Giáo án 11 - Chương trình chuẩn

TIẾT 1,2 Ngày soạn: ...................... Ngày dạy:.. ..................... Đọc văn: VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH ( Trích Thượng kinh kí sự -Lê Hữu Trác) A. MỤC TIÊU 1.Kiến thức: Giúp học sinh: - Hiểu được đặc điểm của thể loại kí sự trong văn học Trung đại. - Cảm nhận được giá trị hiện thực sâu sắc và nhân cách thanh cao của Lê Hữu Trác. 2. Kĩ năng: Đọc hiểu, cảm thụ, phân tích. 3. Thái độ: Trân trọng nhân cách cao thượng của Lê Hữu Trác B. PHƯƠNG PHÁP: phát vấn- giảng bình- tích hợp C. CHUẨN BỊ : 1. GV: Đọc, thiết kế giáo án 2. HS: Đọc, soạn bài D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới a. Đặt vấn đề: Qua Thượng Kinh kí sự, LHT đã ghi chép trung thực và sắc sảo hiện thực cuộc sống trong phủ chúa Trịnh. Để hiểu rõ tài năng, nhân cách của ông cũng như xã hội VN thế kỉ XVIII, chúng ta đi vào tìm hiểu đoạn trích. b. Triển khai bài HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC PHỤ GHI Hoat động 1: Tìm hiểu tiểu dẫn GV yêu cầu HS đọc và tóm tắt những ý chính trong phần tiểu dẫn (trang 3). Định hướng: Vài nét về tác giả? ND của tác phẩm “Thượng kinh ký sự”? Vị trí và nội dung của đoạn trích? Hoat động 2: Giáo viên hướng dẫn cách đọc cho hs và yêu cầu hs đọc những đoạn chính Hoạt động 3: Tìm hiểu chi tiết ? Quang cảnh trong phủ chúa được miêu tả ntn? Qua những chi tiết cụ thể nào? Phân tích những chi tiết đó để thấy được giá trị hiện thực của tác phẩm? GV dẫn dắt, gợi mở HS phát hiện, phân tích GV tham gia bình ? Qua những điều đã phân tích ở trên, em có nhận xét gì về quang cảnh trong phủ chúa? ? Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa được miêu tả qua những chi tiết đặc sắc nào? HS phát hiện, bình GV chốt... Ví dụ: Thánh thượng đang ngự ở đấy”, “chưa thể yết kiến”, “hầu mạch Đông cung thế tử” , “hầu trà”, “phòng trà ” . “nín thở đứng chờ ở xa”, “khúm núm đến trước sập xem mạch”. ? Qua việc phân tích trên em có nhận xét gì về quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa? ? Nhân cách con người Lê Hữu Trác được bộc lộ qua những chi tiết nào? Những chi tiết đó bộc lộ nhân cách gì của ông? Minh hoạ: +Đoán được chính xác căn bệnh của thế tử +Nói thẳng nguyên nhân căn bệnh và cách chữa bệnh; sự giàng co…nhưng ông đã gạt đi sở thích cá nhân để làm tròn trách nhiệm của người thầy thuốc ? Nét đặc sắc trong bút pháp kí sự của tác phẩm là gì? GV minh hoạ... Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tổng kết I. TIỂU DẪN 1. Tác giả Lê Hữu Trác ( 1724 – 1791 ) - Biệt hiệu: Hải Thượng Lãn Ông LHT - Là một danh y, không chỉ chữa bệnh mà còn soạn sách và mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá y học. 2. Thượng kinh kí sự - Tập kí sự bằng chữ Hán, viết năm 1782, khắc in 1885. - Tả quang cảnh ở Kinh đô, cuộc sống xa hoa trong phủ chúa và quyền uy, thế lực của nhà chúa 3. Đoạn trích: Tác giả vào phủ để bắt mạch, kê đơn cho thế tử Trịnh Cán II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN Đọc 2. Tìm hiểu chi tiết a.Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa * Quang cảnh trong phủ chúa - Qua nhiều lần cửa…hành lang quanh co… ở mổi cửa đều có vệ sĩ canh gác…có “điếm” “hậu mã quân túc trực” …“cây cối um tùm....” - Cách bài trí, trang trí: Nhà đại đường, quyển bồng, gác tía với kiệu son võng diều, đồ nghi trượng sơn son thếp vàng ... - Căn phòng nơi Trịnh Cán và Trịnh Sâm ở phải đi qua 5,6 lần trướng gấm. Trong phòng thắp nến, có sập thếp vàng, ghế rồng sơn son thếp vàng ... xung quanh ngươi hầu đứng hầu hai bên =)Quang cảnh phủ chúa cực kì tráng lệ, lộng lẩy, không đâu sánh bằng, biểu hiện một đời sống xa hoa, cầu kì khác với cuộc sống bình thường.. khung cảnh vàng son song tù hảm, thiếu sinh khí, ngột ngạt * Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa. - Khi tác giả lên cáng vào phủ theo lệnh chúa thì có “tên đầy tớ chạy đằng trước hét đường ” và “cáng chạy như ngựa lồng”. - Trong phủ chúa “Người giữ cửa truyền bá rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”. - Bài thơ... - Những lời lẽ nhắc đến chúa Trịnh và thế tử đều phải hết sức cung kính, lễ độ. - Chúa Trịnh luôn luôn có “phi tần chầu chực” xung quanh. - T/g làm theo mệnh lệnh của chúa do quan Chánh đường truyền đạt lại; xem bệnh xong chỉ được viết tờ khải để quan Chánh đường dâng lên chúa. - Nội cung trang nghiêm - Thế tử bị bệnh có đến 7,8 thầy thuốc phục dịch. Khi vào xem bệnh, tác giả - một cụ già - phải quỳ lạy. Muốn xem thân hình của thế tử phải có một viên quan nội thành đến xin phép được cởi áo cho thế tử. Cao sang, quyền uy tột đỉnh cùng với cuộc sống xa hoa đến cực điểm và sự lộng uyền của nhà chúa. Mặc dù khen cái đep, cái sang nơi phủ chúa song tác giả tỏ ra dửng dưng và cả sự mỉa mai b. Nhân cách, con người Lê Hữu Trác -Tài năng, có kiến thức sâu rộng và dày dặn kinh nghiệm -Ông là một thầy thuốc có lương tâm và đức độ -Là người có những phẩm chất cao quý: khinh thường lợi danh,yêu thích tự do và lối sống giản dị, thanh đạm c.Nét đặc sắc trong bút pháp kí sự Quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động, kể diễn biến sự việc sinh động, tạo nên được chất hiện thực của tác phẩm. 3. Tổng kết Bằng tài quan sát tinh tế và ngòi bút ghi chép chi tiết chân thực, tác giả đã vẽ lại bức tranh sinh động về cuộc sống xa hoa quyền quý của chúa Trịnh. Đồng thời bộc lộ thái độ coi thường danh lợi. 4. Củng cố: +Gía trị hiện thực của tác phẩm +Thái độ của tác giả +Ngòi bút kí sự sắc sảo 5. Dặn dò: + Nắm chắc bài +Chuẩn bị: Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân. TIẾT 3 Tiếng Việt Ngày soạn: ...................... Ngày dạy:: ...................... TỪ NGÔN NGỮ CHUNG TỚI LỜI NÓI CÁ NHÂN A. MỤC TIÊU 1.Kiến thức: Giúp học sinh hiểu được biểu hiện của cái chung trong ngôn ngữ của xã hội và cái riêng trong lời nói cá nhân, mối tương quan giữa chúng. 2. Kĩ năng: Nâng cao năng lực lĩnh hội những nét riêng trong ngôn ngữ của cá nhân.Rèn luyện để hình thành và nâng cao năng lực sáng tạo của cá nhân. 3. Thái độ: Vừa có thái độ tôn trọng những quy tắc ngôn ngữ chung của xã hội, vừa có sáng tạo, góp phần vào phát triển ngôn ngữ xã hội. B. PHƯƠNG PHÁP:Phát vấn, nêu vấn đề, thảo luận. C. CHUẨN BỊ: 1. GV: Đọc, thiết kế giáo án 2. HS: Đọc, soạn bài D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới a. Đặt vấn đề: Ngôn ngữ là tài sản chung của một dân tộc, một cộng đồng xã hội. Đó là phương tiện giao tiếp chung của xã hội. Nhưng ngôn ngữ tồn tại trong mỗi cá nhân riêng: Dở dang với rượu khôn từ chén Trót nợ văn chương phải chuốt lời b. Triển khai bài: HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC PHỤ GHI Hoạt động 1: Tìm hiểu mục I ? Vai trò của ngôn ngữ trong đời sống xã hội? ? Tính chung trong ngôn ngữ cộng đồng được biểu hiện qua những phương diện nào? Ơ mỗiphương diện, gv yêu cầu hs minh hoạ GV đưa vd minh hoạ: : “Xuân đương tói nghĩa là xuân đương qua Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già Và xuân hết nghĩa là tôi cũng mất...” Tìm từ có nghĩa gốc, nghĩa chuyển,phân tích... Hoạt động 2: Tìm hiểu mục 2 GV: Khi giao tiếp cá nhân sử dụng ngôn ngữ chung để tạo ra lời nói đáp úng nhu cầu giao tiếp.Vậy cái riêng trong lời nói cá nhân được biểu hiện ở các phương diện nào? Gv yêu cầu hs đưa ví dụ và phân tích các ví dụ Hoạt động 3: Luyện tập ? Trong hai câu thơ dưới đây, từ thôi được tác giả sử dụng với nghĩa như thế nào? Bác Dương thôi đã thôi rồi Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta ? Nhận xét về cách sắp xếp từ ngữ trong hai câu thơ”Xiên ngang mặt đất rêu từng đám....”Cách sắp đặt như thế đạt hiệu quả giao tiếp ntn? I. NGÔN NGỮ- TÀI SẢN CHUNG CỦA XÃ HỘI - Ngôn ngữ là tài sản chung của một dân tộc, một cộng đồng xã hội. Muốn giao tiếp với nhau phải sử dụng phương tiện giao tiếp, trong đó ngôn ngữ là phương tiện quan trọng . - Các yếu tố ngôn ngữ chung: + Các âm và các thanh. + Các tiếng + Các từ + Các ngữ - Các quy tắc,các phương thức chung trong việc cấu tạo và sử dụng các đơn vị ngôn ngữ +Quy tắc cấu tạo các kiểu câu. + Phương thức chuyển nghĩa từ:chuyển từ nghĩa gốc sang nghĩa phát sinh II. LỜI NÓI- SẢN PHẨM RIÊNG CỦA CÁ NHÂN. 1 Giọng nói cá nhân: mỗi người có một giọng nói riêng tuy vẫn dùng các âm, các thanh chung thuộc ngôn ngữ cộng đồng. 2. Vốn từ ngữ cá nhân: mỗi cá nhân có vốn từ ngữ riêng trong tài sản chung. 3. Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung: sáng tạo trong nghĩa từ, kết hợp từ ngữ, tách từ, gộp từ.... 4. Việc tạo ra các từ mới: cá nhân tạo ra từ mới từ những chất liệu có sẵn và theo các phương thức chung 5. Việc vận dụng linh hoạt ,sáng tạo quy tắc chung, phương thức chung III. LUYỆN TẬP 1. Từ thôi: - Nghĩa gốc: chấm dứt kết thúc một hoạt động nào đó - Nghĩa chuyển: chấm dứt cuộc đời, cuộc sống cách nói tránh, nói giảm để giảm nhẹ nổi đau nhưng thực chất đầy đau đớn, mất mát. 2. Từ ngữ quen thuộc song sắp xếp trật tự khác thường: -Các cụm danh từ (rêu từng đám, đá mấy hòn) đèu sắp xếp danh từ trung tâm (rêu, đá) ở trước tổ hợp định từ+danh từ chỉ loại.(từng đám, mấy hòn) -Bộ phận vị ngữ đứng trước chủ ngữ Mục đích :làm nổi bật tâm trạng phẩn uất của thiên nhiên cũng như con người. 4. Củng cố: Chốt lại kiến thức cơ bản 5. Dặn dò: - Làm bài tập 3 (trang 3) - Chuẩn bị bài phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận TIẾT 8 Ngày soạn: ...................... Ngày dạy:: ...................... Làm văn: BÀI VIẾT SỐ 1 A. MỤC TIÊU 1.Kiến thức: - Giúp học sinh biết vận dụng các kiến thức về xã hội, về các kiểu văn bản, phương thức biểu đạt đã học để viết bài văn - Kiểm tra chất lượng đầu năm 2. Kĩ năng: viết văn nghị luận xã hội 3. Thái độ: yêu kính cha mẹ và có thái độ ứng xử tốt B. PHƯƠNG PHÁP: làm bài tại lớp C. CHUẨN BỊ : 1. GV: Đọc tài liệu, ra đề 2. HS: Đọc tài liệu, chuẩn bị giấy, bút D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: Không 3. Bài mới a. Đặt vấn đề b. Triển khai bài HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC PHỤ GHI GV ghi đề lên bảng và nhắc nhở HS làm bài. III. BIỂU ĐIỂM - Điểm 6-7: Đáp ứng tốt các yêu cầu trên. Diễn đạt trôi chảy, giàu cảm xúc. Trình bày được những ý kiến chủ quan của mình. Liên hệ bản thân tốt. Có thể còn vài sai sót - Điểm 4-5: Đáp ứng khá tốt các yêu cầu trên. Diễn đạt trôi chảy, có cảm xúc. Có một vài sai sót nhỏ. - Điểm 2-3: Hiểu đề, trình bày được ý- Điểm 0-1: Bài làm sơ sài, xa đề hoặc lạc đề. Văn viết quá kém. I. ĐỀ RA: Bàn về mối quan hệ giữa vị thành niên đối với cha mẹ. II. YÊU CẦU LÀM BÀI 1. Yêu cầu về kĩ năng: Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội. Kết cấu chặt chẽ, bố cục rõ ràng. Chữ viết cẩn thận. 2. Yêu cầu về kiến thức: Học sinh có thể làm bằng nhiều cách khác nhau, tự do phát biểu ý kiến chủ quan của mình song cần có các nội dung sau: - Quan hệ với cha mẹ của vị thành niên + Tách dần khỏi sự bao bọc của cha mẹ + Đôi lúc cãi bướng hoặc làm trái lời cha mẹ - Cả cha mẹ và vị thành niên dều muốn bớt đi phần nào những sóng gió ngay từ cái tuổi này. Vậy phải làm sao? Con cái và cha mẹ cần cố gắng hiểu nhau. Tuổi mới lớn có ưu điểm là rất tự tin, tin vào khả năng suy nghĩ và quyết định của mình nhưng không thể phủ định rằng mình còn non nớt trong cuộc sống. Vì thế, con cái cần chủ động đón nhận sự chỉ bảo của cha mẹ. Cha mẹ cố gắng trở thành người “bạn” tin cậy của con mình. nhỏ. kiến chủ quan của mình về vấn đề trên. Còn sai sót về kỹ năng. 4. Củng cố: Thu bài, kiểm bài, đánh giá tiết kiểm tra. 5. Dặn dò: Chuẩn bị: Thương vợ của Trần Tế Xương TIẾT 5 Ngày soạn: ..................... Ngày dạy:: ...................... Đọc văn: TỰ TÌNH II (Hồ Xuân Hương) A. MỤC TIÊU 1.Kiến thức: Giúp học sinh: - Cảm nhận được tâm trạng vừa buồn tủi, vừa phẫn uất trước tình cảnh éo le và khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương - Thấy được tài năng nghệ thuật thơ Nôm của Hồ Xuân Hương: thơ Đường luật viết bằng tiếng Việt, cãch dùng từ ngữ, hình ảnh giản dị, giàu sức biểu cảm, táo bạo mà tinh tế 2. Kĩ năng: cảm thụ và phân tích thơ trữ tình 3. Thái độ: thông cảm, trân trọng người PN B. PHƯƠNG PHÁP: Phát vấn, giảng bình, tích hợp C. CHUẨN BỊ: 1. GV: Đọc, thiết kế giáo án 2. HS: Đọc, soạn bài D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: Gía trị hiện thực trong đoạn trích: Vào phủ chúa Trịnh? 3. Bài mới a. Đặt vấn đề: Hồ Xuân Hương là nhà thơ nổi tiếng của văn học trung đại. Bà được mệnh danh là bà chúa thơ Nôm.Thơ của bà là tiếng nói đòi quyền sống, khao khát sống mãnh liệt. Với tuyên ngôn: Ví dây đổi phận làm trai được Thì sự anh hùng há bấy nhiêu b. Triển khai bài HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC PHỤ GHI Hoạt động 1: Tìm hiểu tiểu dẫn GV gọi hs đọc phần tiểu dẫn ở sgk Yêu cầu học sinh nêu những ý chính Gv giảng thêm... Hoạt động 2: H/d hs đọc GV đọc mẫu, yêu cầu hs đọc Nhận xét và hướng dẫn hs đọc Yêu cầu hs tìm hiểu bố cục bài thơ Hoạt động 3: Tìm hiểu chi tiết Cảm nhận chung của em về bài thơ? ? Hai câu đề đã cho chúng ta thấy tác giả đang ở trong hoàn cảnh và tâm trạng ntn? ? Tâm trạng của nhà thơ được bộc lộ rõ nét qua những từ ngữ nào? Phân tích, nhận xét về những từ ngữ đó? ? Em có nhận xét gì khi tác giả đặt “trơ+nước non” ? ? Như vậy với hai câu đầu chúng ta cảm nhận được điều gì trong lời tự tình của HXH? ? Để tiếp tục cho lời tự tình của mình, tác giả đã sử dụng những hình ảnh nào? những biện pháp nghệ thuật nào? ? Những hình ảnh, từ ngữđó bộc lộ tâm trạng gì của Hồ Xuân Hương? HS trình bày, giáo viên chốt lại ? Phân tích sự sắp xếp ngôn từ độc đáo trong 2 câu luận? Ý nghĩa? ? Tâm trạng HXH bộc lộ trực tiếp qua từ nào? Từ xuân trong hai câu kết có ý nghĩa ntn? Tâm trạng, nỗi lòng nhà thơ được bộc lộ ntn trong hai câu kết? GV tham gia bình... Hoạt động 4: h/d hs tổng kết Hãy nhận xét chung về giá trị nội dung, nghệ thuật của bài thơ? GV chốt... I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả - quê làng Quỳnh Đôi ,tỉnh Nghệ An nhưng sống chủ yếu ở kinh thành Thăng long -Bà là người có cuộc đời tình duyên ngang trái, éo le. -Tác phẩm thể hiện lòng thương cảm đối với người phụ nữ, khẳng định vẻ đẹp và khát vọng của họ 2. Tự tình II nằm trong chùm Tự tình, tập trung thể hiện cảm thức về thời gian và tâm trạng buồn tủi, phẩn uất và khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc 2. Tìm hiểu chi tiết a. Hai câu đề -Thời gian: đêm khuya -Không gian: rộng lớn(nước non) -Tâm trạng :buồn tủi, xót xa -Văng vẵng trống canh dồn: tiếng trống canh gấp gáp liên hồi ,chỉ bước đi dồn dập của thời gian và sự rối bời của tâm trạng. - Câu 2: + Đảo ngữ + ngắt nhịp: 1/3/3 + cái: rẻ rúng + đối Thân phận rẻ rúng, bạc bẽo, bẽ bàng đầy cay đắng, xót xa của kẻ hồng nhan; là một sự thách thức đầy bản lĩnh của HXH. b. Hai câu thực -Say lại tỉnh: càng say lại càng cảm nhận được hiện tại, càng chua chát, đau xót về thân phận bạc bẽo, hẩm hiu -Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn: cảnh song cũng là tâm trạng.Trăng sắp tàn mà vẫn chưa tròn cũng như tác giả tuổi xuân đã trôi qua mà tình duyên vẫn chưa trọn vẹn, chịu cảnh phận hẩm duyên ôi. c. Hai câu luận -Sử dụng động từ mạnh: xiên ngang đâm toạc - Nghệ thuật đảo ngữ àNhững sinh vật nhỏ bé, hèn mọn song khong chịu mềm yếu mà “xiên ngang mặt đất, đá phải nhọn lên để đâm toạc chân mâyàsự phẩn uất phản kháng của thiên nhiên cũng như tâm trạngàsức sống mãnh liệt ngay cả trong tình cảnh bi thương nhất. d. Hai câu kết Ngán:chán ngán, ngán ngẩm nỗi đời éo le, bạc bẻo. Xuân: mùa xuân, tuổi xuân.->mùa xuân có sự tuần hoàn còn tuổi trẻ một đi không trở lại. -Mảnh tình:nhỏ bé lại còn phải “san sẻ” thành ra ít ỏi chỉ còn tí con con nên càng xót xa tội nghiêp. =>Hai câu thơ thể hiện tâm trạng của người phụ nữ mang thân đi làm lẽ, bạc bẻo, trớ trêu . Đó là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội xưa, với họ hạnh phúc chỉ là cái chăn quá hẹp. 3. Tổng kết - Về nghệ thuật: từ ngữ giản dị mà đặc sắc, hình ảnh giàu sức gợi cảm. - Về nội dung: Bài thơ nói lên bi kịch cũng như khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương. 4.Củng cố - Những từ ngữ, hình ảnh nào cho thấy tâm trạng vừa buồn tủi, vừa phẩn uất của Hò Xuân Hương - Ý nghĩa nhân văn toát ra từ bài thơ là gì? 5. Dặn dò: - Nắm chắc bài - Chuẩn bị: Câu cá mùa thu TIẾT 6 Ngày soạn: ...................... Ngày dạy:: ...................... Đọc văn CÂU CÁ MÙA THU (Nguyễn Khuyến) A. MỤC TIÊU 1.Kiến thức: Giúp học sinh cảm nhận được: - Vẻ đẹp của cảnh thu điển hình ở đồng bằng Bắc bộ - Vẻ đẹp tâm hồn thi nhân: tấm lòng yêu thiên nhiên, quê hương đất nước, tâm trạng thời thế - Tài năng nghệ thuật của Nguyễn Khuyến 2. Kĩ năng: Đọc hiểu, phân tích, giảng bình 3. Thái độ: Hiểu,cảm thông, chia sẻ và trân trọng tâm hồn thi nhân B. PHƯƠNG PHÁP: Phát vấn, tích hợp, giảng bình C. CHUẨN BỊ: 1. GV: Đọc, thiết kế giáo án 2. HS: Đọc, soạn bài D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: Tâm trạng HXH qua bài thơ Tự tình? 3. Bài mới a. Đặt vấn đề: Đã có rất nhiều thi nhân viết về mùa thu nhưng có lẽ Nguyễn Khuyến là người thành công nhất. Chùm thơ thu của ông được đánh giá rát cao.Câu cá mùa thu là bài thơ tiêu biểu hơn cả. b. Triển khai bài HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC PHỤ GHI Hoạt động 1: Tìm hiểu tiểu dẫn GV hướng dẫn HS đọc phần tiểu dẫn. Định hướng: ? Những nét chính về cuộc đời tác giả? ? Nội dung thơ văn NK? ? Bài thơ viết theo thể thơ gì? xuất xứ? đề tài? GV Bình về nhà thơ Hoạt động 2: H/dhs đọc và cảm nhận chung về bài thơ Hoạt động 3: Tìm hiểu chi tiết ? Điểm nhìn cảnh thu của tác giả có gì đặc sắc? Từ điểm nhìn đó nhà thơ đã bao quát cảnh thu ntn? ? Những từ ngữ, hình ảnh nào gợi lên nét riêng nét riêng của cảnh sắc mùa thu? ? Màu sắc, đường nét, chuyển động có gì đặc biệt? ? GV nêu vấn đề thảo luận: Câu thơ cuối có 2 cách hiểu: đâu có cá và cá đớp mồi đâu đó. Em chọn cách hiểu nào? Vì sao? Định hướng: nên chọn cách hiểu 2(từ đâu với nghĩa là “ đâu đó” mang t/c khẳng định) để thấy được nhà thơ lấy động tả tĩnh ? Khái quát những biện pháp nghệ thuật tác gỉa sử dụng để tả cảnh thu? Em có nhận xét gì về cảnh thu? Nỗi lòng nhà thơ được bộc lộ ntn qua bức tranh thu? ? Tâm trạng nhà thơ được bộc lộ trực tiếp qua những từ ngữ nào? HS phát hiện, bình GV tham gia bình, liên hệ cuộc đời NK. Hoạt động 4: h/d hs tổng kết Những nét đặc sắc trong nghệ thuật của bài thơ và giá trị nội dung? GV chốt... I. TIỂU DẪN 1. Tác giả: -Xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, học giỏi, đỗ đầu trong ba kì thi (Tam nguyên Yên Đỗ) - Làm quan hơn 10 năm sau đó từ quan về quê ở ẩn. -Là người có cốt cách thanh cao, yêu nước thương dân. - Thơ văn: nói lên tình yêu quê hương đất nước, gia đình, bè bạn, châm biếm, đã kích tầng lớp thống trị. 2. Bài thơ: - Nằm trong chùm thơ thu (Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm) - Theo thể TNBCĐL II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc 2. Tìm hiểu chi tiết a. Cảnh thu. - Điểm nhìn: cảnh thu được đón nhận từ gần đến cao xa, rồi từ cao xa trở lại gầnàcảnh thu mở ra nhiều hướng thật sinh động. - Hình ảnh: ao thu, chiềc thuyền câu, ngỏ trúcàHình ảnh bình dị, dân dã, xinh xắn. - Mằu sắc: nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắtàmằu sắc xanh trong, dịu nhẹ+ màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu rơi. - Đường nét, chuyển động: sóng hơi gợn tí, lá vàng khẻ đưa vèo, từng mây lơ lững, cá đâu đớp động àmọi chuyển động đều nhẹ nhàng, khẽ khàng, không đủ để tạo âm thanh. => Bút pháp NT cổ điển với thu thuỷ, thu thiên, thu diệp, ngư ông+ lấy động tả tĩnh+ h/a gợi tả, giản dị +Cách gieo vần độc đáo... Cảnh thu với những hình ảnh quen thuộc, dân dã, bình dị mang đặc trưng mùa thu của đồng bằng Bắc bộ .Mùa thu đẹp, nên thơ, tĩnh lặng, phảng phất buồn. b.Tình thu - Không gian thu cũng chính là không gian tâm trạng: cõi lòng nhà thơ yên tĩnh, vắng lặng - “Tựa gối ôm cần lâu chẳng được Cá đâu đớp dộng dưới chân bèo” Tựa gối ôm cần là tư thế của người câu cá, một tâm thế nhàn song đó chỉ là dáng vẻ bên ngoài, ngỡ là bất động, tĩnh lặng tuyệt đối song đó là cả một nỗi niềm u uẩn, uẩn khúc trong lòng nhà thơ.=>tâm hồn gắn bó với thiên nhiên, đất nước, một tấm lòng yêu nước song không kém phần sâu sắc. 3.Tổng kết a. Nghệ thuật -Từ ngữ giản dị, trong sáng, có khả năng diễn đạt những biểu hiện tinh tế của thiên nhiên, lòng người -Tả cảnh ngụ tình, lấy động gợi tĩnh - hình ảnh gợi tả, mang hồn dân tộc... b. Nội dung Bài thơ thể hiện sự tinh tế của nhà thơ trong cách cảm nhận về cảnh sắc TN mùa thu vùng đồng bằng bắc bộ, đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên, đất nước, tâm trạng thời thế của tác giả. 4. Củng cố - Anh chị cảm nhận về hình ảnh Nguyễn Khuyến qua “Câu cá mùa thu”? - So sánh điểm giống và khác nhau với “Thu vịnh, Thu ẩm”? 5. Dặn dò: -Nắm chắc bài - Chuẩn bị bài mới: Thao tác lập luận phân tích TIẾT 4 Làm văn Ngày soạn: ..................... Ngày dạy:: ...................... PHÂN TÍCH ĐỀ, LẬP DÀN Ý BÀI VĂN NGHỊ LUẬN A. MỤC TIÊU 1.Kiến thức: Giúp học sinh: - Nắm vững cách phân tích lập dàn ý cho bài viết. - Hiểu được đặc trưng của văn nghị luận 2. Kĩ năng: lập dàn ý bài văn nghị luận. 3. Thái độ: Có ý thức rèn luyện kĩ năng phân tích đề và lập dàn ý trước khi làm bài. B. PHƯƠNG PHÁP: -Nêu vấn đề, phát vấn -Trao đổi, thảo luận C. CHUẨN BỊ: 1. GV: Đọc, thiết kế giáo án 2. HS: Đọc, soạn bài D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới a. Đặt vấn đề: GV vào bài: Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận b. Triển khai bài HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC PHỤ GHI Hoạt động 1: H/d hs tìm hiểu thao tác phân tích đề. ? Gv nêu vấn đề: Tại sao phải phân tích đê? HS thảo luận... GV chia hs thành 2 nhóm, mỗi nhóm phân tích một đề sau đó lên trình bày Gọi HS nhận xét, bổ sung… GV nhận xét, chốt lại… ? Em hiểu ntn về phân tích đề? ? ? Những lưu ý khi phân tích đề? HS trình bày, giáo viên chốt lại Hoạt động 2: H/d hs lập dàn ý Yêu cầu hs lập dàn ý cho đề 1 .hs thảo lụân và trình bày. ?Các bước lập dàn ý? GV chốt... Hoạt động 3: H/d hs luyện tập Gv ra đề và dành khoảng 7 phút cho HS làm vào giấy nháp rồi gọi khoảng 3 em trình bày, sau đó nhận xét, bổ sung, chốt lại… c. Kết luận: - Gía trị hiện thực sâu sắc làm nên giá trị đặc sắc của tác phẩm. - Tài năng, nhân cách thanh cao của LHT. I. PHÂN TÍCH ĐỀ 1. Tìm hiểu ngữ liệu (SGK trang23) a. Đề 1 - Dạng đề có định hướng cụ thể, nêu rõ các yêu cầu về nội dung, giới hạn về dẫn chứng. -Vấn đề cần nghị luận: Việc chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới. - Yêu cầu về phương pháp: lập luận, bình luận, giải thích, chứng minh, - Yêu cầu vè phạm vi dẫn chứng: thực tế xã hội là chủ yếu. b. Đề 2 - Dạng “đề mở” - Vấn đề cần nghị luận: tâm sự HXH trong bài Tự tình II (cảm nghĩ về tâm sự và diễn biến tâm trạng của tg: nỗi cô đơn, chán chường, khát vọng được sống hạnh phúc…) - Yêu cầu về phương pháp: thao tác lập luận phân tích kết hợp với nêu cảm nghĩ - Yêu cầu về dẫn chứng: thơ HXH là chủ yếu. 2. Ghi nhớ: - Là công việc trước tiên trong quá trình làm một bài văn nghị luận. - Cần đọc kĩ đề bài, chú ý những từ ngữ then chốt để xác định y/c về nội dung, phương pháp và phạm vi dẫn chứng. II. LẬP DÀN Ý 1. Ví dụ: Lập dàn ý đề 1 (trang 23) * MB: - Nêu luận đề - Dẫn câu nói * TB +Người VN có nhiều điểm mạnh: thông minh, nhạy bén với cái mới. +Người VN cũng không ít điểm yếu: thiếu hụt về kiến thức cơ bản, khả năng thực hành và sáng tạo hạn chế. +Phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu là thiết thực chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mơí * KL: - Khẳng đinh lại câu nói của Vũ Khoan - Bài học cho bản thân? 2. Ghi nhớ Qúa trình lập dàn ý bao gồm: - Xác định luận điểm - Xác lập luận cứ. - Sắp xếp luận điểm, luận cứ Cần có kí hiệu trước đề mục để phân biêt luận điểm, luận cứ trong bài III. LUYỆN TẬP Hãy lập dàn ý cho đề văn sau: Cảm nghĩ của anh(chị) về giá trị hiện thực sâu sắc của đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh ( trích Thượng kinh ký sự của Lê Hữu Trác) a. Mở bài: - Giới thiệu về Lê Hữu Trác và vị trí đoạn trích “Vaò phủ chúa Trịnh”. - Gía trị hiện thực sâu sắc của đoạn trích. b. Thân bài: * Bức tranh sinh động, cụ thể về c/s trong phủ chúa: - Quang cảnh phủ chúa cực kì tráng lệ, lộng lẩy, biểu hiện một đời sống xa hoa, cầu kì song tù hảm, thiếu sinh khí, ngột ngạt -Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa.cho thấy quyền uy tối thượng nằm trong tay nhà chúa. * Thái độ của LHT với cuộc sống trong phủ chúa: dưng dưng, phê phán nhẹ nhạng nhưng thâm thuý cũng như dự cảm về sự suy tàn đang đến gần của triều Lê- Trịnh thế kỉ XVIII 4. Củng cố: - H/d hs làm bài tập còn lại. - Chốt lại kiến thức cơ bản 5. Dặn dò: - Nắm chắc bài - Chuẩn bị bài mới: Tự Tình II TIẾT 7 Làm văn Ngày soạn: ..................... Ngày dạy:: ...................... THAO TÁC LẬP LUẬN PHÂN TÍCH A. MỤC TIÊU 1.Kiến thức: Giúp học sinh: - Nắm được mục đích và y