Đề tài Áp dụng phương pháp tích cực để giải toán đơn có lời văn cho học sinh lớp 3

A. đặt vấn đề I. Lời mở đầu: Trong giai đoạn hiện nay, đất nước ta đang tiến nhanh trên con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Để đáp ứng được yêu cầu đổi mới đó, đòi hỏi phải có những lao động mới có bản lĩnh, có năng lực, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm… Từ nhu cầu này mà mục tiêu giáo dục cũng đã được điều chỉnh, đó là: giáo dục nhằm đào tạo ra những con người phát triển toàn diện. Từ đó dẫn đến việc đổi mới về nội dung phương pháp dạy học là tất yếu. Trong hệ thống giáo dục tiểu học là bậc học nền tảng, đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển toàn diện con người, đặt nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn hệ thống giáo dục quốc dân. Chất lương giáo dục là vấn đề số một trong nội dung công tác của ngành giáo dục, vì vậy việc lựa chọn và sử dụng phương pháp dạy học là một vấn đề quan trọng mang tính quyết định đối với chất lượng dạy và học. Trong thực tế, những năm gần đây dạy toán trong nhà trường tiểu học đã có những bước cố gắng cải tiến, phương pháp, nội dung và hình thức nhằm nâng cao chất lượng môn học. Việc đưa ra các phương pháp dạng giải toán có văn, các bài toán điểm hình… được đặc biệt quan tâm, nhất là ở lớp 1, 2 và lớp 3 chương trình mới. Chúng ta đều biết giải toán có văn là một trong những mạch kiến thức cơ bản trong môn toán ở tiểu học. Nó có vai trò rất lớn đối với học sinh. Giải toán có văn không chỉ giúp học sinh có điều kiện thâm nhập vào cuộc sống thực tế mà còn giup học sinh thực hành vận dụng các kiến thức đã học, rèn luyện khả năng diễn đạt ngôn ngữ (thông qua việc trình bày lời giải một cách rõ ràng, chính xác và khoa học). Thông qua giải các bài toán có lời văn học sinh được giáo dục nhiều mặt trong đó có ý thức đạo đức xã hội. Xuất phát từ những lý do trên nên qua thực tiễn, tôi thấy việc đổi mới phương pháp dạy học môn toán, đặc biệt là dạng giải toán có lời văn là một vấn đề quan trọng. Bản thân tôi là một giáo viên tiểu học, tôi nhận thấy muốn nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và dạy tốt chương trình môn toán lớp 3 (chương trình phải năng động, sáng tạo để vận dụng linh hoạt những hình thức tổ chức dạy sao cho phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học. Chính vì vậy tôi chọn đề tài: “áp dụng phương pháp tích cực để giải toán đơn có lời văn cho học sinh lớp 3” với mong muốn nâng cao chất lượng dạy học góp phần nhỏ vào việc thực hiện mục tiêu giáo dục tiểu học hiện nay. II. Thực trạng dạy toán ở lớp 3 hiện nay 1) Phương pháp dạy học của giáo viên: Qua thời gian công tác giảng dạy, giao lưu chuyên môn trong nhà trường, tôi đã tìm ra thực trạng dạy học giải toán nói chung và giải toán đơn cho học sinh lớp 3 nói riêng ở trường mình cũng như một số trường bạn tôi nhận thấy. a- Những ưu điểm: Chương trình lớp 3 hiện nay đã được đổi mới. Năm học 2008 – 2009 là năm thứ 5 thực hiện đổi mới sách giáo khoa lớp 3. Việc đổi mới nội dung sách mở ra cơ hội cho việc đổi mới phương pháp học dạy học chính vì vậy mà hầu hết các giáo viên được dạy lớp 3 đều đang thực hiện mục tiêu giáo dục là “Đổi mới phương pháp dạy học” lấy học sinh làm trung tâm. Trong giờ học, giáo viên đã biết kết hợp nhiều phương pháp để dìu dắt học sinh, hoạt động tích cực, tự tìm ra kiến thức mới. Nói chung giáo viên nói ít, chủ yếu là tổ chức các hoạt động cho học sinh. Giáo viên đã sắp xếp, dành nhiều thời gian cho học sinh làm việc với SGK với vở bài tập. Đồ dùng dạy học đã được cấp đủ và giáo viên sử dụng đã tương đối tốt. b- Nhược điểm: Bên cạnh những ưu điểm còn có những tồn tại sau: Do phương pháp cũ đã săn sâu vào giáo viên, do khả năng thích ứng còn hạn chế nên giáo viên thường chỉ truyền đạt, giảng giải theo các tài liệu đã có sẵn trong sách giáo khoa. Vì vậy giáo viên thường làm việc một cách máy móc, ít quan tâm đến khả năng sáng tạo của học sinh. Việc giao bài tập của giáo viên đồng loạt từng bài trong vở bài tập cho học sinh trong lớp làm cho học sinh khá giỏi thường không có hứng thú học tập, vì các em giải quyết các bài tập đó phần vì dễ, phần vì làm xong lại phải chờ đợi cô chữa giảng giải cặn kẽ cho các bạn khác. Giáo viên chưa chú ý bồi dưỡng học sinh giỏi. Khi hướng dẫn giải toán, giáo viên thường dập khuôn theo sách và thường tiến hành như sau: + Gọi một học sinh đọc đề toán + Gọi học sinh khá trả lời câu hỏi. Bài toán cho biết gì ? Bài toán hỏi gì ? Đồng thời giáo viên ghi tóm tắt, sau đó giáo viên hỏi tiếp. Chẳng hạn bài toán có liên quan đến phép cộng. Giáo viên hỏi: - Muốn tìm… ta làm phép tính gì ? (cộng) - Lấy mấy cộng với mấy ? - Được bao nhiêu… ? - Sau đó gọi 1 em lên bảng giải, lớp làm bài. - Lớp và giáo viên nhận xét đúng, sai. Làm theo trình tự trên chỉ có học sinh khá, giỏi là được làm việc, học sinh yếu chỉ ngồi nghe vì chưa kịp phân tích tìm hiểu đề. Do đó các em chỉ việc nhìn bài ở trên bảng chép vào vở. Cách làm này, giáo viên bày sẵn kiến thức cho học sinh, học sinh chỉ việc trả lời một số câu hỏi là xong bài. Đây không phải là dạy giải toán cho học sinh. - Thông thường sau mỗi bài học sinh làm, giáo viên tự đánh giá và cho điểm, tiêu chuẩn đánh giá và học sinh ghi nhớ và làm giống những điều giáo viên dạy. - Giáo viên chưa hướng dẫn học sinh lựa chọn cách giải, chưa tự tìm tòi sáng tạo trong giải toán. 2) Thực trạng học của trò: Do cách dạy của giáo viên nên khi giải toán đơn ở lớp 3, học sinh còn máy móc, chỉ biết làm theo mẫu chữ chưa biết so sánh, liên hệ và làm được những bài toán khác. - Một bộ phận học sinh lười suy nghĩ, chủ yếu ngồi chờ ghi bài giải đã chữa sẵn trên bảng. - Vở bài tập đưa ra yêu cầu thấp, như sẵn tóm tắt hoặc không yêu cầu tóm tắt nên kỹ năng phân tích đề bài, tóm tắt của học sinh còn yếu. Khi gặp những bài toàn có “dữ kiện” mẫu, học sinh thường lúng túng. b. giải quyết vấn đề I. đề xuất các giải pháp biện pháp thực hiện áp dụng phương pháp tích cực vào dạy học giải toán đơn có lời văn cho học sinh lớp 3 Trong phạm vi của đề tài này, với mong muốn phần nào cùng với các đồng chí giáo viên dạy lớp 3, có thêm biện pháp dạy giải toán đơn có văn cho học sinh tôi xin được đề xuất phương pháp và biện pháp dạy học như sau: - Trong quá trình dạy học, giáo viên cần kết hợp một số cách hợp lý giữa phương pháp dạy học truyền thống với phương pháp dạy học hiện đại. - Giáo viên rèn kĩ năng phân tích để từ những bài toán cơ bản cho học sinh làm cơ sở để giải các bài toán nâng cao. Qua phân tích cách giải các dạng toán nêu trên, khi dạy giải toán giáo viên cần tuân theo 5 bước: Bước 1: Đọc kỹ đề bài, tìm hiểu xem bài toán cho biết gì ? yêu cầu tìm gì ? Bước 2: Tóm tắt đề Bước 3: Lập kế hoạch giải Bước 4: Giải bài toán Bước 5: Kiểm tra kết quả. - Trong các bước trên, giáo viên có thể sử dụng hình thức dạy trong mỗi bước như sau: + Bước 1: Học sinh tự đọc kĩ đề hoạt động cá nhân + Bước 2: Hoạt động cá nhân hoặc nhóm, học sinh tự tìm ra các cách tóm tắt khác nhau, nêu trước lớp. Sau đó chọn ra cách tóm tắt hợp lý nhất. Giáo viên có thể gợi ý: em hãy đọc bài toán một cách ngắn gọn nhất ? + Bước 3: Hoạt động nhóm, học sinh thảo luận, tìm ra phương án giải bài toán. Bước 4: Hoạt động cá nhân, học sinh tự trình bày bài giải Bước 5: Một em chữa bài ở bảng lớp. Dưới lớp các em đổi vở cho nhau để kiểm tra đồng thời chữa bài trên bảng. Học sinh đối chiếu với bài chữa để xác định bài làm của bạn đúng hay sai. Hoặc vài em nêu miệng bài làm, lớp nhận xét tìm ra bài giải đúng và hay. cả lớp đối chiếu sửa chữa. - Trong quá trình chuẩn bị, giáo viên cần có những dự kiến, những điểm, những chỗ học sinh dễ mắc sai lầm và các lỗi thường mắc trong quá trình giải toán. - Ngoài ra để góp phần làm phong phú hình thức tổ chức dạy học tích cực vào giải toán đơn có lời văn ở lớp 3 thì bản thân giáo viên phải tự học, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ của mình. Nghiên cứu nắm vững nội dung chương trình trên cơ sở tìm tòi vận dụng sáng tạo phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm nâng cao hiệu quả dạy học. Không những thế, người giáo viên cần yêu nghề, tâm huyết với nghề để có thể khắc phục những khó khăn về cơ sở vật chất, phương tiện dạy học năng động linh hoạt trong việc tự làm và sử dụng đồ dùng dạy học có hiệu qủa. c. kết luận * Kết quả nghiên cứu: Từ việc nghiên cứu trên tôi đã tiến hành vào thực hiện trong các tiết dạy hàng ngày trên lớp thì chất lượng học sinh tăng lên rõ rệt, thể hiện trong các lần thi định kỳ. Đầu học kì I: Chất lượng chỉ đạt Giỏi: 0em = 0% ; Khá: 4em = 13,8% TB: 15em = 51,7% ; Yếu: 10em = 34,5 % Nhưng đến cuối học kỳ I, chất lượng nâng cao, nhất là học sinh yếu kém trong môn toán đã giảm rất nhiều,cụ thể là: Giỏi: 4 em = 13,8% ; Khá: 10 em = 34,5% TB: 12 em = 43,7% ; Yếu: 3 = 10% Từ những kết quả trên tôi đã nhận thấy rằng: “áp dụng phương pháp tích cực để dạy toán đơn có lời văn cho học sinh lớp 3” là một phương pháp hay, có tính khả thi cao, mang lại hiệu quả dạy học tốt. Do thời gian nghiên cứu ngắn, do trình độ và năng lực có hạn nên chắc chắn không khỏi thiếu sót. Tôi rất mong được nhận những ý kiến đóng góp giúp đỡ của bạn bèn đồng nghiệp để đề tài này được hoàn thiện hơn. Từ đó áp dụng vào giảng dạy có hiệu quả hơn./. Ngày 8 tháng 3 năm 2009 Người viết Nguyễn Thị Cúc