Đề tài Nghiên cứu về nền kinh tế Trung Quốc

Lêi c¶m ¬n Sau mét thêi gian nghiªn cøu vµ lµm viÖc, ®Ò tµi cña em ®· hoµn thµnh. Em xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c nhÊt tíi thÇy gi¸o Th¹c sÜ NguyÔn §¨ng Chóng ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Em xin tá lßng biÕt ¬n tíi c¸c thÇy, c« gi¸o trong tæ bé m«n kinh tÕ – x· héi, khoa §Þa lý, tr­êng §¹i häc s­ ph¹m Hµ Néi ®· gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh ®Ò tµi. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu do nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ kiÕn thøc, tµi liÖu vÒ th«ng tin nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ b¶o, gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Hµ néi th¸ng 3 n¨m 2005 SV thùc hiÖn: Hµ Quang ThÝch PhÇn I: PhÇn më ®Çu I. Lý do chän ®Ò tµi Trung Quèc – ng­êi b¹n l¸ng giÒng lín cña n­íc ta ë phÝa B¾c, cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi. Tr­íc ®©y Trung Quèc lµ mét n­íc chËm ph¸t triÓn, nh­ng tõ khi ®æi míi ®Õn nay nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín. ViÖc hiÖn ®¹i ho¸ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, Trung Quèc ®· cÊt c¸nh v­¬n lªn vµ trë thµnh mét con rång ®Çy triÓn väng cña ch©u ¸, mét hiÖn t­îng míi cña thÕ giíi. §Æc biÖt tõ sau 2001, Trung Quèc gia nhËp WTO, lµ c¬ héi ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng vµ nh÷ng kh¶ n¨ng s½n cã cña m×nh, v­¬n lªn giµnh vÞ trÝ cao h¬n trªn tr­êng quèc tÕ. Kh«ng chØ lµ ®Êt n­íc khæng lå vÒ d©n sè vÒ d©n sè vµ diÖn tÝch, vÞ trÝ cña Trung Quèc ®ang dÇn n©ng cao xøng ®¸ng víi tÇm vãc cña m×nh. ThÕ kû XXI víi Trung Quèc sÏ cßn nhiÒu triÓn väng h¬n n÷a, v× vËy nhiÒu ng­êi ®· l¹c quan cho r»ng thÕ kû XXI sÏ lµ thÕ kû cña Trung Quèc. ViÖt Nam ®ang phÊn ®Êu hÕt m×nh ®Ó gia nhËp WTO, dù kiÕn T12/2005 nµy ViÖt Nam sÏ gia nhËp WTO. §©y lµ mét c¬ héi ph¸t triÓn lín cho ViÖt Nam song còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc, khã kh¨n míi. ChÝnh v× vËy häc hái kinh nghiÖm tõ c¸c n­íc ®i tr­íc lµ rÊt cÇn thiÕt. Nh÷ng thµnh c«ng lín Trung Quèc ®¹t ®­îc trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ nh÷ng vÊn ®Ò trong gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®Ó l¹i cho chóng ta rÊt nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm. Do ®ã viÖc nghiªn cøu vÒ nÒn kinh tÕ Trung Quèc vµ nh÷ng vÊn ®Ò trong gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) lµ viÖc lµm cã ý nghÜa cho viÖc chuÈn bÞ cho viÖc gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ë ViÖt Nam. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó t«i t×m hiÓu s©u h¬n vÒ ®Êt n­íc Trung Quèc – mét ®Êt n­íc nhiÒu tiÒm lùc ph¸t triÓn kinh tÕ, qua ®ã cã suy nghÜ míi vÒ sù ph¸t triÓn vµ nh÷ng biÕn ®éng vÒ vÞ thÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi trong thÕ kû XXI. II. NhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi §Ò tµi tËp trung lµm râ c¸c néi dung sau: + Nh÷ng nÐt chung vÒ nÒn kinh tÕ Trung Quèc: sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, l·nh thæ tõ ®ã thÊy ®­îc thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc vµ dù ®o¸n triÓn väng ph¸t triÓn cña Trung Quèc trong nh÷ng n¨m tíi. + Nh÷ng vÊn ®Ò trong viÖc gia nhËp WTO cña Trung Quèc: c¬ së gia nhËp, qu¸ tr×nh gia nhËp, sù thay ®æi nÒn kinh tÕ x· héi Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO, tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm x­¬ng m¸u víi ViÖt Nam. §©y lµ mét ®Ò tµi réng do ®ã b¸o c¸o chØ dõng l¹i ë nh÷ng khÝa c¹nh kh¸i qu¸t nhÊt cña tõng néi dung ®Ó thÊy ®­îc nh÷ng nÐt chung nhÊt vÒ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc vµ nh÷ng vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña Trung Quèc, ®Ó ViÖt Nam cã thÓ häc hái vµ rót ra nh÷ng kinh nghiÖm cÇn thiÕt, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi cña n­íc ta. III. C¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 1. Ph­¬ng ph¸p lµm viÖc trong phßng: Lµ viÖc thu thËp c¸c sè liÖu vµ tµi liÖu liªn quan. C¸c tµi liÖu, sè liÖu thèng kª lµ c¬ së ®Ó ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt ®óng ®¾n nhÊt vÒ thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò. Do vËy ng­êi nghiªn cøu ®· ph¶i cã qu¸ tr×nh t×m tßi, quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan: s¸ch b¸o, luËn v¨n, tµi liÖu thèng kª. Yªu cÇu ®Æt ra víi c¸c sè liÖu, tµi liÖu thu thËp nµy ph¶i chÝnh x¸c, cËp nhËt ®Ó thÊy ®­îc sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ Trung Quèc trong giai ®o¹n gÇn ®©y nhÊt. 2. Ph­¬ng ph¸p thèng kª: Trªn c¬ së nh÷ng sè liÖu vµ ®Ò tµi ®· thu thËp ®­îc, cÇn ph¶i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª ®Ó cã hÖ thèng sè liÖu phôc vô cho nghiªn cøu. Nh÷ng sè liÖu ®­îc thu thËp ë nhiÒu nguån kh¸c nhau nªn cã sù sai lÖch nhau ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. C¸c biÖn ph¸p xö lý sè liÖu sÏ gióp cho ng­êi nghiªn cøu t×m ra ®­îc sè liÖu ph¶n ¸nh chÝnh x¸c nhÊt b¶n chÊt cña vÊn ®Ò. ViÖc xö lý sè liÖu th­êng thÓ hiÖn trong viÖc hÖ thèng ho¸ c¸c sè liÖu thµnh b¶ng ®Ó dÔ dµng h¬n cho viÖc ph©n tÝch, so s¸nh hay trùc quan ho¸ thµnh c¸c b¶n ®å, biÓu ®å. 3. Ph­¬ng ph¸p so s¸nh, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tæng hîp: §iÒu cÇn thiÕt vµ quan träng nhÊt trong nghiªn cøu lµ ng­êi nghiªn cøu ph¶i ®­a ra ®­îc nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ cña m×nh. ë ®Ò tµi nµy ph­¬ng ph¸p trªn ®­îc thÓ hiÖn ë viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc, nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, ®ång thêi ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ triÓn väng t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Trung Quèc vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam. 4. Ph­¬ng ph¸p b¶n ®å, biÓu ®å: Lµ sù trùc quan vµ tæng hîp kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu. PhÇn hai: PhÇn néi dung ch­¬ng I: Giíi thiÖu chung Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa (Trung Quèc) thµnh lËp ngµy 1/10/ 1949. Sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp, ®Êt n­íc ®· tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ trong thËp kû 60 vµ 70. Tõ 1978 nhê thùc hiÖn nh÷ng c¶i c¸ch s©u s¾c cña b­íc ®i chiÕn l­îc thø nhÊt Trung Quèc ®· ®­îc nhiÒu thµnh c«ng trªn con ®­êng ph¸t triÓn ®Êt n­íc, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, bé mÆt ®Êt n­íc thay ®æi nhiÒu. §©y lµ cè g¾ng to lín víi mét ®Êt n­íc cã trªn 1 tû ng­êi. Nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 90 víi b­íc ®i chiÕn l­îc thø hai Trung Quèc ®· thùc hiÖn ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ vÒ c¨n b¶n vµ v­¬n lªn trë thµnh mét nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u vÒ sù m¹nh d¹n, t×m tßi vµ n¨ng ®éng trong c¬ chÕ míi cho nhiÒu quèc gia cã hoµn c¶nh t­¬ng tù, trong ®ã cã c¶ ViÖt Nam. I. VÞ trÝ ®Þa lÝ – h×nh d¹ng l·nh thæ cña Trung Quèc Trung Quèc, cã diÖn tÝch l·nh thæ réng 9,6 triÖu km2, ®øng thø ba thÕ giíi (Sau LB Nga, Canada), chiÕm 6,5% diÖn tÝch thÕ giíi, d©n sè 1,3 tû ng­êi (6 – 1 – 2005). N»m ë gi÷a vµ phÝa §«ng ch©u ¸, Trung Quèc nh×n ra Th¸i B×nh D­¬ng ë phÝa §«ng, cßn ba mÆt B¾c, T©y, Nam gi¸p 13 n­íc l¸ng giÒng: LB Nga, CHND TriÒu Tiªn, M«ng Cæ, Cad¨ctan, C­d¬g­xtan, Ên §é Tatgikixtan, Apganitxtan, Nª Pan, Butan, Mianma, Lµo, ViÖt Nam. Víi vÞ trÝ trªn, Trung Quèc cã c¶ hai bé phËn: Vïng biÓn vµ ®Êt liÒn. ë phÝa §«ng, ®­êng bê biÓn dµi kho¶ng 18000 km, bé phËn ®Êt liÒn tiÕp gi¸p víi ba biÓn ven bê: Bét H¶i, Hoµng H¶i, §«ng H¶i. Bét H¶i lµ biÓn kÝn, n«ng (25 m), nhá chØ nh­ mét vÞnh biÓn ¨n s©u vµo ®Êt liÒn, thuéc Hoµng H¶i. ë cöa vÞnh (nhá h¬n 100 km) cã hai b¸n ®¶o ¸n ng÷: Liªu §«ng ë phÝa B¾c, S¬n §«ng ë phÝa Nam. Do n»m ë ®íi «n ®íi l¹i cã ®é s©u nhá nªn vÒ mïa ®«ng Bét H¶i bÞ ®ãng b¨ng dµy 50 – 60 cm, g©y trë ng¹i cho tµu bÌ ®i l¹i. B¶n ®å hµnh chÝnh Trung Quèc Hoµng H¶i lµ mét biÓn kÝn, ng¨n c¸ch víi Th¸i B×nh D­¬ng, ë phÝa §«ng cã b¸n ®¶o TriÒu Tiªn vµ ®¶o Kiuxiu cña NhËt B¶n, réng gÊp 5 lÇn Bét H¶i, s©u 44m, chØ ®ãng b¨ng vÒ mïa ®«ng ë phÇn cùc B¾c cña biÓn. PhÝa nam Hoµng H¶i lµ biÓn Hoa §«ng, cã c¸c quÇn ®¶o: Kiuxiu (NhËt B¶n), ®¶o §µi Loan vµ c¸c ®¶o phÝa B¾c cña quÇn ®¶o Philippin ¸n ng÷, s©u 200m, n»m ë vÜ ®é thÊp quanh n¨m kh«ng ®ãng b¨ng thuËn tiÖn cho tµu bÌ ®i l¹i ë c¸c c¶ng biÓn. PhÇn ®Êt liÒn cña Trung Quèc kÐo dµi h¬n 35023’ tõ B¾c xuèng Nam, tõ vÜ ®é 53033’B ë mét ®Þa ®iÓm gi÷a lßng H¾c Long Giang gÇn thÞ trÊn H¸n Hµ ®Õn vÜ ®é 18010’B ë mòi cùc Nam ®¶o H¶i Nam gÇn thÞ trÊn An Du. Tõ §«ng sang T©y dµi 61022’ tõ kinh ®é 73040’§ ë mét ®Þa ®iÓm thuéc khu tù trÞ T©n C­¬ng, trªn s¬n nguyªn Pamia ®Õn kinh ®é 13502’§ ë n¬i s«ng Utxuri ®æ vµo dßng H¾c Long Giang. L·nh thæ Trung Quèc n»m ë bê §«ng lôc ®Þa ¢u - ¸, hoµn toµn ë nöa cÇu B¾c, c¸ch xÝch ®¹o kho¶ng 2000 km, c¸ch cùc B¾c 4000 km. VÞ trÝ nµy rÊt thuËn lîi cho giao l­u v¨n ho¸ - kinh tÕ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. HiÖn nay cßn mét sè khu vùc cña Trung Quèc kh«ng n»m d­íi sù kiÓm so¸t cña l·nh thæ Trung Quèc:Hång C«ng (thuéc ®Þa cña Anh ®· trao tr¶ Trung Quèc tõ 1997), Ma Cao (thuéc ®Þa cña Bå §µo Nha), §µi Loan t¸ch khái Trung Quèc n¨m 1949 nay ph¸t triÓn nh­ mét quèc gia ®éc lËp. II. §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn: 1. §Þa h×nh: L·nh thæ Trung Quèc vÒ mÆt ®Þa h×nh kh¸ phøc t¹p vµ ®a d¹ng, ë ®©y cã hÇu hÕt c¸c lo¹i ®Þa h×nh: nói (chiÕm 33%),cao nguyªn (26%), bån ®Þa (19%), ®åi (10%), b×nh nguyªn (12%), nói vµ cao nguyªn chiÕm phÇn lín diÖn tÝch. Nh×n chung ®Þa h×nh thÊp dÇn theo h­íng T©y - §«ng. Trªn b¶n ®å thÕ giíi nÕu kÎ mét ®­êng theo h­íng §«ng B¾c – T©y Nam b¾t ®Çu tõ s­ên §«ng d·y §¹i H­ng An ë phÝa §«ng B¾c qua c¸c tØnh S¬n T©y, ThiÓm T©y, Cam Tóc, Tø Xuyªn ®Õn ®­êng ph©n giíi gi÷a tØnh V©n Nam vµ cao nguyªn T©y T¹ng (gi¸p Lµo – Campuchia) th× ®­êng nµy chia l·nh thæ Trung Quèc ra 2 phÇn cã sù kh¸c nhau râ nÐt: phÇn T©y chñ yÕu lµ nói vµ cao nguyªn cao, phÇn §«ng ngoµi c¸c vïng nói, cao nguyªn trung b×nh vµ thÊp: V©n Quý, d·y TÇn LÜnh - §¹i Ba S¬n, Nam LÜnh,cßn cã nh÷ng gß ®åi vµ c¸c b×nh nguyªn réng lín t­¬ng ®èi b»ng ph¼ng. NÕu ta kÎ tiÕp mét ®­êng h­íng T©y - §«ng b¾t ®Çu tõ s¬n nguyªn Pamia kÐo dµi theo c¸c d·y: C«n Lu©n, AntinT¾c, TÇn LÜnh ra biÓn ë phÝa B¾c s«ng Tr­êng Giang th× ®­êng nµy l¹i ph©n hai phÇn §«ng T©y nãi trªn ra hai nöa B¾c vµ Nam. L­îc ®å tù nhiªn Trung Quèc 1.PhÇn T©y: ë nöa B¾c lµ bån ®Þa T©n C­¬ng vµ cao nguyªn Néi M«ng, bao gåm nhiÒu bån ®Þa réng, b»ng ph¼ng cao 1000- 2000 m. PhÝa §«ng Bån ®Þa T©n C­¬ng lµ cao nguyªn Néi M«ng víi nhiÒu hoang m¹c lín vµ mét d¶i ®ång cá h×nh cung quay l­ng vÒ phÝa Nam kÐo dµi gÇn 3000km. Vïng nµy cã nhiÒu d·y nói cao: An Tai (h¬n 3000m), d·y C«n Lu©n ®å sé cao 6000 – 7000 m, ®æ xuèng phÝa Nam lµ c¸c d·y thÊp h¬n tõ 2000 – 3000 m: Antin T¾c, K× Liªn S¬n, TÇn LÜnh, C¾t ngang vïng T©n C­¬ng lµ d·y Thiªn S¬n, cao nhÊt thÕ giíi, h¬n 7000m, diÖn tÝch 20.000km2, gåm nhiÒu d·y nói song song vµ c¸c thung lòng, bån ®Þa réng (bån ®Þa Tuèc Phan thÊp d­íi mùc n­íc biÓn – 155 m), d·y nµy chia c¾t T©n C­¬ng lµm 2 bån ®Þa lín: bån ®Þa Iugua ë phÝa B¾c ®ãn giã Èm tõ Th¸i B×nh D­¬ng nªn cá mäc tèt t­¬i lµ vïng ch¨n nu«i gia sóc næi tiÕng. PhÝa Nam lµ bån ®Þa Tarim kh« h¹n víi hoang m¹c Taclamacan vµ hå n­íc mÆn L¬pno. ë nöa Nam lµ cao nguyªn Thanh H¶i – T©y T¹ng, diÖn tÝch b»ng 1/4 l·nh thæ Trung Quèc, cao 4500m. PhÝa Nam lµ d·y nói trÎ Himalaya hïng vÜ gåm nhiÒu d·y ch¹y song song vµ c¸c thung lòng s©u gi÷a nói cao trung b×nh h¬n 6000 m, vµi chôc ngän cao h¬n 7000m, trong ®ã næi tiÕng nhÊt lµ ®Ønh Ch«m«lungma (tiÕng T©y T¹ng lµ “N÷ thÇn ®Þa ph­¬ng”) cao nhÊt thÕ giíi: 8848 m, víi ba mÆt §«ng, T©y, Nam dèc ®øng vµ nh÷ng l­ìi b¨ng hµ dµy. §Ønh Everest V¹n lý tr­êng thµnh Cao nguyªn T©y T¹ng thÊp dÇn tõ T©y - §«ng, khÝ hËu kh¾c nghiÖt, m­a Ýt, tuyÕt phñ bÒ mÆt trªn 6 th¸ng, s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn, thñ phñ lµ Laxa, mét thµnh phè n»m gi÷a hai d·y nói song song h­íng §«ng -T©y trong thung lòng s«ng Yaruxanp«. MiÒn T©y cã phong c¶nh ®Ñp hïng vÜ lµ nguån tµi nguyªn du lÞch cã ý nghÜa. 2. PhÇn §«ng: Lµ ®Þa h×nh chuyÓn tiÕp thÊp dÇn tõ T©y sang §«ng, phÝa T©y lµ cao nguyªn hoµng thæ, c¸c d·y nói trung b×nh vµ thÊp h­íng §«ng B¾c – T©y Nam hoÆc B¾c – Nam: L· H­¬ng S¬n,Th¸i Hµng S¬n, Hoµnh §o¹n S¬n, PhÝa §«ng chñ yÕu lµ ®ång b»ng vµ ®åi cao d­íi 400m. Cã 4 ®ång b»ng lín: §«ng B¾c, Hoa B¾c, Hoa Trung, Hoa Nam, tæng diÖn tÝch lµ 1,1 triÖu km2, ®Êt phï sa (do c¸c con s«ng Tïng Hoa, Liªu Hµ, Hoµng Hµ, Tr­êng Giang, T©y Giang båi ®¾p) vµ vïng ®Êt hoµng thæ cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín n»m ë trung l­u s«ng Hoµng Hµ, t¹o thµnh vïng n«ng nghiÖp trï phó. PhÝa §«ng cã ®­êng bê biÓn dµi 18.000km cã nhiÒu h¶i c¶ng lín r¶i tõ B¾c ®Õn Nam cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín, víi n«ng nghiÖp, víi sù giao l­u khoa häc c«ng nghÖ, häc hái, trao ®æi kinh nghiÖm víi c¸c n­íc,®©y lµ n¬i tËp trung ®«ng d©n c­ vµ c¬ së kinh tÕ lín cña Trung Quèc. 2. KhÝ hËu: PhÇn lín l·nh thæ Trung Quèc n»m trong khu vùc giã mïa §«ng ¸, khÝ hËu cã sù ph©n chia 2 mïa râ rÖt: Mïa ®«ng: Th¸ng 9 – th¸ng 4, giã B¾c vµ §«ng B¾c thæi tõ cao ¸p Xibia vµ cao nguyªn M«ng Cæ g©y ra sù kh« khan, l¹nh lÏo, xuèng phÝa Nam ¶nh h­ëng cña giã yÕu dÇn, nhiÖt ®é trung b×nh lµ 5 – 18 0C, nh­ng gi÷a miÒn B¾c vµ miÒn Nam cã sù chªnh nhau ®Õn 400C, vÝ dô: thµnh phè Xixica (H¾c Long Giang) th¸ng 1 lµ - 210C trong khi ®ã Thµnh phè Qu¶ng Ch©u lµ 150C, nguyªn nh©n do sù kh¸c biÖt vÒ vÜ ®é (490B vµ 230B) vµ vÞ trÝ so víi cao ¸p Xibia. Mçi lÇn ®ît l¹nh trµn qua, nhiÖt ®é h¹ xuèng nhanh, ë Xixica cã lóc xuèng – 44,20C. Mïa h¹: th¸ng 3– th¸ng 10, giã T©y Nam vµ §«ng Nam thæi tõ Ên §é D­¬ng vµ Th¸i B×nh D­¬ng vµo, khÝ hËu trë nªn nãng, Èm, m­a nhiÒu. L­îng m­a trªn toµn quèc rÊt kh¸c nhau: ë duyªn h¶i phÝa §«ng Nam m­a ®Õn 1500 mm/n¨m, ë hoang m¹c phÝa T©y B¾c m­a d­íi 50 mm/n¨m. Do ph¹m vi l·nh thæ réng, biÓn chØ cã ë phÝa §«ng, ®Þa h×nh phøc t¹p nªn khÝ hËu Trung Quèc kh¸c nhau tõ B¾c xuèng Nam, tõ §«ng sang T©y, tõ ®ång b»ng ®Õn nói cao. Ngay trªn c¸c cao nguyªn nói cao còng cã sù kh¸c biÖt t­¬ng tù vÒ khÝ hËu: cao nguyªn Thanh T¹ng cã b¨ng tuyÕt quanh n¨m, cao nguyªn V©n Quý bèn mïa lu«n Êm ¸p. VÞ trÝ ®Þa lÝ vµ ®Þa h×nh ®· t¹o ra nhiÒu kiÓu khÝ hËu kh¸c nhau trªn l·nh thæ Trung Quèc (kiÓu khÝ hËu «n ®íi giã mïa, «n ®íi lôc ®Þa, khÝ hËu hoang m¹c, cËn nhiÖt giã mïa) lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn vÒ ngµnh, phong phó ®a d¹ng vÒ s¶n phÈm. Trªn toµn l·nh thæ Trung Quèc do diÖn tÝch réng, ®Þa h×nh phøc t¹p, nªn cã sù ph©n hãa s©u s¾c vÒ khÝ hËu: PhÇn §«ng: gåm c¸c ®ång b»ng n»m r¶i r¸c tõ B¾c ®Õn Nam chÞu ¶nh h­ëng cña biÓn nªn khÝ hËu «n hoµ, mang tÝnh chÊt giã mïa víi c¸c s¾c th¸i kh¸c nhau (giã mïa «n ®íi , giã mïa cËn nhiÖt, miÒn duyªn h¶i cã tÝnh chÊt «n hßa h¬n). Mïa h¹ giã mïa cung cÊp l­îng m­a dåi dµo (750 –2000 mm) thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §ång b»ng ch©u thæ s«ng Tr­êng Giang trong ba th¸ng 6,7,8 m­a h¬n 500mm g©y lôt léi ë vïng h¹ l­u, lµm thiÖt h¹i mïa mµng c¶ vÒ ng­êi vµ cña. NhiÖt ®é cã sù kh¸c nhaugi÷a Hoa B¾c vµ Hoa Nam (mïa h¹ chªnh nhau 300C, mïa ®«ng chªnh 4 – 6 0C) t¹o nªn sù kh¸c nhau vÒ n«ng nghiÖp gi÷a hai vïng víi nhiÒu lo¹i c©y trång kh¸c nhau. PhÇn T©y: do n»m s©u trong lôc ®Þa, chÞu ¶nh h­ëng cña ®Þa h×nh nªn khÝ hËu mang tÝnh lôc ®Þa, nhiÖt ®é chªnh lÖch lín gi÷a ngµy vµ ®ªm, gi÷a mïa ®«ng vµ mïa h¹(vÝ dô:Zungari th¸ng 1 lµ - 200C, th¸ng 7 lµ 280C) nhiÒu n¬i l­îng m­a d­íi 100 mm/n¨m, trë thµnh sa m¹c, hÇu nh­ kh«ng trång trät ®­îc do qu¸ kh« h¹n, chØ cã thÓ ch¨n th¶ mét sè lo¹i gia sóc lín, chÞu h¹n: cõu, dª, ngùa, l¹c ®µ, Cã thÓ nãi khÝ hËu quy ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp ë hai vïng §«ng – T©y cña Trung Quèc: phÝa §«ng th× rÊt ph¸t triÓn, phong phó vÒ s¶n phÈm, phÝa T©y bÞ h¹n chÕ nhiÒu vµ kÐm ph¸t triÓn. KhÝ hËu cã sù ph©n ho¸ gi÷a khu vùc phÝa B¾c vµ phÝa Nam theo c¸c ®íi khÝ hËu: «n ®íi, cËn nhiÖt, nhiÖt ®íi, tõ ®ã t¹o ra sù ph©n bè c©y l­¬ng thùc, ch¨n nu«i kh¸c nhau: miÒn B¾c: Lóa m×, c©y «n ®íi (th«ng, t¸o, lª,), miÒn Nam: lóa g¹o, c©y nhiÖt ®íi (chuèi, chÌ,), nu«i tr©u. 3. N­íc: Trung Quèc rÊt giµu tµi nguyªn n­íc víi nhiÒu con s«ng lín: Hoµng Hµ, Tr­êng Giang, T©y Giang, V©n Hµ, H¾c Long Giang, Liªu Hµ, Hoµi Hµ, H¶i Hµ,hÇu hÕt s«ng cña Trung Quèc ®Òu b¾t nguån tõ cao nguyªn phÝa T©y, ch¶y theo h­íng §«ng, §«ng B¾c hay §«ng Nam, ®æ ra Th¸i B×nh D­¬ng. C¸c s«ng th­êng ®Çy n­íc vÒ mïa h¹ vµ Ýt n­íc vÒ mïa ®«ng. L­u l­îng thay ®æi theo mïa. C¸c s«ng phÝa B¾c vÒ mïa ®«ng bÞ ®ãng b¨ng 5 – 6 th¸ng / n¨m, c¸c s«ng phÝa Nam quanh n¨m kh«ng bÞ ®ãng b¨ng, ®©y lµ nguån thuû n¨ng lín, tæng thuû n¨ng lµ 540 triÖu KW (cã thÓ khai th¸c 380 triÖu KW) phÇn lín n»m ë nh÷ng vïng th­a d©n: T©y T¹ng vµ T©y Nam. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn cho giao th«ng B¾c – Nam (dßng V©n Hµ), T©y - §«ng (Hoµng Hµ: 4.845 km) vµ phôc vô t­íi tiªu cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, båi ®¾p phï sa t¹o nªn nh÷ng ®ång b»ng mµu mì ë h¹ l­u. §­êng bê biÓn dµi phÝa §«ng lµ c¬ së cho ngµnh khai th¸c thuû s¶n ph¸t triÓn. Nh×n chung nguån n­íc cã gi¸ trÞ rÊt lín ®èi víi Trung Quèc. Tuy nhiªn nã còng g©y ra nhiÒu khã kh¨n ®¸ng nãi: lò lôt ph¸ ho¹i mïa mµng hay khã kh¨n trong thêi gian ®ãng b¨ng vµo mïa ®«ng. 4.Tµi nguyªn ®Êt: §ång b»ng ë Trung Quèc chiÕm 1/6 diÖn tÝch tù nhiªn, cao d­íi 500m, diÖn tÝch ®Êt trång kho¶ng 96 triÖu ha, tØ lÖ ®Êt n«ng nghiÖp thÊp do ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ sù ph¸t triÓn cña lÞch sö. HiÖn nay ®Êt trång chØ chiÕm 10 – 12 % diÖn tÝch l·nh thæ. Nguån dù tr÷ ®Êt hoang cña Trung Quèc cßn rÊt lín: 100 triÖu ha nh­ng chÊt l­îng kÐm vµ cßn ph¶i c¶i t¹o (cÇn sè vèn kho¶ng 70 triÖu Nh©n d©n tÖ) trong t­¬ng lai kh«ng xa Trung Quèc còng chØ khai th¸c ®­îc 1/3 sè ®Êt hoang. HiÖn nay Trung Quèc cã kho¶ng 96 triÖu ha ®Êt canh t¸c, trong ®ã 25% ®Êt ruéng ngËp n­íc, 74,5% ®Êt ruéng kh«, b×nh qu©n 0,6 ha/ng­êi. Ph©n bè ®Êt canh t¸c kh«ng ®Òu: 90% tËp trung ë miÒn giã mïa phÝa §«ng (45% diÖn tÝch l·nh thæ). §©y còng lµ vïng ®Êt tèt, thu ho¹ch cao ë Trung Quèc: vïng ®Êt ®en phÝa §«ng B¾c, nh÷ng vïng ®Êt h¹ du phÝa B¾c, c¸c vïng ®Êt ®en ven s«ng, ®Êt mµu h¹t dÎ phÝa T©y B¾c. Cßn l¹i lµ mét phÇn l·nh thæ réng bÞ xãi mßn (1/4 diÖn tÝch ®Êt nµy tËp trung ë l­u vùc s«ng Hoµi); vïng T©y B¾c vµ Néi M«ng cã 6 triÖu ha ®Êt c¸t, phÇn lín bÞ thiÕu n­íc nghiªm träng. XÐt vÒ ®é ph× ®Êt vµ nhu cÇu lµm ph× ®Êt, ®Êt canh t¸c cña Trung Quèc chia 3 lo¹i: + §é ph× cao: 33 triÖu ha (31% diÖn tÝch ®Êt canh t¸c) + §é ph× trung b×nh: 45 triÖu ha (40%) + §é ph× thÊp: 31 triÖu ha (29%) V× ®Þa h×nh nhiÒu ®åi nói, khÝ hËu nhiÒu n¬i kh« nªn ®Êt ®ai thÝch hîp víi n«ng nghiÖp kh«ng nhiÒu. Tuy vËy do cã nhiÒu vïng ®Êt phï sa víi nhiÒu ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau nªn Trung Quèc lµ n­íc s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i n«ng s¶n nhÊt. 5. Kho¸ng s¶n: Trung Quèc giµu tµi nguyªn kho¸ng s¶n vµo bËc nhÊt thÕ giíi, víi tr÷ l­îng lín, phong phó vÒ lo¹i, ph©n bè réng kh¾p ®Êt n­íc, tËp trung thµnh nh÷ng má lín, dÔ khai th¸c. Trung Quèc cã nh÷ng lo¹i kho¸ng s¶n chñ yÕu sau: Than: tr÷ l­îng lín nhÊt thÕ giíi, 1500 tØ tÊn, phÇn lín lµ than ®¸, chÊt l­îng cao, hµm l­îng tõ 7000 – 7500 cal, tr÷ l­îng than ph©n lo¹i lµ 325 tØ tÊn. Than n©u chiÕm 4%. Má than lín n»m ë phÝa B¾c Trung Quèc, ë tØnh S¬n T©y chiÕm 1/2 tr÷ l­îng. §¸ phiÕn dÇu: tr÷ l­îng 18 tØ tÊn, tËp trung ë §«ng B¾c, ®Æc biÖt lµ má Mao Danh (tØnh Liªn Ninh). DÇu má vµ khÝ thiªn nhiªn: tr÷ l­îng 10 tØ tÊn, tËp trung ë T©y B¾c, khu tù trÞ T©n C­¬ng, má Ugua (2,1 tØ tÊn). KhÝ tù nhiªn cã 700 tØ m3. Thuû n¨ng: c«ng suÊt 540 triÖu KW (c«ng suÊt 380 triÖu KW): T©y T¹ng, T©y Nam, phÝa B¾c vµ ven biÓn Trung Quèc nguån thuû n¨ng kÐm h¬n. QuÆng s¾t: 19,5 tØ tÊn, tr÷ l­îng c«ng nghiÖp 5 – 6 tØ tÊn: §«ng B¾c 60%, Qu¶ng §«ng, c¬ së quÆng s¾t cã nhiÒu triÓn väng: Tø Xuyªn, QuÕ Ch©u, Bao §Çu, Hµ B¾c, An Huy, QuÆng Mangan: 211 triÖu tÊn. V«nfram: 1,2 triÖu tÊn, chݪm 90% tr÷ l­îng thÕ giíi, tËp trung ë phÝa Nam. Molip®en: ®øng thø hai thÕ giíi (sau Hoa K×): ë Liªu Ninh. ThiÕc:2,5 tØ tÊn (má Ghe lín nhÊt, ë V©n Nam) Angtimoan: ë Hå Nam. Thuû ng©n:tr÷ l­îng 0,45 triÖu tÊn ë Hå Nam. §ång: 25 triÖu tÊn. Nh«m: 45 triÖu tÊn ë S¬n §«ng. Ngoµi ra cßn cã: KÏm, Ch×, C¸c kho¸ng s¶n phi kim lo¹i: (triÖu tÊn) Kho¸ng s¶n Tr÷ l­îng Ami¨ng 719 Graphit 10 Huúnh th¹ch 2,62 Pirit 90 Muèi Kali 25 (Nguån: Kinh tÕ céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa, kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc- Petrov) Víi nguån kho¸ng s¶n phong phó, ®a d¹ng trªn lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp ®a d¹ng vÒ ngµnh, phong phó vÒ s¶n phÈm. III. Nguån lùc kinh tÕ – x· héi: 1. Nguån nh©n lùc: Trung Quèc, víi sè d©n 1,3 tØ ng­êi (2005), mét tiÒm n¨ng lao ®éng lín, mét c¸i n«i cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. D©n sè Trung Quèc ®«ng nhÊt thÕ giíi, mçi n¨m t¨ng h¬n 7 triÖu ng­êi. HiÖn nay do chÝnh s¸ch d©n sè ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nªn møc sinh trung b×nh ë Trung Quèc lµ 1,7 – 1,8. TØ lÖ t¨ng d©n sè thÊp: 0,6% nh­ng hµng n¨m vÉn t¹o ra mét lùc l­îng lao ®éng khæng lå, sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm tíi 68% d©n sè (1999), d©n sè ho¹t ®éng trong c«ng nghiÖp chiÕm 20% d©n sè. Nguån lao ®éng lín, rÎ nµy lµ mét thuËn lîi lín cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc. HiÖn nay d©n sè Trung Quèc ®ang giµ ®i, quy m« d©n sè gi¶m, nh­ng tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng th× vÉn cßn rÊt lín. KÕt cÊu d©n sè ë Trung Quèc cã sù mÊt c©n ®èi, sè nam nhiÒu h¬n sè n÷ (52%/48% d©n sè), nh­ng ®iÒu nµy còng lµ sù thuËn lîi khi ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng. Trung Quèc lµ c¸i n«i cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, hiÖn nay cßn l­u l¹i nhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc, l©u ®µi, cung miÕu ®å sé, nhiÒu t¸c phÈm nghÖ thuËt, c«ng tr×nh khoa häc lín: V¹n lý tr­êng thµnh, CÊm Thµnh, Cè Cung, §iÕu Ng­ §µi, S¬n H¶i quan, Gia Dôc quan,thu hót kh¸ch du lÞch, thu ngo¹i tÖ lín. Thùc tÕ chøng minh ng­êi Trung Quèc lao ®éng rÊt cÇn cï, khÐo lÐo, n¨ng ®éng vµ cã tµi kinh doanh. Trong c¬ chÕ míi ng­êi Trung Quèc ®ang ph¸t huy nh÷ng phÈm chÊt ®ã ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, coi träng chÊt x¸m, cã chÝnh s¸ch tháa ®¸ng víi lao ®éng phøc t¹p, triÖt ®Ó xo¸ mï ch÷ , n©ng cao d©n trÝ, t¹o c¬ së thiÕt yÕu ®Ó hßa nhËp vµo xu thÕ cña thêi ®¹i ngµy nay. Nguån lao ®éng dåi dµo víi nhiÒu nÐt v¨n ho¸ ®éc ®¸o, truyÒn thèng lao ®éng, tinh thÇn v­¬n lªn, sù cÇu thÞ, vµ søc mua ngµy cµng lín cña mçi ng­êi d©n ®ang trë thµnh mét thÕ m¹nh míi cña Trung Quèc trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c n­íc kh¸c trong c¬ chÕ míi. Tuy nhiªn, d©n sè ®«ng ®· lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò bøc b¸ch trong viÖc sö dông nguån nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, vÊn ®Ò l­¬ng thùc, sù ph©n ho¸ chÊt l­îng cuéc sèng, chÊt l­îng lao ®éng, tÝnh chÊt lao ®éng, Nguån lao ®éng dåi dµo nh­ng ph©n bè kh«ng ®Òu, trung b×nh 87 ng­êi /km2,nh­ng tËp trung chñ yÕu ë phÝa §«ng, tõ 400 – 600 ng­êi /km2, kho¶ng 9/10 d©n sè tËp trung ë h¹ l­u s«ng Tr­êng Giang, Hoµng Hµ, Ch©u Giang, nhiÒu n¬i tõ 1000 – 1500 ng­êi /km2. Trong khi ®ã ë T©y T¹ng rÊt th­a thít 1,5 ng­êi/km2. §iÒu nµy g©y nªn nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p, n¶y sinh sù chªnh lÖch vÒ møc sèng, vµ trong thu nhËp gi÷a c¸c vïng trong n­íc, tõ ®ã dÉn ®Õn m©u thuÉn s¾c téc, khã khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. HiÖn nay qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ cña Trung Quèc ®ang diÔn ra nhanh chãng, d©n sè thµnh thÞ lµ 36%, cã 30 thµnh phè triÖu d©n, trong ®ã 3 thµnh phè lín nhÊt lµ: B¾c Kinh, Th­îng H¶i, Thiªn T©n. Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®ang diÔn ra nhanh cïng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc, Trung Quèc thµnh lËp nhiÒu xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp trong nhiÒu thµnh phè lín vµ nhá. Trong nh÷ng n¨m thùc hiÖn 4 hiªn ®¹i ho¸ vµ c¶i c¸ch kinh tÕ, më réng ®Çu t­ n­íc ngoµi, Trung Quèc ®· x©y dùng ®­îc nhiÒu thµnh phè míi, nh÷ng ®Æc khu kinh tÕ lín: ThÈm QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu, H¹ M«n,ViÖc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ®· lµm thay ®æi ®¸ng kÓ bé mÆt cña c¸c lµng x·, ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng ho¸, víi 4500 thÞ trÊn lín( 50000 – 100000 d©n) vµ 54000 thÞ trÊn nhá (d­íi 50000 d©n). C¬ së h¹ tÇng ®ang tõng b­íc ®­îc hoµn thiÖn, nh»m thu hót m¹nh mÏ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m ph¸t triÓn ®Êt n­íc. 2. Tr×nh ®é khoa häc – kÜ thuËt: Sau khi giµnh ®éc lËp, Trung Quèc rÊt chó träng ph¸t triÓn khoa häc – kÜ thuËt vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é cao. Cuèi 1949 ë Trung Quèc chØ cã 200 nhµ ®Þa chÊt. Víi chiÕn l­îc ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hiÖn nay cã kho¶ng h¬n 10 triÖu c¸n bé khoa häc, h¬n 5000 c¬ quan nghiªn cøu khoa häc ®éc lËp, Trung Quèc ®· cö hµng ngµn chuyªn gia ra n­íc ngoµi häc tËp, kÝ hµng tr¨m h¹ng môc nghiªn cøu khoa häc kÜ thuËt, hîp t¸c víi n­íc ngoµi trong c¸c ngµnh: c«ng nghiÖp thÐp, c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu, ph¸t ®iÖn, m­a nh©n t¹o, dù b¸o m­a b»ng vÖ tinh, ®Þa chÊt, khai má, khÝ t­îng, thuû v¨n, l©m nghiÖp, lµm v­ên, y tÕ, b¶o vÖ søc khoÎ, nh»m tiÕp cËn vµ n©ng cao tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng ë nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi, hµm l­îng kÜ thuËt cao: c«ng nghiÖp vò trô, m¸y tÝnh, c¬ khÝ chÝnh x¸c, ®iÖn tö, ho¸ dÇu C¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc a. Trong c«ng nghiÖp: Sau mét thêi gian suy sôp (cuèi nh÷ng n¨m 70), Trung Quèc cã nhiÒu chÝnh s¸ch ®­a nÒn kinh tÕ ®i lªn b»ng viÖc lîi dông triÖt ®Ó cã kÕ ho¹ch vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi , sö dông cã träng ®iÓm vµ kiªn tr× ®óng c¬ chÕ thÞ tr­êng, nhËp c¸c kÜ thuËt cÇn thiÕt, c¶i t¹o xÝ nghiÖp, n©ng cÊp vµ thay ®æi c¸c thÕ hÖ s¶n phÈm, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng quèc tÕ: + Kho¸n, kÝ hîp ®ång, chÕ ®é cæ phÇn, + KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp n«ng th«n, c«ng nghiÖp truyÒn thèng: dÖt, gèm sø, tiÓu thñ c«ng nghiÖp nh»m t¹o viÖc lµm cho ng­êi d©n. + T¹o nhiÒu c¬ héi míi, hÊp dÉn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhanh chãng sau nµy ®· chøng minh nh÷ng chÝnh s¸ch nµy lµ ®óng. b. Trong n«ng nghiÖp: Tõ 1978 ®Õn nay, Trung Quèc thùc hiÖn ba b­íc ®i chiÕn l­îc nh»m chÊn h­ng kinh tÕ, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc,trong ®ã coi träng hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp nh»m ¸p dông réng r·i khoa häc kÜ thuËt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó ph¸t triÓn. Tõ nh÷ng n¨m 80 Trung Quèc ®· t¹o dùng ®­îc c¬ së vËt chÊt hïng m¹nh cho nÒn kinh tÕ, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn khoa häc kÜ thuËt trong n­íc, nhËp khoa häc kÜ thuËt cña n­íc ngoµi, thay thÕ