Giáo án Đàn ghi ta của lor-Ca của Thanh Thảo

đàn ghi ta của lor-ca-thanh thảo A. Mục tiêu cần đạt: giúp học sinh: -Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Lor-ca trong mạch cảm xúc và suy tư đa chiều vừa sâu sắc, vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ -Cảm nhận được vẻ đẹp độc đáo trong hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại B. Chuẩn bị : 1. giáo viên : giáo án, sách giáo khoa, tư liệu tham khảo 2. Học sinh : bài soạn, sách giáo khoa, sách bài tập C. Phương pháp -Sử dụng hình thức quy nạp, đi từ dễ đến khó, từ cụ thể đến khái quát kết hợp vận dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp để giúp HS có thể chủ động tiếp cận văn bản, khám phá nội dung trữ tình phong phú, sâu sắc qua hình thức nghệ thuật độc đáo của tác giả -Trang bị cho HS một số kiến thức về các trào lưu, trường phái văn học như chủ nghĩa tượng trưng, chủ nghĩa siêu thực trong VH phương Tây và sự ảnh hưởng của các trường phái chủ nghĩa này vào thơ ca hiện đại VN -GV giới thiệu vắn tắt các đặc điểm chính cũng như sự khác biệt của các trường phái nói trên trong cấu trúc bài thơ, câu thơ, trong hệ thống hình ảnh và cái tôi trữ tình với các dòng mạch cổ điển, lãng mạn mà HS đã khá quen thuộc D. Nội dung bài dạy Hoạt động của thầy và trũ Kiến thức cần đạt Hoạt động 1 : GV kiểm tra bài cũ bằng trũ chơi Đoỏn chõn dung : Cú 4 miếng ghộp che 1 tấm chõn dung , HS sẽ lần lượt mở 4 miếng ghộp bằng cỏch trả lời 4 cõu hỏi để đoỏn được chõn dung Cõu 1: Nhận định nào sau đõy khụng đỳng về nhà thơ Thanh Thảo? ễng là ngũi bỳt thơ luụn khước từ cỏch biểu đạt dễ dói, tỡm kiếm những cỏch biểu đạt mới. ễng là ngũi bỳt thơ luụn nỗ lực cỏch tõn thơ Việt, với xu hướng đào sõu vào cỏi tụi nội cảm. ễng là ngũi bỳt thơ gúp phần làm mới thể lục bỏt bằng những tỡm tũi theo hướng hiện đại, tạo nờn nột độc đỏo trong cấu trỳc và hỡnh ảnh. ễng là ngũi bỳt thơ giàu suy tư mónh liệt, phúng tỳng trong cảm xỳc, ớt nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng, siờu thực. Cõu 2 : í nào núi đỳng về Lorca? Lorca hi sinh anh dũng trong trận tấn cụng phe phỏt xớt Phrang co trờn quờ hương ụng Lorca bị phe phỏt xớt Phrang co thủ tiờu trong thời gian đầu cuộc nội chiến ở quờ hương ụng Lorca hi sinh anh dũng trong chiến tranh thế giới thứ hai trờn chiến trường Phỏp Lorca bị thương trong thời gian đầu cuộc nội chiến ở quờ hương ụng, ụng mất khụng lõu sau đú Cõu 3 : Bài thơ Đàn ghi ta của Lorca rỳt trong tập thơ nào của Thanh Thảo? Những người đi tới biển Dấu chõn qua trảng cỏ Khối vuụng ru-bớch Những ngọn súng mặt trời Cõu 4 : Bài thơ Đàn ghi ta của Lorca được viết theo thể loại nào? Thơ văn xuụi Thơ ngũ ngụn Thơ lục bỏt Thơ tự do HS đoỏn chõn dung Lorca.GV yờu cầu HS giới thiệu lại về Lorca Phờ đờrico Gar-xi-a- Lor-Ca( 1898- 1936) là mụ̣t trong những tài năng sáng chói của Tõy ban Nha. ễng sụ́ng trong thời đại mà TBN dưới sự cai trị của chờ́ đụ̣ đụ̣c tài thõn phát xít phản đụ̣ng vờ̀ chính trị, lạc họ̃u, già cõi vờ̀ nghợ̀ thuọ̃t. Lor-Ca vừa nụng nhiợ̀t cụ̉ vũ nhõn dõn đṍu tranh giành tự do dõn chủ, vừa khởi xứng và thúc đõ̉y những cách tõn nghợ̀ thuọ̃t. ễng có ảnh hưởng lớn đờ́n đời sụ́ng, chính trị và nghợ̀ thuọ̃t TBN lúc bṍy giờ GV dẫn dắt sang bài mới: Ca ngợi Lorca cú cả thơ và nhạc. GV cho HS nghe bài hỏt “Nếu tụi chết hóy chụn tụi với cõy đàn ghi ta” của Thanh Tựng GV dẫn dắt : cùng đồng điệu với Lorca và tiếng đàn ghi ta của ông, nhà thơ Thanh Thảo có bài “Đàn ghi ta của Lorca”, chúng ta cùng tìm hiểu để so sánh Hoạt động 2 : GV hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản -GV cho HS đọc bài thơ, nhận xột Yờu cầu HS nhắc lại bố cục 3 phần -Phần 1 : 6 dòng đầu -Phần 2 : 12 dòng tiếp -Phần 3 : còn lại -GV yờu cầu HS dựa vào chỳ thớch để giải thớch nhan đề bài thơ (theo dừi vào phần chỳ thớch bờn dưới và giải thớch nhan đề, cú phải là chỉ núi về tiếng đàn ghi ta của Lorca khụng) Nhan đề đó hộ mở cho người đọc thấy rằng, bài thơ khụng chỉ núi về đàn ghi ta mà núi về số phận của nghệ thuật, số phận của người nghệ sĩ cỏch tõn Lorca Nhan đề đó hộ mở hỡnh tượng nghệ thuật trung tõm của bài thơ : Lorca. Và gắn liền với hỡnh tượng ấy là biểu tượng nghệ thuật mang tớnh cỏch tõn : đàn ghi ta -Lời đề từ của bài thơ chớnh là di chỳc của Lorca : “Khi tụi chết hóy chụn tụi với cõy đàn” Em cảm nhận được điều gỡ về người nghệ sĩ Lorca qua cõu núi này -HS cảm nhận : cõu núi thể hiện tỡnh yờu say đắm của L với nghệ thuật, với xứ sở Tõy Ban cầm Nhưng cõu núi của Lorca cũn cú 1 ý nghĩa khỏc. Em hóy nghe mẩu chuyện văn học sau rồi liờn hệ với lời đề từ: Booc ghết là nhà văn vĩ đại nhất của Ac hen ti na, ụng được tụn vinh là biểu tượng văn húa của Ac hen ti na. Thế nhưng năm 1963, cú 1 nhà thơ Ba Lan tờn là Gụm-bro-vớch, khi chia tay cỏc nhà văn trẻ Ac hen ti na đó đứng trờn boong tàu và hột lớn : “Hỡi tuổi trẻ, hóy giết chết Booc ghết”. Cõu núi tưởng như đựa cợt nhưng lại chứa đựng một thụng điệp tối quan trọng , đú là : bạn hóy dũng cảm vượt qua cỏc thần tượng cũ để làm nờn cỏi mới Cõu núi của Gụm bro vớch cũn cú một ý nghĩa khỏc : một khi bạn đó làm xong việc của mỡnh và sức sỏng tạo đó hết, bạn phải biết lui về quỏ khứ để những thế hệ mới tự do làm cỏi mới, đừng để cỏi búng của mỡnh đố mói xuống tương lai Từ cõu chuyện này, chỳng ta cú thể hiểu di chỳc của Lorca : là một nhà cỏch tõn, Lorca nghĩ đến một ngày nào đú thơ ca của ụng sẽ ỏn ngữ, ngăn cản sự sỏng tạo nghệ thuật của những người đến sau. Vỡ thế, ụng đó căn dặn cỏc thế hệ sau : hóy “chụn” nghệ thuật của ụng (cựng với ụng) để bước tiếp -Theo em, 6 dòng thơ đầu có những hình ảnh nào đáng chú ý giúp em liên tưởng đến Lor-ca?Và những hình ảnh này có gì đặc biệt? HS trả lời GV định hướng: Các hình ảnh gợi liên tưởng đến Lorca là Những tiếng đàn bọt nước Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt đi lang thang về miền đơn độc vầng trăng chuếnh choáng trên yên ngựa mỏi mòn đây là những hình ảnh mang tính chất siêu thực tượng trưng. Cách giải mã nó là dùng liên tưởng và tưởng tượng GV giải mã 2 hình ảnh và yêu cầu HS giải mã những hình ảnh tiếp theo để thấy được hình ảnh Lorca trên con đường đơn độc của mình -mở đầu bài thơ là âm thanh tiếng đàn được diễn đạt bằng ngôn từ lạ : "những tiếng đàn bọt nước" - đó là thứ âm thanh có hình khối, dường như tròn trịa, trẻ trung, nhảy nhót,; mỏng manh nhưng không thể bị tiêu diệt, (lúc hiện, lúc tan nhưng tan rồi lại hiện); đó là cảm nhận rất riêng của TT về tiếng đàn của L -Tiếng đàn của L lại hiện lên trong khung cảnh TBN áo choàng đỏ gắt GV gợi ý : câu thơ gợi liên tưởng đến khung cảnh nào thường thấy ở đất nước Tây Ban Nha? àCâu thơ gợi liên tưởng đến khung cảnh một đấu trường với những đấu sĩ bò tót nổi tiếng dũng cảm ở Tây Ban Nha Đó có phải là cuộc chiến mà nhà thơ Thanh Thảo muốn nói đến trong bài thơ này?Nếu không thì đó là cuộc chiến nào khác? àMượn hình ảnh cuộc chiến của những võ sĩ đấu bò tót, TT đã gợi hình dung về một đấu trường đặc biệt với cuộc đấu tranh giữa khát vọng dân chủ của L với nền chính trị độc tài, của khát vọng cách tân nghệ thuật của L với nền nghệ thuật già nua àCâu thơ giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp hào hùng của người chiến sĩ Lorca Đồng thời, qua nhịp Li-la…người đọc cũn thấy hiện ra hỡnh ảnh người nghệ sĩ cụ đơn đi về miền đơn độc. -Miền đơn độc : chính là miền lí tưởng, lí tưởng của con người, của nghệ thuật, là miền không mấy kẻ dấn thân và cũng không dễ tìm người đồng điệu. Trên con đường ấy có vầng trăng chuếnh choáng, như tâm trạng của chàng, ngây ngất say đời, say nghệ thuật, say thơ, say lí tưởng Tái hiện lại hình ảnh Lorca như thế, ngập tràn trong những câu thơ là cảm xúc đồng cảm và thấu hiểu của Thanh Thảo -GV dẫn dắt sang phần 2 : Khụng chỉ cú cụ đơn trong sỏng tạo mà hỡnh như trong mục đớch đấu tranh chõn chớnh L cũng chưa được nhiều người thấu hiểu, cho nờn TBN vẫn hỏt nghờu ngao, vẫn cất lờn những õm thanh khụng cựng mục đớch với L: TBN hỏt nghờu ngao Bỗng kinh hoàng Áo choàng bờ bết đỏ Lor-ca bị điệu ra bói bắn Chàng đi như người mộng du -Những cõu thơ trờn núi đến sự kiện gỡ? Những dũng thơ núi đến một sự kiện thảm khốc : cảnh Lor-ca bị hành hỡnh -GV chuyển : Thật bất ngờ, hồi tưởng lại cảnh tượng thảm khốc ấy, TT lại như nghe và cảm nhận thấy õm thanh tiếng ghi ta Âm thanh ấy, trờn chặng đường lóng du của Lor-ca là những tiếng đàn bọt nước tan rồi lại hiện thỡ khi Lorca bị hành hỡnh đú là tiếng ghi ta nõu, tiếng ghi ta lỏ xanh, tiếng ghi ta trũn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta rũng rũng mỏu chảy; và giữa những õm thanh ấy hiện ra khụng gian “bầu trời cụ gỏi ấy” -GV yờu cầu HS giải mó những hỡnh ảnh trờn +tiếng ghi ta nõu : màu của vỏ đàn ghi ta, màu của đất, của quờ hươngà nỗi niềm hướng về quờ hương +tiếng ghi ta lỏ xanh : màu của sự sống tươi đẹp à niềm yờu tha thiết cuộc sống +tiếng ghi ta trũn bọt nước vỡ tan Tiếng ghi ta rũng rũng mỏu chảy à õm thanh được diễn tả thành hỡnh khối, thành dũng à nỗi đau đớn của Lor-ca khi phải chịu cỏi chết oan khuất -Tổng hợp lại sự giải mó trờn, ta cú thể hiểu những cõu thơ trờn như thế nào? - Từ ý nghĩa biểu tượng của tiếng đàn và từ thụng điệp nghệ thuật sõu sắc của Lorca trong nhan đề và lời đề từ, em hiểu hai dũng thơ đầu : “khụng ai chụn cất tiếng đàn”; tiếng đàn như cỏ mọc hoang là như thế nào HS thảo luận nhúm nhỏ và đưa ra cỏch hiểu của mỡnh GV định hướng: Tiếng đàn là biểu tượng của nghệ thuật, biểu tượng cho những khỏt vọng cỏch tõn của người nghệ sĩ Lorca àtiếng đàn như cỏ mọc hoang đồng nghĩa với nghệ thuật như cỏ mọc hoang, tức là nghệ thuật thiếu vắng người dẫn đường, định hướng. Hành trỡnh cỏch tõn của Lorca khụng cú người tiếp tục. ý thơ cho thấy sự xút tiếc của nhà thơ khụng chỉ đối với bản thõn Lorca mà cũn với cả nền nghệ thuật Tõy Ban Nha Gắn với di chỳc của Lorca, cõu thơ của TT thể hiện nỗi buồn , nỗi thất vọng bởi dường như khụng ai thực sự hiểu Lorca, nờn khụng ai chụn cất tiếng đàn-khụng ai dỏm chụn nghệ thuật của Lorca để đi tới?Phải chăng vỡ quỏ ngưỡng mộ Lorca mà người ta đó khụng biết vượt qua Lorca?Đồng điệu tận cựng với Lorca, TT dường như cảm nhận được nỗi buồn và thất vọng của người nghệ sĩ ấy -GV hỏi : theo một số tài liệu, sau khi sỏt hại Lorca, bọn giết người đó vứt thi thể ụng xuống giờngs để phi tang, giấu giếm tội ỏc của chỳng. Từ chi tiết này, em hiểu hai cõu thơ tiếp theo như thế nào? Hỡnh ảnh giọt nước mắt vầng trăng Long lanh trong đỏy giờngs GV bỡnh: Hai dũng thơ “giọt nước mắt…đỏy giờngs” là những hỡnh ảnh đẹp và buồn gợi nỗi xút đau trước cỏi chết của L và trước sự dang dở của một khỏt vọng cỏch tõn. Ta cú thể cú 1 cỏch hiểu cõu thơ : Lor-ca là vầng trăng trong đỏy giờngs – mang những giọt nước mắt thật buồn vỡ khỏt vọng của mỡnh cũn dang dở, vỡ nghệ thuật của mỡnh như 1 thứ cỏ mọc hoang, sẽ cản trở sự cỏch tõn của những người đến sau -GV đưa cõu hỏi: Từ việc đồng cảm với nỗi đau, TT hỡnh dung về hành trỡnh về cừi khỏc của Lor-ca.Trong hỡnh dung của nhà thơ , Lor-ca đó giải thoỏt và gió từ như thế nào? GV gợi mở : sự gió từ của Lor-ca như thế nào : cú lưu luyến, tiếc nuối khụng? Lor-ca bơi qua dũng sụng sinh tử trờn chiếc ghi ta màu bạc Chiếc ghi ta màu bạc-biểu tượng của sự trong sạch, màu bạc gợi lờn sự cảm nhận tinh khiết ; sự phản chiếu lung linh àLorca đó đi vào cừi khỏc thật nhẹ nhàng, thanh thản Và dường như để làm rừ hơn quyết định ấy-quyết định từ biệt thế giới để mở đường cho những cỏch tõn nghệ thuật của những người đến sau, L đó hành động thật dứt khoỏt : L đó nộm lỏ bựa của cụ gỏi Digan- lỏ bựa định mệnh mang một niềm tin vào sự cứu rỗi – vào xoỏy nước, nộm đi trỏi tim khụng cũn đập nữa vào lặng im để cho nhịp thời gian vẫn chảy dài mói : li la…, để cho sự sống tiếp tục hành trỡnh vụ tận của nú Như vậy TT đó chọn cho Lmột cỏch ra đi thật đẹp, thật sang, đậm chất nghệ sĩ Và với sự hỡnh dung tưởng tượng về việc gió từ của Lor-ca như vậy, TT như muốn núi với chỳng ta rằng : hóy để cho Lorca cú được 1 sự giải thoỏt thực sự, hóy cất giữ những thành tựu nghệ thuật của ụng, trõn trọng nhưng đừng quỏ tụn thờ nú, mà hóy tiếp tục hành trỡnh vụ tận của sự sống và sự sỏng tạo Bài thơ kết thỳc với điệp khỳc Li-la… TT đó núi về việc sử dụng điệp khỳc này như sau: li-la cũn gợi õm thanh như một cỳ “vờ” ghi-ta-cõy đàn mà người Việt mỡnh hay gọi là “Tõy Ban cầm”. Một khụng khớ hơi mờ ảo, những hỡnh ảnh mơ hồ lóng đóng… àthành cụng của Thanh Thảo, vừa làm cho bài thơ mang hơi hướng Tõy Ban Nha, vừa làm cho bài thơ cú tớnh nhạc -GV yờu cầu : qua phần phõn tớch trờn, em đó cảm nhận được những gỡ về tỡnh cảm của Thanh Thảo dành cho người nghệ sĩ vĩ đại Lorca? -Từ hỡnh tượng Lorca, em rỳt ra được những bài học gỡ cho mỡnh trong cuộc sống Bài học về tinh thần sỏng tạo, trõn trọng những thành quả của cỏc thế hệ đi trước nhưng cũng cần biết lóng quờn họ để đi lờn. Đấu tranh ủng hộ cỏi mới, cỏi tiến bộ -Bài thơ được viết theo phong cỏch tượng trưng-siờu thực. Qua tỏc phẩm này, hóy chỉ ra một số đặc điểm của kiểu thơ này? II- ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc hiểu cấu trỳc 2. Đọc hiểu chi tiết a)Nhan đề và lời đề từ *Nhan đề : -Đàn ghi ta : khụng chỉ là nhạc cụ truyền thống của Tõy Ban Nha mà cũn được coi là biểu tượng cho nền nghệ thuật của đất nước này (được gọi là Tõy Ban cầm) -Lorca là người khởi xướng và thỳc đẩy mạnh mẽ những cỏch tõn trong cỏc lĩnh vực nghệ thuật àĐàn ghi ta của Lorca là biểu tượng cho những cỏch tõn nghệ thuật của người nghệ sĩ thiờn tài Lorca *Lời đề từ : Khi tụi chết hóy chụn tụi với cõy đàn -Bộc lộ tỡnh yờu say đắm của L với nghệ thuật,tỡnh yờu tha thiết với xứ sở Tõy Ban cầm -í nghĩa sõu xa : là một nhà cỏch tõn, Lorca nghĩ đến một ngày nào đú thơ ca của ụng sẽ ỏn ngữ, ngăn cản sự sỏng tạo nghệ thuật của những người đến sau. Vỡ thế, ụng đó căn dặn cỏc thế hệ sau : hóy “chụn” nghệ thuật của ụng (cựng với ụng) để bước tiếp b) 6 dòng đầu => tỏc giả đó gợi lờn được hỡnh ảnh của Lor-ca, người nghệ sĩ tự do, tài hoa, sống giữa thời đại bạo tàn của chế độ độc tài Frăng-cụ và nền nghệ thuật già nua, vẫn ụm ấp khỏt vọng cỏch tõn sỏng tạo nghệ thuật và đấu tranh vỡ một nền dõn chủ, nhưng lại rất cụ đơn trờn hành trỡnh lý tưởng ấy. => Cảm xỳc của Thanh Thảo: đồng cảm, thấu hiểu. c) 12 dũng tiếp -ỏo choàng bờ bết đỏ àhỡnh ảnh hoỏn dụ đó gợi ra cảnh Lor-ca bị hành hỡnh đột ngột, bất ngờ, khiến cả TBN kinh hoàng và dường như Lor-ca cũng khụng tin nổi àsố phận bi thảm,bi kịch của người nghệ sĩ cỏch tõn trong thời đại rối ren, bạo tàn -tiếng ghi ta nõu Tiếng ghi ta lỏ xanh Tiếng ghi ta trũn bọt nước vỡ tan Tiếng ghi ta rũng rũng mỏu chảy àbỳt phỏp tượng trưng, siờu thực ố Thanh Thảo thật sự cú những khoảnh khắc húa thõn, đồng điệu đến tận cựng để cảm nhận được tiếng lũng của người nghệ sĩ Lor-ca trong khoảnh khắc bi thương: niềm yờu tha thiết quờ hương, cuộc sống; mang trong mỡnh một tỡnh yờu thủy chung; và nỗi đau đớn khi phải chịu cỏi chết oan khuất => Tấm lũng Thanh Thảo: đau xút, tiếc thương, trõn trọng, ngưỡng mộ mónh liệt một tài năng, một nhõn cỏch nghệ sĩ lớn – Lor-ca trong giờ khắc bi thương nhất. d) 13 cõu cuối -Khụng ai chụn cất tiếng đàn Tiếng đàn như cỏ mọc hoang àtiếng đàn như cỏ mọc hoang đồng nghĩa với nghệ thuật như cỏ mọc hoang, tức là nghệ thuật thiếu vắng người dẫn đường, định hướng. Hành trỡnh cỏch tõn của Lorca khụng cú người tiếp tục. ý thơ cho thấy sự xút tiếc của nhà thơ khụng chỉ đối với bản thõn Lorca mà cũn với cả nền nghệ thuật Tõy Ban Nha Gắn với di chỳc của Lorca, cõu thơ của TT thể hiện nỗi buồn , nỗi thất vọng bởi dường như khụng ai thực sự hiểu Lorca, nờn khụng ai chụn cất tiếng đàn-khụng ai dỏm chụn nghệ thuật của Lorca để đi tới -Giọt nước mắt vầng trăng Long lanh trong đỏy giếng àSự kết hợp giữa hỡnh ảnh thực và những hỡnh ảnh mang ý nghĩa biểu tượng àHai cõu thơ là nỗi buồn trong sỏng và rất đẹp của người nghệ sĩ chõn chớnh luụn day dứt, khắc khoải những giỏ trị nghệ thuật đớch thực và những khỏt vọng sỏng tạo khụng bao giờ ngừng nghỉ -Lor-ca bơi sang ngang Trờn chiếc ghi ta màu bạc Chàng nộm lỏ bựa cụ gỏi Di gan Vào xoỏy nước Chàng nộm trỏi tim mỡnh vào lặng yờn bất chợt àVới hỡnh ảnh đầy chất mộng, chất thơ, tỏc giả tưởng tượng sự gió từ của Lor-ca : thanh thản, đậm chất nghệ sĩ . 3.Đọc-hiểu ý nghĩa văn bản a)Nội dung -Bài thơ là tỡnh cảm yờu mến, trõn trọng, ngưỡng mộ của Thanh Thảo đối với Lorca-người chiến sĩ đấu tranh khụng ngừng nghỉ cho những quyền sống chớnh đỏng của con người, người nghệ sĩ giàu khỏt vọng cỏch tõn nghệ thuật và cú đạo đức của con người sỏng tạo b)Nghệ thuật -Hỡnh ảnh thơ cú tớnh tượng trưng cao -Bài thơ cú hỡnh thức õm thanh, cõu thơ khụng vần, khụng dấu chấm phẩy, khụng viết hoa, phõn cõu theo trật tự khỏc thường Hoạt động 3 : Luyện tập III- LUYỆN TẬP