Giảng văn - Tiết: 25: Bên kia sông đuống, tác giả Hoàng Cầm

Gi¶ng v¨n Ngµy so¹n:.......... TiÕt: 25 bªn kia s«ng ®uèng hoµng cÇm a. Môc ®Ých yªu cÇu: Gióp HS: - ThÊy ®­îc vÎ ®Ñp cña m¶nh ®Êt xø Kinh B¾c qua ngßi bót tµi hoa cña nhµ th¬. - ThÊy ®­îc t×nh c¶m võa thiÕt tha g¾n bã, võa ®au ®ín xãt xa ®èi víi quª h­¬ng t¸c gi¶. B. ph­¬ng ph¸p: - §äc - hiÓu. - C¶m thô. - B×nh gi¶ng. - Ph©n tÝch - më réng. c. KÕ ho¹ch bµi d¹y: * Bµi cò: - §äc thuéc lßng bµi th¬ "T©y TiÕn". - Chän mét h/¶ trong mét c©u th¬ vµ ph©n tÝch. * Bµi míi: I. TiÓu dÉn: 1. T¸c gi¶: - Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ Hoµng CÇm? - Tªn thËt: Bïi T»ng ViÖt. - Quª: xø Kinh B¾c. + M¶nh ®Êt l¾m nh©n tµi + Giµu truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n gian ® nu«i d­ìng t©m hån th¬ tµi hoa. - Hoµng CÇm lµ con ng­êi tµi hoa, ®a t×nh, lµm th¬ tõ rÊt sím. 2. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬: - Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c? Gióp em hiÓu g× vÒ bµi th¬? - 1947: giÆc chiÕm h÷u ng¹n s«ng §uèng. - 4.1948: Hoµng CÇm ®ang ë chiÕn khu (t¶ ng¹n), nghe tin quª h­¬ng bÞ giÆc tµn ph¸ ® s¸ng t¸c bµi th¬ trong mét ®ªm. Þ C¶m xóc ch¸y báng cña mét ng­êi con quª h­¬ng Kinh B¾c, yªu quª h­¬ng tha thiÕt, nuèi tiÕc vµ ®au ®ín ®Õn tét cïng. II. Ph©n tÝch: * Nhan ®Ò: "Bªn kia s«ng §uèng": C¸i nh×n tõ bªn nµy h­íng vÒ bªn kia, tõ bê tù do h­íng vÒ vïng t¹m chiÕm ® chøa chÊt t©m tr¹ng: ®au ®ín, xãt xa. (Kho¶ng c¸ch nghiÖt ng¶). 1. PhÇn 1: C¸i nh×n toµn c¶nh vÒ "Bªn kia s«ng §uèng": - §äc ®o¹n 1 bµi th¬. Nhµ th¬ ®· më ®Çu bµi th¬ b»ng mét c©u th¬ nh­ thÕ nµo? - NhËn xÐt giäng th¬ trong nh÷ng c©u th¬ më ®Çu? Gîi lªn c¶m xóc g× cña nhµ th¬? - H/¶ quª h­¬ng Kinh B¾c hiÖn ra qua nh÷ng chi tiÕt nµo? Gîi lªn Ên t­îng g× vÒ dßng s«ng §uèng? - C¶m nhËn g× vÒ quª h­¬ng Kinh B¾c qua c¸i nh×n toµn c¶nh Êy? * C©u th¬ më ®Çu: 1 tiÕng gäi: - "Em ¬i...": h/¶ "em": ®èi t­îng: + cô thÓ - cã thùc - ng­êi con g¸i yªu th­¬ng. + phiÕm chØ - mét c« g¸i xø Kinh B¾c. ® ®èi t­îng ®Ó nhµ th¬ göi g¾m, béc lé biÕt bao c¶m xóc ®ang d©ng trµo (Giäng th¬ tr÷ t×nh thiÕt tha). ® Giäng ®iÖu cña nh÷ng c©u ®Çu: trÇm, kÐo dµi, chøa chan c¶m xóc ® giäng ®iÖu cña nhí th­¬ng, cña hoµi niÖm, cña l¾ng s©u. ® H/¶ quª h­¬ng Kinh B¾c hiÖn ra sèng ®éng: * Dßng s«ng §uèng: - c¸t tr¾ng ph¼ng lú: ®Ñp rùc rì, t­¬i s¸ng (mµu s¾c: lÊp l¸nh, tr¾ng). - tr«i ®i - mét dßng lÊp l¸nh: ªm ®Òm, hiÒn hoµ. - n»m nghiªng nghiªng...: tÝnh t¹o h×nh, gîi c¶m, duyªn d¸ng, t×nh tø, l·ng m¹n th¬ méng. Þ Con s«ng nh­ mét sinh thÓ cã hån, sèng ®éng Þ linh hån cña m¶nh ®Êt Kinh B¾c. - Con s«ng g¾n liÒn víi mét miÒn quª: + xanh xanh b·i mÝa bê d©u + ng« khoai biªng biÕc ® mµu s¾c t­¬i t¾n l¹ th­êng ® trï phó vµ ®Çy søc sèng. ® M¶nh ®Êt b×nh yªn, t­¬i ®Ñp, trï phó. * Nh­ng tÊt c¶ chØ cßn lµ qu¸ khø ® nuèi tiÕc: - Gäi trùc tiÕp nçi ®au: nhí tiÕc, xãt xa. - Tõ "sao": xo¸y vµo nçi ®au ®Õn cån cµo. - So s¸nh: "nh­ rông bµn tay": lÊy nçi ®au tinh thÇn trõu t­îng so s¸nh víi nçi ®au rÊt cô thÓ cña thÓ x¸c ® nçi ®au hiÖn h×nh rÊt râ. Þ . Nçi ®au ®¹t ®Õn ®é ®iÓn h×nh. . Quª h­¬ng lµ m¸u thÞt cña nhµ th¬. . Lay ®éng s©u xa ®Õn c¶m xóc mu«n ng­êi. 2. PhÇn 2: Bøc tranh quª h­¬ng Kinh B¾c thña thanh b×nh vµ khi qu©n giÆc tíi: - NhËn xÐt kÕt cÊu chung cña ®o¹n th¬? - Quª h­¬ng Kinh B¾c trong qu¸ khø ®­îc t¹o nªn ë nh÷ng vÎ ®Ñp nµo? - VÎ ®Ñp Êy ®­îc thÓ hiÖn qu¶ nh÷ng chi tiÕt, h/¶ nµo? - Kh«ng khÝ d©n gian ®­îc gîi lªn nh­ thÕ nµo? - Kh«ng khÝ lao ®éng ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? Gîi lªn vÎ ®Ñp g×? - Con ng­êi xø Kinh B¾c hiÖn lªn qua nh÷ng c©u th¬ nµo? VÎ ®Ñp ®ã nh­ thÕ nµo? - C¶m xóc cña t¸c gi¶? - C¶m nhËn cña em vÒ h/¶ ng­êi mÑ? Søc gîi c¶m cña h/¶? * KÕt cÊu c¸c khæ th¬: quª h­¬ng Kinh B¾c trong qu¸ khø víi mét nÐt ®Ñp ®éc ®¸o - hiÖn t¹i bÞ tµn ph¸ Þ c¶m xóc cña t¸c gi¶. * VÎ ®Ñp cña mét m¶nh ®Êt truyÒn thèng v¨n ho¸ ngµn ®êi: - Tranh §«ng Hå: + §Ò tµi: gµ lîn, ®¸m c­íi chuét + Mµu s¾c: nÐt t­¬i trong, s¸ng bõng + ChÊt liÖu: giÊy ®iÖp. ® . §Ëm mµu s¾c d©n gian . Gîi lªn hån cña v¨n ho¸ d©n téc. . Dïng h/¶ trong tranh "mÑ con ®µn lîn ©m d­¬ng", "®¸m c­íi chuét" ®Ó diÔn t¶ cuéc sèng thanh b×nh, yªn ¶ mét thña. Tr¸i ng­îc víi hiÖn t¹i: "ngïn ngôt löa hung tµn", "chã ngé", "l­ìi dµi lª s¾c m¸u" ® h/¶ cña chÕt chãc, cña tµn b¹o ® ph¸ n¸t c¶nh thanh b×nh Êy. - §Òn chïa cæ kÝnh, lÔ héi: + Nh¾c ®Õn rÊt nhiÒu ®Þa danh næi tiÕng g¾n liÒn víi nh÷ng lÔ héi d©n gian (liÖt kª). + Gîi lªn kh«ng khÝ tÊp nËp, ®«ng vui. ® sinh ho¹t v¨n ho¸ ®Ëm chÊt d©n gian truyÒn thèng - HiÖn t¹i: "chu«ng chïa v¨ng v¼ng..." ® kh«ng khÝ v¾ng lÆng, thª l­¬ng; sù ¸m ¶nh kh«n ngu«i ® gîi nhí mét c¸ch ®au ®ín. * VÎ ®Ñp cña c¶nh lao ®éng nhén nhÞp, bu«n b¸n sÇm uÊt: + ®Þa danh quen thuéc + liÖt kª: nh÷ng... + nhÞp th¬: nhanh, ng¾n ® gîi kh«ng khÝ n¸o nøc, nhén nhÞp mét thêi - HiÖn t¹i: "®i ®©u vÒ ®©u..." ® tan t¸c. * VÎ ®Ñp cña con ng­êi xø Kinh B¾c: + nh÷ng c« hµng xÐn... + c­êi nh­ mïa thu to¶ n¾ng + khu«n mÆt bóp sen + m«i c¾n chØ quÕt trÇu + tÊm the ®en... ® vÎ ®Ñp t×nh tø, duyªn d¸ng, dÞu dµng, t­¬i t¾n ® VÎ ®Ñp con ng­êi xø quan hä, mang trong vãc d¸ng cña m×nh hån quª h­¬ng ®Ëm chÊt v¨n ho¸ d©n gian ® Héi tô vÎ ®Ñp t©m linh cña con ng­êi Kinh B¾c. Þ . Cã thÓ nãi, trong ký øc nhµ th¬, h/¶ xø Kinh B¾c to¶ s¸ng víi nh÷ng vÎ ®Ñp tinh tuý nhÊt, mang hån cña d©n téc ngµn ®êi kÕt tô l¹i: VÎ ®Ñp tµi hoa cña ®Êt, cña ng­êi, cña c¶nh. . Nh­ng, tÊt c¶ ®ang ch×m trong sù tµn ph¸ ®au th­¬ng. Qu¸ khø t­¬i ®Ñp, thanh b×nh bao nhiªu - hiÖn t¹i hoang tµn, ®æ n¸t bÊy nhiªu ® ®au ®ín, xãt xa trong mét ®iÖp khóc xo¸y s©u, ¸m ¶nh: "B©y giê tan t¸c vÒ ®©u?". . H/¶ chøa søc nÆng ®au th­¬ng: h/¶ mÑ giµ: + cßm câi g¸nh hµng rong: "d¨m miÕng cau kh«..." + Kh«ng gian: qu¸n gÇy teo, phiªn chî nghÌo... ® nghÌo nµn, b¬ v¬, téi nghiÖp, nhá nhoi. + vÕt m¸u loang chiÒu mïa ®«ng ® l¹nh lÏo, tang th­¬ng. Þ Th©n phËn cña nh÷ng bµ mÑ giµ trong chiÕn tranh ® c¶m xóc cuån cuén d©ng trµo. 3. PhÇn 3: Quª h­¬ng Kinh B¾c ®øng lªn chiÕn ®Êu: PhÇn nµy chñ yÕu HS tù t×m hiÓu. - TÊt c¶ hiÖn lªn qua t­ëng t­îng cña t¸c gi¶ vÒ t­¬ng lai ® n¶y sinh tõ lßng c¨m giËn kÎ thï. - NhÞp th¬ m¹nh mÏ, dån dËp. - H/¶ th¬: con s«ng §uèng: "cuån cuén tr«i..."® lßn c¨m phÉn ® søc m¹nh cña mét miÒn quª. - Khung c¶nh mïa xu©n: ®Çy niÒm vui, ¸nh s¸ng, h/¶ c« g¸i t­¬i t¾n, r¹ng rì, léng lÉy ® th¬ méng ® h/¶ cña ngµy mai trªn quª h­¬ng quan hä. * KL: §©y lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ hay nhÊt nãi vÒ t×nh quª h­¬ng ®Êt n­íc trong v¨n häc ViÖt Nam tõ sau CM Th¸ng T¸m. * Cñng cè: - H/¶ quª h­¬ng Kinh B¾c thña thanh b×nh vµ khi qu©n giÆc tíi. - Nçi niÒm cña t¸c gi¶ thÓ hiÖn trong bµi th¬. * DÆn dß: - Häc thuéc lßng bµi th¬. - B×nh gi¶ng mét ®o¹n th¬ mµ em cho lµ xóc ®éng nhÊt. - ChuÈn bÞ LV: Më bµi, kÕt bµi vµ chuyÓn ®o¹n trong v¨n NL.