Giáo án Đại số 9 Tuần 11 Trường THCS xã Hàng Vịnh

Ngày soạn: 15/10/2012 Tuần: 11 Tiết: 21 §2. HÀM SỐ BẬC NHẤT I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: HS nắm được kiến thức cơ bản sau: + Hàm số bậc nhất là hàm số có dạng y = ax + b, trong đó hệ số a luôn luôn khác 0 . + Hàm số bậc nhất y = ax + b luôn xác định với mọi giá trị của biến số thuộc R . + Hàm số bậc nhất y = ax + b đồng biến trên R khi a > 0, nghịch biến trên R khi a < 0 2. Kĩ năng: + Về kĩ năng, yêu cầu HS hiểu và chứng minh được hàm số y = –3x + 1 nghịch biến trên R, hàm số y = 3x + 1 đồng biến trên R. Từ đó thừa nhận trường hợp tổng quát, hàm số y = ax + b đồng biến trên R khi a > 0, nghịch biến trên R khi a < 0. 3. Thái độ: + Thái độ học tập nghiêm túc, hợp tác xây dựng bài. II. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: Giáo án, SGK, Máy tính, Phấn màu, Thước thẳng, Bảng phụ(BP1:Ghi bài toán mở đầu, BP2: Kết quả sẽ tính ở ?2). 2. Học sinh: - Ôn lại các kiến thức có liên quan, SGK, vở, đồ dùng học tập, Máy tính bỏ túi. III. Phương pháp: - Đàm thoại gợi mở - Luyện tập – Thực hành - Hoạt động nhóm IV. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sỉ số. 2. Kiểm tra bài cũ: ( 5 phút ) Cho hai hàm số: y = f(x) = 2x +3 & y = g(x) = - 2x +3. f(-1); f(1); f(2); f(3); f(0). g(-1); g(0); g(1); g(2); g(3) Hàm số nào là hàm số đồng biến ? Hàm số nào là hàm số nghịch biến ? Vì sao ? 3. Bài mới: Ho¹t ®éng cđa GV Ho¹t ®éng cđa HS Nội dung Hoạt động 1 : Khái niệm hàm số bậc nhất. ( 15 phút ) - GV: Đặt vấn đề. Hàm số bậc nhất là hàm số như thế nào ? - GV: Dùng bảng phụ giới thiệu bài “ Bài toán “ trong mục 1. SGK. - GV: Cho HS làm ?1. SGK - GV: Gọi HS nhận xét và sau đó chốt lại. - GV: Đưa ra ?2 dưới dạng bảng giá trị tương ứng của t và S rồi cho HS giải thích tại sao S là hàm số của t. - GV: Đưa ra khái niệm hàm số bậc nhất. - HS đọc đề bài và quan sát hình vẽ. - HS suy nghĩ làm ?1.( HS làm việc cá nhân) - Đứng tại chỗ trả lời. - Nhận xét. - HS lần lượt lên bảng điền các giá trị theo yêu cầu. - Nhận xét kết quả. - HS giải thích - Nhận xét chung. - HS theo dõi kết hợp ghi chép. 1. Khái niệm hàm số bậc nhất: ?1 : + Sau 1 giờ, ôtô đi được : 50 km. + Sau t giờ, ôtô đi được : 50t (km). + Sau t giờ, ôtô cách trung tâm Hà Nội là s = 50t + 8 (km). ?2: t(giờ) 1 2 3 4 ... S = 50t + 8 58 108 158 208 ... * S là hàm số của t vì : + S phụ thuộc vào t. + Ứng với mỗi giá trị của t chỉ có một giá trị tương ứng của S. *ĐỊNH NGHĨA Hàm số bậc nhất là hàm số được cho bởi công thức y = ax + b trong đó a, b là các số cho trước và a ≠ 0 Chú ý. Khi b = 0, hàm số có dạng y = ax (đã học ở lớp 7). Hoạt động 2: Tính chất. ( 15 phút ) - GV: Đưa ra ví dụ. - GV: Đặt câu hỏi. + Hàm số y = - 3x + 1 xác định với những giá trị nào của x ? + Chứng minh hàm số nghịch biến trên R ? - GV: Cho HS làm tiếp ?3.SGK. - GV: Kết luận lại vấn đề. - GV: Đưa ra kết luận tổng quát. - GV: Cho HS làm ?4.SGK. - HS tự đọc SGK phần này. + Xác định với mọi giá trị của x thuộc R. + Lấy x1 f(x2). - 1 HS lên bảng chứng minh lại như trong SGK. - HS còn lại tự làm vào vở. - HS hoạt động theo nhóm để làm ?3. - 1 HS đại diện nhóm lên bảng trình bày. - HS khác nhận xét. - HS theo dõi và ghi chép bổ sung. - HS đọc lại ( 3 lần) và ghi chép vào vở. - HS tự lấy ví dụ. - Nhận xét và bổ sung. 2. Tính chất : Ví dụ : Xét hàm số y = f(x) = - 3x +1. Hàm số y = - 3x + 1 luôn luôn xác định với mọi giá trị x thuộc R vì biểu thức – 3x + 1 luôn luôn xác định với mọi giá trị x thuộc R. Khi cho biến x lấy 2 giá trị bất kì x1, x2 sao cho x1 0, ta có: f(x2) – f(x1) = ( - 3x2 + 1) – ( - 3x1 + 1) = - (3x2 – x1) f(x2). Vậy hàm số y = - 3x làm hàm số nghịch biến trên R. Tổng quát: Hàm số bậc nhất y = ax + b xác định với mọi giá trị của x thuộc R và có tính chất sau : a) Đồng biến trên R, khi a > 0 b) Nghịch biến trên R, khi a < 0 Hoạt động 3: Củng cố. ( 9 phút ) - GV: Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi. + Nêu định nghĩa hàm số bậc nhất ? + Nêu tính chất của hàm số bậc nhất ? - GV: Tiếp tục yêu cầu HS làm bài tập 8 – SGK.tr48. - GV: Kiểm tra bài làm của một vài nhóm và gọi HS lên bảng trình bày. - HS đứng tại chỗ trả lời. - Nhận xét và nhắc lại. - HS hoạt động theo nhóm và tự giải. - 4 HS lên bảng trình bày lời giải của nhóm mình. - HS khác nhận xét và bổ sung. * Bài tập 8 – SGK.tr48 a) y = 1 – 5x là hàm số nghịch biến vì có hệ số a = - 5 < 0. b) y = - 0,5x là hàm số nghịch biến vì có hệ số a = - 0,5 < 0. c) y = (x – 1) + = x + - là hàm số đồng biến vì có hệ số a = > 0. d) Hàm số y = 2x2 + 3 không phải là hàm số bậc nhất. Hoạt động 4: H­íng dÉn dỈn dß ( 1 phút ) - Học kĩ lý thuyết :Trong vở ghi và SGK. - BTVN : Làm các bài tập 9; 10 – SGK.tr48 - Chuẩn bị trước các bài tập phần còn lại. V. Rút kinh nghiệm: Ngày soạn: 15/10/2012 Tuần: 11 Tiết: 22 LUYỆN TẬP I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Củng cố khắc sâu về hàm số bậc nhất, tính chất của hàm số bậc nhất. 2. Kĩ năng: - Rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào giải bài tập. 3. Thái độ: - Có ý thức học tập tốt. II. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: - Giáo án, SGK, Phấn màu, Bảng phụ (Vẽ sẵn mặt phẳng tọa độ Oxy). 2. Học sinh: - Ôn lại các kiến thức có liên quan, SGK, vở, đồ dùng học tập. III. Phương pháp: - Đàm thoại gợi mở, nêu vấn đề, thuyết trình, hoạt động nhóm. IV. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định lớp: (1 phút) Kiểm tra sỉ số, vệ sinh lớp, phát đề. 2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút) HS : + Nêu khái niệm hàm số bậc nhất ? Lấy 2 ví dụ ? + Tính chất của hàm số bậc nhất ? Lấy 2 ví dụ minh họa cho 2 tính chất đó ? 2. Bài mới: Ho¹t ®éng cđa GV Ho¹t ®éng cđa HS Nội dung Hoạt động 1: Chữa bài tập 9 (Sgk/48) ( 6 phút ) - GV: Chép đề bài lên bảng và yêu cầu HS nêu cách làm. - GV: Chốt lại và có thể hướng dẫn thêm. * Ta xét hệ số a: + Với a > 0 Þ ? + Với a < 0 Þ ? - GV: Gọi 1 HS lên bảng trình bày lời giải, yêu cầu HS còn lại tự kiểm tra kết quả bài làm của mình và nhận xét. - GV: Gọi HS nhận xét và chốt lại. - HS đọc đề bài. - HS nêu cách giải. - HS có thể theo dõi và ghi chép các gợi ý. + m – 2 > 0 + m – 2 < 0 - 1 HS lên bảng làm. - HS còn lại chuẩn bị nhận xét. - HS nhận xét. Bài tập 9 ( SGK/ 48): Hàm số y = (m – 2)x + 3. * Hàm số đồng biến khi m – 2 > 0 Û x > 2 * Hàm số đồng biến khi m – 2 < 0 Û x < 2 Hoạt động 2: Chữa bài tập 10 (Sgk/48) ( 11 phút ) - GV: Nêu đề bài và yêu cầu HS thảo luận và nêu cách giải. - GV: Chốt lại và có thể hướng dẫn HS bằng hình vẽ như sau. + A’B’ = ? ( theo x) + B’C’ = ? ( theo x) Vậy chu vi y = ? - GV: Cho HS tự hoàn thành trong 1 đến 2 phút sau đó lên bảng trình bày. - GV: Kết luận. - HS thảo luận và nêu cách giải. - Nhận xét về cách giải. + 30 – x (cm). + 20 – x (cm). - 1 HS lên bảng trình bày. - HS còn lại theo dõi, nhận xét. Bài tập 10 ( SGK/ 48): Gọi hình chữ nhật ban đầu là ABCD có các cạnh AB = 30cm, BC = 20cm. Sau khi bớt mỗi cạnh của hình chữ nhật đi x (cm), ta được hình chữ nhật mới là A’B’C’D có các cạnh là: * A’B’ = 30 – x (cm). * B’C’ = 20 – x (cm). Với y là chu vi của hình chữ nhật A’B’C’D, ta có : y = 2[(30 – x) + ( 20 – x)] Rút gọn được: y = - 4x + 100. Hoạt động 3: Chữa bài tập 11 (Sgk/48) ( 6 phút ) - GV: Vẽ sẵn mặt phẳng tọa độ Oxy và yêu cầu HS lên bảng biểu diễn. - GV: Nhận xét chung. - 4 HS lần lượt lên bảng biểu diễn. - HS khác nhận xét về mức độ chính xác của các điểm. Bài tập 11 ( SGK/48): Hoạt động 4: Chữa bài tập 12 (Sgk/48) ( 6 phút ) - GV: Chép đề lên bảng và yêu cầu HS đề xuất cách làm. - GV: Kết luận và căn cứ các ý kiến đề xuất của HS có thể đưa ra các hướng dẫn. Ta thay đồng thời x và y vào hàm số y = ax + 3 Þ a = ?. – - GV: Yêu cầu 1 HS lên bảng làm. - HS đề xuất cách làm. - Nhận xét về cách làm và có thể bổ sung cho đầy đủ. - 1 HS lên bảng làm. - HS còn lại tự giải vào vở. - Nhận xét. Bài tập 12 (SGK/48): Cho hàm số y = ax + 3, theo bài ra ta có: Khi x = 1 thì y = 2,5 Û 2,5 = a.1 + 3 Þ a = - 0,5. Hoạt động 5: Chữa bài tập 13 (Sgk/48) ( 10 phút ) - GV:Chép đề lên bảng và yêu cầu HS hoạt động theo nhóm để tìm lời giải cho bài toán. - GV: Căn cứ các ý kiến của HS có thể hướng dẫn thêm như sau. + Câu a: Ta biến đổi thành. Vậy hàm số đã cho là hàm số bậc nhất khi nào? + Câu b: Điều kiện để HS số đã cho là hàm số bậc nhất làÛ m ≠ ? - GV: Gọi 2 HS lên bảng giải. - GV: Đi kiểm tra các nhóm làm việc và trợ giúp nếu cần. - HS thảo luận theo nhóm để tìm lời giải. - Một vài nhóm đề xuất cách làm. + + m ≠ ±1 - 2 HS lên bảng giải. - HS còn lại tự làm vào - HS nhận xét. Bài tập 13( SGK/ 48): a) y = (x – 1) = x - Hàm số đã cho là hàm số bậc nhất khi ≠ 0 Û 5 – m > 0 Û m < 5 b) Hàm số đã cho là hàm số bậc nhất khi ≠ 0 tức là m + 1 ≠ 0 và m – 1 ≠ 0 Suy ra m ≠ ± 1. Hoạt động 6: Hướng dẫn ( 1 phút ) - Xem lại bài tập đã chữa và lí thuyết có liên quan. - BTVN : Làm các bài tập 14 – SGK.tr48 - Đọc trước bài §3 . Đồ thị của hàm số y = ax + b ( a ≠ 0). V. Rút kinh nghiệm: Ngày / / TT: Lê Văn Út