Giáo án lớp 12 môn Đại số - Chương 1: Công thức lượng giác

CHƯƠNG 1: CÔNG THỨC LƯỢNG GIÁC I. Định nghĩa Trên mặt phẳng Oxy cho đường tròn lượng giác tâm O bán kính R=1 và điểm M trên đường tròn lượng giác mà sđ AM = β với 0 2≤ β ≤ π Đặt k2 ,k Zα = β+ π ∈ Ta định nghĩa: sin OKα = cos OHα = sintg cos αα = α với co s 0α ≠ coscot g sin αα = α với sin 0α ≠ II. Bảng giá trị lượng giác của một số cung (hay góc) đặc biệt Góc α Giá trị ( )o0 0 ( )o306π ( )o454π ( )o603π ( )o902π sinα 0 1 2 2 2 3 2 1 cosα 1 3 2 2 2 1 2 0 tgα 0 3 3 1 3 || cot gα || 3 1 3 3 0 III. Hệ thức cơ bản 2 2sin cos 1α + α = 2 2 11 tg cos + α = α với ( )k k Z2 πα ≠ + π ∈ 2 2 1t cot g sin + = α với ( )k k Zα ≠ π ∈ IV. Cung liên kết (Cách nhớ: cos đối, sin bù, tang sai π ; phụ chéo) a. Đối nhau: và −α α ( )sin sin−α = − α ( )cos cos−α = α ( ) ( )tg tg−α = − α ( ) ( )cot g cot g−α = − α b. Bù nhau: và α π −α ( ) ( ) ( ) ( ) sin sin cos cos tg tg cot g cot g π −α = α π−α = − α π−α = − α π−α = − α c. Sai nhau : và π + π α α ( ) ( ) ( ) ( ) sin sin cos cos tg t g cot g cot g π+ α = − α π+α = − α π+α = α π+α = α d. Phụ nhau: và α 2 π −α sin cos 2 cos sin 2 tg cot g 2 cot g tg 2 π⎛ ⎞− α = α⎜ ⎟⎝ ⎠ π⎛ ⎞− α = α⎜ ⎟⎝ ⎠ π⎛ ⎞− α = α⎜ ⎟⎝ ⎠ π⎛ ⎞− α = α⎜ ⎟⎝ ⎠ e.Sai nhau 2 π : α và 2 π + α sin cos 2 cos sin 2 tg cot g 2 cot g tg 2 π⎛ ⎞+ α = α⎜ ⎟⎝ ⎠ π⎛ ⎞+ α = − α⎜ ⎟⎝ ⎠ π⎛ ⎞+ α = − α⎜ ⎟⎝ ⎠ π⎛ ⎞+ α = − α⎜ ⎟⎝ ⎠ f. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) + π = − ∈ + π = − ∈ + π = ∈ + π = k k sin x k 1 sin x,k Z cos x k 1 cosx,k Z tg x k tgx,k Z cot g x k cot gx V. Công thức cộng ( ) ( ) ( ) sin a b sin acos b sin b cosa cos a b cosacos b sin asin b tga tgbtg a b 1 tgatgb ± = ± ± = ±± = m m VI. Công thức nhân đôi = = − = − = = − −= 2 2 2 2 2 2 sin2a 2sin acosa cos2a cos a sin a 1 2sin a 2 cos a 1 2tgatg2a 1 tg a cot g a 1cot g2a 2 cot ga − VII. Công thức nhân ba: 3 3 sin3a 3sina 4sin a cos3a 4 cos a 3cosa = − = − VIII. Công thức hạ bậc: ( ) ( ) 2 2 2 1sin a 1 cos2a 2 1cos a 1 cos2a 2 1 cos2atg a 1 cos2a = − = + −= + IX. Công thức chia đôi Đặt at tg 2 = (với a k ) 2≠ π + π 22 2 2 2tsin a 1 t 1 tcosa 1 t 2ttga 1 t = + −= + = − X. Công thức biến đổi tổng thành tích ( ) ( ) a b a bcosa cos b 2cos cos 2 2 a b a bcosa cos b 2sin sin 2 2 a b a bsina sin b 2cos sin 2 2 a b a bsina sin b 2 cos sin 2 2 sin a b tga tgb cosacos b sin b a cot ga cot gb sina.sin b + −+ = + −− = − + −+ = + −− = ±± = ±± = XI. Công thức biển đổi tích thành tổng ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 1cosa.cos b cos a b cos a b 2 1sina.sin b cos a b cos a b 2 1sina.cos b sin a b sin a b 2 = ⎡ + + − ⎤⎣ ⎦ −= ⎡ + − −⎣ ⎦ = ⎡ + + − ⎤⎣ ⎦ ⎤ Bài 1: Chứng minh 4 4 6 6 sin a cos a 1 2 sin a cos a 1 3 + − =+ − Ta có: ( )24 4 2 2 2 2 2sin a cos a 1 sin a cos a 2sin acos a 1 2sin acos a+ − = + − − = − 2 Và: ( )( ) ( ) 6 6 2 2 4 2 2 4 4 4 2 2 2 2 2 2 2 2 sin a cos a 1 sin a cos a sin a sin acos a cos a 1 sin a cos a sin acos a 1 1 2sin acos a sin acos a 1 3sin acos a + − = + − + = + − − = − − − = − − Do đó: 4 4 2 2 6 6 2 2 sin a cos a 1 2sin acos a 2 sin a cos a 1 3sin acos a 3 + − −= =+ − − Bài 2: Rút gọn biểu thức ( )221 cosx1 cosxA 1sin x sin x ⎡ ⎤−+= = +⎢ ⎥⎢ ⎥⎣ ⎦ Tính giá trị A nếu 1cosx 2 = − và x 2 π < < π Ta có: 2 2 2 1 cosx sin x 1 2 cosx cos xA sin x sin x ⎛ ⎞+ + − += ⎜ ⎟⎝ ⎠ ( ) 2 2 1 cosx1 cosxA . sin x sin x −+⇔ = ( )2 2 3 3 2 1 cos x 2sin x 2A sin x sin x sin x −⇔ = = = (với sin x 0≠ ) Ta có: 2 2 1 3sin x 1 cos x 1 4 4 = − = − = Do: x 2 π Vậy 3sin x 2 = Do đó 2 4 4A sin x 33 = = = 3 Bài 3: Chứng minh các biểu thức sau đây không phụ thuộc x: a. 4 4 2 2A 2cos x sin x sin x cos x 3sin x= − + + 2 b. 2 cot gxB tgx 1 cot gx 1 += +− − 1 a. Ta có: 4 4 2 2A 2cos x sin x sin x cos x 3sin x= − + + 2 ( ) ( ) ( ) ( ) 24 2 2 2 2 4 2 4 2 4 A 2 cos x 1 cos x 1 cos x cos x 3 1 cos x A 2 cos x 1 2 cos x cos x cos x cos x 3 3cos x ⇔ = − − + − + − ⇔ = − − + + − + − 2 A 2⇔ = (không phụ thuộc x) b. Với điều kiện sin x.cosx 0,tgx 1≠ ≠ Ta có: 2 cot gxB tgx 1 cot gx 1 1+= +− − 1 1 2 2 1 tgxtgxB 1tgx 1 tgx 1 1 tgx1 tgx + +⇔ = + = +− −− − ( )2 1 tgx 1 tgxB 1 tgx 1 tgx 1 − − −⇔ = = = −− − (không phụ thuộc vào x) Bài 4: Chứng minh ( )2 2 2 2 2 2 2 2 1 cosa1 cosa cos b sin c1 cot g bcot g c cot ga 1 2sina sin a sin bsin c ⎡ ⎤−+ −− + − =⎢ ⎥⎢ ⎥⎣ ⎦ − Ta có: * 2 2 2 2 2 2 cos b sin c cot g b.cot g c sin b.sin c − − 2 2 2 2 2 cotg b 1 cot g b cot g c sin c sin b = − − ( ) ( )2 2 2 2 2cot g b 1 cot g c 1 cot g b cot g b cot g c= + − + − 1= − (1) * ( )2 2 1 cosa1 cosa 1 2sin a sin a ⎡ ⎤−+ −⎢ ⎥⎢ ⎥⎣ ⎦ ( )2 2 1 cosa1 cosa 1 2sin a 1 cos a ⎡ ⎤−+= −⎢ ⎥−⎢ ⎥⎣ ⎦ 1 cosa 1 cosa1 2sin a 1 cosa + −⎡ ⎤= −⎢ ⎥+⎣ ⎦ 1 cosa 2 cosa. cot ga 2sin a 1 cosa += =+ (2) Lấy (1) + (2) ta được điều phải chứng minh xong. Bài 5: Cho tùy ý với ba góc đều là nhọn. ABCΔ Tìm giá trị nhỏ nhất của P tgA.tgB.tgC= Ta có: A B C+ = π − Nên: ( )tg A B tgC+ = − tgA tgB tgC 1 tgA.tgB +⇔ =− − tgA tgB tgC tgA.tgB.tgC⇔ + = − + Vậy: P tgA.tgB.tgC tgA tgB tgC= = + + Áp dụng bất đẳng thức Cauchy cho ba số dương tgA,tgB,tgC ta được 3tgA tgB tgC 3 tgA.tgB.tgC+ + ≥ 3P 3 P⇔ ≥ 3 2P 3 P 3 3 ⇔ ≥ ⇔ ≥ Dấu “=” xảy ra = =⎧ π⎪⇔ ⇔ =⎨ π< <⎪⎩ tgA tgB tgC A B C 30 A,B,C 2 = = Do đó: MinP 3 3 A B C 3 π= ⇔ = = = Bài 6 : Tìm giá trị lớn nhất và nhỏ nhất của a/ 8 4y 2sin x cos 2x= + b/ 4y sin x cos= − x a/ Ta có : 4 41 cos2xy 2 cos 2x 2 −⎛ ⎞= +⎜ ⎟⎝ ⎠ Đặt với thì t cos2x= 1 t 1− ≤ ≤ ( )4 41y 1 t 8 = − + t => ( )3 31y ' 1 t 4t 2 = − − + Ta có : Ù ( ) y ' 0= 3 31 t 8t− = ⇔ 1 t 2t− = ⇔ 1t 3 = Ta có y(1) = 1; y(-1) = 3; 1 1y 3 2 ⎛ ⎞ =⎜ ⎟⎝ ⎠ 7 Do đó : ∈ = x y 3Max và ∈ = x 1yMin 27 b/ Do điều kiện : sin và co nên miền xác định x 0≥ s x 0≥ π⎡ ⎤= π + π⎢ ⎥⎣ ⎦D k2 , k22 với ∈ k Đặt t cos= x x với thì 0 t 1≤ ≤ 4 2 2t cos x 1 sin= = − Nên 4sin x 1 t= − Vậy 8 4y 1 t= − − t trên [ ]D' 0,1= Thì ( ) −= − < − 3 748 ty ' 1 0 2. 1 t [ )t 0; 1∀ ∈ Nên y giảm trên [ 0, 1 ]. Vậy : ( )∈ = =x Dmax y y 0 1, ( )∈ = = −x Dmin y y 1 1 Bài 7: Cho hàm số 4 4y sin x cos x 2msin x cos= + − x Tìm giá trị m để y xác định với mọi x Xét 4 4f (x) sin x cos x 2msin x cos x= + − ( ) ( )22 2 2f x sin x cos x msin 2x 2sin x cos x= + − − 2 ( ) 21f x 1 sin 2x msin2x 2 = − − Đặt : với t sin 2x= [ ]t 1,∈ − 1 y xác định ⇔ x∀ ( )f x 0 x R≥ ∀ ∈ ⇔ 211 t mt 0 2 − − ≥ [ ]t 1,1−∀ ∈ ⇔ ( ) 2g t t 2mt 2 0= + − ≤ [ ]t 1,∀ ∈ − 1 t Do nên g(t) có 2 nghiệm phân biệt t1, t2 2' m 2 0Δ = + > m∀ Lúc đó t t1 t2 g(t) + 0 - 0 Do đó : yêu cầu bài toán ⇔ 1 2t 1 1≤ − < ≤ ⇔ ⇔ ( )( ) 1g 1 0 1g 1 0 − ≤⎧⎪⎨ ≤⎪⎩ 2m 1 0 2m 1 0 − − ≤⎧⎨ − ≤⎩ ⇔ 1m 2 1m 2 −⎧ ≥⎪⎪⎨⎪ ≤⎪⎩ ⇔ 1 1m 2 2 − ≤ ≤ Cách khác : g t ( ) 2t 2mt 2 0= + − ≤ [ ]t 1,1−∀ ∈ { } [ , ] max ( ) max ( ), ( ) t g t g g ∈ − ⇔ ≤ ⇔ − ≤ 11 0 1 1 0 { }max ), )m m⇔ − − − + ≤2 1 2 1 0⇔ 1m 2 1m 2 −⎧ ≥⎪⎪⎨ ⎪ ≤⎪⎩ m⇔− ≤ ≤1 1 2 2 Bài 8 : Chứng minh 4 4 4 43 5 7A sin sin sin sin 16 16 16 16 2 π π π π= + + + 3= Ta có : 7sin sin cos 16 2 16 16 π π π π⎛ ⎞= − =⎜ ⎟⎝ ⎠ π π π⎛ ⎞= − =⎜ ⎟⎝ ⎠ 5 5sin cos cos 16 2 16 16 π3 Mặt khác : ( )24 4 2 2 2 2cos sin cos 2sin cosα + α = α + α − α αsin 2 21 2sin cos= − α α 211 sin 2 2 = − α Do đó : 4 4 4 47 3A sin sin sin sin 16 16 16 16 π π π π= + + + 5 4 4 4 43 3sin cos sin cos 16 16 16 16 π π π⎛ ⎞ ⎛= + + +⎜ ⎟ ⎜⎝ ⎠ ⎝ π ⎞⎟⎠ 2 21 11 sin 1 sin 2 8 2 8 π π⎛ ⎞ ⎛= − + −⎜ ⎟ ⎜⎝ ⎠ ⎝ 3 ⎞⎟⎠ 2 21 32 sin sin 2 8 8 π π⎛ ⎞= − +⎜ ⎟⎝ ⎠ 2 212 sin cos 2 8 8 π π⎛ ⎞= − +⎜ ⎟⎝ ⎠ π π=⎝ ⎠ 3do sin cos 8 8 ⎛ ⎞⎜ ⎟ 1 32 2 2 = − = Bài 9 : Chứng minh : o o o o16sin10 .sin 30 .sin50 .sin70 1= Ta có : o o A cos10 1A cos10 cos10 = = o (16sin10ocos10o)sin30o.sin50o.sin70o ⇔ ( )o oo1 1 oA 8sin 20 cos 40 .cos 202cos10 ⎛ ⎞= ⎜ ⎟⎝ ⎠ ⇔ ( )0 oo1 oA 4 sin 20 cos20 .cos 40cos10= ⇔ ( )o oo1A 2sin 40 cos40cos10= ⇔ o o o o 1 cos10A sin 80 1 cos10 cos10 = = = Bài 10 : Cho ABCΔ . Chứng minh : A B B C C Atg tg tg tg tg tg 1 2 2 2 2 2 2 + + = Ta có : A B C 2 2 + π 2 = − Vậy : A B Ctg cot g 2 2 + = ⇔ A Btg tg 12 2 A B C1 tg .tg tg 2 2 2 + = − ⇔ A B C Atg tg tg 1 tg tg 2 2 2 2 ⎡ ⎤+ = −⎢ ⎥⎣ ⎦ B 2 ⇔ A C B C A Btg tg tg tg tg tg 1 2 2 2 2 2 2 + + = Bài 11 : Chứng minh : ( )π π π π+ + + =8 4tg 2tg tg cot g * 8 16 32 32 Ta có : (*) ⇔ 8 cot g tg 2tg 4tg 32 32 16 8 π π π= − − − π Mà : 2 2cosa sina cos a sin acot ga tga sina cosa sina cosa −− = − = cos2a 2cot g2a1 sin2a 2 = = Do đó : cot g tg 2tg 4tg 8 32 32 16 8 π⎡⎢ π π π⎤− − − =⎥⎣ ⎦ (*) ⇔ 2cot g 2tg 4tg 8 16 16 8 π π π⎡ ⎤− −⎢ ⎥⎣ ⎦ ⇔ = 4cot g 4tg 8⇔ 8 8 π π = − 8cot g 8π⇔ = (hiển nhiên đúng) 4 Bài :12 : Chứng minh : 2 2 22 2cos x cos x cos x 3 3 π π⎛ ⎞ ⎛ ⎞+ + + −⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎝ ⎠ ⎝ ⎠ 3 2 = a/ 1 1 1 1 cot gx cot g16x b/ sin2x sin4x sin8x sin16x + + + = − a/ Ta có : 2 2 22 2cos x cos x cos x 3 3 π π⎛ ⎞ ⎛+ + + −⎜ ⎟ ⎜⎝ ⎠ ⎝ ⎞⎟⎠ ( )1 1 4 1 41 cos2x 1 cos 2x 1 cos 2x 2 2 3 2 3 ⎡ π ⎤ ⎡ π ⎤⎛ ⎞ ⎛ ⎞= + + + + + + −⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎢ ⎥ ⎢ ⎥⎝ ⎠ ⎝ ⎠⎣ ⎦ ⎣ ⎦ 3 1 4 4cos2x cos 2x cos 2x 2 2 3 3 ⎡ π π ⎤⎛ ⎞ ⎛ ⎞= + + + + −⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎢ ⎥⎝ ⎠ ⎝ ⎠⎣ ⎦ 3 1 4cos2x 2cos2x cos 2 2 3 π⎡ ⎤= + +⎢ ⎥⎣ ⎦ 3 1 1cos2x 2cos2x 2 2 2 ⎡ ⎤⎛ ⎞= + + −⎜ ⎟⎢ ⎥⎝ ⎠⎣ ⎦ 3= 2 b/ Ta có : cosa cosb sin bcosa sina cosbcot ga cot gb sina sin b sina sin b −− = − = ( )sin b a sina sin b −= Do đó : ( ) ( )sin 2x x 1cot gx cot g2x 1 sin xsin2x sin2x −− = = ( ) ( )sin 4x 2x 1cot g2x cot g4x 2 sin2xsin4x sin4x −− = = ( ) ( )sin 8x 4x 1cot g4x cot g8x 3 sin4xsin8x sin8x −− = = ( ) ( )sincot g8x cot g16x− = 16x 8x 1 4 sin16xsin8x sin16x − = Lấy (1) + (2) + (3) + (4) ta được 1 1 1 1cot gx cot g16x sin2x sin4x sin8x sin16x − = + + + Bài 13 : Chứng minh : 38sin 18 + =0 2 08sin 18 1 Ta có: sin180 = cos720 ⇔ sin180 = 2cos2360 - 1 ⇔ sin180 = 2(1 – 2sin2180)2 – 1 ⇔ sin180 = 2(1 – 4sin2180+4sin4180)-1 ⇔ 8sin4180 – 8sin2180 – sin180 + 1 = 0 (1 ) ⇔ (sin180 – 1)(8sin3180 + 8sin2180 – 1) = 0 0 < 1) Chia 2 vế của (1) cho ( sin180 – 1 ) ta có ( sin180 + 1 ) – 1 = 0 Bài 14 : ⇔ 8sin3180 + 8sin2180 – 1 = 0 (do 0 < sin18 Cách khác : ( 1 ) ⇔ 8sin2180 Chứng minh : ( ) a/ 4 4si + = 1n x cos x 3 cos4x 4 + b/ ( )1sin6x cos6x 5 3cos4x 8 + = + c/ ( )8 8 1sin x cos x 35 28cos4x cos8x 64 + = + + ( )24 4 2 2 2sin x cos x sin x cos x 2sin x cos x+ = + − 2a/ Ta có: 221 sin 2 4 = − x ( )11 1 cos4 4 = − − x 3 1 cos4x 4 4 = + b/ Ta có : sin6x + cos6x )( ) (2 2 4 2 2 4sin x cos x sin x sin x cos x cos x= + − + ( )4 4 21sin x cos x sin 2x4= + − ( )3 1 1cos4x 1 cos4x 4 4 8 ⎛ ⎞= + − −⎜ ⎟⎝ ⎠ ( do kết quả câu a ) 3 5cos4x 8 8 = + ( )+ = + −28 8 4 4 4sin x cos x sin x cos x 2sin x cos x 4c/ Ta có : ( )= + −2 41 23 cos4x sin 2x 16 16 ( ) ( )⎡ ⎤= + + − −⎢ ⎥⎣ ⎦ 2 21 1 19 6cos4x cos 4x 1 cos4x 16 8 2 ( ) ( )29 3 1 1cos4x 1 cos8x 1 2cos4x cos 4x16 8 32 32= + + + − − + ( )= + + + − +9 3 1 1 1cos4x cos8x cos4x 1 cos8x 16 8 32 16 64 35 7 1cos4x cos8x 64 16 = + 64 + Bài 15 : Chứng minh : 3 3 3sin3x.sin x cos3x.cos x cos 2x+ = Cách 1: Ta có : 33 3sin3x.sin x cos3x.cos x cos 2x+ = ( ) ( )3 3 3 33sin x 4sin x sin x 4 cos x 3cos x cos x= − + − 4 6 6 4s3sin x 4sin x 4cos x 3co x= − + − ( ) ( )4 4 6 63 sin x cos x 4 sin x cos x= − − − ( ) ( )2 2 2 23 sin x cos x sin x cos x= − + ( ) ( )2 2 4 2 2 44 sin x cos x sin x sin x cos x cos x− − + + 2 23cos2x 4 cos2x 1 sin x cos x⎡ ⎤= − + −⎣ ⎦ 213cos2x 4 cos2x 1 sin 2x 4 ⎛ ⎞= − + −⎜ ⎟⎝ ⎠ 21cos2x 3 4 1 sin 2x 4 ⎡ ⎤⎛ ⎞= − + −⎜ ⎟⎢ ⎥⎝ ⎠⎣ ⎦ ( )2cos2x 1 sin 2x= − 3cos 2x= Cách 2 : Ta có : 3 3sin3x.sin x cos3x.cos x+ 3sin x sin3x 3cos x cos3xsin3x cos3x 4 4 − +⎛ ⎞ ⎛= +⎜ ⎟ ⎜⎝ ⎠ ⎝ ⎞⎟⎠ ( ) ( )2 23 1sin3xsin x cos3x cos x cos 3x sin 3x4 4= + + − ( )3 1cos 3x x cos6x 4 4 = − + (1 3cos2x cos3.2x 4 = + ) ( )= + −31 3cos2x 4cos 2x 3cos2x ( bỏ dòng này cũng được) 4 3cos 2x= o o o o o 3 1cos12 cos18 4 cos15 .coBài 16 : s21 cos24 2 ++ − = − Chứng minh : ( )o o o ocos12 cos o8 4 cos15 cos21 cos24+ − 1Ta có : ( )o o o o2cos15 cos3 2cos15 cos45 cos3= − + o os3 2cos15 cos45 2cos15 cos3= − − − + o o o o o o2cos15 c o o2cos15 cos45= − ( )o ocos60 cos30= 3 1 2 = − + Bài 17 : Tính o 2 o 2 oP sin 50 sin 70 cos50 cos70= + − ( ) ( ) ( )= − + − − +o o o1 1 1P 1 cos100 1 cos140 cos120 cos202 2 2 oTa có : ( )o o1 1 1P 1 cos100 cos140 cos202 2 2⎛ ⎞= − + − − +⎜ ⎟⎝ ⎠ o ( )o o 1 1P 1 cos120 cos20 cos204 2= − + − o o o5 1P cos2 1 50 cos20 4 2 2 4 = + − = Bài 18 : Chứng minh : o o o o 8 3tg30 tg40 tg50 tg60 cos20 3 + + + = o ( )sin a btga tgb cosa cos b ++ = Áp dụng : Ta có : )o( ) (o o otg50 tg40 tg30 tg60+ + + o o o o o sin90 sin90 cos50 cos40 cos30 cos60 = + o o o o 1 1 1sin40 cos40 cos30 2 = + o o 2 2 sin80 cos30 = + o o 1 12 cos10 cos30 ⎛ ⎞= +⎜ ⎟⎝ ⎠ o o o o cos30 cos102 cos10 cos30 ⎛ ⎞+= ⎜ ⎟⎝ ⎠ p o o o s20 cos10 co4 cos10 cos30 = o8 3 cos20 3 = Bài 19 : Cho ABCΔ , Chứng minh : a/ A B CsinA sinB sinC 4cos cos cos 2 2 + + = 2 A b/ B CcA cosB cosC 1 4sin sin sin 2 2 2 + + = + so c/ sin 2A sin 2B sin 2C 4sin A sinBsinC+ + = d/ 2 2A 2cos cos B cos C 2cosA cosBcosC+ + = − e/ tgA tgB tgC tgA.tgB.tgC+ + = f/ =cot gA.cot gB cot gB.cot gC cot gC.cot gA 1+ + g/ + + =A B C A Bcot g cot g cot g cot g .cot g .cot g 2 2 2 C 2 2 2 a/ Ta có : ( )A B A BsinA sinB sinC 2sin cos sin A B 2 2 + −+ + = + + A B A B A B2sin= cos cos 2 2 2 + − +⎛ ⎞+⎜ ⎟⎝ ⎠ + π⎛ ⎞= =⎜ ⎟⎝ ⎠ C A B A B C4cos cos cos do 2 2 2 2 2 2 − b/ Ta có : ( )A B A BcosA cosB cosC 2cos cos cos A B 2 2 + −+ + = − + 2A B A B A B2cos cos 2cos 1 2 2 2 + − +⎛ ⎞= − ⎜ ⎟⎝ ⎠ − A B A B A B2cos cos cos 1 2 2 2 + − +⎡ ⎤= −⎢ ⎥⎣ ⎦ + A B A B4cos sin sin 1 2 2 2 + ⎛ ⎞− +⎜ ⎟⎝ ⎠ = − C A B4sin sin sin 1 2 2 2 = + ( ) ( )sin2A sin2B sin2C 2sin A B cos A B 2sinCcosC+ = + − + c/ = − +2sinCcos(A B) 2sinCcosC = − −2sinC[cos(A B) cos(A B) ] + d/ 2 = − −4sinCsinAsin( B) = 4sinCsin A sinB + +2 2cos A cos B cos C ( ) 211 cos2A cos2B cos C 2 = + + + ( ) ( ) 21 cos A B cos A B cos C= + + − + ( )1 B= cosC cos A− −⎡ ⎤⎣ ⎦ do ( )( )cos A B cosC+ = − cosC− ( ) ( )1 cosC cos A B cos A B= − − + +⎡ ⎤⎣ ⎦ 1 2cosC.cosA.cosB= − e/ Do nên ta có g A B tgC+ = − a b C+ = π − ( ) t tgA tgB tgC 1 tgAtgB + = −− ⇔ ⇔ tgC tgA tgB tgC tgAtgB+ = − + ⇔ a có : cotg(A+B) = - cotgC tgA tgB tgC tgAtgBtgC+ + = f/ T 1 tgAtgB cot gC⇔ tgA + tgB − = − ⇔ cot gA cot gB 1 cot gC cot gB cot gA − = −+ (nhân tử và mẫu cho cotgA.cotgB) ⇔ = g/ Ta có : cot gA cot gB 1 cot gCcot gB cot gA cot gC− = − − ⇔ cot gA cot gB cot gBcot gC cot gA cot gC 1+ + A B Ctg cot g 2 2 + = ⇔ A Btg tg C2 2 cot gA B 21 tg tg 2 2 + = − A Bcot g cot g C2 2 cot gA B 2cot g .cot g 1 2 2 + = − .cotg B 2 A 2 ⇔ (nhân tử và mẫu cho cotg ) ⇔ A B A B C Ccot g 2 + cot g cot g cot g cot g cot g 2 2 2 2 2 = − A B C A B⇔ C.cot g .cot g 2 2 2 Bài 20 : cot g cot g cot g cot g 2 2 2 + + = ABC . Chứng minh : Cho Δ cos2A + cos2B + cos 2C + 4cosAcosBcosC + 1 = 0 Ta có : (cos2A + cos2B) + (cos2C + 1) = 2 cos (A + B)cos(A - B) + 2cos2C = - 2cosCcos(A - B) + 2cos2C = - 2cosC[cos(A – B) + cos(A + B)] = - 4cosAcosBcosC Do đó : cos2A + cos2B + cos2C + 1 + 4cosAcosBcosC = 0 Bài 21 : ABCΔ Cho . Chứng minh : 3A 3B 3C4sin sin sin 2 2 cos3A + cos3B + cos3C = 1 - 2 Ta có : (cos3A + cos3B) + cos3C 23 32cos (A B)cos (A B) 1 2sin 2 2 = + − + − 3C 2 Mà : A B C+ = π − nên ( )3 3A B 2 2 + = π − 3C 2 => ( )3cos A B cos+ = 3 3C 2 2 2 π⎛ ⎞−⎜ ⎟⎝ ⎠ 3Ccos 2 2 π⎛ ⎞= − −⎜ ⎟⎝ ⎠ 3Csin 2 = − Do đó : cos3A + cos3B + cos3C ( ) 23 A B3C 3C2sin cos 2sin 1 2 2 2 −= − − + ( )3 A B3C 3C2sin cos sin 1 2 2 2 −⎡ ⎤= − + +⎢ ⎥⎣ ⎦ ( ) ( )3 A B3C 32sin cos cos A B 1 2 2 2 = − − +⎢⎣ −⎡ ⎤ +⎥⎦ −= +3C 3A 3B4sin sin sin( ) 1 2 2 2 3C 3A 3B4sin sin sin 1 2 2 2 = − + Bài 22 : A, B, C là ba góc của một tam giác. Chứng minh : sinA sinB sinC A B Ctg tg cot g cosA cosB cosC 1 2 2 2 + − =+ − + 2 A B A B C C2sin cos 2sin cossinA sinB sinC 2 2 2 A B A B CcosA cosB cosC 1 2cos cos 2sin 2 2 2 2 + − −+ − = + −+ − + + Ta có : C A B C A B A2cos cos sin cos cosC2 2 2 2 2cot g . B A B AC A B C 2 cos cos2sin cos sin 2 22 2 2 −⎡ ⎤ B − +− −⎢ ⎥⎣ ⎦= = − +−⎡ ⎤ ++⎢ ⎥⎣ ⎦ A B2sin C 2 2 − .sin cot g . A B2 2cos .cos 2 2 ⎛ ⎞−⎜ ⎟⎝ ⎠= C A Bcot g .tg .tg 2 2 = 2 Bài 23 : Cho ABCΔ h : . Chứng min A B C B C A C A Bsin cos cos sin cos cos sin cos cos 2 2 2 2 2 2 2 2 2 + + ( )A B C A B B C A Csin sin sin gtg tg tg t tg tg * 2 2 2 2 2 2 2 2 2 = + + + ATa có : B C 2 2 2 + π= − vậy A B Ctg cot g 2 2 2 ⎛ ⎞+ =⎜ ⎟⎝ ⎠ ⇔ A Btg tg 12 2 A B C1 tg tg tg 2 2 2 + = − ⇔ A B C Atg tg tg 1 tg tg 2 2 2 2 ⎡ ⎤+ = −⎢ ⎥⎣ ⎦ B 2 ⇔ ( )A C B C A Btg tg tg tg tg tg 1 1 2 2 2 2 2 2 + + = A B C B C Ac sin cos cos C A Bsin os cos sin cos cos 2 2 2 2 2 2 2 2 2 + + Do đó : (*) Ù A B Csin sin sin 1 2 2 2 = + (do (1)) A B C B C A B C C Bsin 2 ⇔ cos cos sin sin cos sin cos sin cos 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤ ⎡ ⎤− + + =⎢ ⎥ ⎢ ⎥⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⇔ A B C A B Csin cos cos sin 1 2 2 2 2 + ++ = ⇔ A B Csin 1 2 + + = π⇔ =sin 1 2 ( hiển nhiên đúng) Bài 24 : ( )A B C 3 cosA cosB cosCtg tg tg * 2 2 2 sinA sinB sinC + + ++ + = + + Chứng minh : Ta có : 2A B A B CcosA cosB cosC 3 2cos cos 1⎡ 2sin 3 2 2 2 + − ⎤+ + = + +⎥⎣ ⎦ −⎢+ 2C A B2sin cos 4 2s C 2 2 2 − in= + − C A B C2sin cos sin 4 2 2 2 −⎡ ⎤− +⎢ ⎥⎣ ⎦ = C A B A B2sin cos cos 4 2 2 2 − +⎡ ⎤− +⎢ ⎥⎣ ⎦ = C A Bin4sin sin .s 4 2 2 2 + (1) = A B A BsinA sinB sinC 2sin cos sinC 2 2 + −+ + = + C A B C2cos cos 2sin cos 2 2 2 C 2 −= + C A B A B2cos cos cos 2 2 2 − +⎡ ⎤= +⎢ ⎥⎣ ⎦ C A B Từ (1) và (2) ta có : 4cos cos cos 2 2 2 = (2) (*) ⇔ A B C A B Csin sin sin sin sin sin 1 2 2 2 2 2 2 A B C A B Ccos cos cos cos co + s cos 2 2 2 2 2 2 + + = A B C B A C C A Bsin cos cos sin cos cos sin cos cos 2 2 2 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤ ⎡ ⎤ ⎡+ +⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎢⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⎣ ⎤⎥⎦ ⇔ A B Csin sin sin 1 2 2 2 = + ⇔ A B C B C A B C C Bsin cos cos sin sin cos sin cos sin cos 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤ ⎡− + +⎢ ⎥ ⎢⎣ ⎦ ⎣ ⎤ =⎥⎦ ⇔ A B C A+ B Csin .cos cos sin 1 2 2 2 2 ++ = A⇔ B C 1 2 + + ⎤ =⎢ ⎥⎣ ⎦ sin ⎡ ⇔ sin π 1 2 = ( hiển nhiên đúng) Bài 25 : . Chứng minh: A B Csin sin sin 2 2 2 2B C C A A Bcos cos cos cos cos cos 2 2 2 2 2 2 + + = ABCΔ Cho Cách 1 : Ta có : A B A A Bsin sin sin cos sin cos 2 2 2 2 2 B C C A B 2 B Ccos cos cos cos cos cos cos 2 2 2 2 2 2 2 + + = A A B Asin cos BsinA sinB 2 2 + 1 A B C A B C2 cos cos cos cos cos cos 2 2 2 2 2 2 − + = = −⎛ ⎞− ⎜ ⎟⎝ ⎠= = A BC A B coscos .cos 22 2 A B C Acos .cos .cos cos cos 2 2 2 2 B 2 Do đó : Vế trái A B C A B Acos sin cos cos2 2 2 A B A B A Bcos cos cos cos cos cos 2 2 2 2 B 2 2 −⎛ ⎞ − ++⎜ ⎟⎝ ⎠= + = 2 A B2cos cos 2 2 2A Bcos cos 2 2 = = Cách 2 : B C A C A Bcos cos cos 2 2 B C C A A Bcos cos cos cos cos cos 2 2 2 2 2 + + + = + + 2 2 Ta có vế trái B C B C A C A Ccos cos sin sin cos cos sin sin 2 2 2 2 2 2 2 B C C Acos cos cos cos 2 2 2 2 − − = + 2 A B Acos cos sin sin 2 2 2 A Bcos cos 2 2 − + B 2 B C A C A B3 g tg tg tg tg tg t 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤= − + +⎢ ⎥⎣ ⎦ Mà : A B B C A Btg tg tg tg tg tg 1 2 2 2 2 2 2 + + = (đã chứng minh tại b Do đó : Vế trái = 3 – 1 = 2 Bài 26 : ài 10 ) . Có A B Ccot g ,cot g ,cot g 2 2 ABCΔ Cho 2 theo tứ tự tạo cấp số cộng. A Ccot g .cot g 3 2 2 = Chứng minh A B Ccot g ,cot g ,cot g 2 2 Ta có : 2 là cấp số cộng ⇔ A C Bcot g cot g 2cot g 2 2 + = 2 ⇔ + = A Csin 2cos 2 2 B A C Bsin sin sin 2 2 2 ⇔ Bcos 2cos 2 2 B A C Bsin sin sin 2 2 2 = nên Bcos 0 2 >⇔ = + 1 2 A C A Csin sin cos 2 2 2 (do 0<B<π ) ⇔ A C A Ccos cos sin sin 2 2 2 2 2A Csin .sin 2 2 − ⇔ A Ccot g cot g 3= 2 2 = Bài 27 : ABCΔ Cho . Chứng minh : 1 t+ 1 1 1 A B C A B Ctg tg tg cot g co g cot g sin A sinB sinC 2 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤+ = + + + + +⎢ ⎥⎣ ⎦ A B C A Bcot g cot g cot g cot g .cot g .cot g 2 2 2 2 2 + + = Ta có : C 2 (Xem chứng minh bài 19g ) Mặt khác : sin cos 2tg cot g cos sin sin2 α αα + α = + =α α α 1 A B C A B Ctg tg tg cotg cotg cotg 2 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤+ + + + +⎢ ⎥⎣ ⎦ Do đó : 1 A B C 1 Acotg⎡ +⎢ B Ctg tg tg cotg cotg 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤ ⎤= + + + +⎢ ⎥ ⎥⎣ ⎦ ⎣ ⎦ 2 2 1 A A 1 B B 1 C Ctg cot g tg cot g tg cot g 2 2 2 2 2 2 2 2 2 ⎡ ⎤ ⎡ ⎤ ⎡= + + + + +⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎢⎣ ⎦ ⎣ ⎦ ⎣ ⎤⎥⎦ 1 1 1 sinA sinB sinC = + + BÀI TẬP 1. Chứng minh : a/ 2 1cos cos 5 5 π π− = 2 b/ o o o o cos15 sin15 3 cos15 sin15 + =− 2 4 6cos cos cos 7 7 7 π π π+ + = c/ 1 2 − d/ 3+ =3 3sin 2xsin6x cos 2x.cos6x cos 4x o o o otg20 .tg40 .tg60 .tg80 3= e/ π π π π+ + + =2 5 π3tg tg tg cos 6 9 18 3 3 9 8tgf/ 7 2 3 4 5 6 7 1os .cos .cos .cos .cos .cos .cos 15 15 15 15 15 15 15 2 π π π π π π = c πg/ h/ tgx.tg x .tgπ⎡ ⎤−⎢ ⎥ x tg3x3 3 π⎡ ⎤+ =⎢ ⎥⎣ ⎦ ⎣ ⎦ k/ o o o otg20 tg40 3tg20 .tg40 3+ + = o o o 3sin 20 .sin 40 .sin 80e/ 8 = m/ o o o otg5 .tg55 .tg65 .tg75 1= ( ) 2. Chứng minh rằng nếu ( ) (x y 2k 1 k z 2 π+ ≠ + ∈⎪⎩ ) x y+ thì sin x 2sin=⎧⎪⎨ sin( ) cos ytg x y y + = − 2 3. Cho có 3 góc đều nhọn và A B C≥ ≥ ABCΔ a/ Chứng minh : tgA + tgB + tgC = tgA.tgB.tgC b/ Đ Chứng minh (p-1)(q-1) ặt tgA.tgB = p; tgA.tgC = q 4 4. Chứng minh các biểu thức không phụ thuộc x : a/ ≥ ( ) ( )4 2 4 2 2 2A sin x 1 sin x cos x 1 cos x 5sin x cos x 1= + + + + + ( ) ( )8 8 6 6B 3 sin x cos x 4 cos x 2sin x 6sin x= − + − + b/ 4 c/ ( ) ( ) ( ) ( ) (2 2C cos x a sin x b 2cos x a sin x b sin a b= − + − − − − − ) 5. Cho , chứng minh : ABCΔ cosC cosBcota/ gB cot gC sinBcosA sinCcosA + = + b/ 3 3 3 A B CC 3cos cos cos co 3A 3B 3Cs cos cos 2 2 2 2 2 2 = + sin A sin B sin+ + A B C B A CsinA sinB sic/ nC scos .co cos .cos 2 2 2 2 − −+ + + = C Acos .co B 2 2 −s+ otgAcotgB + cotgBcotgC + cotgC otgA = 1 s C 1 2cosA cosBcosC= − in3Asin(B- C)+ sin3Bsin(C- A)+ sin3Csin(A- B) = 0 6. Tìm giá trị nhỏ nhất của : d/ c c e/ 2 2cos A cos B co+ + 2 f/ s 1 1y sin x cos x = + với 0 x 2 π< < a/ π= + +9y 4x sin x x với 0 x< < ∞ b/ 2y 2sin x 4sin x cos x 5= + + c/ 7. Tìm giá trị lớn nhất của : a/ y sin x cos x cos x sin x= + b/ y = sinx + 3sin2x c/ 2y cos x 2 cos x= + − TT luyện thi đại học CLC Vĩnh Viễn