Giáo án Bài đọc thêm: Đò lèn của Nguyễn Duy - Trường THPT Tam Quan

Ngày soạn:27-8-2008 Đọc thêm : Tiết : I. MỤCTIÊU Giúp học sinh (Nguyễn Duy) 1. Về kiến thức: Hiểu đđđược những tình cảm suy nghĩ cảm động và sâu lắng của nhàthơ đối với người bà; sự vận động của mạch cảm xúc. 2. Về kĩ năng: -Nắm được một số nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ (hình ảnh, giọng điệu, kết hợp tự sự với biểu cảm, dồn nén ý thơ…); rèn luyện kỹ năng đọc thơ và phương pháp tiếp cận. - Thấy được vị trí của thơ Nguyễn Duy trong nề văn học mới. 3. Về thái độ: Giáo dục tình cảm yêu thưong gia đình. II. CHUẨN BỊ 1.Chuẩn bị của giáo viên - Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12, Ôn tập Ngữ văn 12. Soạn giáo án - Phương án tổ chức lớp học : Đọc diễn cảm, gợi mở, thảo luận, bình giảng 2. Chuẩn bị của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách giáo khoa III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Ổn định tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, sĩ số, tác phong học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút) C©u hái: 3. Giảng bài mới: - Vào bài : (2 phút) Nguyễn Duy đã diễn tả kí ức về tuổi thơ của mình bằng chính tâm hồn chân thật hồn nhiên, vô tư và giàu tưởng tượng của tuổi thơ, cái tuổi dường như sống với cõi ảo hơn là cõi thực, lẫn lộn thế giới tâm linh với sự thật đời thường,...Từ đó để dựng lại được thế giới của tuổi thơ vói bầu không khí cụ thể của nó khiến người đọc dường như có thể hít thở được trong đó. - Tiến trình bài dạy: THỜI GIAN HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG KIẾN THỨC 7’ 20’ 5’ 5’ Hoạt động 1 Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc phần tiểu dẫn Hoạt động 2 Th¶o luËn nhãm : chia 6 nhãm, thêi gian 7 phĩt C©u 1: (Nhãm 1,2) Trong bµi th¬ c¸i t«i cđa t¸c gi¶ ®ưỵc t¸i hiƯn như thÕ nµo? NÐt quen thuéc vµ míi mỴ trong c¸ch nh×n cđa t¸c gi¶ vỊ chÝnh m×nh trong qu¸ khø. Hoạt động 3 C©u 2: (Nhãm 3,4) T×nh c¶m s©u nỈng cđa t¸c gi¶ ®èi víi bµ m×nh ®ưỵc biĨu hiƯn cơ thĨ như thÕ nµo? Hoạt động 4 Giáo viên hướng dẫn học sinh tổng kết. Hoạt động 5 C©u 3: ( Nhãm 5,6) C¸ch thĨ hiƯn t×nh thư¬ng bµ cã g× ®Ỉc biƯt? So s¸nh nÐt riªng trong c¸ch sư dơng h×nh ¶nh th¬ gi÷a hai t¸c gi¶. Cïng viÕt vỊ mét ®Ị tµi: BÕp Lưa - B»ng ViƯt vµ NguyƠn Duy - §ß LÌn. Hoạt động 1 Học sinh đọc phần tiểu dẫn Đò Lèn là một địa danh nỏi tiếng ở Thanh Hoá, quê hương tác giả. Bài thơ viết về người bà cùng những kí ức tuổi thơ gắn liền với địa danh thân thiết ấy cho thấy cảm hứng về cội nguồn là một nét đẹp trong xúc cảm thơ của tác giả. Hoạt động 2 Đọc: Thuë nhá t«i ra cèng Na c©u c¸ nÝu v¸y bµ ®i chỵ B×nh L©m b¾t chim sỴ ë vµnh tai tưỵng PhËt vµ ®«i khi ¨n trém nh·n chïa TrÇn Thuë nhá t«i lªn ch¬i ®Ịn C©y ThÞ ch©n ®Êt ®i ®ªm xem lƠ ®Ịn Sßng Mïi huƯ tr¾ng quyƯn khãi trÇm th¬m l¾m ®iƯu h¸t v¨n l¶o ®¶o bãng c« ®ång Hoạt động 3 T«i ®©u biÕt bµ t«i c¬ cùc thÕ bµ mß cua xĩc tÐp ë ®ång Quan bµ ®i g¸nh chÌ xanh Ba Tr¹i Qu¸n Ch¸o, §ång Giao thËp th÷ng nh÷ng ®ªm hµn T«i trong suèt gi÷a hai bê hư- thùc gi÷a bµ t«i vµ tiªn, PhËt, th¸nh, thÇn c¸i n¨m ®ãi, cđ Dong RiỊng luéc sưỵng cø nghe th¬m mïi huƯ tr¾ng, hư¬ng trÇm Bom MÜ giéi, nhµ bµ t«i bay mÊt ®Ịn Sßng bay, bay tuèt c¶ chïa chiỊn th¸nh víi PhËt rđ nhau ®i ®©u hÕt bµ t«i ®i b¸n trøng ë ga LÌn T«i ®i lÝnh, l©u kh«ng vỊ quª ngo¹i dßng s«ng xa vÉn bªn lë, bªn båi khi t«i biÕt thư¬ng bµ th× ®· muén bµ chØ cßn lµ mét nÊm cá th«i. Hoạt động 4 Học sinh tổng kết Hoạt động 5 luyện tập NguyƠn Duy khi trưëng thµnh nhí vỊ bµ g¾n víi h×nh ¶nh: mß cua xĩc tÐp, g¸nh hµng rong...lµ h×nh ¶nh quen thuéc trong c«ng viƯc thưêng nhËt. T©m tr¹ng nuèi tiÕc xãt xa muén mµng cđa ngưßi ch¸u yªu thĨ hiƯn qua nÐt hãm hØnh d©n d·. B»ng ViƯt khi nhí vỊ bµ, thÊu hiĨu c«ng lao vÊt v¶ cđa bµ g¾n víi h×nh ¶nh “BÕp lưa”, h×nh ¶nh xuyªn suèt bµi th¬, nh¾c l¹i nhiỊu lÇn. ThĨ hiƯn qua chÊt mùc thưíc trang träng. I.TÌM HIỂU CHUNG: 1.Tác giả: -Tªn khai sinh : NguyƠn Duy NhuƯ , sinh năm 1948 tại xã Đông Vệ, thị xã Thanh Hoá(nay là thành phố Thanh Hoá) Năm 1965 ông nhập ngũ và có mặt tại các chiến trường ác liệt như: Khe Sanh, Đường Chín Nam Lào. Sau đó học khoa Ngữ Văn tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội - 1977 đến nay ông làm Đại diện thường trú của báo Văn nghệ các tỉnh phía Nam. 2. Bµi th¬ §ß LÌn: a.XuÊt xø : Bµi th¬ ®ưỵc viÕt n¨m 1983. Trong mét dÞp nhµ th¬ trë vỊ th¨m quª hư¬ng, bµi th¬ ®ưỵc rĩt tõ tËp th¬ “¸nh Tr¨ng” b. §äc gi¶i thÝch tõ khã : c.Bè cơc : Bµi th¬ chia lµm 2 phÇn: 5 khỉ th¬ ®Çu: Ngưêi ch¸u nhí l¹i h×nh ¶nh lam lị, tÇn t¶o gi÷a cuéc sèng thưêng nhËt cđa ngưêi bµ bªn c¹nh sù v« tư ®Õn v« t©m cđa m×nh. - Khỉ cuèi : Sù thøc tØnh cđa ngưêi ch¸u tríc quy luËt ®¬n gi¶n nghiƯt ng· cđa câi ®êi, cµng ®au ®ín, nèi tiÕc xãt xa. II. Đọc – hiểu văn bản Đọc 2. Hiểu a. H×nh ¶nh cËu bÐ Duy thuë nhá : H×nh ¶nh cËu bÐ tinh nghÞch v« tư, sèng gi÷a ®Êt trêi quª ngo¹i d©n d· víi kû niƯm vui buån ®an xen, ®Ỉc biƯt g¾n liỊn víi h×nh ¶nh bµ Ngo¹i. *Ên tưỵng vỊ tuỉi th¬ : Khãi TrÇm th¬m §iƯu h¸t v¨n Mïi HuƯ tr¾ng Bãng C« §ång Ên tưỵng vỊ cuéc sèng lµng quª b×nh yªn võa cã c¸i riªng tư võa gÇn gịi. =>Víi lèi kĨ ch©n thùc, cơ thĨ như lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy thĨ hiƯn vỴ ®Đp, tÝnh c¸ch ng©y th¬ trỴ nhá, ký øc kh«ng phai mê trong t©m trÝ nhµ th¬. b.NÐt quen thuéc vµ míi mỴ trong c¸i nh×n cđa t¸c gi¶ vỊ chÝnh m×nh trong qu¸ khø: *NÐt quen thuéc : H×nh ¶nh cËu bÐ Duy thuë nhá như bao cËu bÐ kh¸c. *NÐt ®éc ®¸o: Nhµ th¬ nh×n vỊ qu¸ khø khi m×nh ®· trưëng thµnh, cã sù tr¶i nghiƯm trưíc cuéc sèng vµ ®Ỉc biƯt g¾n liỊn víi h×nh ¶nh bµ Ngo¹i. a.KÝ øc vỊ bµ : -Mß cua xĩc tÐp §ång Quan =>cuéc ®êi lam lị tÇn t¶o, lÇn mß kiÕm ¨n - Bu«n b¸n: Ba Tr¹i, Qu¸n Ch¸o, §ång Giao trong ®ªm ®«ng gi¸ buèt - B÷a ¨n: dong riỊng luéc sưỵng-> B÷a ¨n ®¹m b¹c, ®ãi khỉ. -ThËp th÷ng : tõ tưỵng h×nh, tõ d©n d· diƠn t¶ bưíc ch©n khã nhäc,kh«ng ch¾c ch¾n tù chđ ngưêi ®i. - Trưíc sù tµn ph¸ khèc liƯt chiÕn tranh: bµ b¸n trøng ë ga LÌn -> Kiªn cưêng nghÞ lùc phi thưêng trong mưa bom b·o ®¹n. * Víi c¸ch sư dơng tõ ng÷ gi¶n dÞ, gỵi c¶m, giÇu h×nh ¶nh – bµ Ngo¹i hiƯn vỊ trong t©m trÝ nhµ th¬ võa ®¶m ®ang tÇn t¶o lam lị kiÕm sèng, kiªn cưêng nghÞ lùc vư¬n lªn trong chiÕn tranh, h×nh ¶nh bµ võa gi¶n dÞ võa vÜ ®¹i gi÷a ®êi thưêng. =>VỴ ®Đp ngêi phơ n÷ ViƯt Nam b.T×nh c¶m nhµ th¬. - ®©u biÕt :V« t©m, chưa thÊu hiĨu ®ưỵc nçi vÊt v¶ cđa bµ. -Trong suèt :NhËn thøc th¬ ng©y trong trỴo cđa trỴ nhá. - Hai bê hư : ThÕ giíi cđa tiªn, PhËt, th¸nh, thÇn, thÕ giíi cđa huyỊn tho¹i cỉ tÝch. Thùc: Cuéc sèng lam lị vÊt v¶ cđa bµ. yªu bµ song kh«ng nhËn ra nçi vÊt v¶ cđa bµ nªn thµnh v« t©m. *Víi nghƯ thuËt ®èi lËp giäng th¬ trÇm l¾ng thĨ hiƯn niỊm thư¬ng c¶m xãt xa ®ång thêi thĨ hiƯn th¸i ®é kÝnh träng biÕt ¬n bµ s©u s¾c. T×nh thư¬ng bµ nhµ th¬ khi ®· trưëng thµnh tr¶i qua cuéc ®êi ngưêi lÝnh. - C¶nh vËt thiªn nhiªn: dßng s«ng: bªn lë, bªn båi. -Khi nhµ th¬ biÕt thư¬ng bµ - bµ kh«ng cßn n÷a. Quy luËt nghiƯt ng· cđa ®êi ngưêi, nhµ th¬ ®· thøc tØnh, tÊt c¶ ®· muén, mét nçi buån nuèi tiÕc xãt xa. *§ã lµ sù thËt ®¾ng cay ph¶i tr¶ gi¸ cho nh÷ng ¶o tưëng lÇm lçi mét thêi, nhưng ®ång thêi ®¸nh dÊu bưíc trưëng thµnh ngưêi ch¸u, c¶m thư¬ng bµ cịng lµ thư¬ng mÕn quª hư¬ng. III./ Tỉng kÕt: 1. NghƯ thuËt: + H×nh ¶nh : gi¶n dÞ, gÇn gịi víi cuéc sèng ®êi thưêng: mß cua xĩc tÐp, thËp th÷ng. + ChÊt hãm hØnh d©n gian : rđ nhau, bay tuèt 2. Néi dung : Tõ t×nh yªu thư¬ng bµ s©u s¾c thĨ hiƯn chiªm nghiƯm nhµ th¬ trưíc cuéc ®êi: t×nh yªu quª hư¬ng sèng cã tr¸ch nhiƯm (c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho nh÷ng ¶o tưëng lÇm lÉn mét thêi – sèng trưíc hiƯn t¹i b»ng c¶ ý thøc vỊ qu¸ khø vµ tư¬ng lai.) IV.luyện tập (Häc sinh th¶o luËn theo bµn ) So s¸nh nÐt riªng trong c¸ch sư dơng h×nh ¶nh th¬ gi÷a hai t¸c gi¶: NguyƠn Duy - §ß LÌn víi B»ng ViƯt - BÕp Lưa. §ß LÌn -NguyƠn Duy BÕp Lưa- B»ng ViƯt ...T«i ®©u biÕt bµ t«i c¬ cùc thÕ bµ mß cua xĩc tÐp ë ®ång Quan bµ ®i g¸nh chÌ xanh Ba Tr¹i Qu¸n Ch¸o, §ång Giao thËp th÷ng nh÷ng ®ªm hµn...... Mét bÕp lưa chên vên sư¬ng sím . Mét bÕp lưa Êp iu nång ®ỵm ... ...T¸m n¨m rßng ch¸u cïng bµ nhãm lưa... ...Råi sím råi chiỊu l¹i bÕp lưa bµ nhen.... ...Nhãm bÕp lưa Êp iu nång ®ưỵm... ...«i k× l¹ vµ thiªng liªng -bÕp lưa! 4. Củng cố : - Ra bài tập về nhà: Học sinh về nhàhọc bài, đọc lại tác phẩm . Làm bài tập ở sách giáo khoa. - Chuẩn bị bài : - Xem trước bài mới IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG: {{{{{