Giáo án môn học Địa lý 10 - Bài 35: Vai trò, các nhân tố ảnh hưởng và đặc điểm phân bố các ngành dịch vụ

Tiết: 43 Ngày 2/3/2011 Chương iX: Địa lí dịch vụ Bài 35: Vai trò, các nhân tố ảnh hưởng và đặc điểm phân bố các ngành dịch vụ I. Mục tiêu bài học Sau bài học, HS cần: 1. Kiến thức - Biết được cơ cấu và vai trò của ngành dịch vụ. - Hiểu được ảnh hưởng của các nhân tố kinh tế - xã hội tới sự phát triển và phân bố các ngành dịch vụ. - Biết những đặc điểm phân bố các ngành dịch vụ trên thế giới. 2. Kĩ năng - Đọc và phân tích các bản đồ về tỉ trọng các ngành dịch vụ trong cơ cấu GDP của các nước trên thế giới. - Xác định được trên bản đồ các trung tâm dịch vụ lớn trên thế giới. II. Thiết bị dạy học - Bản đồ Tự nhiên thế giới. - Bản đồ Du lịch Việt Nam. - Tranh ảnh, các tài liệu về hoạt động của ngành dịch vụ. - Các phiếu học tập. III. hoạt động dạy học 1. ổn định tổ chức lớp 2. Nội dung bài giảng b. triển khai bài: a. Mở bài: Mở bài: Dịch vụ gồm nhiều nhóm ngành đang ngày càng thu hút nhiều lao động và đem lại nguồn thu nhập lớn cho nền kinh tế. Sự phát triển và phân bố của ngành dịch vụ chịu tác động của nhiều nhân tố khác nhau. Hoạt động của GV và HS Nội dung chính Hoạt động 1: Cả lớp Câu hỏi: HS đọc mục I trang 134 SGK, kết hợp hiểu biết bản thân, cho biết: - Cơ cấu ngành dịch vụ gồm những nhóm ngành nào? - Nêu sự khác biệt ngành dịch vụ so với ngành nông nghiệp và công nghiệp đã học? * Một HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung. * GV chuẩn kiến thức (Cơ cấu ngành dịch vụ rất phức tạp, những ngành không thuộc khu vực I và khu vực II. Khác với ngành công nghiệp và nông nghiệp, ngành dịch vụ không trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất mà chỉ tham gia vào quá trình sản xuất, làm tăng giá trị hàng hoá. I. Cơ cấu và vai trò của các ngành dịch vụ. 1. Cơ cấu ngành - Dịch vụ kinh doanh gồm: vận tải, thông tin liên lạc, tài chính, bảo hiểm kinh doanh bất động sản, dịch vụ nghề nghiệp. - Dịch vụ tiêu dùng gồm: Các hoạt động bán buôn, bán lẻ, du lịch, các dịch vụ cá nhân như y tế, giáo dục... - Dịch vụ công cộng gồm các dịch vụ hành chính công, các hoạt động đoàn thể. Hoạt động 2: Cặp / nhóm Câu hỏi: HS đọc mục I.2 trang 171 SGK kết hợp hiểu biết, hãy: - Nêu vai trò của ngành dịch vụ? - Tại sao người ta ví du lịch là ngành công nghiệp không khói? * Một HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung. * GV chuẩn kiến thức. 2. Vai trò - Thúc đẩy các ngành sản xuất vật chất phát triển, chuyển dịch cơ cấu kinh tế. - Nâng cao chất lượng cuộc sống, tăng thu nhập cho con người. - Khai thác hiệu quả các tài nguyên thiên nhiên, di sản văn hoá lịch sử và nguồn lao động. Hoạt động 3: Nhóm - Bước 1: GV giao nhiệm vụ cho các nhóm (xem phiếu học tập phần phụ lục) - Bước 2: HS trao đổi, bổ sung cho nhau. - Bước 3: 1 HS đại diện trả lời. GV chuẩn kiến thức. (Xem thông tin phản hồi phiếu học tập số 1) Câu hỏi: Khu vực có cơ cấu dân số già và nơi có cấu dân số trẻ có gì khác nhau về các loại hình dịch vụ? Hãy kể các dịch vụ phục vụ tết nguyên đán ở nước ta? II. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố các ngành dịch vụ (Xem thông tin phản hồi phiếu học tập số 1). Hoạt động 4: Cá nhân/ cặp Câu hỏi: Dựa vào hình 48, hãy nhận xét sự phân hoá tỉ trọng của ngành dịch vụ trong cơ cấu GDP của các nước trên thế giới? - HS chỉ trên bản đồ để trả lời, các HS khác nhận xét. * GV chuẩn kiến thức (Tỉ trọng ngành dịch vụ trong cơ cấu GDP của các nước có sự phân hoá rõ rệt: Các nước: Hoa Kì, Nhật Bản, Ôxtrâylia, Anh, Pháp, Italia, dịch vụ chiếm tỉ trọng rất cao 70%. Nhiều nước ngành dịch vụ dưới 50% như: Việt Nam, Lào, Campuchia, Inđônêxia, Xu Đăng, Cônggô...) III. Đặc điểm phân bố các ngành dịch vụ trên thế giới - Các nước phát triển ngành dịch vụ chiếm tỉ trọng cao. Các nước đang phát triển tỉ trọng dịch vụ thấp. - Các thành phố cực lớn là các trung tâm dịch vụ lớn, có vai trò quan trọng trong nền kinh tế thế giới. Ví dụ: Niu-I-ooc, Luân Đôn, Tôkyô... - Mỗi thành phố chuyên môn hoá về một số loại dịch vụ. Phiếu học tập Nhiệm vụ: Đọc mục II trang 135 SGK, kết hợp vốn hiểu biết, hãy điền tiếp vào dấu............ ảnh hưởng của nhân tố tới sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ. Cho ví dụ. - Trình độ phát triển kinh tế và năng suất lao động xã hội:................................... - Số dân, cơ cấu dân số, sức mua của dân cư: ...................................................... - Phân bố dân cư : .............................................................................................. - Truyền thống văn hoá, phong tục tập quán:............................................................. - Sự phân bố các tài nguyên du lịch: .................................................................. Thông tin phản hồi ảnh hưởng của các nhân tố tới sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ. Cho ví dụ. - Trình độ phát triển kinh tế và năng suất lao động xã hội: Đầu tư bổ sung lao động cho ngành dịch vụ. Ví dụ: Ngành công nghiệp và nông nghiệp có trình độ cao sẽ giải phóng lao động để chuyển sang dịch vụ. - Số dân, cơ cấu dân số, sức mua của dân cư: ảnh hưởng tới nhịp độ phát triển và cơ cấu ngành dịch vụ. Ví dụ: Cơ cấu dân số già sẽ xuất hiện các dịch vụ chăm sóc người già. Dân có thu nhập cao, sức mua lớn, ngành dịch vụ tăng trưởng nhanh. - Phân bố dân cư: quyết định mạng lưới dịch vụ. Ví dụ: Nơi có mật độ dân cao (thành phố, thị xã) sẽ có nhiều cơ sở và loại hình dịch vụ hơn những khu vực thưa dân. - Truyền thống văn hoá, phong tục tập quán ảnh hưởng tới tổ chức dịch vụ. Ví dụ: Các dịch vụ phục vụ tết nguyên đán ở Việt Nam như gói bánh chưng, gói giò, bán hoa tươi.... - Sự phân bố các tài nguyên du lịch: Hình thành các điểm du lịch. Ví dụ: Hạ Long, Cố Đô Huế... là những điểm du lịch hấp dẫn ở nước ta IV. Đánh giá 1. Nêu vai trò của ngành dịch vụ. 2. Điền vào sơ đồ sau cơ cấu ngành dịch vụ: Các ngành dịch vụ 3. Trình bày các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ. V. hoạt động nối tiếp Về nhà học sinh học bài, trả lời các câu hỏi trong SGK. Vi. rút kinh nghiệm Thiếu phương tiện dạy học, cần liên hệ với thực tế đời sống. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tiết: 44 Ngày dạy :7/3/2011 Bài 36: Vai trò, đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải I. Mục tiêu bài học Sau bài học, HS cần: 1. Kiến thức - Nắm được vai trò và đặc điểm của ngành giao thông vận tải và các tiêu chí đánh giá khối lượng dịch vụ của hoạt động vận tải. - Biết được ảnh hưởng của từng nhân tố tự nhiên, kinh tế - xã hội đến sự phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải cũng như sự hoạt động của các phương tiện vận tải. 2. Kỹ năng - Đọc và phân tích ảnh địa lí. - Kỹ năng đọc và phân tích biểu đồ. - Liên hệ với thực tế Việt Nam và thực tế địa phương mình để hiểu được mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tới sự phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải. 3. Thái độ, hành vi: Có ý thức chấp hành tốt luật lệ an toàn giao thông. II. Thiết bị dạy học - Các phiếu học tập. - Bản đồ Giao thông Việt Nam. - Bản đồ Hình thể Việt Nam. - Tranh ảnh về giao thông vận tải Việt Nam và Thế giới. III. hoạt động dạy học 1. ổn định tổ chức lớp 2. Kiểm tra bài cũ Câu 1: Trình bày cơ cấu, vai trò, đặc điểm ngành dịch vụ? Câu 2: Nêu các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ? 3. Nội dung bài giảng b. triển khai bài: a. Mở bài: Mở bài : Trong số các ngành dịch vụ thì giao thông vận tải là ngành rất quan trọng không thể thiếu được trong các hoạt động sản xuất và đời sống xã hội. Bài hôm nay các em sẽ được học. Hoạt động của GV và HS Nội dung chính Họat động 1 : Cả lớp Câu hỏi : - Hãy kể các hoạt động của ngành giao thông vận tải (GTVT). (Chở hàng lên biên giới, chở bông cho nhà máy dệt, máy bay chiến đấu, xe ô tô buyt....). - Qua các ví dụ nêu vai trò của ngành GTVT. I. Vai trò và đặc điểm ngành giao thông vận tải 1. Vai trò - Tham gia vào quá trình sản xuất. - Thực hiện mối giao lưu kinh tế giữa các vùng và các nước. - Phục vụ nhu cầu đi lại của con người. - Tăng cường sức mạnh quốc phòng. Hoạt động 2: Cá nhân - Bước 1 : GV phát phiếu học tập số 1, HS điền theo yêu cầu. - Bước 2 : HS trả lời theo phiếu học tập. GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS phân biệt vận chuyển và luân chuyển. 2. Đặc điểm - Sản phẩm là sự chuyên chở người và hàng hoá. - Chỉ tiêu đánh giá GTVT : + Khối lượng vận chuyển: tấn và người. + Khối lượng luân chuyển: người.km và tấn.km. Hoạt động 3: Nhóm - Bước 1 : GV giao nhiệm vụ cho HS làm phiếu học tập số 2 (xem phiếu phần phụ lục). - Bước 2 : HS trao đổi, bổ sung cho nhau. - Bước 3 : Một HS trình bày về ảnh hưởng của ĐKTN. Câu hỏi: + Trong các ngành kinh tế, ngành nào ảnh hưởng mạnh nhất tới sự phát triển và phân bố GTVT. Cho ví dụ minh hoạ? + Nhân tố điều kiện tự nhiên và nhân tố KT - XH nhân tố nào có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải? Nêu ví dụ để chứng minh? II. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành GTVT 1. Điều kiện tự nhiên: ảnh hưởng đến sự phân bố và hoạt động của các loại hình GTVT. 2. Điều kiện kinh tế - xã hội: Có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển và phân bố ngành GTVT. Phụ lục Phiếu học tập số 1. Từ sơ đồ sau, em hãy rút ra đặc điểm của giao thông vận tải. Sản phẩm Thước đo Ngành giao thông vận tải Chuyên chở người Chuyên chở vật tư, nguyên liệu, hàng hóa Số lượng hành khách vận chuyển Số lượng hành khách luân chuyển Cự li vận chuyển trung bình Số lượng hàng hóa vận chuyển Số lượng hàng hóa luân chuyển Cự li vận chuyển trung bình Phiếu học tập số 2 Nhiệm vụ: Đọc mục II trang 176, 177 SGK, kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy điềm vào dấu.... trong sơ đồ dưới đây ảnh hưởng của các nhân tố tự nhiên và kinh tế - xã hội tới sự phát triển và phân bố GTVT. Thông tin phản hồi Phiếu học tập số 2 Nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố GTVT Điều kiện tự nhiên Vị trí địa lí Loại hình vận tải Địa hình Xây dựng các công trình, hướng vận chuyển Khí hậu Hoạt động Sông ngòi Vận tải đường thuỷ, chi phí cầu đường Điều kiện kinh tế - xã hội Sự phát triển và phân bố của các ngành kinh tế Sự phát triển và phân bố GTVT Trình độ KHKT Mật độ và loại hình GTVT Quan hệ giữa nơi sản xuất và nơi tiêu thụ Hướng vận chuyển Phân bố dân cư Vận tải hành khách và hàng hóa IV. Đánh giá 1. Chọn ý đúng nhất trong các câu sau: a. Ngành giao thông vận tải là: A. Ngành phi sản xuất vật chất. B. Ngành sản xuất ra ra nhiều của cải vật chất. C. Ngành sản xuất vật chất độc đáo. b. Giao thông vận tải có vai trò quan trọng vì: A. Tham gia vào quá trình sản xuất, phục vụ nhu cầu đi lại của con người. B. Giúp thực hiện mối quan hệ giữa các vùng kinh tế khác nhau. C. Tăng cường sức mạnh quốc phòng. D. Tất cả đều đúng. 2. Hãy đánh dấu vào các câu em cho là đúng thể hiện vai trò quan trọng của ngành giao thông vận tải. a. Tham gia vào quá trình sản xuất. b. Thực hiện mối giao lưu kinh tế giữa các vùng. c. Tạo nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến. d. Phục vụ nhu cầu đi lại của con người. e. Tăng cường sức mạnh quốc phòng. g. Xây dựng cơ sở vật chất cho ngành kinh tế. V. hoạt động nối tiếp Về nhà học sinh học bài, trả lời các câu hỏi trong SGK. Vi. rút kinh nghiệm Thiếu phương tiện dạy học, cần liên hệ với thực tế đời sống.