc bãc lét chµ ®¹p vÒ quyÒn sèng. - Nhµ v¨n ph¸t hiÖn hiÖn t­îng ChÝ PhÌo trong x· h«i Êy vÉn cã nguy c¬ x¶y ra m·i nÕu kh«ng cã c¸ch m¹ng. . Bé mÆt cña giai cÊp phong kiÕn thèng trÞ ®­îc miªu t¶ ch©n x¸c qua c¸i nh×n s¾c c¹nh vµ bÐn nhän cña Nam Cao. + Giai cÊp phong kiÕn m©u thuÉn lôc ®ôc trong néi bé cña chóng chØ v× sù tham lam. - B¸ kiÕn lµ mét g· giµ ®êi ®ôc khoÐt, läc lâi tõng tr¶i trong nghÒ bãc lét, t×m ra nh÷ng thñ ®äa lõa läc tinh vi. + H¾n nham hiÓm trong quan hÖ ®Æc biÖt thÓ hiÖn ë c¸ch khÝch ChÝ PhÌo ®i ®ßi nî §éi T¶o. + B¸ KiÕn võa d©m ®·ng võa ghen tu«ng th¶m h¹i, nªn c¨m thï tuæi trÎ. + Gia ®×nh h¾n víi Bµ ba d©m ®·ng, víi mô tö trÎ ph©y ph©y mµ l¹i ®a t×nh, víi LÝ C­êng h÷u dòng v« m­u, coi ng­êi nh­ r¬m r¸c, tÊt c¶ t¹o nªn mét ®iÓn h×nh vÒ mét gia ®×nh ®Þa chñ, ¸c b¸ c­êng hµo ë n«ng th«n ®Çy tÝnh chÊt thèi n¸t. IV/ Bµi tËp vÒ nhµ: 1. Chñ nghÜa nh©n ®¹o trong v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n ViÖt Nam giai ®o¹n ®Çu thÕ kØ XX ®Õn 8/1945? 2. SGK ng÷ v¨n 12 viÕt: Dï viÕt vÒ ®Ò tµi ng­êi trÝ thøc tiÓu t­ s¶n hay ng­êi n«ng d©n th× nh÷ng s¸ng t¸c cña Nam Cao còng thÓ hiÖn niÒm day døt cña t¸c gi¶ tr­íc thùc tr¹ng con ng­êi bÞ xãi mßn vÒ nh©n phÈm trong mét x· héi v« nh©n tÝnh”. Anh (chÞ) ®ång ý víi ý kiÕn ®ã kh«ng? Bµi 3: V¨n häc c¸ch m¹ng: I/ NguyÔn ¸i Quèc – Hå ChÝ Minh: 1. TÝnh cæ ®iÓn vµ tÝnh hiÖn ®¹i trong th¬ Hå ChÝ Minh: a. TÝnh cæ ®iÓn: Th¬ x­a - Th¬ x­a ®Çy thiªn nhiªn. Con ng­êi bao giê còng sèng gi÷a thiªn nhiªn dï nãi ®Õn t×nh yªu hay t×nh b¹n,…Con ng­êi trong ý thøc ch­a t¸ch m×nh ra khái thiªn nhiªn, th­êng ®­îc m« t¶ nh­ mét yÕu tè cña thiªn nhiªn vµ mang nh÷ng phÈm chÊt cña thiªn nhiªn, ®ång thêi thÓ hiÖn thiªn nhiªn còng cã t©m hån, t©m t­ t×nh c¶m vËy. - Th¬ x­a quan s¸t thiªn nhiªn tõ cao, xa, bao qu¸t c¶ mét kho¶ng ®Êt bao la nªn thiªn nhiªn tÜnh t¹i; chó träng ghi lÊy b»ng vµi nÐt chÊm ph¸, ®¬n s¬ c¸i gäi lµ linh hån cña t¹o vËt.*Th¬ HCM: - H×nh ¶nh thi liÖu th¬ HCM quen thuéc trong th¬ §­êng, th¬ Tèng. - Bót ph¸p chÊm ph¸. - H×nh t­îng nh©n vËt tr÷ t×nh ung dung nhµn t¶n, cã quan hÖ hoµ hîp víi thiªn nhiªn vµ sèng Èn dËt gi÷a thiªn nhiªn.b. TÝnh hiÖn ®¹i trong th¬ HCM: - C¶nh thiªn nhiªn (m©y, giã tr¨ng , hoa, nhÊt lµ mÆt trêi) lu«n ho¹t ®éng khoÎ kho¾n. - Con ng­êi cã thÓ c¶i t¹o hoµn c¶nh, lµm chñ thÕ giíi. “Non xa xa…g©y dùng mét s¬n hµ” (P¸c bã hïng vÜ). - Bót ph¸p phãng sù, lèi v¨n th«ng tin t­ liÖu ®em ®Õn cho vÇn th¬ tÝnh thêi sù, t¶ thùc hi