Giáo án đọc văn: người trong bao

Ngày 15/3/2008 Tiết: 97 Đọc văn: Người trong bao A. Yêu cầu cần đạt. Giúp học sinh: - Hiểu được giá trị tư tưởng nghệ thuật củ tác phẩm: phê phán lối sống trong bao hèn nhát, cá nhân, ích kỉ và hủ hậu của một bộ phận trí thức Nhga cuối thế kỉ 19, qua hình tượng nhân vật người trong bao Bê- li- cốp. -Hiểu được nghệ thuật xây dung nhân vật điển hình, sáng tạo biểu tượng, cách kể chuyện độc đáo; gang điệu vừa mỉa mai, châm biếm vừa trầm buồn. Củng cố năng lực phân tích nhân vật và khái quát chủ đề của truyện. - Có thái độ căm ghét và đấu tranh với lối sống thu mình trong bao: Háo danh, xu nịnh, sợ hãi hèn hạ trước quyền lực. Từ đó xây dung đạo đức lối sống trung thực, tự tin, lành mạnh chan hoà với mọi người và lí tưởng sống cao đẹp. B. Phương tiện thực hiện. - GV chuẩn bị: Đọc sgk, sgv, soạn giáo án, - Học sinh : Đọc kĩ văn bản, tóm tắt được văn bản và trả lời câu hỏi theo hướng dẫn học bài ở SGK. C. Cách thức tiến hành. - Đọc hiểu, đọc tìm - Câu hỏi nêu vấn đề, gợi mở, vấn đáp. D. Tiến trình dạy học. 1. ổn định tổ chức. 2. Bài cũ: Trình bày bài viết tiểu sử tóm tắt của bản thân về một người yêu quí nhất. 3. Bài mới .Cùng với Tôn-xtôi, Sê-khốp đạt tới đỉnh cao của chủ nghĩa hiện thực phê phán Nga. Một nghệ sĩ vô song, một nghệ sĩ của cuộc sống, một Puskin trong văn xuôi, một nhà cách tân thiên tài trong lĩnh vực truyện ngắn và kịch mới. Và hôm nay chúng ta hân hạnh được làm quen với nhà thiên tài ấy qua một truyện ngắn tiêu biểu của ông: người trong bao. Hoạt động giáo viên- học sinh Yêu cầu cần đạt Học sinh đọc tiểu dẫn GV: Trình bày ngắn gọn tiểu sử tóm tắt của An-TônPáp-lô- vích Sê Khốp? để giúp chúng ta hiểu rõ hơn truyện ngắn người trong bao? GV: Cho học sinh xem chân dung A.T.Sê khốp và tập truyện ngắn A.Sê khốp. GV: Truyện ngắn người trong bao được sáng tác vao thời điểm nào? xã hội nước Nga lúc đó như thế nào? Cùng với người trong bao, ông còn viết một loạt tác phẩm cùng chủ đề như: cây phúc bồn tử, về tình yêu, I-ô-nứt. GV: Nói nhanh( Cây phúc bồn tử viết về nhân vật chính là một công choc, có một ước mơ duy nhất là mua được một trang trại nho nhỏ có bụi phúc bồn tử và về an cư ở đó suet đời. Mọi việc làm, ý nghĩ của lão đều nhằm thực hiện ước mơ đó. Cuối cùng lão đã đạt được nhưng lão trở thành một kẻ hoàn toàn sa đoạ về tinh thần. Hay truyện I-ô-nứt miêu tả một thanh niên yêu đời muốn làm một việc gì có ích cho xã hội- bác sĩ I-ô-nứt nhưng do thiếu một thế giới quan tiến bộ, do ươn hèn, yếu đuối nên bị môi trường dung tục làm tha hoáđ thành một tên béo phì, ích kỉ, lạnh lùng, tham lam, chỉ lo làm giàu, sống một cuộc sống tẻ nhạt, chán ngán, GV: Qua việc đọc văn bản và chuẩn bị ở nhà, em hãy tóm tắt ngắn gọn truyện ngắn người trong bao? GV: Chúng ta có thể tìm hiểu truyện này theo cách nào?( học sinh thảo luận) GV: Chân dung nhân vật chính được cụ thể hoá bằng những nét vẽ nào? Có gì đặc biệt trong chân dung ấy? nào tìm chi tiết và phân tích? Nhân vật kể chuyện đã có nhận xét khái quát gì về lối sống của y? GV: Tính cách kì quái ấy còn được thể hiện chỗ nào? GV: Với lối sống đó Bê-li cốp cảm thấy mình như thế nào? Tiết: 98. GV: Có thể khái quát con người và tính cách của Bê-li- cốp bằng những từ ngữ, hình ảnh nào?( Hs so sánh bức chân dung Bê-li- cốp với lời văn miêu tả. thảo luận theo nhóm). Lối sống ấy có ảnh hưởng như thế nào với những người xung quanh? Vì sao vậy? GV: Sau khi Bê-li cốp chết lối sống và tính cách của y còn ảnh hưởng đến cuộc sống hiện tại và tương lai của cả dân thành phố nữa không? vì sao? GV: Gọi học sinh đọc đoạn văn dẫn đến cái chết của Bê-li- cốp. Thảo luận theo nhóm các câu hỏi sau: ? Vì sao Bê- li- cốp chết? ? ý nghĩa cái chết của Bê- li- cốp? ? Vì sao chẳng bao lâu trong thành phố, lối sống của Bê- li- cốp lại nhanh chóng phục hồi? GV: Hình ảnh cái bao xuất hiện bao nhiêu lần trong tác phẩm? Hình ảnh ấy có ý nghĩa chỉ đồ vật mà Bê- li- cốp sử dùng hay còn có ý nghĩa gì khác? GV: Qua hình tượng Bê- li- cốp và hình ảnh cái bao em hãy xác định chủ đề tư tưỏng của truyện ngắn? GV: Để thể hiện chủ đề đó Sê- khốp đã thành công ở những đặc điểm nghệ thuật nào? GV: Gọi HS đọc nội dung ghi nhớ SGK. Thảo luận ý nghĩa thời sự của tác phẩm. GV: Khi nào thì sẽ không còn kiểu người như bê- li-cốp? Liên hệ với những biến thể của kiểu người và lối sống trong bao mà em từng chứng kiến? Dặn dò: Nắm được chủ đề tư tưởng của tác phẩm và những thành công về nghệ thuật. Làm các bài tập phần luyện tập vào vở soạn và chuẩn bị bài: Thao tác bình luận văn học. I. Tiểu dẫn. 1. Tác giả (SGK) - Cuộc đời: An-Tôn-Páp lô vích Sê Khốp( 29/1/1860) trong gia đình tiểu thương, tại thị trấn Ta gan rốc, bên bờ biển A-dốp. Thời thơ ấu của Sê khốp ít được vui tươi vì chịu sự giáo dục quá gia trưởng và nghiêm khắc của cha. - Quá trình hoạt động và học tập: Khi đang học dở trung học thì gia đình phá sản nên Sê khốp vừa học vừa đi dạy tư để kiếm sống nuôi bản thân và gia đình. Sau khi tốt nghiệp ĐH y khoa, Sê khốp vừa là bác sĩ ở vùng ngoại ô Mạc tư khoa, vừ viết báo viết văn, đồng thời tham gia nhiều công việc, chính trị, xã hội( Chữa bệnh không lấy tiền, xây dung bệnh xá và ba trường học - Sê Khốp bị bệnh phổi đến mùa xuân 1904 căn bệnh ấy trở nên trầm trọng. Ông sang Đức để dưỡng bệnh. Nhưng đến 3giờ sáng 2/ 7/ 1904 ông đã tắt thở. Mấy ngày sau thi hài của ông được đưa về Mac Tư Khoa( Chính phủ Nga Hoàng sợ đám tang của nhà văn sẽ nổ ra cuộc biểu tình chính trị nên đã giám sát cẩn thận và cấm đọc điếu văn. Ông được yên nghỉ tại nghĩa địa của tu viện Nôvôđiêvisi, và cứ mùa xuân tới trên mộ của nhà văn vĩ đại lại nở rộ hoa anh đào). 2. Tác phẩm: Sê Khốp để lại > 500 truyện ngắn: Anh béo và anh gầy, con kì nhông, phòng số 6, Đảo Xa kha lin, Đồng cỏ…; Kịch nói: Chim hải âu, Cậu Va-Nhi-a, ba chị em, vườn anh đào… Nội dung: Phê phán, lên án chế độ xã hội bất công, thói cường bạo và cuộc sống ăn hại của những giai cấp chấp chính. Phê phán sự bất lực và sa đoạ tinh thần của một bộ phận giới trí thức. Lòng đồng cảm, trân trọng đối với những người nghèo khổ, thể hiện tình yêu thắm thiết và niềm tin vô bờ bến đối với nhân dân lao động. Giới thiệu tác phẩm. - Sáng tác năm1898, khi xã hội Nga đang ngạt thở dưới chế độ chuyên chế Nga Hoàng nặng nề, u ám( cuối thế kỉ 19) II. Đọc hiểu văn bản. - Tóm tắt tác phẩm. Tác giả kể lại câu chuyện về hai người bạn đi săn về muộn nghỉ tại nhà của ông trưởng thôn, tại đây Bu- rơ- kin đã kể ch bác sĩ I- van- nứt nghe chuyện về Bê- li- cốp: Bê- li- cốp một GV dạy tiếng cổ Hy-Lạp ở một trường trung học. Đặc điểm nổi bật của lão là muốn chun rúc vào bao. Dù mưa, hay nắng bao giờ lão cũng thích mang kính đen, mặc áo mành tô bẻ cổ, đi giày cao su ra ngoài giày thường để đề phòng ẩm ướt, nhét bông vào tai và che ô…Tất cả đồ dùng của lão từ lớn chí nhỏ đều được đựng trong một cái bao. Lão hoan nghênh tất cả mọi điều cấm đoán, tự cho mình phải có nhiệm vu ngăn ngừa mọi hành vi vi phạm luật lệ và khi cần thiết phải báo cáo với cấp trên. ảnh hưởng của Bê- li- cốp to lớn đến cả trường và cả thành phố, trong vòng mươi, mười lăm năm trời ai cũng sợ lão “ sợ nói to, sợ đọc sách, sợ giúp đỡ người nghèo, sợ dạy đọc…Năm ngoài 40 tuổi lão muốn lấy vợ, nhưng lão sợ lấy vợ lại có điều gì xảy ra chăng.Vì thế nên lão đã gầy , xanh xao, vàng vọt đi và càng rúc sâu vào cái bao của mình. Bê-li- cốp chết khá bất ngờ gây cho mọi người trong trường và thành phố không ít ngạc nhiên. Cái chết với Bê- li- cốp là sự giải thoát và hạnh phúc vì y được nằm trong cái bao kín nhất và bền vững nhất. Chôn xong Bê- li cốp mọi người thấy nhẹ nhỏm nhưng chưa đầy một tuần thì cuộc sống trở lại nếp cũ: nặng nề, u ám, vô vị, nhạt nhẻo… Nghe xong câu chuyện của bạn, I va-nứt kết luận không thể sống mãi như thế được. - Bố cục: Nhiều cách phân chia bố cục Cách 1: Bê- li- cốp khi còn sống, bê- li- cốp khi đã qua đời. Câch 2: Một đoạn đời Bê- li – cốp, cuộc sống vẫn buồn khi Bê- li- cốp qua đời. Cách 3: Theo mạch truyện: Mở truyện ( Cuộc trò chuyện giữa hai người bạn), thân truyện( kể về cuộc đời và tính cách của Bê-li- cốp), kết truyện( lời nhận xét của bác sĩ I- va-nứt) 1) Chân dung và tính cách của nhân vật người trong bao- Bê-li- cốp. + Cặp kính đen luôn gắn trên gương mặt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn + Cách ăn mặc và phục sức: Tất cả đều màu đen và đều để trong bao, cho vào bao( giày, ủng, kính, ô đ Khác thường, lạ lùng, lập dị. + Cả ý nghĩ y cũng cho vào bao: Y sợ cả nói to, vì thế đến chơi nhà một đồng nghiệp nào y chỉ ngồi im như một pho tượng một lát rồi về.Y không bao giờ dám có một ý kiến gì trước bất cứ một vấn đề gì dù lớn hay nhỏ. ị Chính lối sống đó mà người ta gọi Bê-li - cốp là người trong bao, người mang bao. Cái tên đó đã dần thay thế cái tên thật của yđ Làm nhan đề cho tác phẩm. Khát vọng mãnh liệt của Bê- li- cốp là thu mình trong cái vỏ, tạo cho mình một thứ bao ngăn cách, bảo vệ hắn khỏi những ảnh hưởng, tác động của cuộc sống bên ngoàiđ khát vọng kì dị, lập dị, trái khoáy. + Đặc tính: ca ngợi tôn sùng quá khứ, sợ hãi hiện tại( say mê tíếng Hy lạp cổ. Y chỉ thích sống theo những thông tư, chỉ thị một cách máy móc, giáo điều, rập khuôn như cái máy. Tính cách kì quái ấy còn được thể hiện sinh động trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày: Buồng ngủ của y chật như một cái hộp. Khi ngủ cũng kéo chăn trùm kín mít, lúc nào cũng cửa đóng, then cài; cách duy trì mối quan hệ bạn bè, đồng nghiệp là đến nhà ngồi nhưng không nói gì; Đã ngoài 40 tuổi y có ý định lấy vợ nhưng y cứ dắn đo, suy tính vì sợ này, sợ nọ. + Câu nói cửa miệng của Bê- li- cốp”Nhỡ lại xảy ra chuyện gì thì sao”-> Khắc hoạ rõ tính cách luôn lo lắng sợ hãi , sợ tất cả. Đó cũng là nguyên nhân cắt nghĩ cho sự thất bại của mối tình đầu của y. ú Bê-li- cốp cảm thấy hài lòng và thoả mản lối sống cổ hủ, lạc hậu ấy.Y cho đó lối sống gương mẫu, đúng mực, trong sạch. Đó chính là lẽ sống, triết lí sống mà y rất mực tự hào=> Bê- li- cốp tự nguyện là tù chung thân của lối sống khắc kỉ ấy. Y không biết lối sống ấy làm cho y trở nên lạc lỏng, cô độc, kì quái, làm cho mọi người ghê sợ, chế giễu, khinh ghét, ghê tởm y. Vì nó đối lập với mọi người xung xoanh. Đó là lí do vì sao y lại ngạc nhiên không chấp nhận lối sống phóng khoáng, hồn nhiên, sôi nổi và vui tươI của chị emVa- ren- ca; hoảng hốt khi thấy có người vẽ tranh châm biếm mình; không hiểu sao Cô- Va- len- cô lại đối xử thô bạo với anh thế. Hèn nhát, cô độc,, máy móc, giáo điều, thu mình trong bao, trong vỏ ốc và cảm thấy như thế là hạnh phúc vô cùng. Lối sống ấy đã trở nên nổi riếng, ảnh hưởng mạnh mẽ, dai dẳng tới tất cả các giáo viên trong trường đến thầy hiệu trường và cả cư dân nơi y sống: Tất cả mọi người đều ghét y, tránh xa y, không muốn dây với y. Đôi khi có vài người tò mò muốn tác động thử thay đổi cách sống kì dị ấy: Như gán ghép y với va- ren- ca, vẽ tranh muốn châm biếm mối tình đầu của y…Cô- va- len- cô khinh ghét chửi thẳng vào mặt anh, xua đuổi và đẩy anh ngã lăn xuống cầu thang-> Vẫn không thay đổi cách sống của y mà ngược lại còn cho y càng sợ hãi và thu mình vào sâu hơn trong cái bao. Lối sông ấy đã làm ô nhiễn, đầu độc tinh thần mọi người suet 15 năm trời. - Tuy Bê- li- cốp đã chết nhưng chưa đầy một tuần cuuộc sống nặng nề, mệt nhọc vô vị, nhạt nhẻo lại trở lại như khi Bê- li cốp còn sống. Vì không chỉ có một Bê- li- cốp mà còn có nhiều Bê- li- cốp khác nữa.Tính cách, lối sống của y là hiện thân, là điển hình cho một bộ phận xã hội, một kiểu người đang tồn tại và có nguy cơ phát triển trong xã hội Nga cuối thế kỉ 19. Đó là hệ quả của chế độ phong kiến chuyên chế Nga đang phát triển mạnh mẽ trên con đường tư bản hoá nước Nga cuối thế kỉ 19. Tính cách, kiểu người và lối sống như bê- li- cốp chỉ có thể chấm dứt khi cả xã hội thay đổi bằng cuộc cách mạng xã hội và tư tưởng văn hoá mà thôi-> Bê-li- cốp là nhân vật điển hình, tính cách điển hình là sản phẩm sáng tạo nghệ thuật độc đáo của Sê- khốp. Cái chết của Bê- li- cốp: Cái chết của Bê- li -côp khá bất ngờ là cho mọi người không ít ngạc nhiên. Vậy nguyên nhân nào dẫn tới cái chết của y? + Vì bị ngã đau, dẫn đến mắc bệnh nặng, lại không chịu chữa. + Vì bị sốc nặng trước thái độ và hành động của chị em va- ren- ca. + Cái chết của y là tất yếu vì cách sống của y trước sau cũng phải tự tiêu diệt, hoặc bị tiêu diệt. => Cái chết với Bê- li- cốp là một sự giải thoát và hạnh phúc. Vì y được nằm trong một cái bao lớn nhất. Từ lâu đó vẫn là mong ước thành thực nhất của Bê- li –cốp, y nằm trong quan tài với vẻ mặt hiền lành và nụ cười mãn nguyện. Như vậy khi Bê-li- cốp còn sống thì mọi người sợ hãi căm ghét y, khi y chết họ cảm thấy thoát khỏi gánh nặng, they nhẹ nhàng, thoải mái tự do. Nhưng chưa được bao lâu cuộc sống lại diễn ra như cũ: nặng nề, mệt mỏi, tù tong, vô vị, u ám… ú Vì lối sống, cách sống, kiểu người Bê- li- cốp đã ám ảnh, đầu độc bầu không khí trong sạch của đạo đức, văn hoá nước Nga đương thời. Nó tác động sâu rộng, dai dẳng và nặng nề đối với cả xã hội nước Nga lúc bấy giờ. Hiện tượng, kiểu người, lối sống Bê-li- cốp mang tính phổ quát, điển hình khá sâu rộng. Nó còn sống lâu dài như một hiện tượng xã hội, một quy luật xã hội trong lịch sử phát triển của loài người. 2. Hình ảnh cái bao. - Hình ảnh cái bao: Là vật dùng để gói, đựng, đồ vật, hàng hoá…có hình túi, hình hộp. Cái bao là đồ dùng yêu thích và thường xuyên của Bê- li cốp. - Cái bao còn có nghĩa bóng chỉ lối sống thu mình, bó hẹp, hèn nhát, ích kỉ, tù túng. => Như vậy hình ảnh cái bao có ý nghĩa biểu trưng: Chỉ kiểu người trong bao, lối sống trong bao. Một kiểu người, một lối sống đã đang tồn tại ở nước Nga cuối thế kỉ 19- Cả xã hội nước Nga lúc bấy giờ phải chăng là là một cái bao khổng lồ trói buộc, tù hãm, vây bũa, ngăn chặn tự do dân chủ của nhân dân Nga, trí thức Nga chân chính. III. Tổng kết Chủ đề: Lên án, phê phán mạnh mẽ kiểu người trong bao, lối sống trong bao và tác hại của nó đối với xã hội, văn hoá, đạo đức của nước Nga trong hiện tại và tương lai. - Tác phẩm là lời cảnh báo, kêu gọi mọi người cần phải thay đổi cuộc sống, không thể sống tầm thường, ích kỉ, hèn nhát, hủ hậu, vô vị, đầy tự mãn mãi như thế. Nghệ thuật. - Chọn ngôi kể: Tác giả để cho nhân vật tự kể lại câu chuyện của Bê- li-côp -> Tạo được tính khách quan, chân thật, gần gủi nhưng vẫn thể hiện được tính chủ quan, tạo cấu trúc truyện lồng trong truyện. - Giọng kể: Mỉa mai, châm biếm, trầm tĩnh, chậm buồn, bên ngoài có vẻ khách quan, bình thản nhưng dấu bên trong sự bức xúc, trăn trở mạnh mẽ. - Xây dựng nhân vật điển hình Bê- li- cốp với tính cách riêng. kì quái mà vẫn chân thực có ý nghĩa tiêu biểu cho một bộ phận trí thức trong xã hội Nga lúc bấy giờ( Qua chân dung, lời nói, cử chỉ, hành động, lời bình luận của những người xung quanh). - Đối lập, tương phản giữa các kiểu người, tính cách, lối sống trái ngược nhau: Bê- li- côp và va- ren- ca, Cô- va- len- cô; Bê-li cốp và cán bộ giáo viên và nhân dân nơi y sống. - Xây dựng biểu tượng: Hình tượng người trong bao, hình ảnh cái bao, cái chết của Bê- li- cốp. - Các kết thúc tạo ấn tượng mạnh nơi bạn đọc vì để nhân vật nghe truyện, người đọc giả định trực tiếp phát biểu chủ đề tư tưởng. Củng cố-Luyện tập Tác phẩm có ý nghĩa thời sự sâu sắc: Dựng lên một bức chân dung, một kiểu người trí thức Nga tầm thường, dung tục, trong chủ đề chống thói sống kiểu người tư sản mesian của Sê- khốp. Không những thế lối sống và kiểu người trong bao với những biến thể đa dạng và kì quái nhất của nó có ý nghĩa toàn thế giới, lâu dài cho đến tận ngày nay. - Khi nào xã hội loài người trở nên trong sạch, lành mạnh và tự do, dân chủ; khi mỗi cá nhân tự ý thức được mục đích và cách sống của mình hoà đồng và thống nhất với các chuẩn mực văn hoá, đạo đức của cộng đồng… thì lối sống trong bao mới chấm dứt, và Bê-li- cốp mới không còn đất để tái sinh. Bổ sung- rút kinh nghiệm.