Giáo án Công nghệ 10 - Tiết 1 đến tiết 105

Ngày giảng Tiết 1: BÀI MỞ ĐẦU I. Mục tiêu 1. Kiến thức - Biết được vai trò, tác dụng của rừng đối với nền kinh tế xã hội. - Biết được các biện pháp đảm bảo an toàn lao động trong nghề trồng rừng. 2. Kĩ năng - Tìm hiểu được thông tin nghề cần thiết. - Liên hệ bản thân để lựa chọn nghề. 3. Thái độ: Tích cực tìm hiểu thông tin nghề, định hướng nghề nghiệp cho bản thân. II. Chuẩn bị của GV và HS: 1.Giáo viên : -Phương tiện: Sgk+ tài liệu tham khảo -Phương pháp: Thuyết trình gợi mở 2.Học sinh: Tìm hiểu nghề trồng rừng trước khi tới lớp III.Tiến trình bài giảng 1.Ổn định tổ chức: B1: 2. Kiểm tra bài cũ Nghề trồng rừng hiện nay ở nước ta có vai trò, vị trí như thế nào? 3. Bài mới Hoạt động của GV - HS Nội dung Hoạt động 1: GV: Rừng cung cấp cho con người những sản phẩm gì? HS: Gỗ, củi, nguyên liệu giấy GV: Rừng có vai trò bảo vệ môi trường sinh thái thông qua hoạt động nào của TV? HS: Quang hợp. GV: Hãy cho ví dụ về vai trò nuôi dưỡng nguồn nước của rừng HS: Thảo luận nhóm và trả lời. GV: Hãy nêu những cảnh quan của đất nước gắn liền với cảnh quan của núi rừng? HS: Đền Hùng, Chùa Hương, Vường quốc gia Cúc Phương, GV cho HS thảo luận nhóm và cử đại diện phát biểu. GV: Nghề trồng rừng có triển vọng gì trong tương lai? HS: Thảo luận nhóm và trả lời. I. Vị trí, vai trò và triển vọng của nghề trồng rừng 1. Cung cấp sản phẩm và nguyên liệu Rừng cung cấp: Gỗ, củi, nguyên cho công nghiệp (giấy, sợi tananh, hương liệu, dược phẩm, thực phẩm) 2. Bảo vệ môi trường sinh thái Rừng có khả năng hấp thụ CO2 đồng thời nhả O2 -> có tác dụng duy trì sự cân bằng khí O2 và CO2 trong khí quyển. 3. Nuôi dưỡng nguồn nước, hạn chế lũ lụt, hạn hán - Nơi có rừng, khi mưa, 1 phần lượng nước mưa được tán lá rừng giữ lại, 1 phần do thảm mục giữ lại và sau đó thấm sâu vào lòng đất, còn phần nhỏ mới tiếp tục chảy trên mặt đất ra sông, suối. - Nơi không có rừng, nước mưa rơi trực tiếp xuống mặt đất, chảy thẳng ra sông suối gây lũ lụt cho các vùng đồng bằng và lũ quét cho các vùng núi. 4. Rừng có tác dụng làm đẹp cảnh quan đất nước 5. Vai trò của rừng trong chiến tranh bảo vệ tổ quốc 6. Triển vọng phát triển của nghề trồng rừng - Do tiềm năng đất đai, khí hậu và nguồn TV, ĐV rất phong phú -> tiềm năng phát triển vốn rừng và khai thác sử dụng còn rất lớn. - Nghề trồng rừng có nguồn lao động dồi dào, vừa có khả năng cung ứng và có nhu cầu được sử dụng. Hoạt động 2: GV: giới thiệu cho HS về mục tiêu, nội dung chương trình và phương pháp học tập nghề. II. Mục tiêu, nội dung chương trình và phương pháp học tập nghề 1. Mục tiêu - Biết được những biện pháp kĩ thuật chủ yếu tạo cây con từ hạt và kĩ thuật trồng rừng bằng cây con có bầu, chăm sóc và bảo vệ rừng. - Trang bị một số kiến thức cơ bản về Nghề trồng rừng cho HS. 2. Nội dung chương trình: 5 chương 3. Phương pháp học tập: Tích cực, chủ động, sáng tạo nhằm đạt mục đích môn học. Hoạt động 3: GV: Cần phải có các biện pháp bảo đảm an toàn trong lao động như thề nào? HS: Đọc SGK, thảo luận nhóm và cử 1 đại diện trả lời. III. Các biện pháp bảo đảm an toàn LĐ trong Nghề trồng rừng - Trước khi LĐSX, phải kiểm tra trang thiết bị bảo hộ, dụng cụ LĐ phải đầy đủ, sắc, chắc chắn. - Khi LĐSX: + Thực hiện nghiêm túc đúng quy định theo quy trình kĩ thuật đã ban hành. + Phun thuốc BVTV phải mặc đầy đủ bảo hộ lao động . + Xử lí thực bì bằng phương pháp đốt, phải làm đường ranh cản lửa, đốt vào lúc lặng gió, châm lửa phía cuối hướng gió. + Khi trồng cây có vỏ bầu phải thu dọn vỏ bầu. + Bón phân hữu cơ đã ủ hoai. - Sau khi LĐ xong: phải rửa, lau chùi sạch dụng cụ, treo cất vào đúng nơi quy định. Những dụng cụ long, hỏng, gãy, sứt mẻ phải sửa chữa ngay hoặc thay thế. 3. Củng cố và luyện tập: Học sinh lấy ví dụ chứng minh vai trò của rừng trong bảo vệ môi trường sinh thái. 4. Bài tập và hướng dẫn HS học ở nhà: -Học bài cũ -Tìm hiểu vai trò,vị trí của nghề trồng rừng ------------------------------------------------------------------------------------------------ Ch­¬ng I: S¶n xuÊt h¹t gièng c©y rõng TiÕt 2, 3: Vai trß cña gièng c©y rõng. Nguyªn t¾c chän c©y lÊy gièng I. Môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy, häc sinh cÇn ph¶i: 1. KiÕn thøc - HiÓu ®­îc vai trß cña gièng c©y rõng trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp. - HiÓu ®­îc nguyªn t¾c chän c©y lÊy gièng. 2. KÜ n¨ng :ThÊy ®­îc vai trß cña gièng c©y rõng trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp, tõ ®ã cã ý thøc c¶i t¹o vµ ph¸t huy ®Æc tÝnh tèt cña gièng, n©ng cao hiÖu qu¶ cña nghÒ trång rõng. 3. Th¸i ®é :ThÊy râ ®­îc nguyªn t¾c chän c©y lÊy gièng, tõ ®ã cã ý thøc lµm viÖc theo nguyªn t¾c míi mong ®¹t kÕt qu¶ tèt. II. ChuÈn bÞ cña GV vµ HS: 1.Gi¸o viªn: - Tranh ¶nh vÒ gièng c©y rõng. - Nghiªn cøu SGK vµ s­u tÇm t­ liÖu vÒ vai trß cña gièng c©y rõng trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp. - S­u tÇm mét sè c¸ch chän c©y lÊy gièng trong thùc tiÔn s¶n xuÊt ë ®Þa ph­¬ng. 2. Häc sinh: -S­u tÇm mét sè c¸ch chän c©y lÊy gièng trong thùc tiÔn s¶n xuÊt ë ®Þa ph­¬ng. III. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc 1.Ổn định tổ chức: B1: 2. KiÓm tra bµi cò: Vai trß cña rõng trong b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i? LÊy VD chøng minh. 3. Bµi míi §Æt vÊn ®Ò:Trong l©m nghiÖp gièng c©y rõng cã vai trß quan träng nh­ thÕ nµo? Chän c©y lÊy gièng cÇn ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c g×? Ho¹t ®éng cña GV - HS Néi dung Ho¹t ®éng 1: GV yªu cÇu HS ®äc SGK phÇn 1, sau ®ã nªu c©u hái: - H·y nªu vai trß cña gièng c©y trång nãi chung, gièng c©y rõng nãi riªng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp? - H·y so s¸nh vai trß gi÷a gièng c©y trång víi c¸c §K kÜ thuËt t¸c ®éng vµo c©y trång ®èi víi n¨ng suÊt ®¹t ®­îc? - H·y nh÷ng §K ®Ó kh¼ng ®Þnh ®èi víi c©y rõng, vai trß cña gièng l¹i cµng quan träng? HS nghiªn cøu SGK, th¶o luËn nhãm vµ cö ®¹i diÖn tr¶ lêi. GV cho HS tãm t¾t VD trong SGK gi÷a n¨ng suÊt cña gièng b¹ch ®µn tr¾ng víi c¸c gièng lai, VD vÒ so s¸nh vai trß cña chän gièng víi c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt l©m sinh ®Ó thÊy râ vai trß cña gièng trong viÖc h×nh thµnh n¨ng suÊt c©y trång. I. Vai trß cña gièng c©y rõng - Trong l©m nghiÖp, diÖn tÝch kinh doanh trång rõng lín, lùc l­îng lao ®éng Ýt, c©y cã ®êi sèng dµi ngµy, v× vËy viÖc t¸c ®éng vµo hoµn c¶nh chØ cã thÓ thùc hiÖn tèt ë giai ®o¹n v­ên ­¬m vµ 2-3 n¨m ®Çu sau khi trång, Ýt cã ®iÒu kiÖn ch¨m sãc ®Õn khi khai th¸c nh­ ®èi víi c©y n«ng nghiÖp ng¾n ngµy, nªn vai trß cña gièng l¹i cµng quan träng. - Tuy chän gièng cã vai trß rÊt quan träng song nÕu kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt th©m canh thÝch ®¸ng vµ g©y trång kh«ng ®óng vïng sinh th¸i, th× dï cã gièng tèt ®Õn ®©u còng kh«ng thÓ cho n¨ng suÊt cao. Cho nªn, ch­¬ng tr×nh chän gièng ph¶i ®­îc x©y dùng cho tõng loµi c©y cô thÓ trong §K sinh th¸i cô thÓ, vµ ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt th©m canh cÇn thiÕt; vµ trong bÊt cø nÒn s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp nµo th× kh©u chän gièng còng ph¶i ®i tr­íc 1 b­íc. Ho¹t ®éng 2: GV cho HS ®äc SGK vµ nªu c©u hái: - T¹i sao c©y tréi ®­îc chän ph¶i lµ c©y cã ®é v­ît tréi cÇn thiÕt so víi trÞ sè TB cña quÇn thÓ chän gièng? - T¹i sao chän c©y tréi nªn tiÕn hµnh ë rõng thuÇn lo¹i, ®ång tuæi vµ cã hoµn c¶nh sèng ®ång ®Òu? - T¹i sao rõng ®Ó chän c©y tréi lÊy gç, vá, l¸ ph¶i ch­a bÞ khai th¸c gç, chän c©y tréi lÊy qu¶ th× khu chän c©y tréi ph¶i ch­a bÞ thu h¸i qu¶ trong n¨m? HS th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái nªu trªn. II. C¸c nguyªn t¾c chän c©y lÊy gièng - §Çu tiªn ph¶i lÊy môc tiªu kinh tÕ ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu chän läc c©y tréi lÊy gièng. - C©y tréi ®­îc chän ph¶i cã ®é v­ît cÇn thiÕt (theo chØ tiªu chän läc) so víi trÞ sè TB cña quÇn thÓ. - Chän läc c©y tréi nªn tiÕn hµnh ë rõng thuÇn lo¹i, ®ång tuæi vµ cã hoµn c¶nh sèng ®ång ®Òu. - Rõng ®Ó chän c©y tréi ph¶i ë tuæi thµnh thôc hoÆc gÇn thµnh thôc v× ë tuæi nµy c©y tréi míi thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®Æc ®iÓm cña chóng, míi ph¶n ¸nh ®óng yªu cÇu cña nhµ chän gièng. - Rõng chän läc c©y tréi ph¶i cã sinh tr­ëng tõ møc TB trë lªn, cã s¶n phÈm mong muèn trªn møc TB. - §èi víi c©y lÊy gç hoÆc lÊy vá, l¸ th× rõng chän läc c©y tréi lµ rõng ch­a bÞ khai th¸c gç, ®Æc biÖt lµ rõng ch­a bÞ chÆt chän. Cßn ®èi víi c©y lÊy qu¶ th× khu chän läc c©y tréi ph¶i ch­a bÞ thu h¸i qu¶ trong n¨m. - §èi víi c©y kh«ng lÊy qu¶, c©y tréi vÉn nªn lµ nh÷ng c©y ra hoa, kÕt qu¶ nhiÒu. 3. Cñng cè vµ luyÖn tËp: +T¹i sao chän c©y lÊy gç, lÊy qu¶, lÊy nhùa ph¶i cã c¸c chØ tiªu chän läc kh¸c nhau? 4.Bµi tËp vµ h­íng dÉn HS häc ë nhµ : +Häc bµi cò +T× hiÓu s¶n xuÊt h¹t gièng c©y rõng ë ®Þa ph­¬ng Ngày giảng Tiết 4, 5, 6: SẢN XUẤT HẠT GIỐNG CÂY RỪNG I. Mục tiêu 1. Kiến thức Hiểu được phương pháp thu hoạch, tách quả lấy hạt, phân loại, cất giữ, bảo quản hạt giống cây rừng. 2.Kỹ năng: Rèn tư duy phân tích,so sánh, kỹnăng liên hệ bài học vào thực tiễn 3.Thái độ Nghiêm túc thực hiện các quy định về an toàn lao động trong quá trình sản xuất hạt giống cây rừng. II. Chuẩn bị của GV và HS: 1.Giáo viên: - GV: Tranh vẽ hình 21 SGK, 1 số loại quả, hạt tươi hoặc khô. - HS: Đọc trước SGK, phần thông tin bổ sung. 2.Học sinh: Tì hiểu sản xuất hạt giống cây rừng ở địa phương III. Tiến trình bài giảng 1.Ổn định tổ chức: B1: Tiết 4: Thu hái quả (hạt) giống, phương pháp thu hái quả (hạt) Tiết 5: Tách hạt giống và phân loại hạt giống Tiết 6: Bảo quản hạt giống 2. Kiểm tra bài cũ: Trình bày nguyên tắc chọn cây lấy giống? 3. Bài mới Hoạt động của GV - HS Nội dung Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS đọc SGK phần I và trả lời câu hỏi: - Nêu quy trình thu hái quả giống? HS: chọn cây lấy giống->nhận biết quả chín ->thu hoạch hạt giống - Nêu những dấu hiệu nhận biết quả chín? HS: trạng thái vỏ, màu sắc vỏ quả, tỉ trọng hạt - Nêu các yêu cầu về thời điểm thu hái hạt giống? HS: đúng lúc, nếu quá sớm hoặc quá muộn đếu ảnh hưởng đến chất lượng hạt và tỉ lệ nảy mầm của hạt. - Dựa vào những đặc điểm nào của cây lấy giống mà xây dựng thời điểm và cách thu hoạch hạt hạt giống? HS: dựa vào mùa quả chín của từng loài cây, dựa vào đặc điểm sinh học của cây như sự phát tán hạt, khả năng bám trên cây khi hạt đã chín sinh lí GV cung cấp lịch thu hái hạt của 1 số loại cây rừng thường gặp ở nước ta. I. Thu hái quả giống 1. Chọn cây lấy giống Tuân theo nguyên tắc trình bày ở bài 1 2. Nhận biết quả chín - Những đặc trưng để nhận biết quả chín: + Vỏ cứng và có màu sắc đặc trưng rõ ràng cho từng loài cây. VD: Quả thông khi chín chuyển từ màu xanh sang màu cánh gián. + Khi hạt chín, nhân hạt cứng mập, chiếm đầy trong khoang hạt và tỉ trọng của hạt thấp dần, khi gieo hạt sẽ đạt tỉ lệ nảy mầm cao nhất. - Trong thực tế, người ta thường dựa vào màu sắc vỏ và hạt để thu hạt. 3. Thu hoạch hạt giống - Mỗi loài cây có mùa quả chín khác nhau, do vậy cần phải biết thời kì rơi rụng hạt để xác định thời điểm thu hái quả thích hợp. + Phi lao, thông, bạch đàn, keosau khi chín, hạt rơi rụng và bay xa, nên cần thu hoạch hạt ngay khi có biểu hiện chín hình thái. + Thông, sa mộc, thời kì hạt chín và rơi rụng tuy cách xa nhau, nhưng hạt nhỏ nhẹ có cánh nên dễ bay xa, do đó quả bắt đầu có biểu hiện chín là phải thu hái ngay trên cây. + Một số loài cây (xoan ta, tràm, bồ kết) sau khi quả chín còn treo ở trên cây 1 thời gian dài. - Lịch thu hái hạt của một số giống cây rừng thường gặp ở nước ta: + Mùa xuân: tếch, sến, quế, vối + Mùa hạ: bạch đàn, keo lá tràm, mít + Mùa thu: thông, phi lao, bồ đề, mỡ, hồi + Mùa đông: xoan ta, bồ kết, lim xanh Hoạt động 2: GV: cho HS đọc phần II và nêu câu hỏi: - Căn cứ vào đâu mà người ta chia các phương pháp thu hái quả khác nhau? HS thảo luận và trả lời câu hỏi. (căn cứ vào đặc điểm quả, hạt sau khi chín) GV lưu ý HS cần phải đảm bảo an toàn LĐ khi thu hái quả, hạt. II. Các phương pháp thu hái quả - Có nhiều phương thu hái quả và hạt giống, nhưng áp dụng phương pháp nào cần phải căn cứ vào kích thước hạt, phương thức và thời gian rơi rụng của quả. + Thu hạt (quả) dưới đất: với loại quả chín có kích thước to, nặng, không bị gió đưa đi xa, thời gian rơi rụng ngắn, ít bị chim thú ăn (trám, trẩu, sở, 1 số hạt dẻ) có thể áp dụng phương pháy này. + Thu hạt (quả) trên cây áp dụng cho loài cây có hạt nhỏ (bạch đàn, keo, tràm..), hạt có cánh (sao dầu, thông, phi lao) + Thu lượm quả trên mặt nước: một số loài cây sau khi quả chín, rơi rụng và nổi lên mặt nước (đước, dừa..), do đó có thể nhặt quả chín ngay trên mặt nước. Hoạt động 3: GV nêu câu hỏi: - Căn cứ vào đâu mà người ta chia thành các phương pháp tách hạt khác nhau? - Trình bày quy trình từ khi thu hái đến khi hạt được mang bảo quản đối với quả thịt? HS thảo luận nhóm và trả lời. (căn cứ vào tích chất của quả khi chín Quy trình: chà sát để thịt quả nát ra-> thu hạt-> làm sạch hạt) III.Tách hạt giống 1. Phương pháp tách hạt đối với quả khô - Một số quả khô khi bảo quản không cần tách hạt như dẻ, sao dầu, tếch. - Nhưng có loại quả khô khi bảo quản cần phải tách hạt ra khỏi quả như thông, keo, sa mộc. Cách tách quả: Khi quả chín ủ từ 2- 4 ngày, phơi 2- 3 nắng nhẹ, mỗi ngày từ 7- 8h, hạt sẽ được tách ra khỏi quả. 2. Phương pháp tách hạt đối với quả thịt - Đối với quả thịt như long não, trám, xoan ta, mỡthì phải tách hạt ra khỏi quả khi cất giữ, thường dùng cách trà sát để thịt quả nát nhằm thu lấy hạt. - Hạt sau khi tách khỏi quả, còn lẫn nhiều tạp chất (sỏi, đá, vỏ quả) cho nên cần làm sạch hạt. - Cách làm sạch hạt: + Sàng sảy kết hợp vò sát thủ công để loại bỏ cánh của hạt (thông, phi lao, sa mộc..), những hạt lép và tạp chất. + Dùng quạt để loại bỏ cánh, những hạt lép và tạp vật nhẹ hơn hạt chắc. + Dùng nước để làm sạch hạt (vớt các hạt lép, hạt hỏng, tạp vật nhẹ nổi trên mặt nước), chú ý không nên ngâm hạt lâu trong nước. Hoạt động 4: GV cho HS đọc SGK và nêu câu hỏi: - Phân loại chất lượng hạt giống thường căn cứ vào các chỉ tiêu nào? Những chỉ tiêu nào theo em là được người sản xuất quan tâm? HS thảo luận nhóm và trả lời. (4 chỉ tiêu: Tỉ lệ nảy mầm, thế nảy mầm, hàm lượng nước có trong hạt, độ sạch của hạt; trong đó tỉ lệ nảy mầm và độ sạch của hạt được người sản xuất quan tâm hơn cả) IV. Phân loại hạt giống 1. Mục đích Cung cấp thông tin cần thiết về tỉ lệ nảy mầm của hạt giống cho người sử dụng. 2. Các chỉ tiêu để phân loại hạt giống - Tỉ lệ nảy mầm - Thế nảy mầm - Hàm lượng nước có trong hạt - Độ sạch của hạt *Tuy nhiên, mỗi loài cây có tỉ lệ nảy mầm khác nhau. Do vậy, phải căn cứ vào đặc điểm sinh vật học của loài cây mà định ra tiêu chuẩn phân loại. Hoạt động 5: GV cho HS đọc SGK và nêu câu hỏi: - Nêu ý nghĩa của công tác bảo quản hạt giống? - Các yếu tố ảnh hưởng đến sức sống của hạt? HS thảo luận nhóm và trả lời. (duy trì sức sống của hạt giống, hạn chế các yếu tố ảnh hưởng đến sức sống của hạt giống, bảo đảm tỉ lệ nảy mầm của hạt) (lượng nước trong hạt cao-> hạt hô hấp mạnh-> chất dinh dưỡng bị tiêu hao-> sức sống của hạt giảm-> tỉ lệ nảy mầm giảm; lượng nước trong hạt thấp-> protein và phôi bị phá hủy-> hạt mất sức nảy mầm). (nhiệt độ không khí cao->hạt hô hấp mạnh, nhiệt độ không khí thấp-> quá trình sống trong hạt giảm) GVnêu câu hỏi: - Căn cứ vào đâu mà người ta chia thành 2 phương pháp cất giữ hạt giống? - Để bảo hạt giống được tốt, cần chú ý những điểm cơ bản nào? HS thảo luận nhóm và trả lời. V. Bảo quản hạt giống 1. Các yếu tố ảnh hưởng đến sức sống của hạt - Ý nghĩa của công tác bảo quản hạt giống: Nhằm duy trì sức sống của hạt giống, hạn chế các yếu tố ảnh hưởng đến sức sống của hạt giống, bảo đảm tỉ lệ nảy mầm của hạt. - Các yếu tố ảnh hưởng: + Lượng nước chứa trong hạt: trước khi bảo quản hạt phải phơi khô trong chỗ râm, thoáng gió. Vì: lượng nước trong hạt cao-> hạt hô hấp mạnh-> chất dinh dưỡng bị tiêu hao-> sức sống của hạt giảm-> tỉ lệ nảy mầm giảm; lượng nước trong hạt thấp-> protein và phôi bị phá hủy-> hạt mất sức nảy mầm. + Nhiệt độ có ảnh hưởng tới quá trình chuyển hóa chất hữu cơ trong hạt. Nhiệt độ thích hợp cho bảo quản hạt thường từ 00C-> 50C. + Khi bảo quản hạt thiếu không khí (Oxi), sự hô hấp của hạt diễn ra không bình thường-> sức sống của hạt giảm hoặc bị chết. + Hạt được bảo quản còn hạn chế tối đa sâu, bệnh, nấm mốc hại hạt giống. 2. Các phương pháp cất giữ hạt giống a. Cất giữ khô - Phương pháp này thích hợp với các loại hạt giống có lượng nước tiêu chuẩn thấp như thông, phi lao, lim, tếch, bạch đàn - Có 2 phương pháp: cất giữ khô thông thường và cất giữ khô bịt kín. - Hạt ưa khô: hạt có thể bảo quản lâu dài ở nhiệt độ thấp (<00C), với hàm lượng nước của hạt thấp, khoảng 5%. b. Cất giữ ẩm - Phương pháp này thích hợp với các loại hạt giống có lượng nước tiêu chuẩn cao. - Trong sản xuất dùng cát ẩm trộn lẫn với hạt giống (mỡ, bồ đề..) cho vào chum, lọ để nơi thoáng mát, định kì có kiểm tra độ ẩm và đảo hạt. Phải luôn bảo đảm nhiệt độ thấp và thoáng khí, nếu không hạt sẽ nhanh mất sức sống hoặc thối mốc. - Hạt ưa ẩm: Hạt cần bảo quản ẩm, chỉ duy trì được khả năng nảy mầm trong thời gian ngắn với hàm lượng nước cao (25 - 45%) và không chịu được nhiệt độ quá thấp. c. Những điểm cần chú ý khi cất giữ hạt khô hay ẩm - Hạt giống không nên xếp quá dày, nên xếp riêng từng loại hạt giống có nhu cầu về độ ẩm và độ thuần khác nhau. - Cần phải sát trùng hạt giống, kho và dụng cụ đựng hạt. Dùng dung dịch dầu hỏa, vôi để sát trùng kho. Các dụng cụ đựng hạt có thể phơi nắng, luộc, sấy để tiệt trùng. Đối với hạt giống diệt trùng bằng bột Sêrêdan. - Bảo quản khô hay ẩm đền phải thường xuyên kiểm tra để phát hiện kịp thời các điều kiện bất lợi trong kho chứa hạt, định kì kiểm nghiệm tỉ lệ nảy mầm của hạt giống. 4. Củng cố và luyện tập: +Muốn có hạt giống cho sản xuất lâm nghiệp cần tiến hành những công việc gì? +HS liên hệ với công tác sản xuất hạt giống ở địa phương. 5.Bài tập và hướng dẫn HS học ở nhà: Mỗi nhóm HS chuẩn bị thực hành +Các công cụ thu hái hạt giống thường dùng ở địa phương. +Dụng cụ đựng hạt giống, làm sạch hạt (túi, rổ, chậu, vại, sàng) -------------------------------------------------------------------------------------------------- Ngày giảng Tiết 7 - 12: THỰC HÀNH THU HÁI HẠT GIỐNG I. Mục tiêu 1. Kiến thức -Nắm được các khâu trong quy trình thu hái hạt giống 2. Kĩ năng -Làm được các khâu trong quy trình thu hái hạt giống cây rừng. 3.Thái độ: -Thực hành đúng quy trình và yêu cầu kĩ thuật, bảo đảm an toàn trong lao động và vệ sinh môi trường. II. Chuẩn bị 1.Giáo viên: - Thuốc sát trùng kho và hạt giống: thuốc tím, vôi, dầu hoat, bột Sêrêdan -Các dụng cụ làm mẫu + Các công cụ thu hái hạt giống thường dùng ở địa phương. + Dụng cụ đựng hạt giống, làm sạch hạt (túi, rổ, chậu, vại, sàng) 2.Học sinh: - Các công cụ thu hái hạt giống thường dùng ở địa phương. - Dụng cụ đựng hạt giống, làm sạch hạt (túi, rổ, chậu, vại, sàng) III. Tiến trình tổ chức bài thực hành 1.Ổn định tổ chức: B1: 2. Hoạt động 1: GV nêu mục tiêu của bài học và yêu cầu cần đạt được 3. Hoạt động 2: Tổ chức thực hành - GV kiểm tra sự chuẩn bị của HS về dụng cụ. - Phân chia nhóm và nơi thực hành cho từng nhóm. - Phân công và giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm, mỗi nhóm sẽ tiến hành theo quy trình thực hành sau: Bước 1. Xác định được loài cây định thu hái hạt giống và phương thức thu hái hạt. Bước 2. Xác định chính xác cây cụ thể (cây trội) sẽ thu hái hạt giống. Bước 3. Xác định được thời điểm hạt chín tại địa phương. Bước 4. Chuẩn bị dụng cụ thu hái tùy thuộc vào phương thức thu hạt ở dưới đất h trên cây. Bước 5. Thu hái quả và phơi khô hoặc ủ quả để tách lấy hạt. Bước 6. Làm sạch hạt. Bước 7. Cất giữ hạt, tùy theo điều kiện hiện có mà có các phương thức cất giữ hạt khác nhau. 4. Hoạt động 3: Đánh giá kết quả - HS tự đánh giá mọi công việc từ chuẩn bị thực hành đến thực hiện các khâu trong quy trình theo mẫu bảng sau: Chỉ tiêu đánh giá Kết quả Người đánh giá Tốt Khá Đạt Chuẩn bị Thực hiện quy trình: Bước 1 Bước 2 Bước 3 Bước 4 Bước 5 Bước 6 Bước 7 - GV nhận xét và đánh giá kết quả bằng điểm cho một số nhóm thực hành. Ngày giảng CHƯƠNG II: SẢN XUẤT CÂY CON Tiết 13 - 15: LẬP VƯỜN ƯƠM CÂY I. Mục tiêu Sau khi học xong bài này, học sinh cần phải: 1. Kiến thức +Nắm được một số loại vườn ươm cây rừng. +Biết được các yêu cầu của vườm ươm cây rừng, chọn và quy hoạch vườn ươm cây rừng. 2. Kĩ năng +Giải thích được vườn ươm nào thường được sử dụng nhiều nhất. 3.Thái độ: +Thấy rõ được tầm quan trọng trong việc lập vườn ươm II. Chuẩn bị của GV và HS: 1.Giáo viên: +Tranh minh họa một số loại vườn ươm. +Sơ đồ quy hoạch vườn ươm. +Bảng về quy mô vườn ươm, tiêu chuẩn xác định vườn ươm. 2.Học sinh: Tìm hiểu một số loại vườn ươm cây rừng ở địa phương trước khi tới lớp. III. Tiến trình tổ chức dạy học 1.Ổn định tổ chức: B1: 2. Kiểm tra bài cũ: GV kiểm tra việc HS tìm hiểu một số loại vườn ươm cây rừng ở địa phương trước khi tới lớp 2. Bài mới: Giáo viên nêu khái quát nội dung của 3 tiết học - Tiết 13: Phân loại vườn ươm - Tiết 14: Yêu cầu kĩ thuật của vườn ươm cây rừng - Tiết 15: Quy hoạch vườn ươm Hoạt động của GV - HS Nội dung Hoạt động 1: GV: Vườn ươm cây phải có quy hoạch ntn? Có bao nhiêu loại vườn ươm? Phân loại vườn ươm dựa vào những yêu cầu kĩ thuật cơ bản nào? HS đọc SGK, thảo luận nhóm và trả lời. (4 cách phân loại vườn ươm: dựa theo nguồn giống, dựa theo kĩ thuật, dựa theo quy mô, dựa theo thời gian sử dụng) GV: sử dụng một số tranh vẽ về một số loại vườn ươm. I. Phân loại vườn ươm Dựa vào yêu cầu kĩ thuật cơ bản, quy mô, thời gian sử dụng, vườn ươm được chia thành các loại sau: 1. Dựa theo nguồn giống, vườn ươm được chia thành 2 loại: - Vườn ươm tạo cây con từ hạt (vườn ươm từ hạt). - Vườn ươm tạo cây con từ hom (vườn ươm từ hom). 2. Dựa theo kĩ thuật, vườn ươm được chia thành 3 loại: - Vườn ươm tạo cây con rễ trần trên nền đất thấm nước. - Vườn ươm tạo cây con trong bầu trên nền đất thấm nước. - Vườn ươm tạo cây con trong bầu trên nền đất cứng không thấm nước. 3. Dựa theo quy mô, vườn ươm được chia thành 3 loại: - Vườn ươm nhỏ: + Diện tích dưới 0,5ha (vườn ươm từ hạt) + Diện tích dưới 0,7ha (vườn ươm từ hom) - Vườn ươm trung bình: + Diện tích 0,5-1ha (vườn ươm từ hạt) + Diện tích 0,7-1,5ha (vườn ươm từ hom) - Vườn ươm lớn: + Diện tích > 1ha (vườn ươm từ hạt) + Diện tích > 1,5ha (vườn ươm từ hom) 4. Dựa theo thời gian sử dụng, vườn ươm được chia thành 3 loại: - Vườn ươm tạm thời (thời gian sử dụng dưới 3 năm). - Vườn ươm bán lâu dài (thời gian sử dụng từ 3-10 năm) - Vườn ươm lâu dài (thời gian sử dụng trên 10 năm) Hoạt động 2: GV: xác định điều kiện vườn ươm dựa trên các tiêu chuẩn nào? HS: Nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm và trả lời. GV: sử dụng bảng tiêu chuẩn xác định điều kiện vườn ươm GVnêu câu hỏi: - Địa điểm lập vườn ươm cần đảm bảo các yêu cầu gì? - Chọn địa điểm vườn ươm thuận lợi có làm giảm giá thành sản xuất không? Tại sao? HS: đọc SGK, thảo luận và trả lời. GV sử dụng bảng phân loại đất vườn ươm. II. Yêu cầu kĩ thuật của vườn ươm cây rừng 1. Tiêu chuẩn xác định điều kiện vườn ươm - Nguồn nước tưới - Chất lượng nước tưới - Nguồn điện - Giao thông - Độ thoát nước - Độ dày tầng đất mặt - Loại đất - Mầm mống sâu, bệnh hại của đất 2. Yêu cầu kĩ thuật của vườn ươm cây rừng a. Địa điểm lập vườn ươm - Điều kiện tự nhiên: + Độ dốc: Nơi lập vườn ươm không nên quá dốc, độ dốc thích hợp là 2- 50. + Hướng đặt vườn ươm: miền Bắc không nên đặt vườn ươm theo hướng Bắc và Đông - Bắc để tránh gió lạnh. Miền Trung tránh đặt hướng Tây - Nam để tránh gió nóng. + Vườn ươm nên đặt gần nguồn cung cấp nước sạch, thông thoáng, thoát nước tốt, không úng ngập về mùa mưa, tránh nơi thung lũng hẹp, nơi có gió lùa, nơi nhiều ổ sâu, bệnh hại, nơi gần chỗ chăn thả gia súc. - Chọn đất lập vườn ươm gần đường giao thông, gần khu dân cư nhằm thuận lợi cho vận chuyển, đi lại và liên hệ sản xuất. - Đất lập vườn ươm nên chọn đất cát pha, tơi xốp, thoáng khí. Đất cát và đất sét đều không thích hợp với vườn ươm. Đất vườn ươm phải có đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết (N, P, K, Mg, Cavà các chất vi lượng) để cây con sinh trưởng nhanh, phẩm chất tốt, có sức đề kháng cao. Đa số cây rừng thích hợp với đất vườn ươm có độ pH từ 5 - 6. b. Phân loại đất vườn ươm - Đất cát pha: + Thành phần cơ giới chủ yếu: cát chiếm (80- 85%), sét vật lí đường kính cấp hạt <0,01mm chiếm khoảng 10-15%. + Cách xác định bằng tay ở ngoài vườn: đất ẩm cũng không xe thành sợi được, mà chỉ vắt thành hòn, khô, bóp nhẹ đã vỡ tan. - Đất thịt trung bình + Thành phần cơ giới chủ yếu: tỉ lệ cát hơn đất cát pha, sét vật lí đường kính cấp hạt <0,01mm chiếm khoảng 30- 45%. + Cách xác định bằng tay ở ngoài vườn: đất ẩm có thể xe thành sợi đường kính 3mm, sợi không khoanh tròn được. Hoạt động 3: GV nêu câu hỏi: - Quy hoạch vườn ươm cần dựa vào các yêu cầu nào? HS: đọc SGK, thảo luận và trả lời. III. Quy hoạch vườn ươm - Quy hoạch vườn ươm là phân chia đất vườn ươm thành nhiều khu và đề xuất phương hướng sử dụng một cách hợp lí nhằm lợi dụng triệt để đất và các điều kiện khác của vườn ươm. - Quy hoạch vườn ươm phải dựa vào bản đồ địa hình tỉ lệ 1/5000, bản đồ đất, đặc tính sinh vật học của loài cây gieo ươm, điều kiện quản lí kinh doanh và công tác thiết kế cơ bảnđể bố trí đất sản