Giáo án Địa lí 10 – Chương trình cơ bản

Ngày soạn:../../.. Tiết: 01 PHẦN MỘT ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN ------------------------------------------- CHƯƠNG I: BẢN ĐỒ BÀI 1: CÁC PHÉP CHIẾU HÌNH BẢN ĐỒ CƠ BẢN I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Hiểu được vì sao cần có các phép chiếu hình bản đồ. - Hiểu rõ được một số phép chiếu hình cơ bản. - Phân biệt được một số phép chiếu hình bản đồ cơ bản: phép chiếu phương vị, phép chiếu hình nĩn, phép chiếu hình trụ. 2. Kỹ năng - Nhận biêt được một số phép chiếu hình bản đồ thơng qua mạng lưới kinh,vĩ tuyến khác nhau của bản 3. Thái độ - Thấy được sự cần thiết của bản đồ trong học tập II. CHUÈN BÞ CđA GI¸O VI£N Vµ HäC SINH - Bản đồ Thế Giới, bản đồ vùng Cực Bắc, bản đồ Châu Âu, châu Á. - Qủa địa cầu. - Một tấm bìa kích thước A3. III. PH¦¥NG PH¸P - §µm tho¹i, quan s¸t, ph©n tÝch b¶n ®å vµ so s¸nh - Nghiªn cøu, th¶o luËn nhãm IV. TIÕN TR×NH BµI D¹Y 1. ỉn ®Þnh líp (1p): 2. KiĨm tra bµi cị ( 3p): - Em h·y kĨ tªn c¸c b¶n ®å ®· ®­ỵc häc ë c¸c líp d­íi - X¸c ®Þnh m¹ng l­íi kinh, vÜ tuyÕn trªn b¶n ®å hoỈc qu¶ cÇu ®Þa lý 3. Bµi míi: Mở bài: GV yêu cầu HS quan sát 3 bản đồ: Bản đồ Thế Giới, bản đồ vùng Cực Bắc và bản đồ Châu Âu phát biểu khái niệm bản đồ. Hoạt động của GV và HS Nội dung chính HĐ 1: Cá nhân * Bước 1: GV yêu cầu HS quan sát quả ®Þa cầu và bản đồ TG, suy nghĩ cách thức chuyển hệ thống kinh vĩ tuyến trên quả cầu lên mặt phẳng. Bước 2: GV yêu cầu HS quan sát, trả lời các câu hỏi: - Tại sao hệ thống kinh vĩ tuyến trên 3 bản đồ này có sự khác nhau ? - Tại sao phải dùng các phép chiếu hình bản đồ khác nhau? HĐ 2: Cả lớp * Bước 1: GV sử dụng tấm bìa thay mặt chiếu: giữ nguyên lµ mặt phẳng hoặc cuộn lại thành hình nón và hình trụ. * Bước 2: GV cho mặt phẳng, hình nón và hình trụ lần lượt tiếp xúc với quả cầu tại các vị trí khác nhau. HĐ 3: Nhóm * Bước 1: GV chia lớp ra thành 8 nhóm từ 4-6 HS * Bước 2: GV yêu cầu các nhóm NC nội dung trong SGK. Phân công hai nhóm cùng nghiªn cứu một phép chiếu về các nội dung: - Khái niệm về phép chiếu. - Các vị trí tiếp xúc của mặt chiếu với quả cầu để có các loại của phép chiếu. - Phép chiếu đứng : Đặc điểm của lưới kinh vĩ tuyến trên bản đồ, sự chính xác trên bản đồ, dùng để vẽ khu vực nào trên Trái Đất. + Nhóm 1 và 2: Phép chiếu phương vị. + Nhóm 3 và 4: Phép chiếu hình nón. + Nhóm 5 và 6: Phép chiếu hình trụ. * Bước 3: ®¹i diƯn c¸c nhãm tr×nh bµy *Bước 4: GV nhËn xÐt vµ chuÈn kiÕn thøc 1. Phép chiếu phương vị:( 12p ) - Là phương pháp thể hiện mạng lưới kinh vĩ tuyến trên quả cầu lên mặt chiếu là mặt phẳng. - Tùy theo vị trí tiếp xúc của mặt chiÕu với quả cầu, có các phép chiếu phương vị khác nhau: ®øng, ngang, nghiªng * Phép chiếu phương vị đứng: + Mặt chiÕu tiếp xúc với quả cầu ở cực. + Kinh tuyến là những đoạn thẳng đồng qui ở cực, vĩ tuyến là những vòng tròn đồng tâm ở cực. + Những khu vực ở gần cực tương đối chính xác. + Dùng để vẽ những khu vực quanh cực. 2. Phép chiếu hình nón( 11p ) - Là phương pháp thể hiện mạng lưới kinh vĩ tuyến trên quả cầu lên mặt chiếu là hình nón - Tuỳ theo vị trí tiếp xúc của hình nón với quả cầu, có các phép chiếu hình nón khác nhau: ®øng, ngang, nghiªng * Phép chiếu hình nón đứng: + Hình nón tiếp xúc với quả cầu tại 1 vòng vĩ tuyến. + Kinh tuyến là những đoạn thẳng đồng qui ở đỉnh hình nón. Vĩ tuyến là những cung tròn đồng tâm là đỉnh hình nón. + Những khu vực ở vĩ tuyến tiếp xúc tương đối chính xác. + Dùng để vẽ các khu vực ở vĩ độ trung bình. 3. Phép chiếu hình trụ( 10p ) - Là phương pháp thể hiện mạng lưới kinh vĩ tuyến trên quả cầu lên mặt chiếu là hình trụ. - Tuỳ theo vị trí tiếp xúc của hình trụ với quả cầu, có các phép chiếu hình trụ khác nhau: ®øng, ngang, nghiªng *.Phép chiếu hình trụ đứng: + Hình trụ tiếp xúc với quả cầu theo vòng xích đạo + Kinh tuyến và vĩ tuyến đều là những đường thẳng song song và thẳng góc nhau. + Những khu vực ở xích đạo tương đối c hính xác. + Dùng để vẽ những khu vực ở gần xích đạo hay bản đồ thế giới. 4. Cđng cè ( 2p ): Hãy điền những nội dung thích hợp vào bảng sau đây: Phép chiếu hình bản đồ Thể hiện trên bản đồ Các kinh tuyến Các vĩ tuyến Khu vực tương đối chính xác Khu vực kém chính xác Phương vị đứng Hình nón đứng Hình trụ đứng 5. H­íng dÉn vỊ nhµ, chuÈn bÞ bµi sau ( 1p): - Lµm bµi tËp 1, sgk – trang 8 - T×m hiĨu c¸c ph­¬ng ph¸p biĨu hiƯn c¸c ®èi t­ỵng ®Þa lý trªn b¶n ®å V. Rĩt kinh nghiƯm: Ngày soạn:../../.. Tiết: 02 BÀI 2 : MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP BIỂU HIỆN CÁC ĐỐI TƯỢNG ĐỊA LÝ TRÊN BẢN ĐỒ I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Hiểu được mỗi phương pháp đều có thể biểu hiện được một số đối tượng nhất định trên bản đồ và từng đặc điểm của đối tượng đều được thể hiện ở từng phương pháp. - Hiểu rõ được hệ thống ký hiệu dùng để thể hiện được các đối tượng 2. Kỹ năng - Phân biệt được một số phương pháp biểu hiện các đối tượng địa lý trên bản đồ II. CHUÈN BÞ CđA GI¸O VI£N Vµ HäC SINH - Bản đồ khung Việt Nam - Bản đồ công nghiệp,à nông nghiệp, khí hậu, tự nhiên Việt Nam - Bản đồ phân bố dân cư Châu Á III. PH¦¥NG PH¸P - §µm tho¹i, quan s¸t, ph©n tÝch b¶n ®å vµ so s¸nh - Nghiªn cøu, th¶o luËn nhãm IV. TIÕN TR×NH BµI D¹Y 1. ỉn ®Þnh líp (1p): 2. KiĨm tra bµi cị ( 5p): Sư dơng tÊm b×a vµ qu¶ ®Þa cÇu, h·y tr×nh bµy c¸c phÐp chiÕu h×nh b¶n ®å c¬ b¶n 3. Bµi míi: Mở bài: GV ®Ỉt c©u hái: lµm c¸ch nµo ng­êi ta biĨu hiƯn ®­ỵc c¸c ®èi t­ỵng ®Þa lý trªn b¶n ®å mµ ng­êi ®äc vÉn hiĨu? Cho vÝ dơ Hoạt động của GV và HS Nội dung chính HĐ 1 : Nhóm * Bước 1: GV chia lớp ra thành các nhóm nhỏ từ 6-8 HS * Bước 2: GV yêu cầu các nhóm quan sát các bản đồ trong SGK, nhận xét và phân tích về: Đối tượng biểu hiện và khả năng biểu hiện của từng phương pháp: - Nhóm 1: Nghiên cứu H 2.1 và H 2.2 trong SGK hoặc bản đồ công nghiệp VN. - Nhóm 2: Nghiên cứu H 2.3 trong SGK hoặc bản đồ khí hậu VN - Nhóm 3: Nghiên cứu H 2.4 trong SGK . - Nhóm 4: Nghiên cứu hình 2.5 và bản đồ công nghiệp VN. * Bước 3: - GV yêu cầu đại diện 3 nhóm trình bày - - GV giúp HS chuẩn bị kiến thức. HĐ 2 : C¸ nh©n - GV yc hs quan s¸t b¶n ®å ®Ĩ t×m thªm mét sè ph­¬ng ph¸p kh¸c biĨu hiƯn c¸c ®èi t­ỵng ®Þa lý trªn b¶n ®å 1. Phương pháp ký hiệu( 9p ) - §ối tượng biểu hiện: các đối tượng phân bố theo những điểm cụ thể như các TTCN, các mỏ khống sản - Cách thể hiện: những ký hiệu được đặt chính xác vào vị trí phân bố của đối tượng trên bản đồ. - Cĩ 3 dạng ký hiệu chính: hình học, chữ, tượng hình - Khả năng biểu hiện:Vị trí phân bố,số lượng vµ chất lượng của đối tượng 2. Phương pháp ký hiƯu đường chuyển động( 9p ) - Đối tượng biểu hiện: sự di chuyển của các hiện tượng tự nhiên và kinh tế – xã hội. - Khả năng biểu hiện: Hướng di chuyển, khối lượng vµ tèc ®é của đối tượng di chuyển. 3. Phương pháp chấm điểm( 7p ): - Đối tượng biểu hiện: các hiƯn tượng phân bố ph©n t¸n, lỴ tỴ bằng những điểm chấm cã kÝch th­íc vµ ®é dµy, th­a kh¸c nhau - Khả năng biểu hiện:Sự phân bố vµ số lượng của đối tượng. 4. Phương pháp bản đồ- biểu đồ( 9p ) - Đối tượng biểu hiện: gi¸ trÞ tỉng céng cđa mét hiƯn t­ỵng ®Þa lý trªn mét ®¬n vÞ l·nh thỉ b»ng c¸ch dïng c¸c biĨu ®å ®Ỉt vµo ph¹m vi c¸c ®¬n vÞ l·nh thỉ ®ã - Khả năng biểu hiện: Số lượng,chất lượng vµ cơ cấu của đối tượng. ( 2p ) 4. Cđng cè ( 2p ): Hãy điền những nội dung thích hợp vào bảng sau dây: Phương pháp biểu hiện Đối tượng biểu hiện Khả năng biểu hiện Ưùng dụng vào loại bản đồ Phương pháp ký hiệu Phương pháp ký hiệu đường chuyển động Phương pháp chấm điểm Phương pháp bản đồ – biểu đồ 5. H­íng dÉn vỊ nhµ, chuÈn bÞ bµi sau ( 1p): - Làm bài tập 2 trang 14 SGK - T×m hiĨu ph­¬ng ph¸p sư dơng b¶n ®å vµ Atlat ®Þa lý trong häc tËp. V. Rĩt kinh nghiƯm: Ngày soạn:../../.. Tiết: 03 BÀI 3: SỬ DỤNG BẢN ĐỒ TRONG HỌC TẬP VÀ ĐỜI SỐNG I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Hiểu được sự cần thiết của bản đồ trong học tập và đời sống. - Nắm được một số điều cần lưu ý khi sửõ dụng Atlat địa lý,bản đồ trong học tập. 2. Kỹ năng Củng cố và rèn luyện kỹ năng sữ dụng bản đồ. 3. Thái độ, hành vi - Có ý thức và thói quen sử dụng bản đồ trong học tập. II. CHUÈN BÞ CđA GI¸O VI£N Vµ HäC SINH - Một số bản đồ về địa lý tự nhiên và kinh tế –xã hội. - Tập bản đồ thế giới và các châu lục, atlát địa lý Việt Nam. III. PH¦¥NG PH¸P - §µm tho¹i, quan s¸t, ph©n tÝch b¶n ®å vµ so s¸nh - Nghiªn cøu, th¶o luËn nhãm IV. TIÕN TR×NH BµI D¹Y 1. ỉn ®Þnh líp (1p): 2. KiĨm tra bµi cị ( 5p): 1/ Dùa trªn b¶n ®å, nªu vµ lÊy vÝ dơ minh ho¹ vỊ ph­¬ng ph¸p ký hiƯu. 2/ Dùa trªn b¶n ®å, nªu vµ lÊy vÝ dơ minh ho¹ vỊ ph­¬ng ph¸p ®­êng chuyĨn ®éng. 3. Bµi míi: Mở bài: GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Tại sao học địa lý cần phải có bản đồ? Hoạt động của GV và HS Nội dung chính HĐ 1: Cả lớp * Bước 1: GV yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và phát biểu về vai trò trong học tập và trong đời sống. Cho vÝ dơ minh ho¹. * Bước 2: GV ghi tất cả các ý kiến phát biểu của HS lên bảng . * Bước 3: GV nhận xét các ý kiến phát biểu và sắp xếp các ý kiến theo từng lĩnh vực tương ứng. HĐ 2: Cả lớp * Bước 1: GV yêu cầu HS phát biểu về những vấn đề cần lưu ý khi sữ dụng bản đồ trong học tập được nêu ra trong SGK. * Bước 2: GV yêu cầu HS giải thích ý nghĩa của những điều cần lưu ý đó và cho ví dụ thông qua một số bản đồ cụ thể. * Bước 3: GV lÊy vÝ dơ minh ho¹, gi¶i thÝch cho HS hiĨu râ tõng l­u ý vµ chuÈn kiÕn thøc. I. Vai trò của bàn đồ trong học tập và trong đời sống 1. Trong học tập( 5p) - Giúp học sinh rèn luyện kỹ năng địa lý - Học tại lớp, học tại nhà, làm kiểm tra. 2. Trong đời sống( 5p) - Bảng chỉ đường - Phục vụ các ngành sản xuất - Trong quân sự II. Sử dụng bản đồ, atlát trong học tập ( 23p): * Những vấn đề cần lưu ý: a. Chọn bản đồ phù hợp với nội dung cần tìm hiểu b. Đọc bản đồ phải tìm hiểu về tỷ lệ và ký hiệu bản đồ. c. Xác định phương hướng trên bản đồ. d. Tìm hiểu mối quan hệ giữa các yếu tố địa lý trên bản đồ, trong Atlat 4. Cđng cè ( 5p ):Ê HS tr¶ lêi c©u hái: nhËn xÐt vµ gi¶i thÝch t×nh h×nh ph©n bè c¸c nhµ m¸y thủ ®iƯn ë n­íc ta? 5. H­íng dÉn vỊ nhµ, chuÈn bÞ bµi sau ( 1p): - Làm bài tập 1, 2,3 trang 16 SGK - NC bµi 4, chuÈn bÞ c¸c néi dung theo yªu cÇu V. Rĩt kinh nghiƯm: Ngày soạn:../../.. Tiết: 04 BÀI 4 : THỰC HÀNH XÁC ĐỊNH MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP BIỂU HIỆN CÁC ĐỐI TƯỢNG ĐỊA LÝ TRÊN BẢN ĐỒ I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Hiểu rõ các đối tượng địa lý được thể hiện trên bản đồ bằng những phương pháp nào - Nhận biết được những đặc tính của đối tượng địa lý biểu hiện trên bản đồ. 2. Kỹ năng Phân biệt được các phương pháp biểu hiện trên bản đồ khác nhau. II. CHUÈN BÞ CđA GI¸O VI£N Vµ HäC SINH Một số bản đồ công nghiệp, nông nghiệp, khí hậu, phân bố dân cư, địa hình Việt Nam. III. PH¦¥NG PH¸P - §µm tho¹i, quan s¸t, ph©n tÝch b¶n ®å vµ so s¸nh - Nghiªn cøu, th¶o luËn nhãm IV. TIÕN TR×NH BµI D¹Y 1. ỉn ®Þnh líp (1p): 2. KiĨm tra bµi cị ( 5p): 1/ Nh÷ng vÊn dỊ nµo cÇn l­u ý khi sư dơng b¶n ®å vµ Atlat ®Þa lý trong häc tËp ? 3. Thùc hµnh: HĐ: Cả lớp, nhóm * Bước 1: - GV yªu cÇu HS : + X¸c ®Þnh mục đích, yêu cầu của bµi thực hành + Nªu c¸c b­íc tiÕn hµnh ®Ĩ lµm râ yªu cÇu cđa bµi * Bước 2: - GV phân công và giao bản đồ đã được chuẩn bị trước cho các nhóm. - Hướng dẫn nội dung trình bày của các nhóm theo trình tự sau: + Tên bản đồ . + Nội dung bản đồ. + Phương pháp biểu hiện nội dung trên bản đồ: Tên phương pháp- Đối tượng biểu hiện phương pháp-Khả năng biểu hiện phương pháp. * Bước 3: GV yc lần lượt các nhóm lên trình bày về phương pháp đã được phân công: + Nhóm 1: Phương pháp ký hiệu. + Nhóm 2: Phương pháp ký hiệu đường chuyển động. + Nhóm 3: Phương pháp chấm điểm. + Nhóm 4:Phương pháp bản đồ, biểu đồ. - Sau mỗi lần trình bày, các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung. * Bước 4: GV nhận xét về nội dung trình bày của từng nhóm và tổng kết thực hành . 4. Cđng cè ( 2p ): Tổng kết bài thực hành : Tên bản đồ Phương pháp biểu hiện Tên phương pháp biểu hiện Đối tượng biểu hiện Khả năng biểu hiện 5. H­íng dÉn vỊ nhµ, chuÈn bÞ bµi sau ( 1p): - T×m hiĨu c¸c kh¸i niƯm: Vị Trơ, HƯ MỈt Trêi, Tr¸i §Êt - NC hƯ qu¶ tù quay quanh trơc cđa Tr¸i §Êt - Phãng to 2 h×nh vÏ trong SGK: H 5.3, H5.4 V. Rĩt kinh nghiƯm: Ngày soạn:../../.. Tiết: 05 CHƯƠNG II: VŨ TRỤ. HỆ QUẢ CỦA CÁC CHUYỂN ĐỘNG TRÁI ĐẤT BÀI 5: VŨ TRỤ. HỆ MẶT TRỜI VÀ TRÁI ĐẤT HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG TỰ QUAY CỦA TRÁI ĐẤT I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Hiểu và trình bày được khái quát về hệ Mặt Trời, vị trí các vận động của Trái Đất trong Hệ Mặt Trời. - Trình bày và giải thích được các hiện tượng: Luân phiên ngày đêm, giờ trên trái đất, sự lệch hướng chuyển động của các vật thể ở trªn bề mặt Trái Đất. 2. Kỹ năng - XĐ hướng chuyển động của các hành tinh, vị trí của Trái Đất trong Hệ MT - XĐ các múi giơ,ø hướng lệch chuyển động của các vật thể ở trªn bề mặt Trái Đất 3. Thái độ, hành vi - Nhận thức đúng đắn quy luật hình thành và phát triển của các thiên thể II. CHUÈN BÞ CđA GI¸O VI£N Vµ HäC SINH - GV: + Qủa địa cầu, Tranh ảnh về Hệ Mặt Trời. + Đĩa CD, băng hình về Vũ Trụ, Trái Đất và bầu trời. - HS: Hình vẽ phóng to sự luân phiên ngày đêm, sự lệch hướng chuyển động của vật thể. III. PH¦¥NG PH¸P - §µm tho¹i, quan s¸t, ph©n tÝch vµ so s¸nh - Nghiªn cøu, th¶o luËn nhãm IV. TIÕN TR×NH BµI D¹Y 1. ỉn ®Þnh líp (1p): 2. KiĨm tra bµi cị (2p): KiĨm tra viƯc chuÈn bÞ c¸c h×nh vÏ phãng to ë nhµ cđa HS 3. Bµi míi: Mở bài: - GV ®­a ra mét sè c©u hái ®Ĩ dÉn d¾t vµo bµi: C¸c em biết gì về Vũ Trụ, Hệ Mặt Trời, về Trái Đất trong hệ Mặt Trời? T¹i sao l¹i cã hiƯn t­ỵng hÕt ngµy råi ®ªm ? giê kh¸c nhau cđa c¸c quèc gia trªn thÕ giíi? Hoạt động của GV và HS Nội dung chính HĐ 1: cả lớp *B­íc 1: GV yªu cÇu HS dựa vào hình 5.1 kênh chữ trong SGK,vốn hiểu biết, trả lời các câu hỏi: - Vũ trụ là gì? - Phân biệt Thiên hà với Dải Ngân Hà *B­íc 2: GV chuÈn kiÕn thøc HĐ 2: Cá nhân/ cặp *Bước 1: HS dựa vào hình 5.2 kênh chữ trong SGK, vốn hiểu biết, trả lời các câu hỏi: - Hãy mô tả về Hệ Mặt Trời? - Kể tên các hành tinh trong Hệ Mặt Trời theo thứ tự xa dần Mặt Trời? - Hình dạng quĩ đạo và hướng chuyển động của các hành tinh trong hệ mặt trời? Gợi ý: quỹ đạo các hành tinh lµ hình elip gần tròn và đều nằm trên một mặt phẳng (trừ quỹ đạo của Diêm Vương tinh), hướng cuả các quĩ đạo đều đi từ Đông sang Tây. *Bước 2: GV chuẩn kiến thức Chuyển ý: Taị sao Trái §ầt có sự sống, các hành tinh khác không có? Chúng ta cùng tìm hiểu Trái §ất trong hệ mặt trời. HĐ 3: Cặp/ nhóm *Bước 1: HS quan sát các hình 5.2, SGK và dựa vào kiến thức đã học, trả lời các câu hỏi sau: - Trái Đất lá hành tinh thứ mấy từ Mặt Trời? Vị trí đó có ý nghĩa như thế nào đối với sự sống? - Trái Đất có mấy chyển động chính, đó là các chuyển động nào? - Trái Đất tự quay theo hướng nào? Trong khi tự quay, có điểm nào trên bề mặt Trái Đất không thay đổi vị trí? Thời gian Trái Đất tự quay. *Bước 2: - HS trình bày kết quả, dùng quả Địa cầu biểu diễn hướng tự quay và hướng chuyển động của Trái Đất quanh MT - GV giúp HS chuẩn kiến thức , kỹ năng HĐ 4: Cả lớp *Bước 1: GV yêu cầu HS cả lớp dựa vào kiến thức đã học trả lời câu hỏi: - Vì sao trên Trái Đất có ngày và đêm? - Vì sao ngày đêm kế tiếp không ngừng trên Trái Đất? *Bước 2: GV chuẩn kiến thức HĐ 5: Cá nhân / cặp *Bước 1: HS quan sát hình 5.3, kênh chữ SGK kết hợp với những kiến thức đã học trả lời câu hỏi: - Phân biệt sự khác nhau giữa giờ địa phương và giờ quốc tế. -Trên Trái Đất có bao nhiêu múi giờ? Cách đánh số các múi giờ. Việt Nam ở múi giờ số mấy? -Vì sao ranh giới các múi giờ hoàn toàn không thẳng theo kinh tuyến? -Vì sao có đường đổi ngày quốc tế? -Tìm trên H 5.3 vị trí đường đổi ngày quốc tế và nêu qui ước quốc tế về đổi ngày. *Bước 2: - HS phát biểu, xác định trên Quả Địa Cầu múi giờ số 0 và kinh tuyến 180 - GV chuẩn kiến thức. HĐ 6: Cá nhân / cặp *Bước 1: HS dựa vào hình 5.4, SGK trang 21 và vốn hiểu biết: - Cho biết, ở BCB các vật chuyển động bị lệch sang phía nào,ở BCN các vật chuyển động bị lệch sang phía nào so với hướng chuyển động ban đầu. - Giải thích vì sao lại có sự lệch hướng đó. - Lực làm lệch hướng các chuyển động có tên là gì ? Nó tác động tới chuyển động của các vËt thể nào trên Trái Đất? *Bước 2: HS trình bày, GV chuẩn kiến thức I. Khái quát về Vũ Trụ, Hệ Mặt Trời, Trái Đất trong hệ Mặt Trời(10p) 1. Vũ Trụ: - Là khoảng không gian vô tận, chứa hàng trăm tỷ thiên hà. - Mỗi thiên hà là một tập hợp rất nhiều thiên thể (các ngôi sao, hành tinh, vệ tinh, sao chổi), bụi, khí, bức xạ mặt trời. - Dải Ngân Hà: Là thiên hà nhưng có chứa Hệ Mặt Trời của chúng ta 2. Hệ Mặt Trời - là một tập hợp các thiên thể nằm trong Dải Ngân Hà. Trong đó Mặt trời là trung tâm. - 8 hành tinh quay xung quanh mặt trời + các bụi khí, tiểu hành tinh, sao chổi. 3. Trái Đất trong Hệ Mặt trời - Vị trí thứ 3, cách Mặt Trời là 149,5 triệu km + sự tự quay => Trái Đất nhận được lượng nhiệt và ánh sáng phù hợp với sự sống. - Trái Đất vừa tự quay, vừa chuyển động tịnh tiến quanh Mặt Trời => các hệ quả địa lý quan trọng. II. Hệ quả của vận động tự quay của Trái Đất(29p) 1. Sự luân phiên ngày và đêm: - Trái Đất có hình cầu : ½ được Mặt trời chiếu sáng là ngày, ½ không được chiếu sáng là đêm. - Trái Đất tự quay quanh trục từ tây sang đông => hiện tượng luân phiên ngày đêm. 2. Giê trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế: a. Giờ trên trái đất: - Thời gian trái đất tự quay 1 vòng là 1 ngày và đêm (chia ra làm 24 giờ ) - Gìơ địa phương (giờ Mặt Trời): Các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau -> tg nhËn AS MT kh¸c nhau - Gìơ quốc tÕ ( GMT, giê mĩi ): múi giờ số 0 ( có đường kinh tuyến gốc đi qua đài thiên văn Grenwich) b. Đường chuyển ngày quốc tế: kinh tuyến 180 độ đi qua giữa múi giờ số 12 - Đi từ đông -> tây kinh tuyến 1800 t¨ng thªm một ngày lịch. - Đi từ tây -> đông kinh tuyến 1800: lïi l¹i một ngày lịch. 3. Sự lệch hướng chuyển động của các vật thể - Lực làm lệch hướng là lực Côriôlit. - Biểu hiện: + Nửa cầu Bắc: Lệch về bên phải. + Nửa cầu Nam: lệch về bên trái. - Nguyên nhân : Trái Đất tù quay tõ T -> §à với vận tốc dài ngắn khác nhau ở các vĩ độ. - Lực Coriolit tác động đến chuyển động của khối khí, dòng biển, dòng sông, đường đạn bay trên bề mặt Trái Đất 4. Cđng cè ( 2p ): 1/ Hãy trình bày các hệ quả địa lý của vận động tự quay của Trái Đất. 2/ Hãy sắp xếp các hành tinh theo thứ tự xa dần Mặt Trời. a. Kim tinh e. Hải vương tinh b. Thuỷ tinh g. Diêm Vương tinh c. Trái Đất h. Thiên Vương tinh d. Mộc tinh i. Hỏa tinh đ. Thổ tinh 3/ Khoanh tròn chử cái ở đầu ý em cho là đúng: Vận tốc dài của các địa điểm thuộc các vĩ độ khác nhau không bằng nhau do Trái Đất: a. Chuyển động theo hướng từ Tây sang Đông b. Có hình khối cầu c. Tự quay với vận tốc rất lớn d. Vừa tự quay vừa tự chyển động quanh Mặt Trời 5. H­íng dÉn vỊ nhµ, chuÈn bÞ bµi sau ( 1p): - Làm bài tập 3 SGK trang 21 - Mçi tỉ phãng to mét h×nh vÏ trong SGK - NC hƯ qu¶ chuyĨn ®éng xung quanh MỈt Trêi cđa Tr¸i §Êt V. Rĩt kinh nghiƯm: Ngày soạn:../../.. Tiết: 06 BÀI 6: HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG XUNG QUANH MẶT TRỜI CỦA TRÁI ĐẤT I. MỤC TIÊU CỦA BÀI HỌC 1. Kiến thức - Trình bày và giải thích được các hệ quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất: chuyển động biểu kiến hằng năm của Mặt Trời, các mùa, ngày đêm dài ngắn theo mùa. 2. Kü n¨ng - Sử dụng tranh ảnh, hình vẽ, mô hình để trình bày các hệ quả chuyển động quanh Mặt Trời của Trái Đất. 3. Th¸i ®é, hµnh vi - Nhận thức đúng đắn các quy luật tự nhiên II. CHUÈN BÞ CđA GI¸O VI£N Vµ HäC SINH - Mô hình chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời. - Qủa địa cầu, ngọn nến( hoặc 1 chiếc đèn). - Các hình vẽ phóng to trong bài 6. - Băng hình, đĩa VCD về chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời. III. PH¦¥NG PH¸P - §µm tho¹i, quan s¸t, ph©n tÝch vµ so s¸nh - Nghiªn cøu, th¶o luËn nhãm IV. TIÕN TR×NH BµI D¹Y 1. ỉn ®Þnh líp (1p): 2. KiĨm tra bµi cị (5p): 1/ H·y ph©n biƯt giê ®Þa ph­¬ng víi giê quèc tÕ ? Kinh tuyÕn 1800 cã ý nghÜa g×? 2/ VÏ s¬ ®å vµ tr×nh bµy hƯ qu¶ sù lƯch h­íng chuyĨn ®éng cđa c¸c vËt thĨ trªn bỊ mỈt Tr¸i §Êt khi Tr¸i §Êt tù quay quanh trơc. 3. Bµi míi: Më bµi: khí hậu trong một năm luôn thay đổi theo từng thời gian khác nhau, lúc nóng, lúc lạnh, khi lại mát mẻ do đâu có các hiện tượng này? Hoạt động của GV và HS Nội dung chính HĐ 1: Cá nhân/cặp *Bước 1: HS dựa vào kênh chữ và hình 6.1 SGK để trả lời: - Thế nào là chuyển động biĨu kiến của Mặt Trời trong một năm? - Câu hỏi mục I trong SGK? *Bước 2: HS trình bày, GV chuẩn kiến thức vµ ®Ỉt thªm c©u hái: HĐ 2: Cặp/nhãm *Bước 1: HS dùa vµo H6.2, 6.3 vµ kiÕn thøc ®· häc ®Ĩ th¶o luËn: - V× sao cã hiƯn t­ỵng mïa trªn Tr¸i §Êt ? - X¸c ®Þnh trªn H6.2: + VÞ trÝ vµ kho¶ng thêi gian cđa c¸c mïa + VÞ trÝ c¸c ngµy: xu©n ph©n, h¹ chÝ, thu ph©n, ®«ng chÝ - Giải thích vì sao: Mùa xuân ấm áp, mùa hạ nóng bức, mùa thu mát mẻ, mùa đông lạng lẽo. - Vì sao các mùa của 2 nửa cầu trái ngược nhau? *Bước 2: HS trình bày, GV giúp HS chuẩn kiến thức HĐ 3: Cặp/ nhóm *Bước 1: HS dựa vào hình 6.2, 6.3 và kênh chữ, vốn hiểu biết, thảo luận theo gợi ý: - Thời gian nào, những mùa nào nửa cầu Bắc có ngày dài hơn đêm? Nưa cÇu nam cã ngµy ng¾n h¬n ®ªm? Vì sao? - Nêu kết luận về hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa trên Trái Đất. - Vào những ngày nào khắp nơi trên Trái Đất có ngày bằng đêm? - Hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau có thay đổi như thế nào theo vĩ độ? Vì sao? Gợi ý: Khi quan sát hình 6.3 chú ý: + Vị trí của đường phân chia sáng tối so với hai cực Bắc, Nam. + So sánh diện tích được chiếu sáng với diện tích trong bóng tối của một nửa cầu trong cùng một thời điểm ( 22/6 hoặc 22/12 ) *Bước 2: HS trình bày, GV giúp HS chuẩn kiến thức I. Chuyển động biến kiến hằng năm của hệ Mặt Trời(5p) - Mặt trời đứng yên, Trái đất chuyển động tịnh tiến xung quanh Mặt trời. - Trục Trái Đất nghiêng không đổi phương khi chuyển động quanh Mặt Trời. => Chúng ta có ảo giác Mặt trời di chuyển, đó là chuyển động biểu kiến của mặt trời. II. Các mùa trong năm(13p) - Mùa là khoảng thời gian trong một năm có những đặc điểm riêng về thời tiết và khi hậu. - Có 4 mùa: Xuân, hạ, thu, đông. Mùa ở 2 Bán cầu trái ngược nhau. - Nguyên nhân: Do trục Trái Đất nghiêng và không đổi phương nên bán cầu Nam và bán cầu Bắc lần lượt ngả về phía Mặt Trời hoỈc chÕch xa MỈt Trêi khi Trái Đ