Giáo án Lịch sử Lớp 11 - Bài 5: Châu Phi và khu vực Mĩ La Tinh (thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX)

SOẠN DẠY Ngày 20 tháng 9 năm 2010 Ngày 21 tháng 9 năm 2010 Bài 5 Tiết PPCT: 6 CHÂU PHI VÀ KHU VỰC MĨ LA-TINH ( Thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX) I- MỤC TIÊU BÀI HỌC: 1- Kiến thức: - Biết được quá trình xâm lược châu Phi và khu vực Mĩ La-tinh của các nước thực dân đế quốc trong thế kỷ XIX đầư thế kỷ XX. - Nêu được những nét chính vế chính sách thống trị của thực dân ở châu Phi và khu vực Mĩ latinh thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. - Hiểu rõ những phong trào giải phóng dân tộc tiêu biểu ở châu Phi và khu vực Mĩ latinh chống thực dân đế quốc. 2- Kỹ năng: - Biết sử dụng bản đồ để xác định vị trí địa lí các nước bị xâm lược và quá trình xâm lược của các nước thực dân đế quốc đối với châu Phi và khu vực Mĩ latinh thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX - Phân biệt những điểm giống và khác nhau của tình hình châu Phi và khu vực Mĩ latinh thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. 3- Thái độ: - Giáo dục tinh thần đoàn kết quốc tế và có thái độ đồng tình với phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân châu Phi và khu vực Mĩ latinh. II- CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ: - Lựoc đồ châu Phi và khu vực Mĩ latinh - Tranh ảnh, tài liệu có liên quan III- HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1- Ổn định lớp: 1’ 2- Kiểm tra bài cũ: 4’ Câu 1: Nêu những nét chính về tình hình các nước Đông Nam Á cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX? Câu 2: Giải thích tại sao trong khu vực Đông Nam Á, Xiêm là nước duy nhất không trở thành thuộc địa các nước phương Tây? 3- Dẫn dắt vào bài mới: Nếu thế kỷ XVIII thế giới chứng kiến sự thắng lợi của chủ nghĩa tư bản đối với chế độ phong kiến, thì thế kỷ XIX là thế kỷ tăng cường xâm chiếm thuộc địa của các nước tư bản Âu-Mĩ. Cũng như châu Á, châu Phi và khu vực Mĩ latinh không tránh khỏi cơn lốc xâm lược đó. Để hiểu được quá trình xâm lược và thống trị châu Phi và khu vực Mĩ latinh như thế nào, nhân dân các dân tộc ở đây chống chủ nghĩa thực dân như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay. TL HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ NỘI DUNG 20’ * Hoạt động 1 - GV dùng lược đồ châu Phi cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX giới thiệu đôi nét về châu Phi. *Cả lớp, cá nhân: - Quan sát lược đồ (sgk) 1- Châu Phi: 1.1- Khái quát chung - Là luc địa lớn thứ ba thế giới, giàu tài nguyên, khoáng sản. - Là một trong những cái nôi của văn minh nhân loại. Thực dân chia nhau Châu Phi - GV dùng lược đồ các nước đế quốc ở châu Phi cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Yêu cầu HS quan sát lược đồ SGK và nhận xét: Châu Phi chủ yếu là thuộc địa của nước nào? nước nào ít thuộc địa nhất? - HS suy nghĩ trả lời: Nước Anh có nhiều thuộc địa nhất 32%, tiếp đến là Pháp 28% Các nước còn lại ít hơn: Italia 8%, Đức 7,5%, Bỉ 7,5%, Bồ Đào Nha 6,5% 1.2- Các nước đế quốc xâm lược châu Phi - Từ giữa thế kỉ XIX thực dân châu Âu bắt đầu xâm lược châu Phi . - Vào những năm 70, 80 của thế kỉ XIX, sau khi hoàn thành kênh đào Xuy-ê, các nước tư bản phương Tây đua nhau xâu xé châu Phi. Thực dân Thuộc địa Anh Ai cập, Nam Phi, Tây Ni-giê-ri-a, Bờ Biển Vàng, Gambia, Kênia, Uganđa, Xômali, Đông Xu-đăng, một phần Đông Phi Pháp Tây Phi, miền xích đạo châu Phi, Ma-đa-ga-xca, một phần Xômali, An-giê-ri, Tuy-ni-di, Xa-ha-ra Đức Camơrum, Tôgô, Tây Nam Phi, Tadania Bỉ Công-gô Bồ Đào Nha Môdămbich, Ănggôla, Ghinê - GV: Việc phân chia thuộc địa không đều sẽ dẫn đến hậu quả gì? - Giới thiệu bức ảnh sau để khắc họa sự thống trị tàn bạo của chủ nghĩa thực dân - HS theo dõi bảng thống kê từ đó rút ra nhận xét. => Chiến tranh để phân chia lại thuộc địa. =>Nhận xét: - Đầu thế kỷ XX, việc phân chia thuộc địa ở châu Phi đã căn bản hoàn thành. - Sự phân chia thuộc địa giữa các nước đế quốc không đều. - GV dùng bảng mình tự làm để làm thông tin phản hồi và giới thiệu một số tranh, ảnh về các cuộc khởi nghĩa. - HS theo dõi SGK lập bảng niên biểu diễn biến phong trào đấu tranh của châu Phi 1.3- Các cuộc đấu tranh Thời gian Phong trào đấu tranh Kết quả 1830 – 1847 - Khởi nghĩa của Áp-đen Ca-đe (Angiêri) - Pháp mất nhiều thập niên mới chinh phục được nước này. 1879 – 1882 - Phong trào “Ai Cập trẻ” do Atmet Arabi lãnh đạo - Năm 1882, các nước đế quốc mới ngăn chặn được phong trào 1882 – 1898 - Mu-ha-met At-met đã lãnh đạo nhân dân Xu-đăng chống thực dân Anh - Năm 1898 phong trào bị đàn áp đẫm máu → thất bại 1889 - 1896 - Cuộc kháng chiến của nhân dân Ê-ti-ô-pi-a chống thực dân Italia - Ngày 1/3/1896, Italia thất bại, Êtiôpia giữ được độc lập cùng với Libêria. Khởi nghĩa của Abd el-Kader(Angerie) Abd el-Kader (ANGIERI) Atmet Arabi- Ai Cập Mu-ha-met At-mét (Xu đăng ) - GV hỏi: Em có nhận xét gì về phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân ở châu Phi? - HS suy gnhĩ trả lời theo sự hiểu biết của mình. => Nhận xét: - Diễn ra sôi nổi, đều bị thực dân đàn áp. - Thể hiện tinh thần yêu nước tạo tiền đề cho giai đoạn đầu thế kỷ XX. 15’ *Hoạt động 2 - GV đàm thoại với HS đôi nét về khu vực Mĩ latinh. - Tại sao gọi là Mĩ latinh? *Cả lớp, cá nhân: - Theo dõi lược đồ - Cư dân ở đây nói tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha (ngữ hệ latinh) 2- Khu vực Mĩ la-tinh - Mĩ latinh bao gồm toàn bộ vùng Trung và Nam châu Mĩ và quần đảo Ca-ri-bê. Lược đồ khu vực Mỹ La Tinh đầu thế kỷ XIX - Đầu thế kỷ XVI, XVII, các nước Mĩ latinh lần lược trở thành thuộc địa của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. 2.1 Chế độ thực dân ở Mĩ La-tinh - Đầu thế kỉ XIX, đa số các nước Mĩ La-tinh đều là thuộc địa của TBN, BĐN. - Chủ nghĩa thực dân đã thiết lập chế độ thống trị phản động, dã man, tàn khốc:       + Tàn sát dồn đuổi cư dân bản địa, chiếm đất đai lập đồn điền       + Đưa người châu Phi sang để khai thác tài nguyên - GV dùng bảng niên biểu của mình để làm thông tin phản hồi để HS so sánh đối chiếu - HS theo dõi SGK lập niên biểu các cuộc đấu tranh chống thực dân Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha giành độc lập theo nội dung: Thời gian, tên nước, năm giành độc lập 2.2. Phong trào đấu tranh giành độc lập Thời gian Phong trào đấu tranh Kết quả Cuối thế kỷ XVIII Ở Haiti bùng nổ cuộc đấu tranh (1791) chống Pháp  dưới sự lãnh đạo của Tút-xanh Lu-véc-tuy-a. - Năm 1803 thắng lợi . - Haiti thành nước cộng hòa da đen đầu tiên ở Nam Mĩ. - Cổ vũ phong trào đấu tranh ở Mĩ La-tinh. 20 năm đầu thế kỷ XX Phong trào đấu tranh nổ ra sôi nổi, quyết liệt, các quốc gia độc lập ở Mĩ La-tinh lần lượt hình thành . - Các quốc gia độc lập ra đời : + Paragoay: 1811 + Áchentina: 1816 + Pê-ru: 1821 + Mê hi cô: 1821 + Braxin: 1822 + Urugoay: 1828 + Côlômbia: 1830 + Ecuađo: 1830 Tút-xanh Lu-véc-tuy-a (Ha-i- ti)        Cuộc khởi nghĩa của Tút-xanh Lu-véc-tuy-a (Ha-i- ti)     năm 1791 - GV hỏi: Em hãy nhận xét về phong trào giải phóng dân tộc ở Mĩ latinh? - GV: Sau khi giành độc lập từ tay Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha tình hình Mĩ latinh như thế nào? - Để biến Mĩ latinh thành “sân sau”, Mĩ đã thực hiện những thủ đoạn gì? - HS dựa vào bảng thống kê và lược đồ trả lời. - Thủ đoạn thực hiện: + Đưa ra học thuyết “châu Mĩ của người châu Mĩ”, thành lập tổ chức “liên Mĩ” + Gây chiến và hất cẳng Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ra khỏi Mĩ latinh. + Thực hiện chính sách “cây gậy lớn” và “ngoại giao đồng đôla” để khống chế Mĩ latinh. => Nhận xét: - Đầu thế kỷ XIX, hầu hết khu vực này thoát khỏi ách thống trị của thực dân Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha trở thành quốc gia độc lập. - Sau khi giành độc lập các nước Mĩ latinh có bước tiến bộ về kinh tế-xã hội. - Mĩ âm mưu biến Mĩ latinh thành “sân sau” của Mĩ. =>Mĩ la tinh trở thành thuộc địa kiểu mới của Mĩ 5- Củng cố: 3’ Yêu cầu HS nhắc lại những nét chính về lịch sử châu Phi và khu vực Mĩ latinh thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, về quá trình xâm lược của các nước tư bản và cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. 6- Dặn dò: 1’ Học bài cũ, đọc trước bài mới. Sưu tầm tranh ảnh và những mẫu chuyện về chiến tranh thế giới thứ nhất 1914- 1918. - Bài tập: 1’ Lập bảng niên biểu cuộc đấu tranh giành độc lập ở châu Phi và khu vực Mĩ latinh cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX theo mẫu sau: Nước Năm giành độc lập IV- RÚT KINH NGHIỆM: