Giáo án Hình học 9 - Tiết 58 : Hình trụ - Diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ

Ngày soạn: Tiết 58 Ngày giảng: Hình trụ - diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ I. Mục tiêu - Học sinh được nhớ lại và khắc sâu các khái niệm về hình trụ ( đáy của hình trụ , trục , mặt xung quanh , đường sinh , độ dài đường cao , mặt cắt khi nó song song với trục hoặc song song với đáy ) . - Nắm chắc và biết sử dụng công thức tính diện tích xung quanh , diện tích toán phần và thể tích của hình trụ . II. Chuẩn bị 1. Thày : - Soạn bài , đọc kỹ bài soạn , một số vật thể hình trụ , cốc nước , ống nghiệm hở hai đầu dạng hình trụ , bảng phụ vẽ hình 73 , 75 ( sgk - 77 ) , máy tính bỏ túi , thước kẻ . 2. Trò : - Đọc trước bài , dụng cụ học tập , quan sát những vật hình trụ có ở trong gia đình . III. Phương pháp:Gợi mở vấn đáp thông qua các hoạt động tư duy. IV. Tiến trình dạy học : 1. Tổ chức : ổn định lớp - kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ : Không tiến hành 3. Bài mới : * Hoạt động 1 : Giới thiệu chương IV - Nêu một số hình không gian đã học ở lớp 8 , các mặt của những hình không gian đó là một phần của mặt gì ? - GV đặt vấn đề giới thiệu các hình sẽ học trong chương IV . - HS nghe GV trình bày . * Đặt vấn đề - Trong chương IV chúng ta sẽ được học về hình trụ , hình nón , hình cầu là những hình không gian có cá mặt là những mặt cong . - Để học tốt chương này ta cần tăng cường quan sát thực tế , nhận xét hình dạng các vậ thể quanh ta , làm một số thực nghiệm đơn giản và ứng dụng của những kiến thức đã học vào thực tế . * Hoạt động 2 : Hình trụ - GV treo bảng phụ vẽ hình 73 lên bảng và giớ thiệu với học sinh : Khi quay hình chữ nhật ABCD vòng quanh cạnh CD cố định , ta được một hình gì ? ( hình trụ ) - GV giới thiệu : + Cách tạo nên hai đáy của hình trụ , đặc điểm của đáy . + Cách tạo nên mặt xung quanh của hình trụ . + Đường sinh , chiều cao , trục của hình trụ - GV yêu cầu đọc thông báo trong sgk - 107 . - GV yêu cầu HS thực hiện ? 1 ( sgk - 107 ) ? hãy quan sát hình vẽ và trả lời câu hỏi trong ? 1 ( sgk - 107 ) - GV gọi HS chỉ ra mặt xung quanh và đường sinh của hình trụ . 1. Hình trụ Khi quay ABCD quanh CD cố định đ ta được một hình trụ . - DA và CB quét nên hai đáy của hình trụ là (D) và (C ) nằm trong hai mặt phẳng song song . - AB quét nên mặt xung quanh của hình trụ ; AB là đường sinh vuông góc với mặt phẳng đáy . - DC là trục của hình trụ . ? 1 ( sgk ) Hình 74 ( sgk - 107 ) * Hoạt động 3 : Cắt hình trụ bởi một mặt phẳng ? Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với đáy thì mặt cắt là hình gì ? ( HS dự đoán , quan sát hình vẽ sgk nhận xét . GV đưa ra khái niệm . ? Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với trục DC thì mặt cắt là hình gì . HS nhận xét , Gv đưa ra khái niệm . - GV phát cho mỗi bàn một cốc thuỷ tinh và một ống nghiệm hở hai đầu yêu cầu học sinh thực hiện ? 2 ( sgk ) . - Gọi HS nêu nhận xét và trả lời câu hỏi ở ? 2 . - Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với đáy thì mặt cắt là hình tròn , bằng hình tròn đáy . - Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với trục DC thì mặt cắt là hình chữ nhật . ? 2 ( sgk ) - Mặt nước trong cốc là hình tròn ( cốc để thẳng ) , mặt nước trong ống nghiệm không phải là hình tròn ( để nghiêng ) . * Hoạt động 3 : Diện tích xung quanh của hình trụ - GV vẽ hình 77 ( sgk ) phóng to yêu cầu HS quan sát tranh vẽ và hình 77 ( sgk ) , GV phân tích cách khai triển hình trụ . HS thực hiện ? 3 ( sgk ) theo nhóm . GV cho HS thảo luận làm việc theo nhóm . - Các nhóm làm ra phiếu học tập và nộp cho GV kiểm tra nhận xét kết quả . - GV đưa ra đáp án đúng để học sinh đối chiếu và chữa lại bài vào vở . - Hãy nêu cách tính diện tích xung quanh của hình trụ . - Nêu công thức tổng quát . - Từ công thức tính diện tích xung quanh nêu công thức tính diện tích toàn phần . Hình 77 ( sgk - 108 ) ? 3 ( sgk ) - Chiều dài của hình chữ nhật bằng chu vi đáy của hình trụ bằng : 2.p.5 ( cm ) = 10 p cm . - Diện tích hình chữ nhật : 10p . 10 = 100p (cm2 ) - Diện tích một đáy của hình trụ : pR2 = p . 5.5 = 25p ( cm2 ) Tổng diện tích hình chữ nhật và diện tích hai hình tròn đáy ( diện tích toàn phần ) của hình trụ 100p + 25p . 2 = 150p ( cm2 ) * Tổng quát ( sgk - 109 ) Sxq = 2prh Stp = 2prh + 2pr2 ( r : bán kính đáy ; h chiều cao hình trụ ) * Hoạt động 4 : Thể tích hình trụ - Hãy nêu công thức tính thể tích hình trụ . - Giải thích công thức . - áp dụng công thức tính thể tích hình 78 ( sgk ) - HS đọc lời giải trong sgk . - GV ra bài tập 4 ( sgk ) yêu cầu HS đọc đề bài sau đó nêu cách giải bài toán . - áp dụng công thức nào để tính chiều cao của hình trụ . hãy viết công thức tính Sxq sau đó suy ra công thức tính h và làm bài . - HS làm lên bảng , Gv nhận xét . * Công thức tính thể tích hình trụ : V = Sh = pr2h ( S là diện tích đáy , h là chiều cao ) Ví dụ ( sgk - 109 ) - Hình 78 ( sgk ) Giải Ta có : V = V1 - V2 = pa2h - pb2h đ V = p ( a2 - b2)h * Bài tập 4 ( sgk - 110 ) Giải áp dụng công thức tính diện tích xung quanh của hình trụ ta có : Sxq = 2prh đ h = đ h = 4. Củng cố - Hướng dẫn a) Củng cố : - Nêu công thức tính diện tích xung quanh , diện tích toàn phần và thể tích hình trụ . - Giải bài tập 3 ( sgk ) - 110 - GV gọi HS nêu chiều cao , bán kính đáy của mỗi hình sau đó gọi HS khác nhận xét . GV đưa ra kết quả đúng . b) Hướng dẫn - Học thuộc khái niệm , các công thức . - Xem lại ví dụ và bài tập đã chữa . - Giải bài tập trong sgk - 110 , 110 - BT 1 ( 110 ) - điền đỉnh( A , B ), cạnh , chiều cao ( a , b ) , diện tích đáy ( Sđáy ) diện tích xung quanh ( Sxq) - BT 2 ( sgk ) - làm theo chỉ dẫn của sgk - BT 5 ( sgk ) Sử dụng các công thức tính chu vi , diện tích , diện tích đáy , diện tích xung quanh , thể tích đã học để tính và điền vào bảng . V. Rút kinh nghiệm.