Giáo án môn Ngữ văn 7 - Bài: Bếp lửa, tác giả Bằng Việt

VĂN BẢN BẰNG VIỆT I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : Giúp Hs : - Cảm nhận được những tình cảm, cảm xúc chân thành của nhân vật trữ tình – người cháu và hình ảnh người bà giàu tình thương, giàu đức hy sinh trong bài thơ. - Thấy được nghệ thuật diễn tả cảm xúc thông qua hồi tưởng kết hợp với miêu tả, tự sự, bình luận của tác giả trong bài thơ. II. Chun kiến thức kĩ năng 1.Kiêns * Giáo viên: SGK – sách tham khảo, giáo án . * Học sinh: SGK, vở soạn. III. KIỂM TRA BÀI CŨ : - Đọc thuộc lòng và phân tích 1 đoạn thơ em thích trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” ? IV. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC : Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới Trong bài thơ “Tiếng gà trưa” – Xuân Quỳnh, anh lính trẻ trên đường hành quân, nghe tiếng gà gáy trưa lại chợt nhớ tới bà mình khum khum soi trứng và mắng yêu cháu đừng nhìn gà đẻ mà lang mặt. Tình cảm bà cháu thật cảm động. Tiết học hôm nay các em sẽ cảm nhận tình cảm thiêng liêng bà cháu qua hình ảnh bếp lửa . Hoạt động của trò Nội dung ghi bảng Hoạt động 2: Đọc – tìm hiểu chung -GV hướng dẫn đọc – đọc mẫu cho các em.Bài thơ là dịng cảm xúc của người cháu nhớ về bà qua hình ảnh bếp lửa.Giọng đọc thể hiện sự thiết tha nhớ nhung -GV gọi HS đọc ? Em hãy giới thiệu đơi nét về tác giả Bằng Việt? ? Bài thơ được sáng tác trong hồn cảnh nào? ? Bài thơ được sáng tác theo thể thơ gì ? Em hiểu ntn là “ đinh ninh, ấp iu? Gv hướng dẫn đọc: giọng tình cảm, chậm rãi, tha thiết, xúc động ? Hình ảnh nào khơi nguồn cảm xúc để tác giả viết bài thơ ? Đoạn thơ nào nĩi lên điều này? ? Khổ thơ 2,3,4,5 tác giả tâm tình với chúng ta điều gì ? Khổ thơ 6 nĩi gì ? Khổ thơ cuối cho em hiểu gì về tình cảm của tác giả Hoạt động 3 : Đọc – hiểu văn bản ? Hình ảnh nào khơi nguồn cho cảm xúc nỗi nhớ của tác giả -GV chiếu hình ảnh bếp lửa ? Hình ảnh ấy lặp lại mấy lần? Hình ảnh bếp lửa được hình dung trong trí nhớ của tác giả ntn? - Em hiểu thế nào là “ chờn vờn, ấp iu?(Tích hợp :Tiếng Việt) è Chờn vờn là từ láy tượng hình vừa giúp ta hình dung làn sương sớm đang bay nhè nhẹ quanh bếp lửa vừa gợi cái mờ nhịa của hình ảnh kí ức theo thời gian. Từ ấp iu là một sang tạo mới mẻ của tác giả. Đĩ khơng phải là từ láy, từ ghép đơn thuần mà là sự kết hợp và biến thể của hai từ ấp ủ, nâng niu. ấp iu gợi đến bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lịng chi chút của người nhĩm bếp. ? Chính vì thế mà tác giả bày tỏ điều gì ? Hình ảnh “ biết mấy nắng mưa” biểu tượng cho điều gì ?Hình ảnh đĩ đã khơi nguồn cảm xúc gì của người cháu Gv chuyển ý: Và rồi biết bao kỉ niệm tuổi thơ và hình ảnh về người bà sống lại. -HS đọc khổ 2->5Chiếu đoạn thơ ? Nhớ lại quá khứ, tác giả nhớ lại những tháng năm cuộc sống ntn Hình ảnh, chi tiết nào ám ảnh mãi trong tâm trí của tác giả đến nỗi bây giờ mỗi lần nghĩ lại vẫn xúc động vơ cùng? Vì sao? -GV chiếu đoạn thơ ?Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong đoạn thơ trên ?”Năm ấy là năm đĩi mịn đĩi mỏi” cho em liên tưởng đến thời gian nào của cuộc kháng chiến(Tích hợp mơn lịch sử) ?Tác giả dùng phương thức biểu đạt nào(Tích hợp:Tập làm Văn) ?Tác dụng của phương thức biểu đạt đĩ ? Bếp lửa khơng chỉ đánh thức kỉ niệm của tuổi thơ lên 4 mà cịn đánh thức them kỉ niệm nào nữa? Kỉ niệm ấy gắn liền với âm thanh nào -GV chiếu ? Sau hình ảnh chi tiết “ mùi khĩi …khĩi” cịn hình ảnh nào gợi sự liên tưởng của nhân vật trữ tình ?Tìm các biện pháp nghệ thuật và nêu tác dụng của bpnt đĩ(Tích hợp :Tiêng việt) ? Tiếng chim tu hú vang vọng trong trí nhớ của tác giả, giúp tác giả nhớ lại những gì về bà? ?Tìm các biện pháp nghệ thuật và nêu tác dụng của bpnt đĩ è Bà khơng chỉ là người bà mà cịn là người cha, người mẹ luơn hiện diện bên cạnh sự lớn lên của cháu. Vẫn cứ liên quan đến bếp lửa và bà nhưng giờ đây cịn vấn vít tiếng chim tu hú. Nhà thơ như đắm chìm trong suy tưởng để trị chuyện với tu hú, trách nĩ sao khơng ở bên bà để bà đỡ cơ đơn ? Tuổi thơ của cháu luơn cĩ bà bên cạnh. Hai con người một già, một trẻ sống gần nhau nên rất hiểu nhau. Những năm tháng bên bà, cháu nhận ra điều gì đáng quý ở người bà than yêu của mình? ? Lời dặn của bà với cháu cho ta cảm nhận điều gì ở người phụ nữ tưởng chừng như yếu đuối này? ? Bà là hình ảnh của những người mẹ Việt Nam anh hùng yêu nước, giàu lịng hi sinh. ? Chính vì vậy mà từ hình ảnh bếp lửa cụ thể giờ đã chuyển đổi sang một biểu tượng khác. Đĩ là gì? ? Từ “bếp lửa” bình dị, quen thuộc người cháu nhận ra bao điều “ kì diệu và thiêng liêng”? ?Câu thơ đĩ gợi cho em suy nghĩ gì về bà Gv chuyển ý: ?Kỉ niệm bên bà đã in sau trong kí ức của cháu. Giờ trong hiện taị đã được tác giả suy ngẫm qua những hình ảnh thơ nào. -Giáo viên chiếu đoạn thơ ? Cĩ từ ngữ được lặp đi lặp lại nhiều lần trong khổ thơ, đĩ là từ nào? ? Điệp từ “nhĩm” trong từng câu thơ cĩ những ý nghĩa giống và khác nhau ntn ? Mỗi lần từ nhĩm được lặp lại là mỗi lần bà thắp lên điều gì trong cháu ? Chính vì thế mà tác giả đã phải thốt lên điều gì Gv : Từ “bếp lửa” bình dị, quen thuộc người cháu nhận ra bao điều “ kì diệu và thiệng liêng”. Ngọn lửa từ bàn tay bảo bọc yêu thương của bà đã nuơi lớn tuổi thơ cháu khơng chỉ về thể chất mà cịn cả tâm hồn. Gv chuyển ?Giờ ở phương xa nghĩ về bà, về bếp lửa của bà, cháu cĩ tâm sự gì -GV chiếu ?Emcĩ suy nghĩ gì về tâm sự ấy của người cháu ?Lớn hơn tình yêu thương đĩ là tình cảm thiêng liêng gì -GV chiếu câu hỏi thảo luận:(3phút) ?Qua hình ảnh bếp lửa thấy được tinh cảm bà cháu. Em rút ra bài học gì về cách ứng xử với ơng bà, cha mẹ người thân trong gia đình(Tích hợp: Nếp sống văn minh thanh lịch? ?Bài thơ đã thành cơng gì về nội dung và nghệ thuật -HSdoc Hs đọc chú thích Cá nhân Cá nhân Hs đọc Hình ảnh bếp lửa – khổ 1 Hồi tưởng những kỉ niệm bên bà, những suy nghĩ về bà thời kháng chiến Hình ảnh bếp lửa và những suy ngẫm về bà trong hiện tại. Hs đọc khổ thơ đầu Bếp lửa - chờn vờn : là mờ ảo lúc to, lúc nhỏ, lúc lên , lúc xuống … ấp iu: là nâng niu, vén khéo - Cuộc đời vất vả nhiều lo toan của bà. Hs đọc khổ 2 -> 5 Hs tìm chi tiết đầy khĩ khăn vất vả khi Pháp xâm lược. -Hs trả lời -Những năm đầu của cuộc kháng chiến -Tự sự , miêu tả, biểu cảm Hs đọc đoạn “ Tám …. xa” - Tiếng chim quen thuộc của đồng quê bỗng trở thành phần tình thương khơng thể thiếu của kỉ niệm. Cháu nhớ tiếng “ tu hú …..xa” -Hs đọc khổ thơ “ Năm … dai dẳng” - Vững vàng vượt qua thử thách khốc liệt của chiến tranh làm trịn nhiệm vụ hậu phương để người đi xa yên lịng. - Bếp lửa của bà đâu chỉ cĩ ngọn lửa cụ thể được nhen lên bằng rơm, bằng củi. ở đĩ cịn cĩ ngọn lửa thiêng liêng trong long bà, ngọn lửa của long yêu thương, niềm tin, sức sống thầm lặng mà mãnh liệt. Hs đọc khổ thơ “ Lận đận … mưa” - Điểm chung đều gắn với hành động nhĩm bếp, nhĩm lửa nhưng khác nhau ở ý nghĩa cụ thể. - Nhĩm bếp lửa ấp iu để sưởi ấm cho bà qua cái lạnh buốt của sương sớm. -Hs trả lời -HS đọc 3 câu cuối -Tình yêu quê hương -HS thảo luận nhĩm -HS trả lời I. Đọc – tìm hiểu chung 1. Tác giả:Sinh năm:1941 -Quê:Thạch Thất- Hà Tây -Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến -Hiện chủ tịch hội nhà văn 2. Tác phẩm: - Sáng tác năm 1963, khi tác giả là sinh viên học ở nước ngồi. - Thể thơ : 8 chữ II. Đọc – hiểu văn bản: 1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho cảm xúc hồi tưởng về bà: Một bếp lửa : -chờn vờn - ấp iu -> Điệp ngữ,từ láy”chờn vờn” Cháu thương bà biết mấy nắng mưa => Hình ảnh khơi nguồn cho dịng hồi tưởng, nỗi nhớ thương về bà. 2. Hình ảnh bếp lửa và những kỉ niệm về bà tuổi ấu thơ: Lên 4 tuổi …quen mùi khĩi …đĩi mịn, đĩi mỏi ….khơ rạc ngựa gầy -> thành ngữ, từ ngữ gợi hình => tuổi thơ đĩi khổ Chỉ nhớ khĩi hun nhèm mắt … … sĩng mũi cay -> Tả thực => Tuổi ấu thơ thiếu thốn, nhọc nhằn nhưng đậm bĩng hình bếp lửa của bà. Tám năm … cùng bà nhĩm lửa Tu hú kêu …bà nhớ khơng bà Điệp ngữ -> gợi nhớ kỉ niệm Bà : -kể chuyện bảo cháu nghe dạy cháu làm chăm cháu học -> điệp ngữ => Bà là thế giới tình thương của cháu luơn hiện diện bên cạnh sự lớn lên của cháu, tình bà ấm áp bên “ bếp lửa” - Giặc đốt làng -> nhà cháy -> bà vững long, đinh ninh -> dặn “ Bố … bình yên” -> giọng thơ tâm tình => Bà là hiện than của người phụ nữ Việt Nam truyền thống với những phẩm chất đáng quí hi sinh, chịu thương chịu khĩ, tần tảo. Bếp lửa – ngọn lửa : ủ sẵn - niềm tin -> điệp ngữ , chuyển đổi hình tượng thơ. => Bà khơng chỉ là người nhĩm lửa mà cịn là người giữ lửa, truyền lửa, ngọn lửa của lịng yêu thương , niềm tin. 3. Hình ảnh bếp lửa và những suy ngẫm về bà trong hiện tại: Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục ……….bây giờ -Nhĩm : - bếp lửa ấp iu niềm yêu thương khoai sắn xơi gạo tâm tình tuổi nhỏ -> hình ảnh cụ thể đan xen trừu tượng => Bếp lửa của bà thắp lên trong cháu những giá trị của tình người, nuơi lớn cháu cả tâm hồn và thể chất. -Ơi kì lạ - thiêng liêng bếp lửa -> Câu thơ cảm than, bình luận => Bếp lửa của bà là tâm hồn, là phần khơng thể thiếu trong đời sống tinh thần của cháu, đem đến cho cháu bao điều thiêng liêng và kì diệu. 4. Hình ảnh bếp lửa niềm thương nhớ khơn nguơi về bà: Cháu đi xa … Vẫn chẳng quên nhắc nhở “ Sớm mai này bà nhĩm bếp lên chưa”? => Bà, bếp lửa của bà hiện thân của nghĩa tình, của cội nguồn, nâng đỡ cháu trên bước đường đời. => Bà là quê hương. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật : Kết hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự và bình luận. 2. Nội dung : Những kỷ niệm xúc động về bà và tình bà cháu. 4 /Củng cố : biểu hiện Nêu cảm nhận của em khi học xong văn bản , những cụ thể 5/ Hướng dẫn về nhà 1. Học thuộc lịng bài thơ 2. Làm bài 3. Chuẩn bị , soạn bài : Ánh trăng