Giáo án Địa lý 12 cơ bản tiết 39: Vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở đồng bằng Sông Hồng

Ngày soạn: 01/3/2010 Ngày dạy: 08/3/2010 Dạy lớp: 12A2, 12C4, 12C5 Tiết 39: Bài 33. VẤN ĐỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ THEO NGÀNH Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Sau bài học, HS cần: 1. Về kiến thức: - Biết xác định vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của Đồng bằng sông Hồng. - Phân tích đựơc các thế mạnh chủ yếu và những hạn chế của Đồng bằng sông Hồng. - Hiểu được tính cấp thiết phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành và những định hướng về sự chuyển dịch đó. 2. Về kĩ năng: - Xác định trên bản đồ một số tài nguyên thiên nhiên (đất, nuớc, thuỷ sản, ), mạng lưới giao thông và đô thị ở Đồng bằng sông Hồng. - Phân tích được các hình ảnh và bảng biểu trong SGK. Rút ra nhận xét cần thiết. II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC: - Atlát địa lí Việt Nam - Bản đồ tự nhiên ĐBSH III. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: 10’ Câu 1. Tại sao nói việc phát huy thế mạnh của TD và MNBB có ý nghĩa kinh tế lớn, ý nghĩa chính trị, xã hội sâu sắc? Câu 2. Hãy phân tích khả năng và hiện trạng phát triển của cây CN, cây đặc sản và chăn nuôi gia súc của vùng? Câu 3. Trình bày thế mạnh khai thác, chế biến khoáng sản và thủy điện vùng. Câu 4. Dựa vào Atlát VN xác định các trung tâm công nghiệp vùng. 3. Dạy bài mới: * Khởi động: Đồng bằng sông Hồng là một trong ba vùng kinh tế trọng điểm của cả nước, là vùng có nền kinh tế phát triển mạnh đứng hàng thứ hai cả nước sau Đông Nam Bộ. Vậy điều kiện nào tạo nên thế mạnh đó? Tại sao lại phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển dịch như thế nào? Tiết học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu tất cả những vấn đề trên. Thời lượng Hoạt động của GV và HS Nội dung chính 4 – 6 Phút 10 – 12 Phút 12 – 14 Phút * Hoạt động 1: Cá nhân - Bước 1: HS dựa vào Atlat Địa lí VN, Hình 33.3, Bản đồ tự nhiên ĐBSH, Trả lời các câu hỏi sau: + Xác định các đơn vị hành chính của Đồng bằng sông Hồng. + Xác định ranh giới. + Nhận xét diện tích, dân số của ĐBSH. + Nêu ý nghĩa vị trí địa lí, KT - XH của vùng. - Bước 2: HS trả lời. - Bước 3: GV chuẩn kiến thức * Chuyển ý: Song song với những thuận lợi về vị trí thì ĐBSH có những thuận lợi gì về mặt tự nhiên và KT Xh chúng ta tìm hiểu phần tiếp theo. * Hoạt động 2: Cặp đôi - Bước 1: HS dựa vào Atlat Địa lí VN, Hình 33.3, Bản đồ tự nhiên ĐBSH, Trả lời các câu hỏi sau: + Nêu đặc điểm tự nhiên của ĐBSH: đất đai, khí hậu, nguồn nước, tai nguyên biển, khoáng sản. + Phân tích cơ cấu sử dụng đất ở ĐBSH. + Phân tích điều kiện kinh tế - xã hội ở ĐBSH. + Phân tích sức ép dân số tới sự phát triển kinh tế - xã hội ở ĐBSH. => Điều đó có ảnh hưởng như thế nào đối với sự phát triển kinh tế ở ĐBSH? - Bước 2: HS trình bày. - Bước 3: GV chuẩn kiến thức. * Chuyển ý: Cơ cấu KT của Đồng Bằng Sông Hồng hiện nay có phù hợp chưa? Nếu chưa phù hợp thì chuyển dịch ra sao? Để tìm hiểu chúng ta vào mục 2. * Hoạt động 3: Nhóm - Bước 1: Các nhóm dựa vào Atlát 12, Bản đồ KT của vùng ĐBSH, bảng số liệu của GV cho, hình 32.2, 32.3, trả lời: + Nhóm 1, 4: Giải thích tại sao ĐBSH lại phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế? + Nhóm 2, 5: Nhận xét biểu bảng về sự chuyển dịch cơ cấu GDP của cả nước và ĐBSH. Cơ cấu GDP của cả nước. Năm 1990 1995 2005 KV I 22,7 28,8 41,0 KV II 38,7 27,2 21,0 KV III 38,6 44,0 38,0 Cơ cấu GDP của ĐBSH Năm 1990 1995 2005 KV I 45,6 32,6 25,1 KV II 22,7 25,4 29,9 KV III 31,7 42,0 45,0 + Nhóm 3, 6: Dựa vào SGK, cho biết định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở ĐBSH - Bước 2: Các nhóm trình bày, có bổ sung. - Bước 3: GV chuẩn kiến thức. 1. Các thế mạnh của vùng: * Vị trí địa lí: - Diện tích: 15.000 km2, chiếm 4,5% diện tích tự nhiên của cả nước. - Dân số: 18,2 triệu người (2006), chiếm 21,6% dân số cả nước. - Gồm 10 tỉnh, thành: Hà Nội, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình. - Giáp Trung du - miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ và vịnh Bắc Bộ. => Ý nghĩa: + Dễ dàng giao lưu kinh tế với các vùng khác và với nước ngoài. + Gần các vùng giàu tài nguyên. * Tài nguyên thiên nhiên: - Diện tích đất nông nghiệp khoảng 51.2%, trong đó 70% có độ phì cao và trung bình, có giá trị lớn về sản xuất nông nghiệp. - Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, có mùa đông lạnh làm cho cơ cấu cây trồng đa dạng. - Tài nguyên nước phong phú, có giá trị lớn về kinh tế: nước sông (hệ thống sông), nước ngầm, nước nóng, nước khoáng. - Tài nguyên biển: bờ biển dài 400 km, vùng biển có tiềm năng lớn để phát triển nhiều ngành kinh tế - Khoáng sản không nhiều, có giá trị là đá vôi, sét cao lanh, than nâu, khí tự nhiên. * Điều kiện kinh tế - xã hội: - Dân cư đông nên có lợi thế: + Có nguồn lao động dồi dào, nguồn lao động này có nhiều kinh nghiệm và truyền thống trong sản xuất, chất lượng lao động cao. + Tạo ra thị trường có sức mua lớn. - Chính sách: có sự đầu tư của Nhà nước và nước ngoài. - Cơ sở vật chất kĩ thuật và kết cấu hạ tầng phát triển mạnh. 2. Hạn chế chủ yếu của vùng: - Dân số đông, mật độ dân số cao gây sức ép về nhiều mặt (1225 người/km2 4,8 lần cả nước) gây sức ép về kinh tế. - Thường có thiên tai: bão, lũ, hạn hán. - Sự suy thoái một số loại tài nguyên. - Sự chuyển dịch KT còn chậm. 3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: a. Thực trạng: - Cơ cấu kinh tế đồng bằng sông Hồng đang có sự chuyển dịch theo hướng tích cực nhưng còn chậm. - Giảm tỉ trọng khu vực I, tăng tỉ trọng khu vực II v à III. (2005: 25.1%; 29.9%; 45%) - Trước 1990, khu vực I chiếm tỉ trọng cao nhất. Sau 1990, khu vực III chiếm tỉ trọng cao nhất. 2. Định hướng: - Tiếp tục chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế: giảm tỉ trọng khu vực I, tăng tỉ trọng khu vực II và III (2010: 20%, 34%, 46%) - Chuyển dịch trong nội bộ từng ngành kinh tế: + Trong khu vực I: ▪ Giảm tỉ trọng ngành trồng trọt, tăng tỉ trọng ngành chăn nuôi và thuỷ sản. ▪ Trong trồng trọt: giảm tỉ trọng cây lương thực, tăng tỉ trọng cây thực phẩm và cây ăn quả. + Trong khu vực II: chú trọng phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm dựa vào thế mạnh về tài nguyên và lao động. + Trong khu vực III: phát triển du lịch, dịch vụ tài chính, ngân hàng, giáo dục - đào tạo, V. ĐÁNH GIÁ: 1. Tại sao phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở ĐBSH? 2. Phân tích những nguồn lực ảnh hưởng tới sự chuyển dịch cớ cấu kinh tế ở ĐBSH? 3. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở ĐBSH diễn ra như thế nào? Nêu những định hướng chính trong tưởng lai? VI. HOẠT ĐỘNG NỐI TIẾP: - Chuẩn bị bài 34, chuẩn bị dụng cụ thực hành. - HS về nhà dựa vào bảng số liệu trong bài học. Hãy vẽ biểu đồ thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của ĐBSH.