Giáo án Đọc văn đàn ghi ta của lor - Ca (thanh thảo)

Ngày soạn: 10/09/2012 Ngày dạy: 12D; 12D1: 15/09/2012 Đọc văn ĐÀN GHI TA CỦA LOR - CA (Thanh Thảo) 1. Mục tiêu bài học Giúp HS: a. Về kiến thức - Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Lor- ca trong mạch cảm xúc và suy tư đa chiều vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ. - Cảm nhận vẻ đẹp độc đáo trong hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại. b. Về kĩ năng - Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản trữ tình theo chủ nghĩa tượng trưng, siêu thực. c. Về thái độ - Trân trọng Lorca - người nghệ sĩ đã hi sinh sự sống của mình vì sự cách tân cho nghệ thuật chân chính. - Bồi dưỡng tình yêu văn chương trong nhà trường phổ thông. 2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh a. Chuẩn bị của giáo viên - SGK, SGV, giáo án, tài liệu tham khảo, bảng phụ… b. Chuẩn bị của học sinh - SGK, vở soạn, tài liệu tham khảo… 3. Cách thức tiến hành - Kết hợp các phương pháp dạy học: phát vấn, giảng bình, thảo luận nhóm. 4. Tiến trình dạy học: a. KT bài cũ: b. Bài mới: - Giới thiệu bài học: Một nhà tư tưởng nào đó đã nói rằng: Dũng cảm không phải là dám nhảy vào lửa nóng mà dũng cảm là biết sống và chết cho lí tưởng của mình. Nhân loại ngưỡng mộ một Copecnic – Nhà vật lí dám đánh đổi sự sống của mình để bảo vệ thuyết nhật tâm, đem đến cho loài người và khoa học chân chính một cuộc cách mạng. Trên lĩnh vực nghệ thuật, Phê – đê – ri – cô – ga – xi – a Lorca - tượng đài của thi ca Tây Ban Nha nói riêng và thế giới nói chung cũng dũng cảm hi sinh sự sống của mình cho nghệ thuật. Với một cái nhìn đầy tri âm, xót thương và ngưỡng mộ, Thanh Thảo đã phục sinh thời khắc bi tráng của Lorca bằng một bài thơ lạ nhưng độc đáo và hàm súc. Chúng ta cùng đến với thi phẩm nổi tiếng của Thanh thảo qua tiết đọc văn: Đàn ghi ta của Lorca. - Nội dung HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT HĐ1: GV tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm. Nhóm 1: Nêu hiểu biết về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của nhà thơ Thanh Thảo? Nhóm 2: Nêu đặc điểm và phong cách thơ của Thanh Thảo? Nhóm 3: Trình bày vắn tắt về cuộc đời của nghệ sĩ Lorca? Nhóm 4: Nêu xuất xứ bài thơ ĐGTCLC và ý nghĩa của câu thơ đề từ “Khi tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn” ? - GV: Bổ sung các kiến thức về Lor-ca; về trào lưu văn học siêu thực; về trào lưu văn học tượng trưng… - GV: Gọi 1 Hs đọc bài thơ. Hs đọc bài thơ. (lưu ý cách đọc xúc cảm, luyến láy...như cung bậc đàn ghi ta) ?/ Bố cục của bài thơ được chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính từng phần? - GV: Nhận xét cách chia bố cục của hs và điều chỉnh, bổ sung. - ?/ Theo em qua bài thơ nhà thơ muốn nói lên điều gì? (Câu hỏi tìm chủ đề) ?/ Câu thơ đề từ “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” Lorca muốn gửi gắm tâm sự gì? HĐ2: HD Hs tìm hiểu bài thơ: - GV: đọc lại 18 dòng thơ đầu. ?/ Không gian văn hóa Tây Ban Nha được khắc họa qua những hình ảnh nào? ?/ Em có suy nghĩ gì khi bắt gặp h/ả “Áo choàng đỏ gắt”, “ tiếng đàn ghi ta…?” ?/ Các h/ả “đi lang thang, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn, hát nghêu ngao, li la…” giúp ta liên tưởng đến điều gì? GV: Trong ba dòng thơ ngắn miêu tả Lorca có 4 tính từ. Trong đó 3 tính từ được đặt ở vị trí cuối của 3 dòng thơ đã có tác dụng kì lạ. Ta bắt gặp một Lorca chếnh choáng với men say của tình yêu nghệ thuật. Vì tình yêu nghệ thuật mà khát khao đổi mới cách tân. Cho dù sự cách tân với Lorca là người đặt những bước chân đầu tiên trên con đường đầy chông gai, trắc trở. -GV dẫn dắt chuyển ý: Từ bối cảnh chính trị và nghệ thuật TBN lúc bấy giờà số phận bi thương của Lor-ca. ?/ Tác giả đã tái hiện cái chết oan khuất của Lor-ca qua các h/ả, chi tiết nào? Giữa tiếng hát yêu đời vô tư , giữa tình yêu cái Đẹp và hành động tàn ác, dã man). ?/ Tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào trong khổ thơ? ?/ Ý nghĩa của các biện pháp nghệ thuật đó? - GV: Đọc phần thơ còn lại. - GV: Cho hs nêu cảm nhận 4 câu thơ “Không ai chôn …cỏ mọc hoang”. GV: Thanh Thảo đã thật sự cảm thông đến tận cùng với Lor- ca. Lor- ca ra đi bất ngờ khiến hành trình cách tân nghệ thuật của ông bị dang dở. Nhưng nghệ thuật của Lorca lại có sức sống mãnh liệt vì nó là nghệ thuật chân chính. Một thứ nghệ thuật vì tự do, dân chủ của con người. Học sinh thảo luận nhóm ?/ Em hãy giải mã các h/ả “giọt nước mắt , đường chỉ tay, dòng sông, lá bùa, chiếc ghi ta màu bạc…”? ?/ Tiếng “Li la- li la- li la” trong bài thơ có ý nghĩa gì? HĐ3: HD hs tổng kết, dặn dò. ?/ Nêu những đặc sắc về phương diện nội dung và nghệ thuật? Bài thơ như một khúc đoản ca với chừng ấy cách tân, biến tấu. Với một ngòi bút tài hoa và sáng tạo Thanh Thảo đã có một bài thơ như một nốt trầm nhiều cảm xúc trong bản hòa tấu thơ hiện đại Việt Nam. Âm thanh lila cứ ngân dài như một vĩ thanh không dứt để gợi nhớ, gợi nhắc về Lorca, một anh hùng, một tượng đài của nghệ thuật TBN và thế giới. I/ Tìm hiểu chung 1. Tác giả: a. Cuộc đời: (Sgk - 131) b. Sự nghiệp: * Tác phẩm chính: (Sgk - 131) * Đặc điểm thơ: - Là sự lên tiếng của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. - Thể hiện sự cách tân thơ Việt: đào sâu cái tôi nội cảm; cách biểu đạt mới với câu thơ tự do, xoá bỏ ràng buộc khuôn sáo bằng nhịp điệu, cách gieo vần… -> Phong cách: Nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực: 2. Văn bản a. Nghệ sĩ Lorcan (sgk) => Lorca là người nghệ sĩ thiên tài, người anh hùng nghệ thuật của nhân dân Tây Ban Nha. b. Xuất xứ - Rút trong tập “Khối vuông Ru – bích” (1985). - Thể hiện tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực. b. Bố cục: Gồm 4 phần: * Phần 1: (Câu 1 – 6): Lor-ca – con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị, nghệ thuật TBN. * Phần 2: (Câu 7- 18): Lor-ca với cái chết bi trang. * Phần 3: Còn lại (Câu 19- 22): Niềm xót thương, suy tư về cái chết và sự giải thoá của Lorca d . Ý nghĩa câu thơ đề từ - Sự gắn bó, đam mê mãnh liệt với nghệ thuật. Nghệ thuật là tình yêu, là lí tưởng khi sống cũng như khi đã chết. - Nghệ thuật luôn là sự sáng tạo, cách tân. II/ Đọc - hiểu văn bản 1/ Không gian văn hóa Tây Ban Nha và hình ảnh người nghệ sĩ cách tân trong cô đơn. a. Không gian văn hóa Tây Ban Nha - Tiếng đàn: Nhạc cụ độc đáo của TBN - Áo choàng đỏ gắt: Đấu trường bò tót khốc liệt. - Li la: + Loài hoa + Âm thanh tiếng đàn. - Vầng trăng, yên ngựa: Không gian thơ mộng. => Không gian mang đậm bản sắc văn hoá TBN. b. Hình tượng nghệ sĩ Lor – ca trong cô đơn + Đi lang thang về miền đơn độc: Sự cô đơn + Với vầng trăng chếnh choáng: Men say nghệ thuật. + Trên yên ngựa mỏi mòn: Kiên trì bền bỉ. => H/ả Lor-ca như một đấu sĩ với khát vọng cách tân nghệ thuật trước nền chính trị TBN độc tài và nghệ thuật TBN già cỗi. 2. Cái chết đầy bi tráng của Lorca. + Kinh hoàng: Cảm giác bất ngờ, sửng sốt. + Áo choàng bê bết đỏ – Gợi cảnh tượng khủng khiếp về cái chết của Lor-ca. + Lorca bị điệu về bãi bắn: Câu thơ trùng xuống bởi 4 thanh trắc, “bị điệu”, “bãi bắn”, Lorca bị giết. + Chàng đi như người mộng du: Bàng hoàng không tin đó là sự thật vì Lorca đang say mê với cách tân nghệ thuật của mình. + Tiếng ghi ta: . nâu: trầm tĩnh, suy tư . xanh: thiết tha, hy vọng. . tròn bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức tưởi. . ròng ròng máu chảy: sự đau đớn, nghẹn ngào. => Âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể. - Biện pháp nghệ thuật: + Đối lập: Hát nghêu ngao >< áo choàng bê bết đỏ khát vọng >< hiện thực phũ phàng + Nhân hoá: Tiếng ghi ta… máu chảy. + Hoán dụ: Áo choàng, tiếng ghi ta à Lor-ca. + Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Tiếng ghi ta vỡ ra thành màu sắc, hình khối, hành động… => Với việc sử dụng bpnt tài tình, tác giả đã khắc hoạ thật ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn của người nghệ sĩ Lor-ca. 3. Nỗi xót thương và suy tư về sự giải thoát của Lor-ca a. Nỗi xót thương “Không ai ....... cỏ mọc hoang” - Nghệ thuật của Lor-ca: có sức sống mãnh liệt và lưu truyền mãi mãi như “cỏ mọc hoang”. “Giọt nước mắt …trong đáy giếng” - Vầng trăng nơi đáy giếng à sự bất tử của cái Đẹp. b. Suy tư về sự giải thoát - Đường chỉ tay: ẩn dụ về định mệnh nghiệt ngã. -... dòng sông, ghi ta màu bạc...à gợi cõi chết, siêu thoát. - Các hành động: ném lá bùa, ném trái tim: có ý nghĩa tượng trưng cho một sự giã từ, một sự lựa chọn. - Chuỗi âm thanh “Li la- li la- li la” luyến láy ở đầu và cuối như khúc dạo đầu và kết thúc bản nhạc đưa tiễn và tưởng nhớ Lorca – người anh hùng trong nghệ thuật của dân tộc TBN. => Tiếng lòng tri âm sâu sắc đối với người nghệ sĩ, thiên tài Lor-ca. III/ Tổng kết 1. Nghệ thuật - Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc. - Sử dụng h/ả, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung. - Kết hợp hài hoà hai yếu tố thơ và nhạc. 2. Nội dung Tác giả bày tỏ nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết oan khuất của thiên tài Lor-ca- một nghệ sĩ khát khao tự do, dân chủ, luôn mong muốn cách tân nghệ thuật. 5. Hướng dẫn học bài cũ và chuẩn bị bài mới a. Hướng dẫn học bài - Học thuộc lòng bài thơ - Bình giảng khổ thơ: “Tiếng ghi ta nâu .... máu chảy” b. Hướng dẫn chuẩn bị bài - Soạn bài: Người lái đò sông Đà theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn.