Giáo án Địa lý lớp 12 Tiết 10 - Bài 10: Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa (tiếp theo)

Tiết 10 - Bài 10 THIÊN NHIÊN NHIỆT ĐỚI ẨM GIÓ MÙA (Tiếp theo) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC. Sau bài học, HS cần: 1. Kiến thức: -Biết được biểu hiện của đặc điểm nhiệt đới ẩm gió mùa qua các thành phần tự nhiên: địa hình, thuỷ văn, thổ nhưỡng. -Giải thích được đặc điểm nhiệt đới ẩm gió mùa của các thành phần tự nhiên. -Hiểu được mặt thuận lợi và trở ngại của khí hậu NĐAGM đối với hoạt động sản xuất, nhất là đôl với sản xuất nông nghiệp. 2. Kĩ năng: - Phân tích mối quan hệ tác động giữa các thành phần tự nhiên tạo nên tính thống nhất thể hiện ở đặc điểm chung của một lãnh thổ. - Biết liên hệ thực tế để giải thích những hiện tượng thường gặp trong tự nhiên. -Sử dụng bản đồ và các kiến thức đã học để trình bày đặc điểm của ba miền tự nhiên. II.DẠY TÍCH HỢP. 1.GDBĐKH: *Nội dung có thể tích hợp: Ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió đến hoạt động sản xuất và đời sống. *Mục đích GD: Phân tích những biểu hiện của các yếu tố khí hậu: nền nhiệt độ cao, lượng mưa nhiều, độ ẩm lớn và các hoạt động của gió mùa đã ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và sản xuất của con người *Mức độ tích hợp: Liên hệ 2.GDSDTK&HQNL: *Địa chỉ tích hợp: -Mục 2 : Các thành phần tự nhiên khác (Tập trung khai thác phần b : “Sông ngòi”) *Nội dung tích hợp: - Kiến thức+ Tính chất khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với tổng bức xạ lớn, cân bằng bức xạ dương quanh năm, lượng mưa lớn... + Địa hình miền núi chia cắt mạnh, sông ngòi dày đặc... + Có nhiều điều kiện phát triển công nghiệp năng lượng (thuỷ điện, điện sử dụng năng lượng Mặt Trời...). - Kĩ năng + Đọc và phân tích bản đồ khí hậu, bản đồ hình thể Việt Nam. *Mức độ tích hợp: Liên hệ. III.CÁC KĨ NĂNG SỐNG CƠ BẢN ĐƯỢC GIÁO DỤC TRONG BÀI -Tư duy:Tìm kiếm và xử lí thông tin thông qua bảng số liệu, bản đồ...để thấy được những biểu hiện của thiên nhiên NĐA gió mùa.ở nước ta -Giải quyết vấn đề: Ra quyết định đúng để hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của thiên nhiên NĐA gió mùa đến các hoạt động SX & đời sống con người. -Làm chủ bản thân:Quản lí thời gian , đảm nhận trách nhiệm IV.CÁC PHƯƠNG PHÁP KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC CÓ THỂ SỬ DỤNG -Làm việc cá nhân. Đàm thoại, gợi mở. -Tranh luận. -Thuyết trình tích cực. -Làm việc theo nhóm nhỏ. V. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC - Bản đồ Tự nhiên Việt Nam. - Atlat địa lí Việt Nam. -Một số hình ảnh về địa hình vùng núi...Các hệ sinh thái rừng của vùng NĐA gió mùa. VI. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC A/Ổn định lớp. (Thời gian 1 phút) B/Kiểm tra bài cũ: Câu 4SGK/44 (Thời gian 5 phút) C/Bài mới: GV: T¸c ®éng cña giã mïa vµ sù ph©n hãa theo ®é cao lµ nÐt ®éc ®¸o cña khÝ hËu n­íc ta. KhÝ hËu nhiÖt ®íi Èm giã mïa ®· chi phèi c¸c thµnh phÇn tù nhiªn kh¸c t¹o nªn ®Æc ®iÓm chung næi bËt cña tù nhiªn n­íc ta, ®ã lµ thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa. Trong bµi 9, chóng ta chØ t×m hiÓu vÒ ®Æc ®iÓm nhiÖt ®íi Èm giã mïa cña khÝ hËu. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh Néi dung chÝnh Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu ®Æc ®iÓm vµ gi¶i thÝch tÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa cña ®Þa h×nh: H×nh thøc: Theo cÆp. Thời gian 10 phút Phương pháp : thảo luận, thuyết trình. Tư liệu: SGK Đồ dùng: Một số hình ảnh về địa hình vùng núi bản đồ tự nhiên VN, Átlát B­íc 1: GV giao nhiÖm vô cho HS (Xem phiÕu häc tËp phÇn phô lôc) B­íc 2: Hai HS cïng bµn trao ®æi ®Ó tr¶ lêi c©u hái trong 2 phút. B­íc 3: Mét HS ®¹i diÖn tr×nh bµy tr­íc líp, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. Bước4:GV chuÈn kiÕn thøc, l­u ý HS c¸ch sö dông mòi tªn ®Ó thÓ hiÖn mèi quan hÖ nh©n qu¶. (Xem th«ng tin ph¶n håi phÇn phô lôc) ? Dùc vµo hiÓu biÕt cña b¶n th©n em h·y ®Ò ra biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ ho¹t ®éng x©m thùc ë vïng ®åi nói. (Trång rõng, trång c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, lµm ruéng bËc thang, x©y dùng hÖ thèng thñy lîi,...). Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu ®Æc ®iÓm vµ gi¶i thÝch tÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa cña s«ng ngßi, ®Êt vµ sinh vËt. H×nh thøc: Nhãm. Thời gian 15 phút Phương pháp : thảo luận, thuyết trình. Tư liệu: SGK Đồ dùng: bản đồ sông ngòi VN, Átlát.. B­íc 1: GV chia nhãm vµ giao nhiÖm vô cho tõng nhãm.(phiÕu häc tËp phÇn phô lôc). - Nhãm 1: T×m hiÓu ®Æc ®iÓm s«ng ngßi. - Nhãm 2: T×m hiÓu ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai. - Nhãm 3: T×m hiÓu ®Æc ®iÓm sinh vËt. B­íc 2: Các nhóm chuẩn bị trong 5 phút. §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c bæ sung ý kiÕn. B­íc 3: GV nhËn xÐt vµ kÕt luËn (Xem th«ng tin ph¶n håi phÇn phô lôc). GV ®­a c©u hái thªm cho c¸c nhãm: ? Cho nhãm 1: ChØ trªn b¶n ®å c¸c dßng s«ng lín ë n­íc ta. V× sao hµm l­îng phï sa cña n­íc s«ng Hång lín h¬n s«ng Cöu Long? (Do bÒ mÆt ®Þa h×nh cña l­u vùc s«ng Hång cã ®é dèc lín h¬n, líp vá phong hãa chñ yÕu lµ ®¸ phiÕn sÐt nªn dÔ bÞ bµo mßn h¬n). ? Cho nhãm 2: Gi¶i thÝch sù h×nh thµnh ®Êt ®¸ ong ë vïng ®åi, thÒm phï sa cæ n­íc ta? ( Sù h×nh thµnh ®¸ ong lµ giai ®o¹n cuèi cña qu¸ tr×nh feralit diÔn ra trong ®iÒu kiÖn líp phñ thùc vËt bÞ ph¸ hñy, mïa kh« cµng kh¾c nghiÖt, sù tÝch tô trong tÇng tÝch tô tõ trªn xuèng trong mïa m­a vµ tõ d­íi lªn trong mïa kh« cµng nhiÒu, khi líp ®ất mÆt bÞ röa tr«i hÕt, tÇng tÝch tô lé trªn mÆt, r¾n ch¾c l¹i thµnh tÇng ®¸ ong. §Êt cµng xÊu nÕu tÇng ®¸ ong cµng gÇn mÆt). *Tich hợp GDSDTK&HQNL -Hiện nay vấn đề sử dung năng lượng gặp những khó khăn gì? Hãy đề ra biện pháp giải quyết. -Nguồn NL hóa thạch đang bị can kiệt và gây Ô nhiễm môi trường dẫn tới làm BĐKH. + Tính chất khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với tổng bức xạ lớn, cân bằng bức xạ dương quanh năm, lượng mưa lớn...+ Địa hình miền núi chia cắt mạnh, sông ngòi dày đặc...+ Có nhiều điều kiện phát triển công nghiệp năng lượng (thuỷ điện, điện sử dụng năng lượng Mặt Trời, NL sinh học...). sử dụng nguồn năng lượng sạch. Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu ¶nh h­ëng cña thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng: H×nh thøc: C¶ líp. Thời gian 7 phút Phương pháp :Đàm thoại, gợi mở. Tư liệu: SGK Đồ dùng:.. tranh ảnh về thiên tai... Bước1: ? §äc SGK môc 3, kÕt hîp víi hiÓu biÕt cña b¶n th©n, h·y nªu nh÷ng vÝ dô chøng tá thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa cã ¶nh h­ëng ®Õn SX n«ng nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng SX kh¸c vµ ®êi sèng. Bước2:- HS tr¶ lêi t¸c ®éng cña thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c vµ ®êi sèng. Bước3: GVchuẩn kiến thức *Tích hợp GDBĐKH. -Phân tích những biểu hiện của các yếu tố khí hậu: nền nhiệt độ cao, lượng mưa nhiều, độ ẩm lớn và các hoạt động của gió mùa đã ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và sản xuất của con người như thế nào? Nêu các giải pháp. -Các hiện tượng tiêu cực của thời tiết và kH diễn ra ngày càng nhanh và mạnh. - Các biện pháp: +Sử dụngTK&HQNL. +Trồng cây xanh, trồng rừng. +Hạn chê sử dụng-Tái sử dụng-Tái chế. 2) C¸c thµnh phÇn tù nhiªn kh¸c: a) §Þa h×nh: (Xem th«ng tin ph¶n håi phÇn phô lôc). b) S«ng ngßi, ®Êt, sinh vËt: (Xem th«ng tin ph¶n håi phÇn phô lôc). c/Đất d/Sinh Vật 3) Ảnh h­ëng cña thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng: * ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: - NÒn nhiÖt Èm cao thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp lóa n­íc, t¨ng vô, ®a d¹ng hãa c©y trång, vËt nu«i, ph¸t triÓn m« h×nh N«ng - L©m kÕt hîp. - Khã kh¨n: Lò lôt, h¹n h¸n, khÝ hËu, thêi tiÕt kh«ng æn ®Þnh. * ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c vµ ®êi sèng - ThuËn lîi: ®Ó ph¸t triÓn l©m nghiÖp, thñy s¶n, giao th«ng vËn t¶i, du lÞch... vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng khai th¸c, x©y dùng... vµo mïa kh« - Khã kh¨n: + C¸c ho¹t ®éng giao th«ng, vËn t¶i du lÞch, c«ng nghiÖp khai th¸c... chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña sù ph©n mïa khÝ hËu, chÕ ®é n­íc s«ng. + §é Èm cao g©y khã kh¨n cho viÖc b¶o qu¶n m¸y mãc, thiÕt bÞ, n«ng s¶n. + C¸c thiªn tai nh­ m­a b·o, lò lôt, h¹n h¸n vµ diÔn biÕn bÊt th­êng nh­ d«ng, lèc, m­a ®¸, s­¬ng muèi, rÐt h¹i, kh« nãng,... còng g©y ¶nh h­ëng lín ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. + M«i tr­êng thiªn nhiªn dÔ bÞ suy tho¸i. VII. ĐÁNH GIÁ (Thời gian 6 phút) Em hãy xây dựng sơ đồ và đặt một số câu hỏi của nội dung bài học Hãy phân loại các câu hỏi sau theo các dạng (Trình bày, chứng minh, giải thích, so sánh, vận dụng) và lập dàn ý trả lời. *Đối với HS trung bình. 1.Xây dựng sơ đồ tóm tắt bài học. 2.Hãy nêu biểu hiện của thiên nhiên NĐAGM qua các thành phần địa hình,sông ngòi nước ta. (Trình bày) 3.Thiên nhiên NĐAGM biểu hiện qua các thành phần đất, sinh vật và cảnh quan như thế nào? (Trình bày) 4.Hãy nêu ¶nh h­ëng cña thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng (Trình bày) 5. Trong c¸c nhãm ®Þa h×nh cña n­íc ta sau ®©y, nhãm nµo cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng du lÞch: A. Nhãm ®Þa h×nh ®åi nói C. Nhãm ®Þa h×nh thung lòng,lßng ch¶o miÒn nói B. Nhãm ®Þa h×nh Caxt¬ D. Nhãm ®Þa h×nh ®ång b»ng tÝch tô 6. Qu¸ tr×nh chÝnh trong sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi ®Þa h×nh ViÖt Nam hiÖn t¹i lµ: A. Qu¸ tr×nh x©m thùc båi tô C. Qu¸ tr×nh mµi mßn. B. Qu¸ tr×nh thæi mßn D. Qu¸ tr×nh bãc mßn *Đối với HS khá giỏi 1.Tại sao ĐH nước ta có hiện tượng - X©m thùc m¹nh ë miÒn ®åi nói. - Båi tô nhanh ë ®ång b»ng h¹ l­u s«ng? *Nguyên nhân:tocao,lượng mưa lớn,phân hoá theomùa làm cho quá trình phong hoá,bóc mòn,vận chuyển xảy ra mạnh.Bề mặt ĐH có độ dốc lớn,nham thạch dễ bị phong hoá 2.Đất Fe ralít có đặc tính gì và ảnh hưởng như thế nào đến việc sử dụng đất trong trồng trọt? Quá trình feralít là quá trình hình thành đất đặc trưng cho vùng khí hậu nhiệt đới ẩm. -Lớp phong hoá dày, đất chua,có màu đỏ vàng.Diễn ra mạnh ở vùng đồi núi trên đá mẹ a xít,vì thế đất fe ra lít là loại đất chính ở vùng đồi núi nước ta. Đất dễ bị thoái hóa nếu mất lớp phủ thực vật. - §Êt dÔ bÞ tho¸i ho¸: lµ hÖ qu¶ cña khÝ hËu nhiÖt Èm cao, m­a theo mïa,®Þa h×nh nhiÒu ®åi nói. Do vậy bảo vệ rừng,trồng cây lâu năm trên đất dốc là biện pháp bảo vệ đất ở vùng đồi núi nước ta. VIII. HOẠT ĐỘNG NỐI TIẾP (Thời gian 1 phút) Học bài và lµm c©u hái 1, 2, 3 SGK. VI. PHỤ LỤC: PhiÕu häc tËp 1 TÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa cña ®Þa h×nh n­íc ta X©m thùc m¹nh ë vïng ®åi nói Båi tô nhanh ë vïng ®ång b»ng h¹ l­u s«ng Nguyªn nh©n Hoµn thiÖn s¬ ®å sau ®Ó nªu tÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa cña ®Þa h×nh n­íc ta? Gi¶i thÝch nguyªn nh©n. Th«ng tin ph¶n håi 1: TÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa cña ®Þa h×nh n­íc ta X©m thùc m¹nh ë vïng ®åi nói - BÒ mÆt ®Þa h×nh bÞ c¾t xÎ, nhiÒu n¬i ®Êt tr¬ sái ®¸. - §Þa h×nh ë miÒn nói ®¸ v«i cã nhiÒu hang ®éng, thung lòng. - C¸c vïng thÒm phï sa cæ bÞ bµo mßn t¹o thµnh ®Êt x¸m b¹c mµu. - HiÖn t­îng ®Êt tr­ît, ®¸ lë lµm thµnh nãn phãng vËt ë ch©n nói Båi tô nhanh ë vïng ®ång b»ng h¹ l­u s«ng §ồng b»ng s«ng Hång vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long hµng n¨m lÊn ra biÓn tõ vµi chôc ®Õn hµng tr¨m mÐt. Nguyªn nh©n - NhiÖt ®é cao, m­a nhiÒu, nhiÖt ®é vµ l­îng m­a ph©n hãa theo mïa lµm cho qu¸ tr×nh phong hãa, bãc mßn, vËn chuyÓn x¶y ra m¹nh mÏ. - BÒ mÆt ®Þa h×nh cã dèc lín, nham th¹ch dÔ bÞ phong hãa PhiÕu häc tËp 2: H·y ®iÒn vµo b¶ng sau tÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa cña s«ng ngßi, ®Êt vµ sinh vËt n­íc ta. Gi¶i thÝch c¸c ®Æc ®iÓm ®ã. C¸c thµnh phÇn tù nhiªn TÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa Gi¶i thÝch S«ng ngßi §Êt Sinh vËt Th«ng tin ph¶n håi 2: C¸c thµnh phÇn tù nhiªn TÝnh chÊt nhiÖt ®íi Èm giã mïa Gi¶i thÝch S«ng ngßi Do n­íc ta cã l­îng m­a lín trªn ®Þa h×nh phÇn lín lµ ®åi nói vµ bÞ c¾t xÎ m¹nh, s­ên dèc S«ng ngßi nhiÒu n­íc, giµu phï sa. - M­a nhiÒu lµm s«ng cã l­îng ch¶y lín. H¬n n÷a, n­íc ta l¹i nhËn ®­îc mét l­îng n­íc lín tõ l­u vùc ngoµi l·nh thæ. - HÖ sè bµo mßn vµ tæng l­îng c¸t bïn lín lµ hÖ qu¶ cña qu¸ tr×nh x©m thùc m¹nh ë vïng ®åi nói. ChÕ ®é n­íc theo mïa - M­a theo mïa nªn l­îng dßng ch¶y còng theo mïa. Mïa lò t­¬ng øng víi mïa m­a, mïa c¹n t­¬ng øng víi mïa kh«. §Êt Qu¸ tr×nh feralit lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®Êt chñ yÕu ë n­íc ta - Do m­a nhiÒu nªn c¸c chÊt Bad¬ dÔ tan (Ca2+, Mg3+, K+) bÞ röa tr«i lµm ®Êt chua, ®ång thêi cã sù tÝch tô «xit s¾t (Fe2O3) vµ «xit nh«m (Al2O3) t¹o ra ®Êt feralit (Fe - Al) ®á vµng: - HiÖn t­îng sinh hãa häc diÔn ra m¹nh mÏ, t¹o ra sù ph©n hñy m¹nh mÏ mïn trong ®Êt. Sinh vËt - HÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi Èm giã mïa lµ c¶nh quan chñ yÕu cña n­íc ta. - Cã sù xuÊt hiÖn cña c¸c thµnh phÇn ¸ nhiÖt ®íi vµ «n ®íi nói cao - Bøc x¹ mÆt trêi vµ ®é Èm phong phó. T­¬ng quan nhiÖt - Èm thÊp. - Sù ph©n hãa cña khÝ hËu t¹o nªn sù ®a d¹ng thµnh phÇn sinh vËt cã nguån gèc b¶n ®Þa. Rót kinh nghiÖm