Giáo án môn học Địa lý 10 năm học 2008 - 2009

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO QUẢNG NAM TRƯỜNG THPT TIỂU LA, HUYỆN THĂNG BÌNH ----™{¯{˜---- Giáo viên: Nguyễn Viết Hương Thăng Bình, ngày 20 tháng 8 năm 2008 CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÝ 10 – BAN CƠ BẢN Ngày soạn : 1/9/2006 Ngày dạy: 5/9/06 PHẦN I: ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN Chương I : BẢN ĐỒ Tiết 1 Bài 1: CÁC PHÉP CHIẾU HÌNH BẢN ĐỒ Mục tiêu : 1/Kiến thức : - Neâu roõ vì sao caàn coù caùc pheùp chieáu hình baûn ñoà - Hieåu roõ moät soá pheùp chieáu hình baûn ñoà cô baûn 2/ Kỹ năng : - Phaân bieät ñöôïc moät soá ñieåm chieáu kinh vó tuyeán khaùc nhau cuûa baûn ñoà - Döï ñoaùn ñöôïc khu vöïc naøo laø khu vöïc töông ñoái chính xaùc, ít chính xaùc hôn. 3/ Thái độ : - Thaáy ñöôïc söï caàn thieát cuûa baûn ñoà trong hoïc taäp . B – TIEÁN TRÌNH DAÏY – HOÏC OÅn ñònh lôùp : Daønh 2 phuùt laøm quen vôùi lôùp , neâu yeâu caàu hoïc taäp boä moân , caùc saùch, vôûû , vôû baøi taäp caàn coù . Toå chöùc daïy –hoïc : Vaøo baøi môùi : Giaùo vieân cho hoïc sinh quan saùt moät soá baûn ñoà coù heä thoáng kinh vó tuyeán khaùc nhau vaø neâu vaán ñeà taïi sao coù söï khaùc nhau ñoù ? Sau khi moät vaøi HS traû lôøi ( coù theå sai ) GV daãn daét vaøo muïc tieâu cuûa baøi daïy laø tìm hieåu caùc pheùp chieáu ñoà cô baûn . Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Noäidung cô baûn Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt ) caù nhaân Gv cho hs quan saùt hình 1.1 vaø ñoïc noäi dung SGK (trang 4)vaø traû lôøi caùc caâu hoûi : ? Theá naøo laø pheùp chieáu hình baûn ñoà ? GV chuaån kieán thöùc ? Coù nhöõng pheùp chieáu hình cô baûn naøo ? Gv : chuaån kieán thöùc Gv : Trong moãi pheùp chieáu hình coù 3 tö theá ñöùng , ngang, nghieâng tuyø thuoäc vaøo maët tieáp xuùc giöõa ñòa caàu vôùi baûn ñoà . Chuùng ta chæ ñi saâu vaøo tìm hieåu caùc pheùp chieáu ôû tö theá ñöùng . Hoaït ñoäng 2 ( 20phuùt ) Nhoùm GV chia lôùp ra 6 nhoùm, giao nhieäm vuï cho töøng nhoùm : - Nhoùm1,4 :PC phöông vò ñöùng - Nhoùm2,5 : PC hình noùn ñöùng - Nhoùm3,6 : PC hình truï ñöùng Gv höôùng daãn cho caùc nhoùm traû lôøi caùc noäi dung trong töøng phieáu GV chuaån kieán thöùc baèng phieáu phaûn hoài thoâng tin . Hoïat ñoäng3 : 6 phuùt caû lôùp G v yeâu caàu Hs xem hình 11.3,hình 13.2 cho bieát ñaây laø keát quaû cuûa pheùp chieáu gì ? Quan saùt caùc hình veõ SGK , Traû lôøi caâu hoûi Sau ñoù laàn löôïc caùc nhoùm trình baøy keát quaû thaûo luaän cuûa nhoùm mình. Hs keát hôïp caùc hình veõ 1.2 , 1.3a,b ( nhoùm 1,4) 1.4 , 1.5a,b ( nhoùm 2,5) 1.6 , 1.7a,b ( nhoùm 3,6) Caùc nhoùm thaûo luaän traû lôøi caùc yeâu caàu phieáu hoïc taäp soá1 . Trình baøy cuûa caùc nhoùm Hs quan saùt vaø traû lôøi I/ Pheùp chieáu hình baûn ñoà : Pheùp chieáu hình baûn ñoà laø caùch bieåu hieän maët cong cuûa traùi ñaát leân maët phaúng cuûa baûn ñoà. II/ Caùc pheùp chieáu hình cô baûn: Coù 3 pheùp chieáu cô baûn : Phöông vò, hình noùn vaø hình truï. (noäi dung ghi nhôù laø thoâng tin phaûn hoài phieáu hoïc taäp soá 1 sau khi GV chuaån kieán thöùc ) 4- Ñaùnh giaù : So saùnh heä thoáng kinh vó tuyeán treân baûn ñoà cuûa 3 pheùp chieáu hình cô baûn Baûn ñoà nöôùc ta thöôøng ñöôïc veõ bôûi pheùp chieáu naøo ? 5- Hoaït ñoäng noái tieáp : Laøm baøi taäp soáâ1 trang 8-SGK Söu taàm vaø Photo moãi pheùp chieáu ñaõ hoïc moät baûn ñoà (coù heä thoáng kinh vó tuyeán ) C- Phuï luïc : Phieáu hoïc taäp soá 1 : ( Thoâng tin phaûn hoài ) Pheùp chieáu Vòtrí tieáp xuùc Khu vöïc theå hieän treân baûn ñoà Theå hieän löôùi kinh vó tuyeán treân baûn ñoà Khu vöïc cuûa baûn ñoà chính xaùc Phöông vò ñöùng Ñòa cöïc Vuøng cöïc Vó tuyeán laø nhöõng voøng troøn ñoàng taâm, kinh tuyeán laø nhöõng ñöôøng thaúng ñoàng quy Khu vöïc trung taâm baûn ñoà Hình noùn ñöùng Truïc hình noùn qua taâm ñòa caàu .Tieáp xuùc ôû caùc vó tuyeán trung bình Vuøng coù vó ñoä trung bình (oân ñôùi ) laõnh thoã keùo daøi theo vó tuyeán (Nga, Hoa Kyø, Trung Quoác ) Daïng hình quaït .Vó tuyeán laø nhöõng cung troøn ñoàng taâm, kinh tuyeán laø nhöõng ñoaïn thaúng ñoàng quy Khu vöïc tieáp xuùc hình hoùn Hình Truï Ñöùng Truïc hình truï qua taâm ñòa caàu , song song vôùi truïc ñòa caàu .Maët tieáp xuùc laø xích ñaïo Veõ baûn ñoà theá giôùi hoaëc caùc vuøng gaàn xích ñaïo Xích ñaïo giöõ nguyeân , caùc vó tuyeán khaùc daõn daøi ra; kinh tuyeán laø nhöõng ñöôøng thaúng song song Khu vöïc xích ñaïo Döï kieán tình huoáng : Caùc baûn ñoà hình 14.1 , 16.4 , 19.1 , 19.2 söû duïng pheùp chieáu phöông vò ngang D- RUÙT KINH NGHIEÄM Ngaøy soaïn : 1/9/2006 Tieát 2 Baøi 2 MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP BIEÅU HÆIEÄN CAÙC ÑOÁI TÖÔÏNG ÑÒA LYÙ TREÂN BAÛN ÑOÀ A – MUÏC TIEÂU 1 – Kieán thöùc : Hieåu roõ moãi moät ñoái töôïng khi ñöôïc bieåu hieän leân baûn ñoà caàn moät phöông phaùp nhaát ñònh. Phaûi hieåu baûng chuù giaûi môùi ñoïc ñöôïc noäi dung baûn ñoà . 2 – Kó naêng ; Qua caùc kyù hieäu baûn ñoà, HS nhaän bieát ñöôïc caùc ñoái töôïng ñòa lí ñaõ ñöôïc theå hieän qua töøng phöông phaùp. B – PHÖÔNG TIEÄN DAÏY – HOÏC Caùc hình veõ SGK. Baûn ñoà töï nhieân VN C – TIEÁN TRÌNH DAÏY – HOÏC 1 – OÅn ñònh lôùp : 2- Kieåm tra baøi cuõ - Trình baøy vò trí tieáp xuùc, ñaëc ñieåm Kinh –Vó tuyeán cuûa 3 pheùp chieáu ? 3 – Toå chöùc daïy – hoïc : Ñaët vaán ñeà vaøo baøi : Baûn ñoà khoâng coù bieåu hieän noäi dung thöôøng goïi laø baûn ñoà gì ? (baûn ñoà caâm ) Caùc kyù hieäu theå hieän treân baûn ñoà ñöôïc goïi laø ngoân ngöõ cuûa baûn ñoà . Phöông phaùp bieåu hieän caùc ñoái töôïng ñòa lyù leân treân baûn ñoà nhö theá naøo seõ ñöôïc giaûi ñaùp trong baøi hoïc hoâm nay . Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Noäidung cô baûn Hoaït ñoäng1 : 8 phuùt - Caù nhaân GV cho HS quan saùt caùc hình veõ 2.1 (SGK) keát hôïp vôùi baûn ñoà treo baûng yeâu caàu traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi sau ñaây : - Phöông phaùp kí hieäu duøng ñeå bieåu hieän nhöõõng ñoái töôïng ñòa lyù naøo ? Gv chuaån kieán thöùc (ghi baûng ) - Daïng kí hieäu ñöôïc söû duïng ôû hình 2.1 ? Gv chuaån kieán thöùc (ghi baûng ) Treân baûn ñoà töï nhieân VN (treo baûng ) cuøng moät daïng kyù hieäu nhöng ñoä lôùn khaùc nhau, maøu saéc khaùc nhau seõ theå hieän noäi dung gì cuûa ñoái töôïng ? Gv gôïi yù Than ôû Quaûng Ninh vaø caùc nôi khaùc ñöôïc theå hieän treân baûn ñoà ; trung taâm nhieät ñieän , thuyû ñieän Hình 2.2 theå hieän nhöõng noäi dung naøo cuûa coâng nghieäp ñieän VN ? GV gôïi yù : Caùc ngaønh saûn xuaát ñieän ? Caùc traïm coù ñieän theá khaùc nhau ? Keát luaän : Phöông phaùp kí hieäu theå hieän ñöïoc nhöõng noäi dung gì cuûa moät ñoái töôïng ñòa lí ? Hoaït ñoäng 2 : 8 phuùt caù nhaân GV cho HS quan saùt caùc hình veõ 2.3 (SGK) keát hôïp vôùi baûn ñoà treo baûng yeâu caàu traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi sau ñaây : - Phöông phaùp kí hieäu ñöôøng chuyeån ñoäng duøng ñeå bieåu hieän nhöõõng ñoái töôïng ñòa lyù naøo ? cuï theå trong ñòa lyù töï nhieân ? kinh teá- xaõ hoäi ? Treân baûn ñoà gioù vaø baõo ôû VN (SGK) hình 2.3 cuøng moät daïng kyù hieäu nhöng ñoä lôùn khaùc nhau, maøu saéc khaùc nhau , daøy, maõnh khaùc nhau seõ theå hieän noäi dung gì cuûa gioù vaø baõo ôû nöôùc ta ? Gv gôïi yù Höôùng ñi, taàn suaát cuûa baõo ,höôùng gioù muøa ñoâng , muøa haï Keát luaän : Phöông phaùp kí hieäu ñöôøng chuyeån ñoäng theå hieän ñöïoc nhöõng noäi dung gì cuûa moät ñoái töôïng ñòa lí ? Hoaït ñoäng 3 : (8 phuùt) caù nhaân GV cho HS quan saùt caùc hình veõ 2.4 (SGK) traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi sau ñaây : - Phöông phaùp chaám ñieåm duøng ñeå bieåu hieän nhöõõng ñoái töôïng ñòa lyù naøo ? (phaân boá daân cö treân laõnh thoå ) Caùc ñoâ thò töø 5 – 8 trieäu vaø treân 8 trieäu daân ñöôïc theå hieän baèng phöông phaùp naøo ? ( kí hieäu ) Hoaït ñoäng 4 : (6 phuùt) caù nhaân GV cho HS quan saùt caùc hình veõ 2.5 (SGK) traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi sau ñaây : - Phöông phaùp baûn ñoà- bieåu ñoà duøng ñeå bieåu hieän nhöõõng ñoái töôïng ñòa lyù naøo ? (Dieän tích saûn löôïng , tæ leä ngaønh kinh teá .. ) Caùc bieåu ñoà hình 2.4 theå hieän noäi dung gì ? ( Dieän tích vaø saûn löôïng luùa) GV chuaån kieán thöùc (ghi baûng ) GV cho hs ñoïc ñoaïn keânh chöõ trang 14 (SGK) ñeå noùi theâm veà caùc phöông phaùp khaùc Hs quan saùt hình veõ , laøm vieäc vôùi baûn ñoà töï nhieân VN (treo baûng ) 2 Hs traû lôøi 2 Hs traû lôøi Daønh 3 phuùt cho Hs nghieân cöùu noäi dung traû lôøi. HS chæ tìm noäi dung traû lôøi ôû caùc kí hieäu veà ñieän traû lôøi caùc caâu hoûi . Hs quan saùt hình veõ 2.3 3-4 Hs traû lôøi Daønh 3 phuùt cho Hs nghieân cöùu noäi dung traû lôøi. HS traû lôøi Hs quan saùt hình veõ 2.4 3-4 Hs traû lôøi Hs quan saùt hình veõ 2.5 1-2 Hs traû lôøi 1 – Phöông phaùp kí hieäu : - Bieåu hieän caùc ñoái töôïng ñòa lí phaân boá theo nhöõng ñieåm cuï theå :ñieåm daân cö, Trung taâm coâng nghieäp, moû khoaùng saûn, haûi caûng - Nhöõng kí hieäu ñoù ñaëc chính xaùc vaøo ñuùng vò trí cuûa ñoái töôïng treân baûn ñoà. - Coù 3 daïng kí hieäu : + Hình hoïc + Chöõ + Töôïng hình Phöông phaùp kyù hieäu neâu ñöôïc teân , vò trí , ñoä lôùn vaø chaát löïong cuûa ñoái töôïng. 2 – Phöông phaùp kí hieäu ñöôøng chuyeån ñoäng :- Bieåu hieän leân baûn ñoà söï di chuyeån cuûa caùc hieän töôïng ñòa lí treân laõnh thoå nhö :höôùng gioù,doøng bieån , caùc luoàng di daân, söï trao ñoåi haøng hoaù - Kích thöôùc , ñoä daøy, maûnh , maøu saéc cuûa caùc muõi teân theå hieän ñöôïc höôùng , toác ñoä, khoái löôïng caùc ñoái töôïng. 3 Phöông phaùp chaám ñieåm : Bieåu hieän söï phaân boá khoâng ñeàu cuûa caùc ñoái töôïng ñòa lí baèng caùc ñieåm chaám treân baûn ñoà ( phaân boá daân cö, phaân boá gia suùc, caây troàng) Moãi ñieåm chaám coù moät giaù trò theo qui öôùc. 4 – Phöông phaùp baûn ñoà - bieåu ñoà Bieåu hieän ñoä lôùn, cô caáu cuûa moät hieän töôïng ñòa lí treân baûn ñoà. Caùc bieåu ñoà theå hieän ñöôïc ñaët ñuùng vò trí ñoái töôïng ( ñôn vò haønh chính ). 4 – Ñaùnh giaù : Döïa vaøo baûn ñoà töï nhieân VN (treo baûng ) cho HS leân baûng xaùc ñònh caùc phöông phaùp bieåu hieän ñaõ hoïc. So saùnh phöông phaùp kí hieäu vaø ñöôøng chuyeån ñoäng 5 – Hoaït ñoäng noái tieáp : Tìm trong SGK nhöõng baûn ñoà ñaõ theå hieän baèng phöông phaùp kí hieäu ,ñöôøng chuyeån ñoäng, chaám ñieåm , baûn ñoà – bieåu ñoà ( Kí hieäu : hình 28.5 ( trang 111 ) , 29.3 ( trang 115) . Ñöôøng chuyeån ñoäng : hình 16.1 ( trang 61) Chaám ñieåm : hình 2.4 ( trang 12 ) Baûn ñoà – bieåu ñoà : hình 32.5 ( trang 124 ) D - RUÙT KINH NGHIEÄM Ngaøy soaïn : 4/9/2006 Tieát 3 Baøi 3 SÖÛ DUÏNG BAÛN ÑOÀ TRONG HOÏC TAÄP VAØ ÑÔØI SOÁNG A – MUÏC TIEÂU 1 – Kieán thöùc : -Söï caàn thieát cuûa baûn ñoà trong hoïc taäp vaø ñôøi soáng - Nguyeân taéc cô baûn khi söû duïng baûn ñoà vaø Atlat trong hoïc taäp 2 – Kó naêng : Cuûng coá vaø reøn luyeän kyõ naêng söû duïng baûn ñoà vaø Atlat trong hoïc taäp 3 Thaùi ñoä : Coù thoùi quen söû duïng baûn ñoà trong suoát quaù trình hoïc taäp B – PHÖÔNG TIEÄN DAÏY – HOÏC - Baûn ñoà Vieät Nam - Baûn ñoà Theá giôùi -Atlat Vieät Nam C – TIEÁN TRÌNH DAÏY – HOÏC 1 – OÅn ñònh lôùp: Kieåm tra vieäc chuaån bò baûn ñoà cuûa HS 2 - Kieåm tra baøi cuõ : - Caâu hoûi : So saùnh phöông phaùp kí hieäu vaø ñöôøng chuyeån ñoäng ? 2 - Môû baøi Baûn ñoà laø moät khaâu khoâng theå thieáu trong hoïc taäp moân Ñòa lyù vaø ñôøi soáng . Vaäy caàn söû duïng baûn ñoà nhö theá naøo ñeå ñaït hieäu quaû cao ? 3 – Toå chöùc daïy hoïc : Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Noäidung cô baûn HÑ1 : 10 phuùt – Nhoùm Chia lôùp thaønh 4 nhoùm: GV söû duïng Phöông phaùp quy naïp , giao vieäc : Nhoùm 1,2 Neâu nhöõng öùng duïng cuûa baûn ñoà trong hoïc taäp baèng nhöõng ví duï cuï theå Nhoùm 3,4 Neâu nhöõng öùng duïng cuûa baûn ñoà trong ñôøi soáng baèng nhöõng ví duï cuï theå GV ñaùnh giaù keát quaû caùc ví duï tìm ñöôïc cuûa moãi nhoùm quy naïp kieán thöùc HÑ2 – 15 phuùt –caù nhaân Höôùng daãn cho HS thöïc haønh treân baûn ñoà TN Vieät Nam , TN theá giôùi 1- Tæ leä 1/25 000 000 coù nghóa laø gì ? ( 1cm treân baûn ñoà =250km treân thöïc ñòa ) HS laøm vieäc theo söï phaân coâng cuûa nhoùm tröôûng , taäp trung vaøo caùc ví duï : xaùc ñònh vò trí ñòa lyù, xaùc ñònh söï phaân boá ñöôøng giao thoâng , caùc trung taâm coâng nghieäp , ñieåm quaàn cö taäp trung vaøo caùc ví duï : xaùc ñònh vò trí ñöôøng di chuyeån cuûa moät côn baõo , nghieân cöùu thôøi tieát, khí haäu xaây döïng phöông aùn taùc chieán . I/ Vai troø cuûa baûn ñoà trong hoïc taäp vaø ñôøi soáng : Trong hoïc taäp : -Laø phöông tieän ñeå hoïc taäp vaø reøn luyeän kyõ naêng ñòa lyù. - Bieát ñöôïc söï phaân boá ñoái töôïng ñòa lyù thoâng qua baûn ñoà. Trong ñôøi soáng : Laø phöông tieän söû duïng roäng raõi trong ñôøi soáng II/ Söû duïng baûn ñoà , Atlat trong hoïc taäp : 1/ Vaán ñeà caàn löu yù : Choïn baûn ñoà phuø hôïp Hieåu tæ leä vaø kí hieäu Xaùc ñònh ñöôïc phöông höôùng treân baûn ñoà Hieåu noäi dung ñòa lyù caàn ñoïc 4 – Ñaùnh giaù : Ñeå trình baøy vaø giaûi thích cheá ñoä nöôùc moät con soâng caàn phaûi döïa vaøo nhöõng baûn ñoà naøo ? ( Ñòa hình, khí haäu , soâng ngoøi cuûa khu vöïc lieân quan ) Treân baûn ñoà 1/1.250.000 khoaûng caùch AvaøB ño ñöôïc 5cm thì treân thöïc teá khoaûng caùch Avaø B laø bao nhieâu ? 62,5km 5- Hoaït ñoäng noái tieáp : Taäp tính khoaûng caùch thöïc teá cuûa moät soá ñòa phöông treân baûn ñoà Ñoïc noäi dung baûn ñoà hình 2.2 , 2.3 ,2.4 D – RUÙT KINH NGHIEÄM : *** Ngaøy soaïn : 9/9/2006 Tieát 4 Baøi 4 THÖÏC HAØNH XAÙC ÑÒNH MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP BIEÅU HIEÄN CAÙC ÑOÁI TÖÔÏNG ÑÒA LÍ TREÂN BAÛN ÑOÀ A – MUÏC TIEÂU 1 – Kieán thöùc Hieåu roõ caùc phöông phaùp bieåu hieän caùc ñoái töôïng ñòa lí treân baûn ñoà vaø naém ñöôïc caùc ñaëc tính cuûa caùc phöông phaùp bieåu hieän. 2 – Kó naêng Nhaän bieát, phaân loaïi ñöôïc caùc phöông phaùp bieåu hieän ôû caùc loaïi baûn ñoà. B – CHUAÅN BÒ Phoùng to caùc hình veõ 2.2, 2.3, 2.4 vaø baûn ñoà Theá giôùi treo töôøng. C – TIEÁN TRÌNH DAÏY – HOÏC 1 – OÅn ñònh lôùp: Kieåm tra vieäc chuaån bò baûn ñoà cuûa HS 2 - Kieåm tra baøi cuõ : - Caâu hoûi : Vai troø cuûa baûn ñoà trong hoïc taäp moân Ñòa lyù ? Cho 1 ví duï veà söû duïng baûn ñoà trong quaân söï . 3 – Toå chöùc daïy hoïc : Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Noäidung cô baûn Hoaït ñoäng 1 : 20 phuùt - nhoùm Chia lôùp ra 3 nhoùm, moãi nhoùm nhaän 1 nhieäm vuï : Quan saùt nghieân cöùu baûn ñoà : Nhoùm 1 : hình 2.2 Nhoùm 2 : hình 2.3 Nhoùm 3 : hình 2.4 Thaûo luaän ôû nhoùm vaø ghi laïi caùc noäi dung sau : + Teân baûn ñoàâ (löôïc ñoà ) + Caùc PPBH treân baûn ñoà + Trình baøy cuï theå töøng PP : ` Teân PP ` Phöông phaùp bieåu hieän nhöõng ñoái töôïng naøo ? ` Thoâng qua caùch bieåu hieän caùc ñoái töôïng cuûa PP naày cho ta bieát ñöôïc nhöõng vaán ñeà gì? Sau khi HS trình baøy , GV ñaùnh giaù keát quaû laøm vieäc Hoaït ñoäng 2 : 10 phuùt -caù nhaân GV cho hs ñoïc noäi dung töông töï HÑ1 treân hình 5.3 , 11.3 Hoaït ñoäng theo nhoùm , traû lôøi caùc caâu hoûi 4- Hoaït ñoäng noái tieáp : Treân cô sôû kieán thöùc ñaõ hoïc (ôû lôùp 6) , tìm hieåu höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc haønh tinh trong heä maët trôøi . Giaû söû traùi ñaát khoâng töï quay thì ñieàu gì seõ xaûy ra ? D- RUÙT KINH NGHIEÄM : Ngaøy soaïn :11/9/2006 Chöông II : VUÕ TRUÏ HEÄ QUAÛ CAÙC CHUYEÅN ÑOÄNG CUÛA TRAÙI ÑAÁT Tieát 5 Baøi 5 VUÕÕ TRUÏ . HEÄ MAËT TRÔØI VAØ TRAÙI ÑAÁT HEÄ QUAÛ CUÛA CHUYEÅN ÑOÄNG TÖÏ QUAY CUÛA TRAÙI ÑAÁT A – MUÏC TIEÂU 1 – Kieán thöùc - Bieát ñöôïc vuõ truï laø voâ cuøng roäng lôùn. Heä Maët Trôøi, trong ñoù coù Traùi Ñaát chæ laø moät boä phaän raát nhoû beù cuûa vuõ truï. Hieåu vaø trình baøy ñöôïc khaùi quaùt veà heä maët trôøi , caùc vaän ñoäng cuûa traùi ñaát trong heä maët trôøi . 2 – Kó naêng Giaûi thích ñöôïc söï luaân phieân ngaøy ñeâm treân traùi ñaát , söï leäch höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc vaät theå ôû treân beà maët traùi ñaát 3 – Thaùi ñoä, haønh vi Nhaän thöùc ñuùng ñaén qui luaät veà söï hình thaønh vaø toàn taïi khaùch quan cuûa caùc hieän töôïng töï nhieân . B – PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC - Söû duïng tranh aûnh veà heä maët trôøi - Hình aûnh phoùng to veà söï luaân phieân ngaøy ñeâm, söï leäch höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc vaät theå. - Quaû ñòa caàu C – TIEÁN TRÌNH DAÏY HOÏC 1 – Baøi môùi Môû baøiø: Chuùng ta thöôøng nghe noùi vuõ truï bao la , vaäy vuõ truï laø gì ? Traùi ñaát chuùng ta ñang soáng toàn taïi nhö theá naøo trog vuõ truï ? Ñaây laø nhöõng vaán ñeà ñöôïc giaûi ñaùp trong baøi hoc . 2 – Toå chöùc daïy hoïc Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Noäidung cô baûn HÑ 1 : 5 phuùt – caù nhaân - GV cho HS quan saùt caùc hình 5.1, 5.2 Neâu caùc khaùi nieäm: Thieân haø : laø taäp hôïp cuûa raát nhieàu thieân theå (ngoâi sao , haønh tinh, veä tinh , sao choåi ) caùc buïi, khí, böùc xaï ñieän töø . Daûi ngaân haø : laø Thieân haø coù chöùa heä maët trôøi cuûa chuùng ta . Vuõ truï laø taäp hôïp cuûa raát nhieàu haøng traêm tæ thieân haø . Neâu caùc caâu hoûi : - Vuõ truï laø gì ? HÑ2 : 8 phuùt – Nhoùm/ caëp Böôùc 1 Döïa vaøo hình 5.2 Cho caùc em tìm hieåu : - Keå teân caùc haønh tinh trong heä maët trôøi ? - Höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc haønh tinh trong heä maët trôøi ? Böôùc 2: * GV cho HS laøm vieäc vôùi hình 5.2 vaø keânh chöõ SGK ,traû lôøi caâu hoûi - Xaùc ñònh vò trí Traùi Ñaát trong heä Maët Trôøi ? ( thöù 3) - Khoaûng caùch töø Traùi Ñaát ñeán Maët Trôøi ( 149,6 trieäu Km ) GV nhaéc theâm ñaây laø khoaûng caùch TB . - Khoaûng caùch naày coù yù nghóa gì ñoái vôùi söï soáng treân traùi ñaát ? - Trong heä maët trôøi , traùi ñaát coù nhöõng vaän ñoäng naøo ? Sau khi HS traû lôøi GV chuyeån yù Sang phaàn II HÑ3 : 15 phuùt Böôùc 1 : Caû lôùp ( 5 phuùt ) Söû duïng ñòa caàu vaø ñeøn pin ,laøm daáu moät ñieåm A treân xích ñaïo , chieáu saùng ñòa caàu ñang töï quay ,neâu caâu hoûi : -Taïi sao coù ngaøy vaø ñeâm ? ( Hình khoái caàu – moät nöûa ñöôïc chieáu saùng vaø moät nöûa bò che khuaát) -Chuùng ta thaáy maët trôøi moïc ôû phöông ñoâng vaø laën ôû phöông taây vaäy traùi ñaát töï quay theo chieàu naøo ? Gv giaûi thích chuyeån ñoäng bieåu kieán vaø keát luaän chieàu vaän ñoäng - Traùi ñaát töï quay lieân tuïc thì hieän töôïng ngaøy vaø ñeâm seõ nhö theá naøo ? ( lieân tuïc ) - Khi ñieåm A chuyeån ñoäng giaùp 1 voøng laø bao nhieâu ngaøy , ñeâm ? ( 1 ngaøy ñeâm = 24 giôø ) Böôùc 2 : Caû lôùp ( 5 phuùt ) * GV vaãn söû duïng ñòa caàu cho HS quan saùt khi ñieåm A ôû vò trí saùng sôùm ( môùi nhìn thaáy maët trôøi ) thì caùc ñieåm khaùc (B,C,D) seõ nhö theá naøo ? ( tröa, chieàu toái, nöûa ñeâm ) Chính vì vaäy ngöôøi ta chia traùi ñaát ra laøm 24 phaàn baèng nhau öùng vôùi 24 giôø cuûa 1 ngaøy ñeâm ñeå tieän sinh hoaït GV laáy ví duï minh hoaï quaû cam coù 24 muùi, taát caû caùc ñòa phöông trong 1 muùi thì coù giôø gioáng nhau. Trong thöïc teá ñöôøng phaân chia muùi giôø thöôøng theo ranh giöoùi quoác gia ñeå thuaän lôïi , moät soá quoác gia coù nhieàu muùi giôø ( Nga, Hoa Kyø ) - Taïi sao phía ñoâng giôø sôùm hôn phía taây? Böôùc 3 : 5 phuùt (thöïc haønh ) GV cho Hs xaùc ñònh ñöôøng ñoåi ngaøy treân ñòa caàu GV söû duïng hình 5.3 phoùng to giaûi thích vaø cho HS thöïc haønh tính giôø ñòa phöông . Khi ôû Luaân Ñoân 1 giôø ngaøy 1/1/2006 thì ôû VN maáy giôø ? vaø ôû Oa sinh tôn (Hoa Kyø ) (-4 treân baûn ñoà ) laø maáy giôø ? ( 3 phuùt ) GV söûa baøi taäp HÑ4 : 7 phuùt –Caù nhaân GV cho HS quan saùt hình 5.4 (phoùng to ) Nguyeân nhaân gaây neân leäch höôùng chuyeån ñoäng ? ( töï quay , vaän toác quay ôû caùc voõ tuyeán khaùc nhau do ñoä daøi caùc vó tuyeán khaùc nhau ) - Leäch veà phía naøo cuûa höôùng chuyeån ñoäng ? GV môû roäng : Nhöõng chuyeån ñoäng naøo ? ( gioù, doøng bieån, doøng soâng , ñöôøng ñaïn bay, keå caû taøu hoaû, oâ toâ ) - HS quan saùt caùc hình 5.1, 5.2 Traû lôøi vuõ truï laø gì ? HS laøm vieäc vôùi hình 5.2 : Ghi vaøi giaáy thöù töï caùc haønh tinh quanh maët trôøi (ghi nhanh ) Neâu höôùng chuyeån ñoäng Laøm vieäc böôùc 2 vôùi hình 5.2 vaø SGK Taäp trung traû lôøi caâu hoûi veà caùc vaän ñoäng cuûa traùi ñaát trong heä maët trôøi . HS quan saùt thí ngheäm cuûa GV * HS giaûi thích Quan saùt vaø traû lôøi thôøi ñieåm taïi caùc ñieåm B,C,D Phaûi traû lôøi ñuû 2 yù : - hình caàu - töï quay theo chieàu taây sang ñoâng HS laøm toaùn nhanh , thu keát quaû 10 hs nhanh nhaát . HS thöïc haønh veõ höôùng chuyeån ñoäng theo gôïi yù cuûa GV. I – Khaùi quaùt veà vuõ truï, heä Maët Trôøi, Traùi Ñaát trong heä Maët Trôøi. 1 – Vuõ truï Vuõ truï laø khoâng gian voâ taän , chöùa haøng traêm tæ thieân haø 2 – Heä Maët Trôøi (Thaùi Döông Heä ) Goàm coù maët trôøi laø ñònh tinh , naèm ôû trung taâm, coù 9 haønh tinh quay quanh maët trôøi : Thuyû Tinh, Kim Tinh, Traùi Ñaát, Hoaû Tinh, Moäc Tinh, Thoå Tinh, Thieân Vöông Tinh, Haûi Vöông Tinh, Dieâm Vöông Tinh. 3 – Traùi Ñaát trong heä Maët Trôøi Traùi ñaát quay quanh maët trôøi vôùi baùn kính trung bình laø 149,6 trieäu km . II – Heä quaû cuûa vaän ñoäng töï quay cuûa Traùi Ñaát 1 – Söï luaân phieân ngaøy ñeâm Traùi ñaát hình khoái caàu, töï quay quanh truïc theo chieàu töø taây sang ñoâng neân taïo ra ngaøy ñeâm lieân tuïc treân ñòa caàu . Ñoä daøi ngaøy ñeâm treân Traùi Ñaát laø 24h. 3 – Giôø treân Traùi Ñaát- ñöôøng ñoåi ngaøy quoác teá Treân traùi ñaát coù 24 muùi giôø. Moãi muùi caùch nhau 150 kinh - Kinh tuyeán Grin – uyùt ( Anh ) laøm kinh tuyeán goác (0 giôø ) phía ñoâng giôø sôùm hôn phía taây . - Qui ñònh KT 180( muùi giôø 12 ) laøm ñöôøng ñoåi ngaøy quoác teá Ñi qua ñöôøng ñoåi ngaøy neáu töø Ñoâng sang Taây thì theâm 1 ngaøy vaø ngöôïc laïi töø Taây sang Ñoâng thì luøi 1 ngaøy . 4 – Söï leäch höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc vaät theå - Löïc laøm leäch höôùng chuyeån ñoäng caùc vaät theå laø löïc Coârioâlit. Baéc baùn caàu : leäch sang tay phaûi höôùng chuyeån ñoäng Nam baùn caàu : leäch sang tay traùi höôùng chuyeån ñoäng 3 – Ñaùnh giaù : Taïi sao coù ngaøy ñeâm lieân tieáp treân ñòa caàu ? ( 2 HS traû lôøi ) ( Goïi 2 HS leân baûng laøm baøi taäp ) Laøm 1 baøi taäp veà tính giôø ñòa phöông Veõ höôùng chuyeån ñoäng taïi ñieåm A, B treân hình veõ (ñòa caàu ) Hoặc : Ô chữ : 1 T H I E N H A 2 L I E N T U C 3 M U I G I O 4 N G A Y D E M 5 V U T R U 6 T A N G 7 T R U C 8 C O R I O L I T 9 G R I N U Y T 1/ 7 ô Là tập hợp của nhiều thên thể , bụi khí 2/7 ô Trái đất tự quay sẽ làm cho ngày đêm 3/ 6 ô Những địa phương nằm trong. sẽ có giờ giống nhau 4/ 6 ô Vì trái đất có hình khối cầu nên có hiện tượng nầy 5/ 5 ô Là khoảng không gian vô tận 6/ 4 ô Nếu vượt qua đường đổi ngày theo chiều kim đồng hồ thì sẽ 1 ngày 7/ 4 ô Trái đất tự quay quanh .. 8/ 8 ô Lực làm lệch hướng chuuyển động các vật thể trên mặt đất 9/ 7 ô Đây là kinh tuyến gốc 5 – Hoaït ñoäng noái tieáp : Ra moät ñeà baøi taäp tính giôø ñòa phöông . Traû lôøi giaû ñònh “ Neáu traùi ñaát khoâng töï quay thì ñieàu gì seõ xaûy ra ? *** RUÙT KINH NGHIEÄM Ngaøy soaïn : 14/9/2006 Tieát 6 Baøi 6 HEÄ QUAÛ CHUYEÅN ÑOÄNG CHUNG QUANH MAËT TRÔØI CUÛA TRAÙI ÑAÁT A – MUÏC TIEÂU 1 – Kieán thöùc Giaûi thích ñöôïc caùc heä quaû chuyeån ñoäng cuûa traùi ñaát xung quanh maët trôøi . Giaûi thích veà caùc muøa , hieän töôïng ngaøy ñeâm daøi ngaén khaùc nhau giöõa caùc muøa trong naêm . 2 – Kó naêng Reøn luyeän kó naêng xaùc ñònh ñöôøng chuyeån ñoäng bieåu kieán cuûa maët trôøi trong moät naêm . Tính ñöôïc goùc nhaäp xaï cuûa maët trôøi taïi caùc vó tuyeán ñaëc bieät trong caùc ngaøy xuaân phaân , haï chí, thu phaân , ñoâng chí . 3 – Thaùi ñoä Nhaän thöùc ñuùng caùc qui luaät töï nhieân B – ÑOÀ DUØNG DAÏY HOÏC - Quaû ñòa caàu - Caùc hình veõ SGK - Moâ hình chuyeån ñoäng cuûa TÑ quanh MT. C - TIEÁN TRÌNH DAÏY HOÏC: Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Noäidung cô baûn HÑ1 : Caù nhaân – 5 phuùt GV cho hs quan saùt hình 6.2 , hình 6.1 vaø keânh chöõ i ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi sau : ? Khi chuyeån ñoäng treân quyõ ñaïo quanh maët trôøi , truïc traùi ñaát nhö theá naøo ? ( nghieâng vaø ít thay ñoåi ) GV veõ hình traùi ñaát nghieâng treân baûng , ghi goùc nghieâng 66033’ (löu yù theâm veà ngoùc nghieâng giöõa xích ñaïo vôùi quyõ ñaïo laø 23027’) ? Xem hình 6.1 ta thaáy maët trôøi qua thieân ñænh trong phaïm vi naøo , thôøi gian naøo ? GV söû duïng moâ hình ñòa caàu trong heä maët trôøi ñeå cho Hs thaáy söï chuyeån ñoäng vaøkeát luaän ñoù laø hieän töôïng chuyeån ñoäng bieåu kieán cuûa maët trôøi do khi chuyeån ñoäng truïc traùi ñaát nghieâng . Cho Hs veõ hình 6.1 vaøo vôõ giaûi thích theâm : Vuøng noäi chí tuyeán ( giöõa 2 chí tuyeán CTB vaø CTN ) maät naêm coù 2 laàn maët trôøi qua thieân ñænh ) HÑ2: Nhoùm / caëp 10 phuùt GV cho hs quan saùt hình 6.2 ? muøa noùng (haï ) töø ngaøy naøo ñeán ngaøy naøo ? Taïi sao goïi laø muøa noùng (muøa haï )? ? muøa laïnh (ñoângï ) töø ngaøy naøo ñeán ngaøy naøo ? Taïi sao goïi laø muøa laïnh (muøa ñoângï )? Thöïc teá coù 4 muøa : Xuaân ,ha,ï thu ,ñoâng HÑ3 : Nhoùm 15 phuùt Chia lôùp thaønh 4 nhoùm Quan saùt hình 6.2 , 6.3 vaø moâ hình heä maët trôøi traû lôøi caùc noäi dung vaøo phieáu hoïc taäp GV söû duïng moâ hình ñoäng ñeå höôùng daãn caùc nhoùm thaûo luaän , taäp trung phaân tích hình 6.3 Sau kh