Đề tài Đổi mới phơng pháp dạy học môn đạo đức lớp 5

Sở giáo dục và đào tạo hải dơng g & h & Sáng kiến kinh nghiệm “đổi mới phơng pháp dạy học môn đạo đức lớp 5” Môn : đạo đức Khối : lớp 5 Năm học: 2006-2007 Phòng giáo dục và đào tạo huyện kim thành Trờng Tiểu học Kim Anh Số phách (do chủ tịch hội đồng ghi) Sáng kiến kinh nghiệm “đổi mới phơng pháp dạy học môn đạo đức lớp 5” Môn : đạo đức Khối : lớp 5 Tác giả: Nguyễn Thu Thuỷ Đánh giá của Hội đồng Khoa học nhà trờng (Nhận xét, xếp loại, kí, đóng dấu) Phần mở đầu I.Lí do chọn đề tài. Đạo đức là một mặt quan trọng của nhân cách con người.Giáo dục đạo đức cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng của nhà trường nói chung và nhà trường Tiểu học nói riêng,nhằm xây dựng ‏‎ý thức đạo đức và hình thành những hành vi, thói quen đạo đức cho học sinh. Trên cơ sở đó hình thành cho các em những phẩm chất đạo đức quan trọng của người công dân Việt Nam. Trong những năm gần đây cùng với những chuyển biến lớn của xã hội, với chính sách “mở cửa” của Đảng và Nhà nước kéo theo sự tha hoá nhân cách của một số phần tử xấu.Những sự tha hoá đó đã thâm nhập vào học đường làm cho các em học sinh cũng bị ảnh hưởng lớn.Bởi vậy cùng với việc dạy cho học sinh những kiến thức văn hoá thì việc giáo dục đạo đức cho học sinh cần phải thường xuyên và đáng quan tâm. Giáo dục đạo đức cho học sinh là góp phần cho các em phát triển một cách toàn diện : Đức,Trí, Thể, Mỹ, Lao. Giáo dục đạo đức cho học sinh trong trường tiểu học được tiến hành thông qua con đường dạy học các môn học,trong đó quan trọng là môn Đạo đức, vì nó có khả năng giáo dục đạo đức cho học sinh một cách hệ thống. Trong thực tế dạy học Đạo đức , học sinh động não tìm hiểu kiến thức song việc chuyển từ kiến thức sang các kĩ năng đạo đức diễn ra chưa hợp lí. Khả năng tập nhận xét các hành vi gặp trong thực tế so với chuẩn mực đạo đức đã học còn kém , Việc vận dụngcác chuẩn mực đạo đức vào ứng xử , xử lý tình huống ,vận dụng hành động của bản thân học sinh còn lúng túng. Vâỵ làm thế nào để tình cảm đạo đức nảy nở và củng cố thành niềm tin đạo đức xuyên thấm trong các hành vi ứng xử của học sinh ? Đó chính là nỗi trăn trở suy nghĩ của bản thân tôi cũng như các đồng nghiệp của tôi trong tổ 4-5. Đây chính là lý do tôi tâm đắc với đề tài này “Để giờ dạy đạo đức lớp 5 đạt hiệu quả cao” II. PHạM VI NGHIÊN CứU. Đề tài : “Để giờ dạy đạo đức lớp 5 đạt hiệu quả cao” dựa theo chương trình dạy Đạo đức theo chương trình mới. áp dụng ở lớp 4-5. III.phương pháp NGHIÊN CứU. Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp sau: 1. Điều tra thực trạng. 2. Nghiên cứu tài liệu. 3. Thực nghiệm sư phạm. 4. Tổng kết sư phạm. phần nội dung I.CƠ Sở Lý L‏‎UậN. 1.Vị trí môn Đạo đức trong trường Tiểu học: Môn Đạo đức ở trường Tiểu học giúp cho học sinh có những hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực đạo đứcvà pháp luật cơ bản phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ giữa các em với bản thân, với gia đình, với cộng đồng, xã hội, môi trường tự nhiên và ‏‎y nghĩa của việc thực hiện theo các chuẩn mực đó. Môn Đạo đức còn từng bước hình thành thái độ tự trọng, tự tin vào khả năng của bản thân, có trách nhiệm với hành động của mình,yêu thương tôn trọng con người, mong muốn đem lại niềm vui hạnh phúc cho con người, yêu cái thiện, cái đúng, cái tốt, không đồng tình với cái ác, cái sai, cái xấu. Môn Đạo đức là một môn học gắn bó mật thiết với quá trình giáo dục đạo đức ở Tiểu học . Môn Đạo đức là một môn học thật quan trọng tạo tiền đề cho học sinh có thể học tốt môn Giáo dục công dân ở Trung học cơ sở. 2.Nhiệm vụ của môn Đạo đức ở trường Tiểu học: Môn Đạo đức cần phải trang bị cho học sinh những tri thứ sơ đẳng về các chuẩn mực hành vi đạo đức và năng lực định hướng giá trị đạo đức. Những tri thứ sơ đẳng về những chuẩn mực hành vi đạo đức cần được chuyển hoá thành niềm tin đạo đức.Với những y thức đạo đức và năng lực định hướng giá trị đạo đức ban đầu, qua kinh nghiệm sống của bản thân,qua thí nghiệm trong cuộc sống ở học sinh Tiểu học, nhất là học sinh lớp 4-5 sẽ hình thành và phát triển những xúc cảm, tình cảm đạo đức đối với các đối tượng trong các mối quan hệ hàng ngày. Môn Đạo đức còn định hướng và hình thành cho học sinh những hành vi thói quen đạo đức phù hợp với những chuẩn mực đã quy định. Ii.CƠ Sở thực tiễn 1.Quan điểm chung - Dạy học môn Đạo đức cần đi từ quyền trẻ em, từ lợi ích của trẻ em đến trách nhiệm, bổn phận của trẻ em. Cách tiếp cận đó sẽ giúp cho việc dạy học đạo đức trở nên nhẹ nhàng, sinh động hơn giúp cho học sinh lĩnh hội và thực hiện chuẩn mực hành vi tự giác hơn, tránh được tính chất nặng nề áp đặt. - Dạy học môn Đạo đức sẽ chỉ đạt được hiệu quả khi học sinh hứng thú và tích cực, chủ động tham gia vào quá trình học. Dạy học môn Đạo đức phải là quá trình giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động, phát huy vốn kinh nghiệm và thói quen đạo đức tự khám phá và chiếm lĩnh tri thức mới. Do trình độ nhận thức của học sinh còn thấp, tư duy cụ thể còn chiếm vai trò quan trọng,có tính bắt chước ,kinh nghiệm sống còn nghèo nàn,nên chưa đủ nhận thức các chuẩn mực đạo đức trên bình diện ly luận .So với lớp 1,2,3 học sinh lớp 4,5 đã có trình độ nhận thức phát triển hơn, nhận thức đã ban đầu mang tính khái quát, kinh nghiệm sống của các em phong phú hơn song nhận thức của các em chưa thoát ly được những tình huống cụ thể (ví dụ :hợp tác với những người xung quanh, quan hệ với nhà trường, với cộng đồng xã hội, với môi trường tự nhiên). Học sinh lớp 5 được học các chuẩn mực hành vi ở tiết 1 đã dễ hiểu về nội dung, ý nghiã cá nhân, ý nghĩa xã hội và cách thực hiện. Học sinh nâng cao dần tính khái quát của những hiểu biết có liên quan, dễ nhớ lâu, song để thể hiện trong thực tế cuộc sống thì các em còn lúng túng. Vì vậy giáo viên cần tổ chức cho các em luyện tập những kỹ năng làm cơ sở cho hành vi. (ví dụ :chuyển kĩ năng về nói năng, động tác chào hỏi, khi chia vui… ), và định hướng cho học sinh chuyển hoá những kĩ năng thành những hành vi tương ứngphù hợp với những chuẩn mực hành vi được học . (ví dụ :chuyển kĩ năng về nói năng, động tác chào hỏithành hành vi chào hỏi trongt các tình huống khác nhau với độngk cơ đúng đắn… ). Chẳng hạn khi dạy bài “Có trách nhiệm về việc làm của mình’’ Bài 2- Đạo đức lớp 5. Mục tiêu cần đạt là : Học sinh cần biết mỗi người cần phải có trách nhiệm về việc làm của mình . - Bước đầu có kĩ năng ra quyết định và thực hiện quyết định của mình . - Học sinh tán thành những hành vi đúng và không tán thành việc trốn tránh trách nhiệm , đổ lỗi cho người khác. Sau khi giúp học sinh xác định được y nghĩa của hành vi sống có trách nhiệm qua việc phân tích tìm hiểu truyện kể “Chuyện của bạn Đức’’ .Giáo viên yêu cầu học sinh xác định những việc làm biểu hiện là người sống có trách nhiệm hoặc không có trách nhiệm bằng cách : Giáo viên nêu yêu cầu bài tập (Bài1 –SGK Đạo đức 5 trang 7) Học sinh thảo luận nhóm đôi trả lời câu hỏi. Giáo viên kết luận. Học sinh đọc ghi nhớ trong sách giáo khoa : Mỗi người cần phải suy nghĩ trước khi hành động và chịu trách nhiệm về hành động của mình’. Giáo viên cho học sinh làm lần lượt các bài tập trong sách giáo khoa Đạo đức 5 *Củng cố. Một số em đọc lại ghi nhớ. Để đánh giá khả năng nắm bắt tri thức và kĩ năng vận dụng của các em, tôi đã tiến hành cho học sinh làm bài kiểm tra dạng trắc nghiệm như sau: Câu 1: Nối mỗi y ở cột A với một y ở cột B để thành một câu hoàn chỉnh. A B 1. Có trách nhiệm về việc làm của mình a. cũng là có tinh thần trách nhiệm. 2. Làm qua loa việc được phân công b. là một biểu hiện chưa có trách nhiệm với việc làm của mình. 3. Chỉ hứa nhưng không làm c. sẽ được mọi người tin tưởng và qu‏‎y mến. 4.Làm tốt một việc dù nhỏ d. là chưa có trách nhiệm về việc làm của mình ơCâu 2. Ghi dấu “x” vào ô □ trước cách giải quyết mà em cho làphù hợp nhất trong mỗi tình huống sau đây: a/ Do chủ quan Hà đã nhận một công việc không phù hợp với khả năng của mình. Hà sẽ : □ Bỏ không làm. □ Làm qua loa cho xong. □ Cố gắng làm cho tốt. □ Xin đổi công việc khác b/ Lan được phân công mang lọ hoa cho buổi sơ kết thi đua của lớp. Sáng hôm đó Lan bị ốm không thể đi học được Lan sẽ : □ Bỏ qua vì nghĩ rằng mình bị ốm. □ Gọi điện cho bạn và nhờ bạn mang hộ. □ Nhờ mẹ mang đến. c/ Bình được phân công trang trí đầu báo tường của lớp, nhưng đến ngày nộp mới nhớ ra Bình sẽ: □ Trang trí qua loa cho xong. □ Nói dối cô giáo là mình bị ốm nên chưa làm được. □ Nhận lỗi và cuối giờ nhờ các bạn trong nhóm cùng làm. Tôi đã thu được kết quả sau : Tổng số bài Đạt mức giỏi Đạt mức khá Đạt yêu cầu Chưa đạt yêu cầu SL % SL % SL % SL % 26 0 0 9 34,6 13 50 4 15,4 Qua dự một số lớp kết hợp với kết quả thu được từ bài khảo sát trên tôi nhận thấy: Sau 2 tiết học của một bài Đạo đức , học sinh nắm chắc nội dung bài, học thuộc trôi chảy ghi nhớ của bài,song khả năng nhận biết được hành vi chuẩn mực của học sinh còn kém , học sinh chưa biết vận dụng vào các tình huống cụ thể để ứng xử. Vì vậy các nội dung giáo dục cần chuyển tải tới học sinh một cách nhẹ nhàng, sinh động thông qua các hoạt động:đóng vai, chơi trò chơi, phân tích xử lí tình huống,kể chuyện theo tranh, xây dựng phần kết cho các câu chuyện có kết cục mở, đánh giá và tự đánh giá hành vi của bản thân và những người xung quanh theo các chuẩn mực hành vi dã học, tìm hiểu phân tích đánh giá các sự kiện trong đời sống đạo đức của lớp học, của nhà trường, của địa phương:kể chuyện , hát múa,đọc thơ, vẽ tranh, xem băng hình….. có liên quan đến chủ đề bài học. Dạy học môn Đạo đức cần phải gắn bó chặt chẽ với cuộc sống thực của học sinh. Các chuyện kể, tình huống, tấm gương, tranh ảnh…. sử dụng để dạy học Đạo đức, lấy chất liệu từ cuộc sống thực của học sinh. 2. Điều tra thực tế: Qua tìm hiểu thực tế dạy môn Đạo đức ở khối 4-5, tôi nhận thấy phần lớn giáo viên giảng dạy nhiệt tình thực hiện đúng đủ các bước. Một số giáo viên đã tổ chức được nhiều hình thức dạy phong phú làm cho học sinh có hứng thú, tiếp thu bài tốt. Song cũng có một số tiết dạy giáo viên chuẩn bị bài chưa chu đáo, chỉ sử dụng phương pháp kể chuyện, đàm thoại đưa ra khuôn mẫu ứng xử có sẵn từ đó học sinh tiếp thu thụ động một chiều. Hơn nữa hình thức tổ chức các hoạt động dạy học còn hạn chế, học sinh ít được bày tỏ ‏‎ kiến, chưa mạnh dạn trong cách ứng xử, khả năng vận dụng vào thực tế kém. Như vậy bài học đạo đức chưa đạt mục tiêu tiết học đề ra.Song khi áp dụng vào xử lí các tình huống còn lúng túng rụt rè. Thực hành thể hiện các hành vi đúng còn gượng gạo, áp dụng những chuẩn mực đạo đức đã học vào thực tế cuộc sống hàng ngày còn hạn chế. Hơn nữa với tình hình thực tế địa phương :Là một xã thuần nông nên vấn đề giao tiếp giao lưu của nhân dân còn hạn chế. Đó là một yếu tố không nhỏ ảnh hưởng đến sự trau dồi đạo đức.,giao lưu văn hoá đạo đức đối với học sinh Tiểu học.Hơn thế nữa người giáo viên khi tiến hành dạy môn Đạo đức còn nhiều lúng túng trong việc sử dụng vở Bài tập đạo đức, các hình thức tổ chức dạy học còn hạn chế nên hiệu quả bài dạy không cao. Từ cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn nêu trên , tôi tiến hành nghiên cứu, trao đổi với đồng nghiệp thống nhất đưa ramột số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng môn dạy Đạo đức lớp 5. III. MộT Số BIệN PHáP Và PHƯƠNG PHáP DạY HọC NÂNG CAO CHấT Lượng giờ dạy môn học đạo đức lớp 5 A. Một số biện pháp dạy học nâng cao chất lượng giờ dạy môn học đạo đức lớp 4-5 1 .Biện pháp thứ nhất: Rèn cho học sinh những hành vi thói quen đạo đức tốt thông qua các môn học khác. Chúng ta đã biết ở Tiểu học có một hệ thống các môn học như : Đạo đức, Tự nhiên và Xã hội, Tiếng Việt, Toán… Các môn học này vừa phải hoàn thành các nhiệm vụ bồi dưỡng cho học sinh hệ thống những tri thức khoa học sơ đẳng, những kĩ năng kĩ xảo tương ứng phát triển năng lực hoạt động trí tuệ vừa phải giáo dục cho các em những phẩm chất đạo đức cần thiết. Các môn học đó tham gia vào quá trình giáo dục đạo đức, hỗ trợ đắc lực cho môn đạ đức, trong việc hình thành ở học sinh những biểu tượng đạo đức, mở rộng khái niệm đạo đức, tình cảm đạo đức, hình thành phát triển những hành vi thói quen đạo đức tốt.Trong giờ dạy các môn học khác mà không phải là môn đạo đức, người giáo viên cần lựa chọn thời gian thích hợp để liên hệ những chuẩn mực hành vi đạo đức cho học sinh, lồng ghép cho phù hợp không máy móc, hình thức làm cho bài học nặng nề, quá tải. Chẳng hạn dạy phân môn Tập viết hay phân môn Chính tả yêu cầu chữ viết đẹp, đúng mẫu, đúng cỡ, đúng quy trình vở sạch chữ đẹp. Muốn vậy phải qua một quá trình lâu dài, kiên trì và bền bỉ mới có được. Qua hai phân môn Tập viết và Chính tả rèn luyện cho học sinh tính cẩn thận, lòng tự trọng đối với mình cũng như với thầy và người đọc chữ của mình. Và đây cũng là nhwngx hành vi, thói quen đạo đức tốt mà học sinh cần thực hành, ứng xử trong khi học bài đạo đức: “Em là học sinh lớp 5” -Bài 1- Lớp 5 “Có chí thì nên” -Bài 3- Lớp 5 Hay là trong quá trình dạy phân môn tập đọc, sau khi cho học sinh hiểu rõ nội dung của bài thì liên hệ cho học sinh phải có hành vi thói quen đạo đức : “Nhớ ơn tổ tiên” (Bài Tập đọc:Phong cảnh đền Hùng-sách Tiếng Việt 5), “Có trách nhiệm về việc làm của mình” (Bài Tập đọc:Thầy thuốc như mẹ hiền-sách Tiếng Việt 5), “Em yêu hoà bình” (Bài Tập đọc:Bài ca về Trái đất-sách Tiếng Việt 5), Hay là trong khi học môn Kỹ thuật, môn Khoa học cần rèn cho học sinh thói quen đạo đức “Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên”, “Tình bạn”, “Hợp tác với những người xung quanh” - Đạo đức Lớp 5. Tóm lại muốn đạt kết quả cao trong quá trình giáo dục Đạo đức, rèn cho học sinh thực hành những hành vi thói quen đạo đức tốt thì việc dạy môn Đạo đức thôi chưa đủ , cần liên hệ áp dụng, lồng ghép qua các môn học khác. 2. Biện pháp thứ hai: Hướng dẫn cho học sinh xử lí tốt các tình huống đạo đức Ngoài việc hình thành hành vi đạo đức cho học sinh thì việc hướng dẫn học sinh xử lý tốt các tình huống đạo đức dựa vào chuẩn mực hành vi đạo đức đã học là một nhiệm vụ quan trọng. Vậy trong các giờ Đạo đức Tiết 2 để hướng dẫn cho học sinh xử l‏‎ý tốt các tình huống đạo đức, người giáo viên cần lưu‏‎ ý: Các tình huống đưa ra cần xử lý phải phù hợp với bài Đạo đức, cuộc sống thực tế, đặc điểm tâm sinh lý, khả năng giải qu‏‎yết của học sinh .Tránh đưa ra hành vi, tình huống xa lạ, quá đơn giản hay quá khó. Khi học sinh trả lời cần gợi cho học sinh phân tích lợi ích hay tác hại của hành vi, giải thích động cơ của việc lựa chọn cách ứng xử, nếu có ý kiến không giống nhau của học sinh, cần tạo điều kiện cho các em được tranh luận để tìm phương án giải quyết tốt nhất. Giáo viên cho học sinh suy nghĩ, xử lý‏ ‎ tình huống, những học sinh khác bổ sung hoặc nêu ý kiến khác. Giáo viên kết luận ý kiến nào đúng , vì sao ? Chẳng hạn dạy bài đạo đức : “Trung thực trong học tập’’ -Đạo đức lớp 4. Giáo viên đưa ra tình huống: Trong giờ kiểm tra Toán một bạn trong lớp coi bài của bạn. Em sẽ xử lý thế nào , đánh dấu “x” vào □ cách ứng xử đúng mà em chọn. □ Mặc bạn không quan tâm. □ Mách cô giáo. □ Khuyên bạn hãy nói sự thật với cô giáo. □ Bao che cho bạn. Bằng cách đưa ra các tình huống mở như tren học sinh sẽ dễ dàng hơn trongviệc lựa chọn cách ứng xử đúng nhất mà em chọn, đánh dấu “x” vào ô □. Giáo viên cho học sinh trả lời và cùng nhận xét cách ứng xử đúng nhất là: Khuyên bạn hãy nói sự thật với cô giáo…. Tóm lại trong quá trình dạy môn Đạo đức học sinh được tham gia giải quyết các vấn đề, rèn luyện được năng lực,tự kiềm chế, không làm trái với các chuẩn mực đã học,tập đấu tranh động cơ để vận dụng kinh nghiệm giải quyết vào cuộc sống của mình. 3 .Biện pháp thứ ba: Hưóng dẫn học sinh tham gia các trò chơi. Học sinh Tiểu học có nhu cầu vui chơi hết sức to lớn, việc tổ chức trò chơi là góp phần thoả mãn nhu cầu đó của trẻ.Học sinh sẽ được luyện tập những kỹ năng, những thao tác hành vi đạo đức, giúp các em thẻ hiện được các hành vi một cách đúng đắn tự nhiên .Học sinh có những cơ hội để thể nghiệm những chuẩn mực hành vi, qua đó học sinh sẽ được hình thành niềm tin và những chuẩn mực hành vi đã được học, tạo ra động cơ bên trong cho những hành vi ứng xử trong cuộc sống .Qua vui chơi , học sinh thực hiện những thao tác, hành vi đạo đức một cách tự nhiên, hứng thú ,nhẹ nhàng ,thoải mái. Song để học sinh tham gia trò chơi thế nào cho đạt hiệu quả mong muốn thì người giáo viên cần hướng dẫn cụ thể: Đối với trò chơi sắm vai giáo viên nên hướng dẫn học sinh tập trước. Giáo viên cho học sinh xung phong đóng vai các nhân vật trong kịch bản cho sẵn ( có thể là truyện kể trong sách giáo khoa Đạo đức), giáo viên yêu cầu các em tham gia chơi học thuộc kịch bản, học thuộc lời nói của các nhân vật mà mình đóng vai. Khi lên tham gia chơi cần tự nhiên , nói to, rõ ràng lưu loát; đặc biệt là thể hiện hành động lời nói cảm xúc,hành vi đạo đức đúng như nhân vật trong kịch bản. Các em không chơi có nhiệm vụ quan sát trò chơi và nhận xét cách thể hiện của các bạn tham gia chơi.Chẳng hạn trong bài “Kính già ,yêu trẻ’(-Đạo đức lớp 5. SGK-19) Giáo viên cho học sinh chơi trò chơi sắm vai : Có một nhóm 5-6 em sắm vai các nhân vật trong câu chuyện “Sau đêm mưa”: Bà cụ; một em nhỏ; 3-4 học sinh trên đường đi học về. Giáo viên và học sinh tham gia chơi sẽ chuẩn bị trang phục, đồ dùng. Giáo viên hướng dẫn học sinh tham gia chơi (học sinh đóng vai bà cụ cần có bước đi chậm, lưng hơi còng, tay cầm gậy; em nhỏ hồn nhiên, sợ sệt…) Học sinh tiến hành phân vai thể hiện. Sau đó giáo viên cho học sinh nhận xét đánh giá việc làm của các bạn học sinh đ Giáo viên kết luận hành vi đạo đức cần ghi nhớ. Hay khi dạy bài “Em là học sinh lớp 5” - Đạo đức lớp 5. Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi trò chơi “phóng viên”. Mục tiêu: Củng cố nội dung bài học. Cách tiến hành: Học sinh thay phiên nhau đóng vai là phóng viên (Báo Thiếu niên Tiền phong hoặc Đài truyền hình Hải Dương) để phỏng vấn các bạn về một số nội dung có liên quan đến bài học. Ví dụ: - Theo bạn học sinh lớp 5 cần phải làm gì? - Bạn cảm thấy thế nào khi mình là một học sinh lớp 5? - Bạn hãy hát một bài hát về chủ đề “Trường em”. - . . . Hoặc khi dạy bài: “Em yêu Tổ quốc Việt Nam” - Đạo đức 5. Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi đóng vai. Mục tiêu: Học sinh thể hiện được tình yêu quê hương đất nước trong vai một hướng dẫn viên du lịch. Cách tiến hành: Giáo viên yêu cầu học sinh đóng vai hướng dẫn viên du lịch và giới thiệu với khách du lịch (các học sinh khác trong lớp) về một trong các chủ đề: Văn hoá, Kinh tế, Lịch sử, danh lam thắng cảnh, con người Việt Nam, Trẻ em Việt Nam, việc thực hiên quyền trẻ em ở Việt Nam… 4. Biện pháp thứ 4: Sử dụng vở bài tập đạo đức trong giờ học đạo đức Cùng với sách giáo khoa Đạo đức 5, Vở bài tập Đạo đức 5 cũng được biên soạn 14 bài theo hướng đổi mới ( 14 bài chính thức với 28 tiết) không bày sẵn thông tin cho các em mà hướng dẫn cho các em học tập. Bởi vậy trong quá trình dạy học Đạo đức , giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh sao cho hiệu quả. Giáo viên hướng dẫn học sinh làm bài tập bằng nhiều hình thức khác nhau cho phù hợp với từng yêu cầu và nội dung bài tập. B. Một số phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học đạo đức lớp 5. Các phương pháp và hình thức dạy học môn Đạo đức lớp 5 rất phong phú, đa dạng bao gồm cả các phương pháp dạy học hiện đại như :đóng vai, động não….và các phương pháp truyền thống như:kể chuyện, đàm thoại, nêu gương, khen thưởng…. Sau đây là một số phương pháp chủ yếu khi dạy Đạo đức lớp 5. 1.Phương pháp động não : a.Khái niệm : Động não là phương pháp giúp học sinh trong một thời gian ngắn nảy sinh được nhiều ý tưởng,nhiều giả định về một vấn đề nào đó. b.Cách tiến hành : - Giáo viên nêu vấn đề cần được tìm hiểu trước cả lớp hoặc trước nhóm. - Khích lệ học sinh phát biểu và đóng góp ‏‎ ý kiến càng nhiều càng tốt. -Liệt kê tất cả các ý kiến phát biểu đưa lên bảng hoặc bảng nhóm (không loại trừ một ‏‎ý kiến nào trừ trường hợp trùng lặp). -Phân loại các ‏‎ý kiến. -Làm sáng tỏ những ‏‎ý kiến chưa rõ ràng và thảo luận sâu từng ‏‎ý. -Tổng hợp từng ‏‎ý kiến của học sinh, hỏi các em có thắc mắc hay bổ sung gì không . c. Những điểm cần lưu ý khi sử dụng. - Phương pháp động não có thể dùng để lí giải bất kì một vấn đề đạo đức nào, song dặc biệt phù hợp với các vấn đề ít nhiều đã quen thuộc rong thực tế cuộc sống của học sinh. Các ‏‎ý kiến phát biểu nên ngắn gọn bằng một từ hoặc một câu thật ngắn. Tất cả các ý kiến đều được giáo viên hoan nghênh, chấp nhận mà không cần phê phán , nhận định đúng sai. -Cuối giờ thảo luận giáo viên nên nhấn mạnh kết luận này là kết quả của sự tham gia chung của tất cả học sinh . d.Ví dụ. -Em có nhận xét gì về những ‏‎ý kiến dưới đây ? (Bài 3: Có chí thì nên-Đạo đức 5) -Em có cảm nghĩ gì về đất nước và con người Việt Nam ? (Bài 11: Em yêu Tổ quốc Việt Nam) -Chiến tranh gây ra những hiệu quả gì ? (Bài 12: Em yêu Hoà Bình). 2. Phương pháp đóng vai. a. Khái niệm : Đóng vai là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. b.Ưu điểm của phương pháp đóng vai: Học sinh được rèn luyện thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong môi trường an toàn trước khi thực hành trong thực tiễn. Phương pháp này gây hứng thú và chú y cho học sinh, tạo điều kiện làm nảy sinh óc sáng tạo của học sinh, khích lệ sự thay đổi thái đọ hành vi học sinh theo chuẩn mực hành vi đạo đức. c.Cách tiến hành: - Giáo viên chia nhóm, giao nhiệm vụ cho từng nhóm và quy định rõ thời gian chuẩn bị, thời gian đóng vai. - Các nhóm thảo luận đóng vai. - Lớp thảo luận nhận xét. - Giáo viên kết luận về cách ứng xử cần thiết trong từng tình huống. d. Những điều cần lưu ý khi sử dụng: Tình huống đóng vai phải phù hợp với chủ đề của bài học, phù hợp với trình độ học sinh, điều kiện hoàn cảnh của lớp học. Tình huống phải để mở không cho trước “kịch bản”. Nên khích lệ cả những học sinh nhút nhát cần tham gia, nên có hoá trang và đạo cụ đơn giản để tăng tính hấp dẫn của trò chơi. Chẳng hạn tổ chức cho học sinh đóng vai trong các tình huống. Đóng vai thể hiện giúp đỡ bạn (Bài 5: Tình bạn) - Giúp đỡ cụ già, em nhỏ (Bài 6: Kính già,yêu trẻ). Thể hiện tình yêu quê hương đất nước trong vai một hướng dẫn viên du lịch (Bài 11: Em yêu tổ quốc Việt Nam). 3. Phương pháp trò chơi: a. Khái niệm: Phương pháp trò chơi là tổ chức cho học sinh thực hiện những hành động, những thái độ, những việc làm phù hợp với chuẩn mực hành vi đạo đức đã học thông qua một trò chơi nào đó. b. Những điều cần chú ý khi sử dụng: Trò chơi phải dễ tổ chức và thực hiện, phải phù hợp với chủ đề bài Đạo đức với đặc điểm và trình độ học sinh, với quỹ thời gian, với hoàn cảnh điều kiện thực tế của lớp học đồng thời không gây nguy hiểm cho học sinh. Học sinh phải nắm được quy tắc chơi, tôn trọng luật chơi. Giáo viên phải quy định rõ thời gian địa điểm chơi chú ý phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh, tạo điều kiện cho học sinh tham gia tổ chức, điều khiển tất cả các khâu từ khâu chuẩn bị. Trò chơi phải được luân phiên, thay đổi một cách hợp lý không để gây nhàm chán cho học sinh. Sau khi chơi, giáo viên cần cho học sinh thảo luận để nhận ra ý nghĩa giáo dục của trò chơi. Trò chơi để giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 5 rất phong phú và đa dạng. Ví dụ: “Tôi đến Uỷ ban xã” (Bài 10: Uỷ ban nhân dân xã, phường em) Trò chơi sắm vai (Bài 7) Trò chơi đóng kịch (Bài 2) Trò chơi đố vui, trò chơi ghép đôi. Trò chơi “Ai nhanh, ai đúng” (Bài 6: Kính già, yêu trẻ). 4. Phương pháp thảo luận nhóm: a. Khái niệm: Là phương pháp tổ chức cho học sinh trao đổi với nhau theo nhóm nhỏ về vấn đề đạo đức nào đó. Phương pháp này được sử dụng rộng rãi nhằm giúp cho học sinh tham gia một cách chủ động và quá trình học tập tậo cơ hội cho học sinh có thể chia sẻ kinh nghiệm, ý kiến hay để giải quyết một vấn đề nào đó. b. Cách tiến hành: - Giáo viên chia nhóm, giao nhiệm vụ, quy định thời gian thảo luận và phân công vị trí cho các nhóm. - Các nhóm tiến hành thảo luận. - Đại diện từng nhóm trình bày. Cả lớp trao đổi bổ sung. - Giáo viên tổng kết các ý kiến. c. Những điều cần lưu ý khi sử dụng phương pháp này: - Có nhiều cách chia nhóm, quy mô nhóm có thể lớn hoặc nhỏ tuỳ theo vấn đề thảo luận, song tốt nhất là mỗi nhóm có từ 2 đến 6 học sinh. Nội dung thảo luận của các nhóm có thể giống hoặc khác nhau, học sinh cần được luân phiên nhau làm “nhóm trưởng” và đại diện cho nhóm trình bày kết quả. d. Ví dụ: Tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm khi dạy bài 1 “Em là học sinh lớp 5” theo các câu hỏi sau: - Em nghĩ gì khi quan sát tranh vẽ? - Học sinh lớp 5 có gì khác so với học sinh các khối lớp khác? - Theo em chúng ta cần làm gì để xứng đáng là học sinh lớp 5? Hay khi dạy bài 3 “Có chí thì nên” cho học sinh thảo luận xử lý tình huống. 5. Phương pháp kể chuyện: a. Khái niệm: Kể chuyện là phương pháp dùng lời kể kết hợp với sử dụng điệu bộ cử chỉ hoặc tranh minh hoạ…dể thuật lại nội dung một chuyện nào đó. Phương pháp này thường được vận dụng ở tiết 1 nhằm giới t