Giáo án lớp 12 môn địa lý - Phần III: Rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ và phân tích số liệu

PHẦN III. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG VẼ BIỂU ĐỒ & PHÂN TÍCH SỐ LIỆU A.Vẽ biểu đồ: -Biểu đồ là một hình vẽ cho phép một cách dễ dàng động thái phát triển của một hiện tượng, mối tương quan về độ lớn giữa các đối tượng, hoặc cơ cấu thành phần của một tổng thể -Khi vẽ bất cứ loại biểu đồ nào, cũng phải đảm bảo được 3 yêu cầu: +Khoa học (chính xác) +Trực quan (rõ ràng, dễ đọc) +Thẩm mỹ (đẹp) -Để đảm bảo tính trực quan và thẩm mỹ, khi vẽ biểu đồ người ta thường dùng ký hiệu để phân biệt các đối tượng trên biểu đồ. Các ký hiệu thường được biểu thị bằng các cách: gạch nền, dùng các ước hiệu tốn học...Khi chọn ký hiệu cần chú ý làm sao biểu đồ vừa dễ đọc, vừa đẹp. *Các loại biểu đồ thường gặp: hình cột, tròn, đường biểu diễn, miền.. B.Các loại biểu đồ: 1.Nhận dạng các loại biểu đồ: 1.1.Dạng biểu đồ thể hiện sự phát triển: Thể hiện các hiện tượng, điều kiện KT-XH về phương diện động lực, quá trình phát triển, tình hình phát triểnà cột và đường 1.2.Dạng biểu đồ thể hiện cơ cấu: Phản ánh cơ cấu các hiện tượng địa lý KT-XHà hình tròn 1.3.Dạng biến đổi: -Biểu đồ thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu à biểu đồ miền Dấu hiệu câu hỏi: +Vẽ biểu đồ thể hiện sự chuyển dịch và thay đổi cơ cấu. +Bảng số liệu cho tương đối nhiều năm. -Biểu đồ kết hợp: cột và đường. 2.Quy trình vẽ biểu đồ: Lựa chọn vẽ biểu đồ dựa vào câu hỏi và số liệu đã cho. -Căn cứ câu hỏi: đọc kỹ để xác định -Căn cứ bảng số liệu: không quan trọng nhưng đối với biểu đồ miền thể hiện rất cụ thể. -Xử lý số liệu: +Số liệu tuyệt đối thường yêu cầu thể hiện sự phát triển à cột, đường, cột kết hợp đường. +Số liệu tương đối thể hiện dạng cơ cấu và sự chuyển dịch à tròn, miền. -Vẽ biểu đồ: đúng, rõ ràng, thẩm mỹ. 3.Một số biểu đồ thường gặp: 3.1.Biểu đồ cột: - Cột đơn: thể hiện sự khác biệt về quy mô số lượng của một đại lượng nào đó, thể hiện các đại lượng khác nhau có thể đặt cạnh nhau-biểu đồ đơn gộp nhóm. - Cột chồng: chồng nối tiếp thể hiện tổng đại lượng nào đó. -Thanh ngang cũng là dạng biểu đồ cột. Ví dụ: Diện tích cây công nghiệp nước ta (đơn vị: nghìn ha) Năm  1990 1995 2000 2004 Cây công nghiệp hàng năm 542 717 778 851 Cây công nghiệp lâu năm 657 902 1451 1536 3.2.Biểu đồ đường biểu diễn (đồ thị): -Biểu diễn sự thay đổi một đại lượng theo thời gian. -Nếu có 2 đại lượng khác nhau có thể vẽ 2 trục tung (số liệu tuyệt đối). Còn chuyển sang số liệu tương đối (%) có thể vẽ 1 trục tung. -Chọn năm đầu tiên trong bảng số liệu trùng với gốc tọa độ. Ví dụ: Sản lượng lương thực nước ta (đơn vị: nghìn tấn) Năm 1980 1985 1990 1995 2000 Sản lượng lương thực 14406 18200 21489 27571 35463 3.3.Biểu đồ tròn: Dùng thể hiện quy mô và cơ cấu hiện tượng cần trình bày. *Chú ý: xử lý số liệu tuyệt đối sang tương đối và xác định bán kính vòng tròn khác nhau giữa các năm. Nếu cho số liệu tương đối có thể vẽ 2 vòng tròn bằng nhau. *Biểu đồ nửa hình tròn: với nửa hình tròn là 100% à thường thể hiện cơ cấu xuất nhập khẩu. Ví dụ: Cơ cấu dân số nước ta năm 1999 (đơn vị: %) Dưới tuổi lao động 33.1 Trong tuổi lao động 59.3 Ngoài tuổi lao động 7.6 3.4.Biểu đồ kết hợp cột và đường: - Thường dùng thể hiện 2 đối tượng khác nhau (2 trục đứng) àlưu ý chia thời gian đúng theo khoảng cách từ bảng số liệu. - Nó phản ánh 2 phương diện: thành phần và sự phát triển (bảng số liệu thường cho: chia ra, phân ra, trong đóthể hiện thành phần). Ví dụ: Số dự án và số vốn đăng ký đầu tư nước ngoài vào Việt Nam Năm 1992 1994 1996 1998 2000 Số dự án 197 343 325 275 371 Tổng vốn đăng ký (triệu USD) 2165 3765 8497 3897 2012 3.5.Biểu đồ miền: - Thường thể hiện cơ cấu và động thái phát triển các đối tượng. - Là trường hợp đặc biệt của biểu đồ cột và đường, có thể hiện chuỗi thời gian và cơ cấu. - Cần xử lý số liệu đã cho và đưa ra bảng số liệu đã xử lý. Ví dụ: Tỷ trọng giá trị sản xuất công nghiệp theo 2 nhóm ngành A và B nước ta (đơn vị: %) Năm 1980 1985 1990 1995 Nhóm A 37.8 32.7 34.9 44.7 Nhóm B 62.2 67.3 65.1 55.3 B. CÁC BÀI TẬP THỰC HÀNH RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VẼ BIỀU ĐỒ Bài Tập 1: Tỷ lệ tăng dân số nước ta thời kỳ 1960-2001 Đơn vị: % 1960 1965 1970 1979 1989 1999 2001 Tỷ lệ tăng dân số 3,4 3,1 2,8 2,5 2,3 1,6 1,4 Vẽ biểu đồ thể hiện tỷ lệ tăng dân số nước ta thời kỳ trên và rút ra nhận xét, giải thích. Bài Tập 2: Tình hình sản xuất thuỷ sản nước ta. Đơn vị: nghìn tấn Sản lượng thuỷ sản 1990 1992 1994 1996 1998 2000 -Đánh bắt -Nuôi trồng 728.5 162.5 843.1 172.9 1120.9 344.1 1278.0 423.0 1357.0 425.0 1660.0 589.0 Vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu sản lượng thuỷ sản nước ta. Nhận xét và phân tích nguyên nhân sự phát triển. Bài Tập 3: Cả nước Đồng bằng sông Hồng Đồng bằng sông Cửu Long Tổng diện tích đất tự nhiên (nghìn ha) -Đất nông nghiệp (nghìn ha) -Số dân (nghìn người) 32924.1 9345.4 77685.5 1478.8 857.6 17017.7 3936.1 2970.2 16365.9 a.Vẽ biểu đồ thể hiện tổng diện tích đất tự nhiên, đất nông nghiệp, số dân của Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long, cả nước. b.Tính bình quân đất nông nghiệp, mật độ dân số Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long, cả nước. c.Nhận xét đặc điểm và ảnh hưởng của dân số đối với vấn đề phát triển kinh tế-xã hội Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long, cả nước. Bài Tập 4: Tình trạng việc làm phân theo vùng nước ta năm 1996. Đơn vị: nghìn người Vùng Lực lượng lao động Số người chưa có việc làm thường xuyên Cả nước 35886 965.5 -Trung du-miền núi phía Bắc -Đồng bằng sông Hồng -Bắc Trung Bộ -Nam Trung Bộ -Tây Nguyên -Đông Nam Bộ -Đồng bằng sông Cửu Long 6433 7383 4664 3805 1442 4391 7748 87.9 182.7 123.0 122.1 15.6 204.3 229.9 Hãy vẽ biểu đồ thể hiện số người chưa có việc làm thường xuyên và rút ra nhận xét. Bài Tập 5: Tình hình xuất nhập khẩu nước ta. Đơn vị: triệu USD Năm 1988 1989 1990 1992 1995 1999 Tổng giá trị xuất nhập khẩu 3795.1 4511.8 5156.4 5121.4 13604.3 23162.0 Cán cân xuất nhập khẩu -1718.3 -619.8 -384.4 +40.0 -2706.5 -82.0 a.Tính giá trị xuất khẩu và nhập khẩu. b.Vẽ biểu đồ thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu xuất nhập khẩu. Rút ra nhận xét. Bài Tập 6: Sản lượng một số sản phẩm công nghiệp nước ta. Năm 1995 1999 2000 2001 2002 Than (nghìn tấn) 8350 9629 11609 13397 15900 Dầu (nghìn tấn) 7620 15217 46219 16833 16600 Điện (triệu kwh) 14665 23599 26682 30673 35562 Vẽ biểu đồ thể hiện sản lượng một số sản phẩm công nghiệp nước ta. Rút ra nhận xét. Bài Tập 7: Giá trị sản xuất công nghiệp phân theo thành phần kinh tế. Đơn vị: tỷ đồng Thành phần kinh tế 1995 2002 -Quốc doanh -Ngoài quốc doanh -Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài 51990.5 25451.0 25933.2 104348.2 63948.0 91906.1 Vẽ biểu đồ thể hiện giá trị sản xuất công nghiệp phân theo thành phần kinh tế và nhận xét. Bài tập 8: Bình quân lương thực trên đầu người cả nước và các vùng. Đơn vị: kg/người Năm Cả nước Đồng bằng sông Hồng Đồng bằng sông Cửu Long 1989 331,0 315,7 631,2 1996 387,7 361,0 854,3 1999 448,0 414,0 1.012,3 Hãy vẽ biểu đồ thể hiện bình quân lương thực trên đầu người cả nước, Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long và rút ra nhận xét. Bài tập 9: Tình hình sản xuất lúa ở Đồng bằng sông Hồng. 1985 1995 1999 Diện tích cây lương thực (nghìn ha) -Trong đó lúa 1.185,0 1.052,0 1.209,6 1.042,1 1.189,9 1.048,2 Sản lượng lương thực (nghìn tấn) -Trong đó lúa 3.387,0 3.092,0 5.236,2 4.623,1 6.119,8 5.692,9 Hãy vẽ biểu đồ thể hiện diện tích lúa so với diện tích cây lương thực ở Đồng bằng sông Hồng qua các năm. Nhận xét vị trí ngành trồng lúa và giải thích. Bài Tập 10: Lưu lượng nước sông Hồng các tháng ở Sơn Tây. Đơn vị: m3/s Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lưu lượng 1318 1100 914 1071 1893 4692 7986 9246 6690 4122 2813 1746 Vẽ biểu đồ và rút ra nhận xét về chế độ nước sông Hồng. Bài Tập 11: Bảng thống kê chế độ nhiệt và mưa của trạm khí tượng thành phố Hồ Chí Minh. Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Nhiệt độ TB ( 0C) 25.8 26.7 27.9 28.9 28.3 27.5 27.1 27.1 26.8 26.7 26.4 25.7 Lượng mưa TB (mm) 14 4 10 50 218 312 294 270 327 267 116 48 a.Hãy vẽ biểu đồ thể hiện chế độ nhiệt và mưa ở khu vực thành phố Hồ Chí Minh. b.Nhận xét và giải thích. Bài Tập 12: Tình hình dân số và sản lượng lương thực nước ta. Năm 1980 1985 1988 1990 1995 1997 2000 Dân số (nghìn người) 53.772 59.872 63.727 66.107 71.996 74.307 77.686 Sản lượng lương thực (nghìn tấn) 14.406 18.200 19.583 21.489 27.571 31.584 35.463 a.Tính bình quân lương thực theo đầu người qua các năm. b.Vẽ biểu đồ thích hợp để so sánh tốc độ phát triển dân số, sản lượng lương thực và bình quân lương thực theo đầu người thời kỳ trên. c.Rút ra kết luận. Bài Tập 13: Số dự án và số vốn đầu tư nước ngoài vào nước ta. Năm Số dự án Tổng vốn đăng ký ( triệu USD) Trong đó vốn pháp định ( triệu USD) 1988 37 371,8 288,4 1990 108 839,0 407,5 1996 325 8.497,3 2.940,8 2001 502 2.503,0 1.044,1 a.Tính quy mô số vốn đăng ký trung bình cho mỗi dự án. b.Vẽ biểu đồ thích hợp thể hiện số dự án, tổng vốn đăng ký và vốn pháp định. c.Nhận xét và giải thích. C.Phân tích số liệu: -Đọc kỹ câu hỏi để tìm ra yêu cầu và phạm vi phân tích. -Tìm mối liên hệ giữa các số liệu, không bỏ sót dữ liệu. -Tìm giá trị lớn nhất, nhỏ nhất, trung bình, chú ý đột biến tăng giảm. -Chuyển số liệu tuyệt đối sang tương đối để so sánh, phân tích. -Chú ý mối liên hệ giữa hàng ngang và hàng dọc. *Nếu câu hỏi yêu cầu giải thích nguyên nhân, cần liên hệ kiến thức bài học để giải thích. Bài Tập 1: Mật độ dân số các vùng ở nước ta. Đơn vị: người/km2 1989 1999 Cả nước 195 231 -Trung du-miền núi Bắc Bộ -Đồng bằng sông Hồng -Bắc Trung Bộ -Nam Trung Bộ -Tây Nguyên -Đông Nam Bộ -Đồng bằng sông Cửu Long 103 1030 170 167 41 219 364 110 1180 196 195 67 285 408 a.Nhận xét tình hình phân bố dân cư nước ta. b.Giải thích tại sao có sự phân bố đó ? c.Phân tích ảnh hưởng của sự phân bố đó đến sự phát triển kinh tế-xã hội. Bài Tập 2: Địa phương Nhiệt độ trung bình Năm Tháng nóng nhất Tháng lạnh nhất -Hà Nội -Huế -Thành phố Hồ Chí Minh 2309 2502 2706 2902 2903 2907 1702 2005 260 Hãy trình bày và giải thích đặc điểm nhiệt độ nước ta. Bài tập 3: Dựa vào bảng số liệu sau, rút ra nhận xét tình hình sản xuất nông nghiệp nước ta 1991-1996 1991 1992 1993 1994 1995 1996 -Tổng sản lượng lương thực (triệu tấn) + trong đó lúa (triệu tấn) -Lương thực bình quân (kg/người) -Gạo xuất khẩu (triệu tấn) -Giá gạo xuất khẩu (USD/tấn) -Tổng đàn lợn (triệu con) 21.9 19.6 324.9 1.0 187 12.1 24.2 21.5 348.9 1.9 200 13.8 25.5 22.8 359.0 1.7 250 14.8 26.1 23.5 360.9 1.9 280 15.5 27.1 24.9 372.5 2.1 320 16.3 29.0 26.3 386.6 3.0 330 16.8 Bài Tập 4: Giá trị sản xuất công nghiệp phân theo khu vực kinh tế cả nước và Đông Nam Bộ. đơn vị: tỷ đồng 1995 2002 Cả nước TỔNG SỐ 103.374 261.092 -CN quốc doanh 51.990 105.119 -CN ngoài quốc doanh 25.451 63.474 -K/v có vốn đầu tư nước ngoài 25.933 92.499 Đông Nam Bộ TỔNG SỐ 50.508 125.684 - CN quốc doanh 19.607 35.616 - CN ngoài quốc doanh 9.942 27.816 -K/v có vốn đầu tư nước ngoài 20.959 62.252 a. Tính cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp phân theo khu vực kinh tế của cả nước và ĐNB năm 1995, 2002. b.Tính tỷ trọng của vùng ĐNB trong công nghiệp cả nước và trong từng khu vực kinh tế năm 1995, 2002. c.Nhận xét vị trí của ĐNB trong CN cả nước và đặc điểm cơ cấu CN trong vùng. Bài tập 5: Tỷ trọng GDP phân theo các ngành kinh tế ở nước ta . Đơn vị: % Ngành 1986 1991 1996 2000 2002 -Nông nghiệp -Công nghiệp -Dịch vụ 38,06 28,88 33,06 40,49 23,79 35,72 27,76 29,73 42,51 24,53 36,73 38,64 22,99 38,55 38,46 Hãy nhận xét tỷ trọng GDP phân theo các ngành kinh tế ở nước ta từ năm 1986 đến 2002. Phần IV: MỘT SỐ BÀI THỰC HÀNH TRONG CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÍ 12. Baøi taäp 1: a. Tính toác ñoä taêng tröôûng giaù trò saûn xuaát ngaønh troàng troït theo töøng nhoùm caây töø 1990-2005 Laáy 1990=100% Naêm Toång Soá Löông thöïc Rau ñaäu Caây CN Caây aên quaû Caây khaùc 1990 100 100 100 100 100 100 1995 133,4 126,5 143,3 181,5 110,9 122,0 2000 183,2 165,7 182,1 325,5 121,4 132,1 2005 217,5 191,8 256,8 382,3 158,0 142,3 b. Veõ bieåu ñoà: Theå hieän toác ñoä taêng tröôûng giaù trò saûn xuaát ngaønh troàng troït theo töøng nhoùm caây troàng töø 1990-2005 (Gioáng bieåu ñoà SGV) c. Nhaän xeùt: - Quan heä giöõa toác ñoä taêng tröôûng vaø söï thay ñoåI cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh troàng troït: + Giaù trò saûn xuaát nhoùm caây coâng nghieäp taêng nhanh nhaát, caây rau ñaäu taêng nhì vaø cao hôn toác ñoä taêng tröôûng chung (nhoùm caây CN taêng 3,82 laàn; rau ñaäu 2,57 laàn; möùc taêng chung 2,17 laàn) à Tæ troïng giaù trò saûn xuaát cuõng taêng. + Ngöôïc laïi toác ñoä taêng cuûa caùc nhoùm caây coøn laïi chaäm hôn toác ñoä taêng chung vì vaäy tæ troïng cuûa caùc nhoùm caây naøy giaûm trong cô caáu troàng troït. Söï thay ñoåI treân phaûn aùnh: + Trong saûn xuaát caây LTTP ñaõ coù söï phaân hoaù vaø ña daïng, caây rau ñaäu ñöôïc ñaåy maïnh SX. + Caây coâng nghieäp taêng nhanh gaén vôùi söï môû roäng dieän tích vuøng chuyeân canh caây coâng nghieäp ñaëc bieät laø nhoùm caây coâng nghieäp nhieät ñôùi Baøi Taäp 2: Cô caáu dieän tích gieo troàng caây coâng nghieäp giai ñoaïn 1975-2005 a/ Tính tæ leä % ( Tæ troïng) Ñôn vò :% Naêm 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 caây haøng naêm 54,9 54,2 56,1 45,2 44,3 34,9 34,5 Caây laâu naêm 45,1 40,8 43,9 54,8 55,7 65,1 65,6 b/. Phaân tích xu höôùng: - Töø 1975 – 2005 dieän tích caû 2 nhoùm caây coâng nghieäp ñeàu taêng nhöng caây coâng nghieäp laâu naêm taêng nhanh hôn. - Caây coâng nghieäp haøng naêm: toác ñoä taêng 4,1 laàn vaø taêng khoâng ñeàu; tyû troïng cao, giaûm khaù nhanh - Caây coâng nghieäp laâu naêm: toác ñoä taêng 9,4 laàn vaø taêng lieân tuïc; tyû troïng taêng nhanh. b. Söï lieân quan: - Toác ñoä taêng vaø cô caáu dieän tích caây coâng nghieäp laâu naêm taêng nhanh daãn ñeán söï thay ñoåi phaân boá: hình thaønh vaø phaùt trieån caùc vuøng chuyeân canh, ñaëc bieät laø caùc caây coâng nghieäp chuû löïc (cao su, ca phê, cheø, hoà tieâu, ñieàu) + Vôùi caùc vuøng chuyeân canh lôùn: Taây Nguyeân, Ñoâng Nam Boä Bài tập 2:* Dựa vào bảng số liệu dưới đây: (Đơn vị: tỉ đồng) Các vùng Giá trị sản lượng công nghiệp Trung du miền núi phía Bắc Đồng bằng sông Hồng Bắc Trung Bộ Duyên hải Nam Trung Bộ Tây Nguyên Đông Nam Bộ Đồng bằng sông Cửu Long 1824,9 4077,8 1021,5 1478,8 354,3 12862,7 3.207,7 1. Hãy vẽ biểu đồ cơ cấu giá trị sản lượng toàn ngành công nghiệp phân theo các vùng ở nước ta năm 2004. 2. Từ biểu đồ đã vẽ, rút ra nhận xét về sự phân hoá giá trị sản lượng công nghiệp theo lãnh thổ và giải thích vì sao lại có sự phân hoá đó . Hướng dẫn: 1. Vẽ biểu đồ: a. Xử lí số liệu: (Đơn vị: %) Các vùng Cơ cấu giá trị sản lượng công nghiệp Cả nước Trung du miền núi phía Bắc Đồng bằng sông Hồng Bắc Trung Bộ Duyên hải Nam Trung Bộ Tây Nguyên Đông Nam Bộ Đồng bằng sông Cửu Long 100 7,4 16,4 4,1 6,0 1,4 51,8 12,9 b. Vẽ biểu đồ: - Vẽ biểu đồ hình tròn. - Hoàn thành các bước vẽ biểu đồ hình tròn. 2. Nhận xét và giải thích: - Giá trị sản lượng công nghiệp giữa các vùng không đều. Có thể chia thành 4 mức độ khác nhau: + Vùng có giá trị sản lượng công nghiệp rất cao: Đông Nam Bộ. + Vùng có giá trị sản lượng công nghiệp cao: đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long. + Vùng có giá trị sản lượng công nghiệp trung bình: trung du và miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, duyên hải miền Trung. + Vùng có giá trị sản lượng công nghiệp thấp: Tây Nguyên. - Có sự phân hóa giữa các vùng là do khác nhau về: + Vị trí địa lí, tài nguyên thiên nhiên. + Lực lượng lao động, nhất là lao động có tay nghề. + Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất - kĩ thuật. + các lí do khác. Bài tập 3: Veõ bieåu ñoà theå hieän qui moâ vaø cô caáu dieän tích caây coâng nghieäp laâu naêm cuûa caû nöôùc, trung du mieân nuùi Baêc Boä vaø Taây Nguyeân naêm 2005 . Xöû lí soá lieäu: Laáy toång giaù trò cuûa caû nöôùc, trung du mieàn nuùi BB vaø Taây Nguyeân laø 100%, caùc loaïi caây tính cô caáu % theo toång dieän tích. CÔ CAÁU DIEÄN TÍCH CAÂY COÂNG NGHIEÄP NAÊM 2005(Ñôn vò %) Caû nöôùc Trung du vaø mieàn nuùi BB Taây Nguyeân Caây coâng nghieäp laâu naêm 100 100 100 Caø pheâ 30.4 3.6 70.2 Cheø 7.5 87.9 4.3 Cao su 29.5 - 17.2 Caùc caây khaùc 32.6 8.5 8.3 Tính qui moâ: Laáy qui moâ baùn kính dieän tích caây coâng nghieäp cuûa Trung du mieàn nuùi phía Baéc laø 1 ñvbk thì qui moâ baùn kính dieän tích caây coâng nghieäp cuûa Taây Nguyeân vaø caû nöôùc laàn löôït laø: Taây Nguyeân = 2,64 (ñvbk) Caû nöôùc = 14,05 (ñvbk) Veõ bieåu ñoà: Bieåu ñoà theå hieän qui moâ vaø cô caáu dieän tích caây coâng nghieäp laâu naêm cuûa caû nöôùc, trung du vaø mieàn nuùi BB, Taây Nguyeân Taây Nguyeân Caû nöôùc Trung du mieàn nuùi phía Baéc - Nhaâïn xeùt vaø giaûi thích veà nhöõng söï gioáng nhau vaø khaùc nhau trong saûn xuaát caây coâng nghieäp laâu naêm giữa trung du mieàn nuùi BB vôùi Taây Nguyeân: Gioáng nhau: Qui moâ: Laø hai vuøng chuyeân canh caây coâng nghieäp lôùn cuûa caû nöôùc (veà dieän tích vaø saûn löôïng) Möùc ñoä taäp trung hoùa ñaát ñai töông ñoái cao, caùc khu vöïc chuyeân canh caø pheâ, cheø taäp trung treân qui moâ lôùn, thuaän lôïi cho vieäc taïo ra vuøng saûn xuaát haøng hoùa lôùn phuïc vuï nhu caàu trong nöôùc vaø xuaát khaåu Veà höôùng chuyeân moân hoùa Ñeàu taäp trung vaøo caây coâng nghieäp laâu naêm Ñaït hieäu quaû kinh teá cao Veà ñieàu kieän phaùt trieån Ñieàu kieän töï nhieân: ñaát, nöôùc, khí haäu laø nhöõng theá maïnh chung Daân cö coù kinh nghieäm trong vieäc troàng vaø cheá bieán saûn phaåm caây coâng nghieäp Ñöôïïc söï quan taâm cuûa Nhaø nöôùc veà chính saùch, ñaàu tö. Khaùc nhau: Trung du vaø mieàn nuùi Baéc Boä Taây Nguyeân Veà vò trí vaø vai troø cuûa töøng vuøng Laø vuøng chuyeân canh caây coâng nghieäp lôùn thöù 3 caû nöôùc Laø vuøng chuyeân canh caây coâng nhieäp lôùn thöù 2 caû nöôùc Veà höôùng chuyeân moân hoùa + Quan Troïng nhaát laø Cheø, Sau đoù laø Queá, Sôn, Hoài. + Caùc caây coâng nghieäp ngaén ngaøy coù thuoác laù, ñaäu töông + Quan trong nhaát laø caø pheâ, sau ñoù laø cao su , cheø + moät soá caây coâng nghieäp ngaén ngaøy: daâu taèm, boâng vaûi Veà ñieàu kieän phaùt trieån Ñòa hình Khí haäu Ñaát ñai KT-XH + Mieàn nuùi bò chia caét + Coù muøa ñoâng laïnh coäng vôùi ñoä cao ñòa hình neân coù ñieàu kieän phaùt trieån caây caän nhieät (cheø) + Ñaát feralit treân ñaù phieán, ña gôø nai vaø caùc laoij ñaù meï khaùc Laø nôi cö truù cuûa nhieàu daân toäc ít ngöôøi Cô sôû cheá bieán coøn haïn cheá + Cao nguyeân xeáp taàng vôùi nhöõng maët baèng töông ñoái baèng phaúng + Caän xích ñaïo vôùi muøa khoâ saâu saéc + Ñaát bazan maøu môõ, taâng phoâng hoùa saâu, phaân boá taäp trung Vuøng nhaäp cö lôùn nhaát nöôùc ta Cô sôû haï taàng coøn thieáu nhieàu Giaûi thích: Nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät veà höôùng chuyeân moân hoùa caây coâng nghieäp ôû 2 vuøng Do söï khaùc nhau veà ñieàu kieän töï nhieân: + Trung du mieàn nuùi BB coù muøa ñoâng laïnh, ñaát feralit coù ñoä phì khoâng cao, ñòa hình nuùi bò caét xeû, ít maët baèng lôùn daãn ñeán qui moâ saûn xuaát nhoû. + Taây Nguyeân coù neàn nhieät cao, ñòa hình töông ñoái baèng phaúng, ñaát badan coù ñoï phì cao, thích hôïp vôùi qui hoaïch caùc vuøng chuyeân canh coù qui moâ lôùn vaø taäp trung Coù söï khaùc nhau veà ñaëc ñieåm daân cö, ñaëc ñieåm khai thaùc laõnh thoå, taäp quaùn saûn xuaát + Trung du mieàn nuùi BB: daân cö coù kinh nghieäm trong troàng vaø cheá bieán cheø töø laâu ñôøi + Taây Nguyeân: daân cö coù kinh nghieäm trong troàng vaø cheá bieán caø pheâ Bài tập 4:* Dựa vào bảng số liệu dưới đây: DIỆN TÍCH VÀ SẢN LƯỢNG CÀ PHÊ (NHÂN) Năm Diện tích gieo trồng (nghìn ha) Sản lượng cà phê (nghìn tấn) 1980 1985 1990 1995 1997 22,5 44,7 119,3 186,4 270,0 8,4 12,3 92,0 218 400,2 1. Hãy vẽ biểu đồ kết hợp (biểu đồ đường và biểu đồ cột) để thể hiện diễn biến về diện tích và sản lượng cà phê trong thời kì 1980 - 1997. 2. Hãy phân tích các nhân tố tạo ra sự phát triển mạnh sản xuất cà phê trong thời gian kể trên. 3. Phân tích mối quan hệ giữa diễn biến về diện tích và sản lượng cà phê qua các năm. II. Vẽ biểu đồ và nhận xét 1. Vẽ biểu đồ: 2. Các nhân tố tạo ra sự phát triển của sản xuất cà phê - Nước ta có tài nguyên dồi dào để phát triển cây cà phê (đất đỏ ba dan, khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo) - Chính sách đẩy mạnh sự phát triển cây công nghiệp chủ đạo cho xuất khẩu, trong đó có cây cà phê ở Tây Nguyên, Đông Nam bộ. - Tác động của công nghiệp chế biến. - Yếu tố thị trường, tác động của hoạt động ngoại thương. 3. Mối quan hệ giữa diện tích và sản lượng cà phê qua các năm - Diện tích và sản lượng cà phê đều tăng. - Giai đoạn đầu (1980-1985) diện tích gieo trồng tăng nhanh, sản lượng cà phê tăng chậm. Đó là vì tăng diện tích nhưng nhiều diện tích chưa cho thu hoạch. cà phê là cây công nghiệp lâu năm, phải mất một số năm từ khi gieo trồng mới cho sản phẩm. - trong thời kì tiếp theo, sản lượng cà phê tăng nhanh hơn nhiều so với diện tích gieo trồng. Đó là vì diện tích cà phê gieo trồng ở giai đoạn trước đã cho năng suất cao và ổn định.